Судың сипаты мен оның дұрыс ұйымдастырылуы
КІРІСПЕ
Қ азіргі өркениеттің жылдам дамып келе жатқан шағында кез келген мемлекеттің ойлайтыны келешек ұрпақтың саулығы, барлық жағдайы жасалған экологиялық таза қоғамда өмір сүруі. Ал сондай қоғамда өмір сүріп, салауатты өмір салтын қалыптастыру үшін ең алдымен кез келген тұтынушыға қажетті мөлшерде таза да сапалы ауыз су қажет. Үй-жай тұрмыстық шаруашылығы күрделі қазіргі қалаларда су көп мөлшерде қала тұрғындарының мұқтаждары үшін, қала алаңдарын егіс алқаптарын суғарып, баптау үшін және басқа мақсаттар үшін қолданылады.
Өнеркәсіп орындарында да су өте көп мөлшерде шығындалады. Судың сипаты мен оның дұрыс ұйымдастырылуы өндіріс бұйымдарының сапасы мен құнына едәуір себепші болады.
Президентіміз алдағы үш жылды ауыл жылы деп жариялады. Мұндағы басты мақсат ауылдың мәдениетін, тұрмысын, шаруашылығын дамыту. Елді мекендердің қаладан кемшілігі қазіргі заманға сай жарақталған үйлердің болмауы, медицина салаларының қамтамасыз етілуінің төмендегі және, медицина салаларының қамтамасыз етілуінің төмендігі және, ең қиыны кейбір елді мекендерде ауыз судың сырттан тасып әкелетіндеріндігі. Шешімін таппай жатқан осы мәселелер айналып келгенде жақсы жарақталған, білімді, қазіргі заман талабына сай сапалы, әрі арзан да тиімді жобалар жасай білетін мамандарды қажет етеді.
Табиғатта тоқтаусыз жүріп жатарын су айналымы - құрлықтарды сумен қамтамасыз етудің кепілі. Құрлықтың негізгі бөлігін басып жатқан топырақ қабатындағы судың көлемі осы топырақ қабатының 70%-ын құрауы мүмкін.
Жер асты сулары жалпы көлемі жағынан теңіздері мен мұхиттардағы сулардан кейінекінші орында. Су жердің терең қабаттарына дейін ұшырасады. Аса тереңдіктердегі зор қысымға байланысты таза су сұйық күйінде өте жоғары температураларда да (
С-ден жоғары) кездеседі, ал әр түрлі тау жыныстарымен араласу арқылы пайда болған ертінділер +
С-ден жоғары температурада сұйық күшінде болады. Жер асты суларының ең төмендегісі шамамен жер бетінен 13-14 км тереңдікте. Одан тереңде су бу күйінде кездесуі мүмкін.
Судың еріткіш ретіндегі рөлі аса зор., себебізаттардың ертіндіден тысқары жерде бір-бірімен қарым-қатынасқа түсуі өте қиын. Жер қойнауындағы химиялық заттар су ертіндісі арқылы көптеген жаңа қосылыстар түзе алады. Химиялық заттар су ертіндісімен жер қабатында үлкен қашықтықтарға еркін алмастырады және қолайлы жағдайларды олар химиялық құрамы біртекті, аумақты шөгінділер құрайды. Судың маңызы әсіресе жер бетіндегі органикалық өмір дамуы мен сақталуы үшін өте зор.
Биологиялық өмірде су зат алмасу мен ағзалардың дамуын қамтамасыз ететін бірден-бір негізгі орта болып табылады. Мысалы, су өсімдіктерге топырақтан қоректік заттар жеткізеді, температурасын реттеп тұрады. Өсімдіктер өздерінің биологиялық тіршілігінде топырақ арқылы бойларына өте көп мөлшерде су сіңіреді. Жергілікті тұрғындарды кәсіпорындарды сумен қамтамасыз ету, судың ағын күшін пайдалану су көлігін дамыту, жер суару және де басқа маңызды мәселелерді шешу әрқандай өлке аумақтардың су қорларын пайдаланумен тығыз байланысты.
