Активтердің құнсыздануы кезінде өтелетін соманы бағалау

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ
Активтер - өндірістік және бейөндірістік мақсаттағы жылжымайтын және жылжымалы мүлік түріндегі меншік, сондай-ақ шаруашылық мақсатта пайдаланылып жүрген жер, орман-тоғай, пайдалы қазбалар қоры, ақшалай құны бар, заңи және жеке тұлғалардың меншігі болып табылатын нәрселердің бәрі; елдің шетелден алынған (мысалы, тауар әкетілімінің нәтижесінде алынған) ақшалай табысының оның шетелдегі шығысынан асып түсуі.
Қысқа мерзімді активтер -- қолма - қол ақша түріндегі және қолма-қол ақшаға айналдырылмақшы, сондай-ақ сатуға болатын немесе бір жыл бойына немесе ұзақтығы бір жылдан асатын болса, оперативтік өндірістік өткізу циклі бойына пайдалануға болатын активтер;ұзақ мерзімді активтер -- қолма-қол ақшаға айналдыру, сату немесе бір жыл немесе оперативтік цикл бойына пайдалану көзделмейтін активтер; оперативтік активтер -- жер, үймерет, жабдық және басқа негізгі қорлар сияқты өндіріс барысында пайдаланылатын ұзақ мерзімді активтер; өтімді активтер -- пайыз түрінде табыс әкелмейтін және иелеріне өздерінің міндеттемелері бойынша төлем төлеуге мүмкіндік беретін, оңай өткізілетін қаражат (қысқа мерзімді мемлекеттік бағалы қағаздар, ірі компаниялардың акциялары мен облигациялары, ағымдағы шоттар, қолма-кол ақша).
Нарықтық экономикасы дамыған елдерде, мысалы, Ұлыбритания мен басқа да елдерде мынадай сыныптамалар қолданылады: негізгі активтер -- құны бар және компания жай қайта сату үшін емес, тауар өндіру немесе қызметтер көрсету мақсатымен сатып алатын мүлік (бір жылдан астам кезең бойына өндірістік үдеріске пайдаланылатын нәрселердің бәрі); ағымдағы активтер (айналым құралдары) -- құны бар, келесі 12 ай бойына ақшалай қаражатқа айналуы мүмкін мүлік (босалқы қорлар, дебиторлық берешек, ақшалай қаражат).
Ұлттық шоттар жүйесінде активтерге тек экономикалық қызметте пайдаланылатын немесе меншік құқығы объектісі болып табылатын активтер ғана жатады, ал экологиялық активтер (теңіз, ауа), сондай-ақ тұтыну тауарларының едәуір бөлігі, "адами капитал" дейтін (тәжірибе, білім, қабілет), экономикалық қызметте пайдаланылмайтын табиғи ресурстар, т. б. есептелмейді. Ұлттық активтер материалдық активтер мен бейматериалдық активтерге бөлінеді.
1. Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын, жеке (жеке адамдар) немесе заңды тұлғаның мүлкі. Активтердің мынадай түрлері болады: күрделі (негізгі қорлар), қаржылық (құнды қағаздар, кредиттер) және материалды емес активтер.
2. Бухгалтерлік есепте -- қарыздар мен қарыздық міндеттемелерге қатысы жоқ барлық нәрселер енеді.