1. Жобалау ауданының табиғи-климаттық сипаттамасы
1. 1 Табиғи- климаттық жағдайлар
1. 1. 1 Объектінің орналасуы
Жуалы ауданы Ақтоған ауылы, Жамбыл облысының орталығы Тараз қаласынан 147 шақырым, ал автомобиль жолымен есептегенде 160 шақырым қашықтықта орналасқан. Бұл Ақтоған ауылы 2011 жылға дейін (Марьяновка) деп аталып келген. 1939 жылдан аз ғана халық шоғырланған ауыл. Қазіргі жағдайда елді-мекеннің халық саныда тұрмыс тіршілігіде өркендеуде. Ақтоған, Жанаталап, Байтерек елді-мекендері Қырғыз мемлекетімен шекаралас орнасқан, орталықтан шалғайда орналасқандықтан бұл ауылдарды ауыз сумен қамтамасыз ету қазіргі жағдайда басты сұрақтардың бірі болып тұр. Сондықтан мен Ақтоған ауылын сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету жобамды ұсынып отырмын. Жер көлемі 200 мың га.
Жер бедері облыстың басқа аудандарымен бірдей, яғни біркелкі орналасқан. Ауылдың оңтүстігін бойлай Теріс-Ащыбұлақ өзені ағып өтеді. Бастауын Теріс-Ащыбулақ су қоймасынан алады.
1. 1. 2 Климаты
Өлкенің жерінде материктің еврпалық ендіктеріне қарағанда қысы өте суық, ал жазы тым ыстық болады. Қыс көбіне жел-құзды, аязда ауа қысымы 30-35
-қа төмендеп, кейде 40
С -қа дейін барады. Оңтүстікке кейде Сібір және Арктиканың салқын желінің де соғып өтетіні бар, сондайда аяз 25 градусқа дейін барады. Бірақ, ұзаққа созылмайды, артынша температураны 10 градусқа дейін жылытып жіберетін алтын күрек желі желпіп өтеді. Көктем наурызда келеді. Дала жұмыстары суландыру жүйелерін дайындаумен және екпе дақылдарды суғарумен қатар ұштастырылып атқарылады. Бұл жылдық жауынның аздығына (100-110 миллиметрден аспайды) және буланудың тым күштілігіне (булану жауын шашын ылғалынан 13 есе асып түседі) байланысты.
Ауылдың жан-жағындағы су қойманың және өзендердің тартылуына және экологиялық ортаның нашарлауына байланысты соңғы жылдары қышқыл жаңбыр жауатын болды. Жауын өткеннен кейін ауыл-шаруашылық дақылдары, әсіресе, бақшалық өскіндер солып қалады. Ауаның жылдық орташа ылғылдылығы өте төмен, 52-62 пайыз аралығында ауытқып, өзгеріске ұшырап тұрады. Өсімдіктердің өсу дәуірінде ылғалдың 32 пайызға, ал тәуліктің жекелеген сағаттарында 4-7 пайызға дейін төмендеуі байқалады. Көктемде осы өлкеде Арктиканың суық ауасы жиілейді, ол бауды, бақшалықты, жалпы ауыл шаруашылығы өндірісін зиянға ұшыратады. Көктемге қарай жел-құз, тіпті шаңды боран басталады.
Жаз мамырда басталып, құрғақ әрі ыстық болады, қыркүйек-қазан айларында аяқталады. Маусымдағы орташа ауа қысымы +24, +28 градусқа дейін көтеріледі. Маусымның аяғына қарай шағын суаттар құрғап қалады.
Жауын-шашынның жартымсыз болуы бұл аймақтағы кең алқаптарды жайқалтып өсіруге, мол азғындық қорын молайтуды қиындатады. Егіншілік қолдан суару (оазис) арқылы ғана дамуда Сыр өңірінің топырақ -өсімдік әлемі шөл мен шөлейтті аймаққа жатады.
1. 1. 3 Инжинерлік гидрогеологиялық жағдайлар
Жамбыл облысының өңірі жерінің бедері көбіне біртегіс болып келеді. Құмды белестер мен төбешік сілемдер алмасып отырады. Ең биік ауытқу белгісі оңтүстігінде 200 метрге, батысында өзендердің жағалауындағы 53 метрге дейін барады. Соңғы ширек ғасырда бұл аймақта табиғи тіршілік тынысы тым тарылып кетті. Егісті жерлер батпаққа, тұзды сорға айналуда. Облыс жерінде жер қыртысы тұздануда, теңіз биологиялық өзгеріске ұшырауда.