Материалдық емес активтер
Кәсіпорындардың, фирмалардың ұзақ мерзімдік активтерінің ажырамас құрамдас бөлігі. Материалдық, емес активтерге материалды нысанға ие емес, заттық касиеттері жоқ бірақ кәсіпорынға ұзақ уақыттар бойы немесе тұрақты түрде табыстар әкелуге мүмкіндік беретін нысандар жатады. Шаруашылық, құралдың бұл тобына: табиғи қорларды, жерлерді пайдалану құқығы; өнертапқыштық, патенттер, лицензиялар, "ноу-хау" құқығы, сауда маркасы, тауар белгілері, сатып алынған бағдарламалық өнімдердің, делдалдық орындардың немесе делдалдық орындарды пайдалану құқығының құны, фирманы және тағы басқаларын тіркеуге дейін орындары бар құжаттар мен жарнамаларды дайындау үшін ұйымдастырылған шығындар жатады

1АКТИВТЕРДІҢ ҚҰНСЫЗДАНУ ТУРАЛЫ ТЕОРИЯЛЫҚ СИПАТТАМА
1.1 Активтердің құнсыздану туралы жалпы түсінік
Құнсыздану - активтердің баланстық құндарының төмендеуі. Келесі ұзақ мерзімді активтер бойынша анықталады: негізгі құралдарға және материалдық емес активтерге (соның ішінде гудвилға да) және тек қана перспективті түрде қолданылады.
Активтік нарық - бұл төменде келтірілген талаптардың барлығы сақталатын нарық:
- нарықта мәміле объектілері біртекті болып табылады;
- әдетте, кез келген уақытта мәміле жасағысы келетін сатушылар мен сатып алушылар табылуы мүмкін;
- бағалар туралы ақпаратқа баршаның қолы жетеді.
Кәсіпорындарды біріктіру туралы келісімнің күні бірігетін тараптардың арасында елеулі келісімге қол жететін күн болып табылады, және, жария листингісі бар ұйымдар болған ретте, жұртшылықтың назарына жеткізіледі, дұшпандық жұтылу жағдайында біріккен тараптардың арасында елеулі келісім жасалатын күн сатып алынатына ұйым иелерінің жеткілікті саны осы сатып алынатын ұйымға бақылау орнату туралы сатып алушы-ұйым ұсыныс қабылдаған күн болып табылады.
Активтердің құнсыздануының мақсаты:
oo Осы Стандарттың мақсаты ұйым өз активтерін олардың өтелетін сомасынан аспайтын өлшем бойынша есепке алу үшін қолданатын рәсімдерді белгілеуден тұрады.
oo Егер активтің қаржылық жағдай туралы есептік құны осы активті пайдалану немесе сату есебінен өтелетін сомадан асатын болса, актив оның өтелетін сомадан асатын өлшемі бойынша есептеледі.
oo Ондай жағдайда актив құнсызданған актив ретінде сипатталады және Стандарт құнсызданудан болған шығынды ұйымның тануын талап етеді.
oo Стандартта сондай-ақ ұйым құнсызданудан болған шығынды қашан қайта топтастыратыны көрсетіледі және ақпаратты ашып көрсету тәртібі белгіленеді.
Баланстық құн - жинақталған амортизация және құнсызданудан болған жинақталған залал сомасы шегерілгеннен кейін актив көрсетілетін сома.
Қозғалысқа келтіретін бірлік - бұл басқа активтерден немесе активтер тобынан түсетін ақшалай қаражаттар тасқынына едәуір дәрежеде тәуелді емес ақшалай қаражаттардың түсімін қамтамасыз ететін ең аз бірегейлендірілетін активтер тобы.
Корпорациялық активтер - бұл қарастырылатын қозғалысқа келтіретін бірліктер, сол сияқты басқа да қозғалысқа келтіретін бірліктер ретінде ақша қаражаттарының болашақ түсімдеріне салым салатын іскерлік беделден басқа активтер.
Шығару шығындары - бұл қаржы шығындарын және, пайдаға салынған салық жөніндегі шығыстарды қоспағанда, активтің немесе қозғалысқа келтіретін бірліктердің шығарылуына тікелей байланысты қосымша шығындар.
Амортизацияланатын құн - актив сатып алуға шыққан нақты шығындар немесе өзіндік құн шегеріліп, қаржы есептілігінде нақты шығындардың орнына көрсетілген басқа өлшем.
Амортизация - бұл активтің амортизацияланатын сомасын оның пайдалы қызмет мерзімі ішінде жүйелі түрде бөлу.
Сатуға жұмсалған шығындар шегерілген әділ құн - бұл жақсы хабардар, осындай мәміле жасағысы келетін және бір-біріне тәуелді емес тараптардың арасында мәміле жасалған кезде, шығару шығындары шегеріліп, активті немесе қозғалысқа келтіретін бірліктерді сату жолымен алуға болатын сома.
Құнсызданудан болған залал - бұл активтің баланстық құнының немесе қозғалысқа келтіретін бірліктің оның өтеу сомасынан асатын сомасы.
Активтің немесе қозғалысқа келтіретін бірліктің өтеу сомасы екі өлшемнің ең үлкені: оны сатуға шыққан шығындар немесе шегерілген оның әділ құны немесе оны пайдалану құндылығы болып табылады.
Пайдалы қызмет мерзімі - бұл не:
- ұйым активті пайдалануды көздейтін уақыт кезеңі;
- өндіріс бірліктерінің немесе ұйым активті пайдаланудан алуды күтетін сол сияқты бірліктердің саны.
Пайдалану құндылығы - бұл активтен немесе қозғалысқа келтіретін бірліктен алынуы күтілетін ақшалай қаражаттардың болашақ тасқындарының дисконтталған құны.
Активтің баланстық құны өтелетін сомадан асқан кезде, ол құнсызданды деп есептеледі. Активтің құнсыздануынан залалдың туындау мүмкіндігін көрсететін кейбір белгілер сипатталған. Осы белгілердің кез келгені анықталған жағдайда, ұйым өтелетін соманың ресми есебін жасауға тиіс.
Ұйым әрбір есепті күні активтің мүмкін болатын құнсыздану белгілерінің болуын анықтауға міндетті. Кез келген осындай белгі анықталған жағдайда ұйым активтің өтелетін сомасын бағалауға тиіс.
Бұған қоса, қандай да болсын құнсыздану белгісінің бар - жоғына қарамастан, ұйым:
- пайдалы қызмет мерзімі шектеусіз материалдық емес активті немесе пайдалану үшін әлі қол жетпейтін материалдық емес активті оның баланстық құнын оның өтелетін сомасымен салыстыру арқылы құнсыздану мәніне жыл сайын сынақтауға міндетті.
Құнсыздануға ондай сынақтама жылдық кезең ішінде кез келген уақытта, ол жыл сайын тап сондай уақытта қайталанып отырған жағдайда, орындалуы мүмкін. Әр түрлі материалдық емес активтер әр түрлі уақытта құнсыздануға сынақталуы мүмкін. Алайда, егер мұндай материалдық емес актив бастапқыда ағымдағы жылдық кезеңнің ішінде танылған болса, ол осы ағымдағы жылдық кезеңнің соңына дейін құнсыздануға сынақталуға тиіс.
Материалдық емес активтің өз баланстық құнын өтеу үшін жеткілікті болашақ экономикалық пайдалар іздестіру қабілеті, әдетте, актив пайдалануға қол жеткізілгеннен кейінге қарағанда, ол пайдалануға қол жеткізілгенге дейін неғұрлым жоғары шектеусіздік дәрежесімен сипатталады. Сондықтан, ең болмағанда, пайдалану үшін әлі қол жеткізілмеген материалдық активтің баланстық құнын құнсыздануға жыл сайын сынақтауды талап етеді.
Пайдалы қызмет мерзімі шектеусіз материалдық емес актив, оның мүмкін болатын құнсыздану белгілерінің бар-жоғына қарамастан, оның баланстық құнын өтелетін сомасымен салыстыру арқылы жыл сайынғы негізде құнсыздануға сынақталуға тиіс. Алайда, ондай активтің өтелетін сомасына алдыңғы кезеңде жасалған ең соңғы есептеулер, төменде келтірілген өлшемдердің барлығы қанағаттандырылған жағдайда, ағымдағы кезеңде құнсыздануға сынақталған кезде пайдаланылуы мүмкін:
- егер материалдық емес актив басқа активтер немесе активтер тобы қозғалысқа келтіретін ақшалай қаражаттардан әдәуір дәрежеде тәуелсіз болатын пайдалануды жалғастырудан ақшалай қаражаттардың тасқындарын қозғалысқа келтірмесе, және сондықтан да өзі жатқызылған қозғалысқа келтіретін бірліктің бір бөлігі ретінде құнсыздануға сынақталса, және, егер мұндай бірлікті құрайтын активтер мен міндеттемелер өтелетін соманы соңғы есептеген кезден бастап елеулі өзгерістерге ұшырамаса;
- өтелетін соманы ең соңғы есептеу нәтижесі активтің баланстық құнынан әжептеуір асатын өлшем болса;
- өтелетін соманы соңғы есептеген кезден бастап болған оқиғалар мен өзгерген міндеттемелерді талдау ағымдағы кезге анықталған өтелетін соманың активтің баланстық құнынан аз болатыны неғайбіл екендігін дәлелдейді.
Жақсы хабардар, осындай мәміле жасағысы келетін тараптардың арасында жасалған мәміледе сату туралы міндетті күші бар шарт бойынша, осы активті шығаруға тікелей жатқызылған қосымша шығындар ескеріліп түзетілген баға активті сатуға шыққан шығындар шегерілген оның әділ құнының ең жақсы дәлелі болып табылады.
Егер сату туралы міндетті күші бар шарт болмаса, бірақ актив белсенді нарықта сатылатын болса, онда шығаруға шыққан шығындар шегерілген оның нарықтық бағасы оны сатуға шыққан шығындар шегерілген активтің әділ құны болып табылады. Сатып алушының ағымдағы бағасы әдетте тиісті нарықтық баға болып табылады. Сатып алушының ағымдағы бағасы болмаған жағдайда, сатуға шыққан шығындар шегерілген әділ құнды бағалау үшін, осы мәміленің күні мен бағалау күні арасындағы кезеңде экономикалық жағдайларда елеулі өзгерістер болмаған жағдайда, ең соңғы мәміленің бағасы негіз бола алады.
Сату туралы міндетті күші бар шарт немесе активке арналған белсенді нарық болмаған жағдайда, сатуға шыққан шығындар шегерілген әділ құнды анықтау үшін ұйым есепті күні жақсы хабардар, осындай мәмілені жасағысы келетін және бір-біріне тәуелді емес тараптардың арасында мәміле жасау кезінде шығарылу шығындары шегерілген активті шығарудан алуға болатын соманы неғұрлым анық көрсететін ақпарат негіз болады. Ұйым осы соманы анықтау кезінде тап сол саланың шеңберіндегі осындай активтермен жасалған соңғы операцияның нәтижесін ескереді. Ұйым басшылығы шұғыл түрде сатуға мәжбүр болған жағдайларды қоспағанда, сатуға шыққан шығындар шегерілген әділ құн мәжбүрлеп сатуды көрсетпейді.

1.2 Активтердің құнсыздануы кезінде өтелетін соманы бағалау
Осы Стандарт өтелетін соманы активтің əділ құнының немесе сатуға жəне оны пайдалану құндылығына шыққан шығындарды шегере отырып, қозғалысқа келтіретін бірліктің ең үлкен өлшемі ретінде анықтайды.
19 - 57 - тармақтарда өтелетін сомаға талаптар белгіленеді. Осы талаптарда "актив" термині пайдаланылады, бірақ олар жеке активке де, жəне ақша қаражатын қозғалысқа келтіретін бірлікке де тең дəрежеде қолданылады.
Сатуға шыққан шығындарды шегеріп активтің əділ құнын да, жəне оның пайдалану құндылығын да барлық жағдайларда анықтау міндетті емес. Егер осы сомалардың кез келгені активтің қаржылық жағдай туралы есептік құнынан асатын болса, онда бұл актив құнының азаймағандығын жəне басқа соманы бағалау қажет еместігін білдіреді. Егер актив тіпті белсенді нарықта айналыста болмаған ретте де, сатуға шыққан шығын шегеріліп əділ құн анықталуы мүмкін. Алайда, сатуға шыққан шығын шегерілген əділ құнды кейде жақсы хабардар, осындай операцияны жасағысы келетін тараптардың арасында мəміле жасалған кезде активті сатудан алынуы мүмкін соманы сенімді бағалау үшін негіздің болмауына байланысты анықтау мүмкін болмайды. Бұл жағдайда ұйым активті пайдалану құндылығын оның өтелетін сомасы үшін қабылдауға құқылы.
Активті пайдалану құндылығы сату құнына шыққан шығындарды шегергендегі оның əділ құнынан елеулі түрде асады деп есептеуге негіз болмаса, онда бұл соңғы өлшемді оның өтелетін сомасы үшін қабылдауға болады. Бұл жағдайда өтелетін сома құрамына актив кіретін ақшалай қаражаттарды қозғалысқа келтіретін бірлік үшін анықталады (65 - 103 - тармақтарды қараңыз), оған мынадай жағдайлар кірмейді,
- сатуға шыққан шығындар шегерілген активтің əділ құны оның қаржылық жағдай туралы есептік құнынан асатын болса;

2 ҚҰНСЫЗДАНУ КЕЗІНДЕГІ ПРОЦЕСТЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ БАҒАЛАУ
2.1 Құнсызданудан болған залалды тану және бағалау
Активтердің құнсыздануынан болған залалдар баланстық құнның өтелетін құннан асуына тең. Өтелетін құн активтің таза сату және дисконтталған құндарымен (оны қолдану құны) анықталады. Таза сату құны есептен шығару бойынша тікелей шығындарды, қаржылық шығындарды және табысқа салынатын салықтарды шегеріп тастағандағы нарықтық баға бойынша анықталады.
Жекелеген активтердің құнсыздануынан болған залалдарды тануға және бағалауға қойылатын талаптар белгіленеді. Қозғалысқа келтіретін бірліктердің құнсыздануынан болған залалдарды тану және бағалау мәселелері.
Егер активтің өтелетін сомасы оның баланстық құнынан аз болған кезде ғана, баланстық құн активтің өтелетін сомасына дейін азайтылуға тиіс. Бұл азайтылу құнсыздану залалы болып табылады.
Қайта бағаланбаған актив бойынша құнсызданудан болған залал пайдалар мен залалдар туралы есепте танылады. Алайда, қайта бағаланған актив бойынша құнсызданудан болған залал, құнсызданудан болған залал осы активті қайта бағалаудан қосымша капиталдың өлшемінен аспаған жағдайда ғана осы активті қайта бағалаудан қосымша капиталдың азаюы ретінде тікелей танылады.
Құнсызданудан болған залалдың бағалау өлшемі ол жатқызылған активтің баланстық құнынан көп болған кезде, егер мұны басқа Халықаралық қаржы есептілігі стандарты талап етсе ғана, ұйым міндеттемені тануға тиіс.
Құнсызданудан болған залал танылғаннан кейін осы актив бойынша амортизациялық аударымдар активтің өзгертілген баланстық құнын бөлу үшін, оның жою құнын шегере отырып (егер ондайлар бар болса), оның қалған пайдалы қызмет мерзімінің ішінде жүйелі негізде болашақ кезеңдерде түзетілуге тиіс.
Құнсызданудан болған залалдар танылған жағдайда, кейінге қалдырылған барлық салықтық активтер немесе міндеттемелер 12 "Пайдаға салынатын салықтар" IAS Халықаралық стандартына сәйкес активтің өзгертілген баланстық құнын оның салықтық базасымен салыстыру арқылы анықталады.
Өтелетін құнның есебі активтер топтары бойынша немесе жеке активтер бойынша іске асырылады, ал мүмкін болмаған жағдайларда оларды анықтау - табыс әкелетін минималды активтер тобының шегінде пропорционалды есеп қолданылады.
Мысалы, жабдықты сатудың таза құны 500000 теңге, ал өтелінетін құны 540000 теңге. 540 000 теңге, 500 000 теңгеден көп болғандықтан, орнын толтыру құны 540 000 теңге болады. Егер активтің баланстық құны тестілеу күніне 600 000 теңгені құраса, негізгі құралдардың құнсыздануынан зиян 60 000 теңге (600000-540000) болады.
Сонымен келесідей жазбалар жасалады:
Дебет шот 7420 Активтердің құнсыздануы бойынша шығындар
Кредит шот 2420 Негізгі құралдардың амортизациясы және құнсыздануы
Құнсызданудан болған залалдар қайта бағалау резервтері бойынша есептен шығарылады. Есептелген амортизация перспективті түрде түзетіледі - болашақ есепті кезеңдерде тиімді пайдалану мерзімі ішінде қайта есептеледі.
Активтердің құнсыздануынан болған залалдардың орнын толтыру қайта бағалау резервтеріне қосылады, осымен бірге қайта бағалаудан кейінгі баланстық құн қайта бағалауға дейінгі қалдық құнынан аспайды. Есептелген амортизация түзетіледі. Әдетте гудвилдар бойынша залалдардың орнын толытыру жүргізілмейді.
Түсініктеме жазбаларында сегменттер бойынша активтердің құнсыздануынан пайда болған залалдар ашып көрсетіледі.
59-64-тармақтарда, гудвиллден басқа, жекелеген активтердің құнсыздануынан болған залалдарды тануға және бағалауға қойылатын талаптар белгіленеді. Қозғалысқа келтіретін бірліктердің құнсыздануынан болған залалдарды тану және бағалау мәселелері 65-108-тармақтарда қаралады.
Егер активтің өтелетін сомасы оның қаржылық жағдай туралы есептік құнынан аз болған кезде ғана, қаржылық жағдай туралы есептік құн активтің өтелетін сомасына дейін азайтылуы тиіс. Бұл азайтылу құнсызданудан болған залал болып табылады.
Егер актив басқа Стандартқа сәйкес (мысалы, 16 Жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес қайта бағалау үлгісі бойынша) қайта бағалану бойынша көрсетілмесе, құнсыздану залалы пайдалар мен залалдар туралы есептің өзінде танылуы тиіс. Қайта бағаланған актив бойынша құнсызданудан болған кез келген залал осындай басқа Стандартқа сәйкес қайта бағалаудан болған құнның азаюы ретінде есепке алынуы тиіс.
Қайта бағаланбаған актив бойынша құнсызданудан болған шығын пайдалар мен шығындар туралы есепте танылады. Алайда, қайта бағаланған актив бойынша құнсызданудан болған шығын, құнсызданудан болған шығын осы активті қайта бағалаудан болған кіріс өлшемінен аспаған дәрежесінде, басқа толық табыс арқылы танылады. Осындай бағаланбаған актив бойынша құнсызданудан болған шығын осы активті қайта бағалаудан болған кіріс өлшемін азайтады.
Құнсызданудан болған залалдың бағалау өлшемі ол жатқызылған активтің қаржылық жағдай туралы есептік құнынан көп болған кезде, егер мұны басқа Халықаралық қаржы есептілігі стандарты талап етсе ғана, ұйым міндеттемені тануы тиіс.
Құнсызданудан болған шығын танылғаннан кейін осы актив бойынша амортизациялық аударымдар активтің өзгертілген қаржылық жағдай туралы есептік құнын бөлу үшін, оның жою құнын шегере отырып (егер ондайлар бар болса), оның қалған пайдалы қызмет мерзімінің ішінде жүйелі негізде болашақ кезеңдерде түзетілуі тиіс.
Құнсызданудан болған шығындар танылған жағдайда, кейінге қалдырылған барлық салықтық активтер немесе міндеттемелер
Пайдага салынатын салықтар ХҚЕС-ына (IAS) сәйкес активтің өзгертілген қаржылық жағдай туралы есептік құнын оның салықтық базасымен салыстыру арқылы анықталады.
110-116-тармақтарда алдыңғы кезеңдерде активке немесе қозғалысқа келтіретін бірлікке қатысты танылған құнсызданудан болған шығынды қайта топтастыруға қойылатын талаптар белгіленеді.
117-121-тармақтарда - жеке активке
122 және 123-тармақтарда - ақша қаражатын қозғалысқа келтіретін бірлікке
124 және 125 тармақтарда гудвиллге қосымша талаптар үшін белгіленген.
Кесте 2 - Құнсызданудан болған залалды қайта топтастыру
Осы талаптарда актив термині пайдаланылады, бірақ олар жеке активке де, ақша қаражатын қозғалысқа келтіретін бірлікке де тең дәрежеде қолданылады.
Әрбір есепті күнге ұйым алдыңғы кезеңдерде, гудвиллді қоспағанда, активке қатысты танылған құнсызданудан болған шығынның, бәлкім, бұдан әрі болмауының немесе кемуінің қандай да болсын белгілерінің бар немесе жоқ екендігін анықтауға міндетті. Осындай белгілердің кез келгені анықталған жағдайда, ұйым осы активтің өтелетін сомасын бағалауға міндетті.
Алдыңғы кезеңдерде, гудвиллді қоспағанда, активке қатысты танылған құнсызданудан болған шығынның бұдан былай болмауы немесе азаюы мүмкін екендігінің белгілерін анықтай отырып, ұйым, ең болмағанда, мынадай факторларды ескеруге міндетті:
Ақпараттың сыртқы көздері:
- активтің нарықтық құны кезең ішінде біршама ұлғайған;
- ұйым үшін қолайлы оң әсері бар елеулі өзгерістер ұйым жұмыс істейтін технологиялық, нарықтық, экономикалық немесе заңдық жағдайларда, немесе ұйым үшін актив арналған нарықта кезең ішінде болды немесе таяу болашақта болады;
- инвестицияларға пайданың нарықтық пайыздық мөлшерлемелері немесе басқа нарықтық нормалары кезең ішінде азайған және осы азаюлар активті пайдалану құндылығын есептеу кезінде пайдаланылатын дисконт мөлшерлемесіна әсер етуі және оның өтелетін сомасын елеулі түрде ұлғайтуы мүмкін;
Ақпараттың ішкі көздері:
- ұйым үшін оң әсері бар елеулі өзгерістер активті ағымдағы немесе болжамды пайдалану деңгейі немесе тәсілі кезең ішінде жасалған немесе таяу болашақта күтілуде. Осы өзгерістер активтің өнімділігін жақсарту немесе арттыру не осы актив жататын қызмет түрін қайта құрылымдау мақсатымен кезең ішінде келтірілген шығынды қамтиды;
- ішкі есептілік активтің өнімділігі болжанғаннан жоғары екендігін, немесе жоғары болатындығын көрсетеді.
111-тармақта сөз болып отырған құнсызданудан болатын залалдың әлуетті азаю белгілері 12-тармақта келтірілген құнсыздану болған әлуетті залалдардың белгілерін айнытпай көрсетеді.
Егер гудвиллді қоспағанда, активке қатысты құнсызданудан болған шығын бұдан әрі болмауы немесе азаюы мүмкін екендігінің белгісі бар болса, онда бұл қалған пайдалы қызмет мерзімі, амортизациялау әдісі немесе жойылу құны осы активке қолданылатын Халықаралық қаржы есептілігі стандартына сәйкес, тіпті осы актив бойынша шығын қайта топтастырылмаса да, қайта қаралуға және түзетілуі тиіс екендігін білдіреді.
Гудвиллді қоспағанда, активке қатысты алдыңғы кезеңдерде танылған құнсызданудан болған шығын, егер де құнсызданудан болған соңғы шығын танылған кезден бастап осы активтің өтелетін сомасын анықтау кезінде пайдаланылған бағаларда өзгеріс болса ғана, қайта топтастырылуы тиіс. Ондай жағдайда активтің қаржылық жағдай туралы есептік құны, 117-тармақта көзделген жағдайды қоспағанда, оның өтелетін сомасына дейін ұлғаюға тиіс. Бұл ұлғаю құнсызданудан болған шығынды қайта топтастыру болып табылады.
Құнсызданудан болған шығынды қайта топтастыру активтің болжамды қызмет әлеуетінің не оны пайдалану, не ұйым осы активтің құнсыздану шығынын соңғы рет таныған күннен бастап сату есебінен ұлғаюын көрсетеді. 130-тармақтың талабына сәйкес, ұйым болжамды қызмет әлуетінің ұлғаюын туғызған бағалардағы өзгерістерді бірегейлендіруі тиіс.
Бағалаудағы өзгерістердің мысалына мыналар жатады:

- өтелетін сома негізіндегі өзгеріс (яғни, өтелетін соманың негізінде не жатқанына:

өтелетін сома негізіндегі өзгеріс (яғни, өтелетін соманың негізінде не жатқанына: сатуға шыққан шығын шегерілген әділ құн ба, әлде пайдалану құндылығы ма);

егер өтелетін сома пайдалану құндылығына негізделсе, ақшалай қаражаттардың болжамды өзгерісі

Сызбанұсқа 1- Бағалаудағы өзгерістер мысалы
Активті пайдалану құндылығы ақшалай қаражаттардың болашақ ағындарының дисконтталған құны олардың келіп түсу мерзімдерінің жақындауына қарай ұлғаятындықтан ғана, оның қаржылық жағдай туралы есептік құнынан асуы мүмкін.
Алайда активтің қызмет әлуеті ұлғайған жоқ. Сөйтіп, құнсызданудан болған шығын, тіпті егер активтің өтелетін сомасы оның қаржылық жағдай туралы есептік құнынан асып кетсе де, уақыттың өтіп кетуіне байланысты қайта топтастырылмайды (бұл кейде дисконтты жабу деп аталады.

2.2 Активтердің құнсыздануының есебін ұйымдастыру
Негізгі құралдар құнсыздануынан болған залалдарды шоғырландырып есепке алу үшін бухгалтерлік есепшоттарының үлгілік жоспарында 2430 Негізгі құралдар құнсыздануынан болған залалдар шоты арналған. Құнсызданудан болған нақты залалдарды анықтағанда, арнайы есептеулердің негізінде баланстық құны өтелетін сомадан асқан сомасына келесі бухгалтерлік жазба беріледі:
Дебет шот 2430 Негізгі құралдар құнсыздануынан болған залалдар
Кредит шот 2410 негізгі құралдар

Кесте 2 - Бухгалтерлік жазба көрсеткіштері
Негізгі құралдар құнсыздануынан болған залалдарды мекеменің пайдалары немесе залалдары есебіне жатқызылады.
Егер айтылған залалдардың сомасы мекеменің пайдалары есебіне жатқызылса, онда бухгалтерлік есеп шоттарында келесі жазулар жүргізіледі:
Дебет шот 5610 Қорытынды пайда (залал)

Кредит шот 2430 Негізгі құралдар құнсыздануынан болған залалдар

Кесте 3 - Бухгалтерлік есеп шоттарындағы жазулар
Егер негізгі құралдардың құнсыздануынан болған залалдарды мекеменің залалдарына (шығындарына) жатқызылса, онда бухгалтерлік есеп шоттарында келесі жазулар жүргізіледі:
Дебет шот 7420 Активтердің құнсыздануынан түсетін шығыстар

Кредит шот 2430 Негізгі құралдар құнсыздануынан болған залалдар.

Кесте 4 - Құнсызданудан болған бухгалтерлік шоттар
Негізгі құралдар құнсыздануынан болған залалдарды мекеменің алдын-ала арнайы жасалған резерв есебіне жатқызса, онда бухгалтерлік есеп шоттарында ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.