Геологиялық құрылымы жағынан облыстың негізгі бөлігі ғылыми әдебиеттерде аса зор сопақша шұңқыр сияқты болып келеді. Осынау ойпат бірнеше жылдар бойына айнала таулы қыраттардан қосылатын тармақтары арқылы ағып келетін қатты шөгінділермен толыққан. Жобадағы аймақта жер бетінен 80 метр тереңдікте жер асты сулары бар. Шаруашылық-тұрмыстық ауыз суға өзен суынтазартпай-ақ, әрі тиімді, әрі арзан жер асты суын таңдаған қолайлы. Өйткені өзен суымен салыстырғанда, жер асты суы әлдеқайда таза болады, және қарастырылып отырған жобада жер асты суы аса тереңде емес. Бұл таңдауымыз өзен суын тазартып алатын тазарту станцияларына кететін шығынды жояды.
1. 2 Су тұтынушылар құрамы және саны
Сумен жабдықтау жүйелерін жобалағанда су мекен жайдың қандай қажеттеріне және оны қандай көлемде және қандай сапада тұтынатынын анықтап алған жөн. Ол үшін суды тұтынушылардың түрлерін толық қамтып, олардың судың көлеміне және сапасына қоятын талаптарын анықтау керек.
Су, әрине, әртүрлі қажеттерге жұмсалады, бірақ соның бәрін қимта келе оны төрт топқа жіктеуге болады:
- тұрғындардың шаруашылық- ауыз су қажеттеріне жұмсалатын су шығыны;
- жасыл алқаптар мен көшелерді жуып себуге кететін су шығыны;
- өнеркәсіп орындарында өндіріс мұқтаждарына қажетті су шығыны;
- өрт сөндіруге кететін су шығыны.
Халықтың ауыз су қажеттілігіне, шаруашылығына жұмсалатын су таза және мөлдір болуы тиіс. Оның құрамында жұқпалы аурулар тудыратын бактериялар, зиянды заттар және дәмі мен иісі жағымсыз болмауы тиіс. Жоба бойынша мемлекеттік маңызы бар объектілер темір жолдың сол жақ бетінде. Оның ішінде 1 мектеп, балабақша, аурухана, қонақ үй, монша және әкімшілік ғимараты бар. Негізгі жобадағы аймақта халық саны 13700, оның ішінде оқушы саны 200. негізінен жоғарыдағы объектілер суды көп пайдаланатын тұтынушылар болып табылады. Жолдың сол жақ бетінде өндіріс орны жоқ болғандықтан, өндіріс мұқтаждарына су шығынын есептемейміз.
1. 2. 1 Есепті тәуліктік шығындар
Әдетте, тұрғындардың ауыз су шаруашылығына жұмсалатын су шығынының көлемі қала тұрғындарының санына байланысты. Сондықтан, тәуліктік су шығынын анықтау үшін бір адамға бір тәулікте кететін су мөлшерін білсе жеткілікті. Бұл су мөлшері мекен-жайдың ауа-райына және үй құрылысының санмтарлық жабдықталу дәрежесіне байланысты болады. Ыстық аймақтарда және санитарлық жабдықталу дәрежесі жоғары үйлерде су шығынының мөлшері көбірек болады.
Тәуліктік су мөлшерін жобаланып жатқан мекенжайға (қалаға, елді мекенге, өнеркәсіпке) ауа-райы мен өнеркәсібінің өсу дәрежесі ұқсас болған сумен жабдықтау жүйелері бар қалалардың су тұтыну тәжірбиесінен алянған мәліметтер құрылыс қағидаларында жинақталып берілген. Көрсетілген су тұтыну мөлшеріне тұрғындардың шаруашылық ауыз су және үй-жай тұрмыстың мұқтаждарына кететін су шығындары енген [CHиП 2. 04. 02-84] . Демалыс орындары, аурухана және санаториялар үшін су мөлшері қосымша қабылданады.
Сонымен, орташа тәуліктік шаруашылық- ауыз су шығыны тұрғындардың санына және су тұтыну мөлшеріне байланысты мынадай формула бойынша анықталады:
, (1)
мұндағы,
-қала тұрғындарының саны;
- бір адамға мөлшерленген тәуліктік су шығыны, л/тәул.
Жыл бойы тәуліктік шығын өзгеріп тұратындықтан, жобалағанда ең жоғарғы және ең төменгі тәуліктік шығындарды да білген жөн. Оларды былай анықтаймыз.
Q жоғ. мәу =Q орт. мән * K жоғ. тәул , (2)
Q төм. мәу =Q орт. тау * K төм. тәул , (3)
мұндағы, K жоғ. тәул -1, 1 . . . 1, 3, ал K төм. тәул -0, 7 . . . 0, 9
Бұлар максимал және минимал су тұтынудың біркелкі емес коэффициенттері. Олар тұрғындардың тұрмыс ерекшіліктеріне, өнеркәсіптердің тұрмыс кестесіне, үйлердің жабдықталу дәрежесіне және су тұтынудың мезгілмен апталап өзгеріп тұруына байланысты.
1-кесте
Тұрғындардың тұрмыс ерекшіліктері, өнеркәсіптердің тұрмыс кестесі, үйлердің жабдықталу дәрежесі және су тұтынудың мезгілмен апталап өзгеріп тұруы
1. 2. 2 Есепті сағаттық шығындар
Басқа инженерлік құрылыстар белгілі, нақты және аз өзгнрнтін ауырлықтарға есептелетін болса, сумен жабдықтау жүйелерінің ғимараттары адамдардың тұрмысы мен жұмыс істеу режимі қалай өзгеретін болса, соған қарай өзгеріп тұратын, алдын ала белгісіз су көлеміне есептелуі тиіс. Сондықтан, қабылданған судың шығындалу кестесі су құбырларын, сыйымдылықтарды және басқа қондырғыларды есептеуде негіз бола отырып, олардың құрылыстағы құнына және қызметтегі шығындарына үлкен әсер етеді.
Кейбір тұтынушылар үшін судың шығындалу кестесін анықтау қиын емес. Мәселен, өнеркәсіп орындарында ол өндіріс бұйымдарының технологиялық шығару процестеріне тәуелді болып алдын-ала белгіленген болады.
Елді мекендерде мұны шешу қиын, себебі судың шығындалу кестесі адамдардың тұрмыс жағдайына байланысты жиі-жиі өзгеріп отырады. Қалаларда ол мерекелердің өту және жолаушылардың келіп кету кестесіне де байланысты болады.
Жаңа елді мекендердің су жүйесін жобалағанда судың шығындалу кестесін сол мекен жай үшін ауа-райы, тұрмыс жағдайы және өнеркәсіп өсуінің дәрежесі жағынан ұқсас келетін және бұрыннан сумен жабдықтау жүйесі бар қалалардың суды пайдалану режимінің мәліметтері негізінде анықтауға болады. Осындай мәліметтерге сүйене отырып, құрылыс ережелері мен қағидалары қала тұрғындары үшін сағаттың жоғарғы және төменгі шығындарды табу формулаларын ұсынған:
, (4)
, (5)
мұндағы, K жоғ, K төм -тәулік бойындағы сағаттық біркелкі еместік коэффициенттері. Коэфициенттердің мәндері:
K жоғ =α жоғ * β жоғ K төм = α төм * β төм , (6)
формулаларымен анықталады. Мұндағы
-үйлердің жабдықталу дәрежесіне және басқа жергілікті жағдайларға тәуелді коэффциент;
- елді мекендегі тұрғындар санын есепке алатын сан.
Көрсетілген жолдармен сумен жабдықтау ғимараттарының тиімді жұмысын анықтау үшін бізге тәулік бойы су құбыр торабынан алынатын судың шығындалу кестесін жасау керек. Осындай есептеулермен тұтынушылардың барлық таптарына сағат сайын берілетін су көлемін анықтаған соң мекенжай бойынша, кейін сумен жабдықтау ғимараттарын есептеуге негіз болатын жинақталған судың шығындалу кестесін түзеді.
2-кесте
Шаруашалық сумен қамтамасыз ету кезіндегі сағаттық су шығындарын анықтау кестесі
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
1
2
3
4
5
6
Сағаттық су өтімі, Q max тәу бойынша %
сағат
1-сурет. Сағаттық су шығындарының сатылы кестесі
%
сағат
24
20
16
12
8
4
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
2 - сурет. Сағаттық су өтімінің интегральдық қисығы
1. 2. 3 Есепті секундтық шығындар
Егер бір сағат ішіндегі су шығыны тұрақты деп есептесек, онда максимал су тұтыну сағаттарындағы секундтық шығынды табуға болады:
(7)
2 Техникалық бөлім
2. 1 Табиғи су көзін таңдау
... жалғасыСіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz