Өлім жазасы



Елімізде өлім жазасына мораторий жария¬ланған. Асқан қатігездік болып саналатын¬ бұл жаза өмірлік бас бостандығынан айы¬румен алмастырылды. Дегенмен осыдан екі ай бұрын депутаттар жас балалар мен аяғы ауыр аналарды жазықсыз өлтір¬ген¬дерге өлім жазасын беру туралы мәселе көтерді. Халық қалаулылары қатігез қылмысқа қатты жаза бермейінше ауыр қылмысты азайту мүмкін емес деп са¬найды. Себебі кейбір елдерде өлім жазасы әлі күнге күшін жоймаған.

Өлім жазасы қалай пайда болған?
Шынтуайтына келгенде, өлім жазасы¬ның тарихы тым тереңде. Ықылым заманнан келе жатқан бұл жаза түрлі жағдайда орындалған. Кейбір елдерде өлім жазасы тамырға у жіберу арқылы орындалса, кейбір мемлекеттер жазаны әлі күнге қылмыскерді электрлі орындыққа отырғызу арқылы орындайды. Кеңес үкіметі кезінде Отанын сатқандар дарға асылған. Ал басқа ауыр қылмысқа барғандар ату жазасына кесілген. Біз бүгін жазаның осы түрін кім және қалай орындайтыны туралы сөз қозғамақпыз.
Біздің білуімізше, Қазақстандағы ату жазасы негізінен Алматы қаласындағы 1904 жылы салынған тергеу изоляторын¬да орындалған екен. Түрлі дерек көзде¬рі¬нен алынған мәліметтерге үңілсек, Қа¬зақстанда 1997 жылы . 45 адам, 1999 жы¬лы . 33, 2000 жылы . 11 адам ату жазасына кесіліпті. 2002 жылы бұл «көр¬сеткіш» . 21 адамға көбейсе, 2003 жылы . 15, ал 2004.2006 жылдар аралығында алты адам өлім жазасына кесіліпті.
Біздің елдегі өлім жазасы туралы нақ¬ты мәлімет табу аса қиын. Себебі түсі¬нікті: мұндай мәліметтер мен ақпараттар¬ аса құпия сақталады. Бұл Кеңес үкіметі кезінен келе жатқан «қатып қалған» қа¬ғида. Сондықтан ату жазасына кесілген адамның кім екені, қылмысы мен жасы, оның қай күні, қалай атылғаны туралы дерек табу мүмкін емес. Тіпті жазаны кім орындайтынын да біле алмаймыз.

Бұл жазаны кім орындайды?
Интернет деректеріне сенсек, өлім жазасын орындайтын жендеттің рөлін изо¬лятордың қызметкері атқарады екен. Бірақ ол кез.келген қызметкер емес, ар¬найы дайындықтан өткен, моральдық жә¬не психологиялық тұрғыдан сынақтан өткен адам болуы шарт. Әрине, адам ату оңай емес. Сондықтан жендет тапанша ұстағаннан кейін оған белгілі бір нүктені көздетеді де, көзін байлап тастайды. Сөйтіп «өлім жазасына кесілген адам әкелінді» деп бұйрық беретін көрі¬неді. Бұл жендеттің ауыр міндетке қаншалықты дайын екендігін анықтау үшін жасалатын тәжірибе. Мұндай ауыр қыз¬мет үшін өлім жазасын орындайтын жен¬детке жалақысынан бөлек «моральдық және психологиялық зиян» төленеді екен. Дегенмен бұл шығынның нақты со¬масы құпия болғандықтан оны анықтау мүмкін болмады. Сол сияқты жендет¬тердің аты.жөні де белгілі себептерге байланысты жария етілмейді.
Ал енді біздің анықтағанымыз, өлім жазасына прокурор, дәрігер және жендет қана қатысады. Жендеттің жұмысы белгілі, ал прокурор жазаның орын¬далғанын рас¬тайды. Дәрігер болса үкім орындалғаннан кейін
Елімізде өлім жазасына мораторий жария¬ланған. Асқан қатігездік болып саналатын¬ бұл жаза өмірлік бас бостандығынан айы¬румен алмастырылды. Дегенмен осыдан екі ай бұрын депутаттар жас балалар мен аяғы ауыр аналарды жазықсыз өлтір¬ген¬дерге өлім жазасын беру туралы мәселе көтерді. Халық қалаулылары қатігез қылмысқа қатты жаза бермейінше ауыр қылмысты азайту мүмкін емес деп са¬найды. Себебі кейбір елдерде өлім жазасы әлі күнге күшін жоймаған.

Өлім жазасы қалай пайда болған?
Шынтуайтына келгенде, өлім жазасы¬ның тарихы тым тереңде. Ықылым заманнан келе жатқан бұл жаза түрлі жағдайда орындалған. Кейбір елдерде өлім жазасы тамырға у жіберу арқылы орындалса, кейбір мемлекеттер жазаны әлі күнге қылмыскерді электрлі орындыққа отырғызу арқылы орындайды. Кеңес үкіметі кезінде Отанын сатқандар дарға асылған. Ал басқа ауыр қылмысқа барғандар ату жазасына кесілген. Біз бүгін жазаның осы түрін кім және қалай орындайтыны туралы сөз қозғамақпыз.
Біздің білуімізше, Қазақстандағы ату жазасы негізінен Алматы қаласындағы 1904 жылы салынған тергеу изоляторын¬да орындалған екен. Түрлі дерек көзде¬рі¬нен алынған мәліметтерге үңілсек, Қа¬зақстанда 1997 жылы – 45 адам, 1999 жы¬лы – 33, 2000 жылы – 11 адам ату жазасына кесіліпті. 2002 жылы бұл «көр¬сеткіш» – 21 адамға көбейсе, 2003 жылы – 15, ал 2004-2006 жылдар аралығында алты адам өлім жазасына кесіліпті.
Біздің елдегі өлім жазасы туралы нақ¬ты мәлімет табу аса қиын. Себебі түсі¬нікті: мұндай мәліметтер мен ақпараттар¬ аса құпия сақталады. Бұл Кеңес үкіметі кезінен келе жатқан «қатып қалған» қа¬ғида. Сондықтан ату жазасына кесілген адамның кім екені, қылмысы мен жасы, оның қай күні, қалай атылғаны туралы дерек табу мүмкін емес. Тіпті жазаны кім орындайтынын да біле алмаймыз.

Бұл жазаны кім орындайды?
Интернет деректеріне сенсек, өлім жазасын орындайтын жендеттің рөлін изо¬лятордың қызметкері атқарады екен. Бірақ ол кез-келген қызметкер емес, ар¬найы дайындықтан өткен, моральдық жә¬не психологиялық тұрғыдан сынақтан өткен адам болуы шарт. Әрине, адам ату оңай емес. Сондықтан жендет тапанша ұстағаннан кейін оған белгілі бір нүктені көздетеді де, көзін байлап тастайды. Сөйтіп «өлім жазасына кесілген адам әкелінді» деп бұйрық беретін көрі¬неді. Бұл жендеттің ауыр міндетке қаншалықты дайын екендігін анықтау үшін жасалатын тәжірибе. Мұндай ауыр қыз¬мет үшін өлім жазасын орындайтын жен¬детке жалақысынан бөлек «моральдық және психологиялық зиян» төленеді екен. Дегенмен бұл шығынның нақты со¬масы құпия болғандықтан оны анықтау мүмкін болмады. Сол сияқты жендет¬тердің аты-жөні де белгілі себептерге байланысты жария етілмейді.
Ал енді біздің анықтағанымыз, өлім жазасына прокурор, дәрігер және жендет қана қатысады. Жендеттің жұмысы белгілі, ал прокурор жазаның орын¬далғанын рас¬тайды. Дәрігер болса үкім орындалғаннан кейін
1. Ж. ҚАСЫМ. Ату жазасын кім атқарады? http://www.zamana.kz/home/1-latest-news/870-atu-jazasi.html
2. Түймегүл ИБАШЕВА Өлім жазасын мүлдем жоюды ғалым ретінде қуаттамаймын. //Заң газеті// http://zan.zanmedia.kz/index.php?option= com_content&view=article&id=5473:l------r&catid=23:1&Itemid=8

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:   
Қазақстан Республикасының Білімі және ғылым министрлігі

М. Қозыбаев атындағы Солтүстік-Қазақстан мемлекеттік университеті

Тарих және заң кафедрасы

Юриспруденция факультеті

Тақырып: Өлім жазасы

Орындаған: Ю-09Қ тобының
студенті Карпыкбаев А.А.
Тексерген: оқытушы Казенова А.А

Петропавл қ. 2012
Елімізде өлім жазасына мораторий жарияланған. Асқан қатігездік болып
саналатын бұл жаза өмірлік бас бостандығынан айырумен алмастырылды.
Дегенмен осыдан екі ай бұрын депутаттар жас балалар мен аяғы ауыр аналарды
жазықсыз өлтіргендерге өлім жазасын беру туралы мәселе көтерді. Халық
қалаулылары қатігез қылмысқа қатты жаза бермейінше ауыр қылмысты азайту
мүмкін емес деп санайды. Себебі кейбір елдерде өлім жазасы әлі күнге күшін
жоймаған.

Өлім жазасы қалай пайда болған?
Шынтуайтына келгенде, өлім жазасының тарихы тым тереңде. Ықылым
заманнан келе жатқан бұл жаза түрлі жағдайда орындалған. Кейбір елдерде
өлім жазасы тамырға у жіберу арқылы орындалса, кейбір мемлекеттер жазаны
әлі күнге қылмыскерді электрлі орындыққа отырғызу арқылы орындайды. Кеңес
үкіметі кезінде Отанын сатқандар дарға асылған. Ал басқа ауыр қылмысқа
барғандар ату жазасына кесілген. Біз бүгін жазаның осы түрін кім және қалай
орындайтыны туралы сөз қозғамақпыз.
Біздің білуімізше, Қазақстандағы ату жазасы негізінен Алматы
қаласындағы 1904 жылы салынған тергеу изоляторында орындалған екен. Түрлі
дерек көздерінен алынған мәліметтерге үңілсек, Қазақстанда 1997 жылы – 45
адам, 1999 жылы – 33, 2000 жылы – 11 адам ату жазасына кесіліпті. 2002 жылы
бұл көрсеткіш – 21 адамға көбейсе, 2003 жылы – 15, ал 2004-2006 жылдар
аралығында алты адам өлім жазасына кесіліпті.
Біздің елдегі өлім жазасы туралы нақты мәлімет табу аса қиын. Себебі
түсінікті: мұндай мәліметтер мен ақпараттар аса құпия сақталады. Бұл Кеңес
үкіметі кезінен келе жатқан қатып қалған қағида. Сондықтан ату жазасына
кесілген адамның кім екені, қылмысы мен жасы, оның қай күні, қалай атылғаны
туралы дерек табу мүмкін емес. Тіпті жазаны кім орындайтынын да біле
алмаймыз.

Бұл жазаны кім орындайды?
Интернет деректеріне сенсек, өлім жазасын орындайтын жендеттің рөлін
изолятордың қызметкері атқарады екен. Бірақ ол кез-келген қызметкер емес,
арнайы дайындықтан өткен, моральдық және психологиялық тұрғыдан сынақтан
өткен адам болуы шарт. Әрине, адам ату оңай емес. Сондықтан жендет тапанша
ұстағаннан кейін оған белгілі бір нүктені көздетеді де, көзін байлап
тастайды. Сөйтіп өлім жазасына кесілген адам әкелінді деп бұйрық беретін
көрінеді. Бұл жендеттің ауыр міндетке қаншалықты дайын екендігін анықтау
үшін жасалатын тәжірибе. Мұндай ауыр қызмет үшін өлім жазасын орындайтын
жендетке жалақысынан бөлек моральдық және психологиялық зиян төленеді
екен. Дегенмен бұл шығынның нақты сомасы құпия болғандықтан оны анықтау
мүмкін болмады. Сол сияқты жендеттердің аты-жөні де белгілі себептерге
байланысты жария етілмейді.
Ал енді біздің анықтағанымыз, өлім жазасына прокурор, дәрігер және
жендет қана қатысады. Жендеттің жұмысы белгілі, ал прокурор жазаның
орындалғанын растайды. Дәрігер болса үкім орындалғаннан кейін қылмыскердің
өлгендігін растауға тиіс. Үкімді орындауға қатысатындардың барлығы да бұл
ақпаратты құпия ұстауға міндетті. Ал егер қандай да бір себептермен ақпарат
жария бола қалса, олар заң бойынша жауапқа тартылады.

Ең соңғы тілек орындала ма?
Кейбір фильмдерде көрсетілетіндей, өлім жазасының алдында тұрған
адамның соңғы тілегі шынымен де орындала ма, жоқ па? Біздің білетініміз,
шетелде өлім алдындағы мәзір деген бар. Яғни онда өмірінің соңғы сәтін
күтіп отырған адамға жаза орындалатыннан екі сағат бұрын өзі қалаған
тағамды беріледі. Дәм-тұзы таусылғанын, сағаты біткенін қылмыскер осыдан
білетінге ұқсайды. Ал бізде ше? Сарапшылар зерттегендей, бізде ауыр жазаға
кесілгендердің басым бөлігінің ең соңғы өтініші телефон арқылы туған-
туыстарымен қоштасу екен.
Соңғы сағатыңды күтудің қандай қиын екенін айтпаса да болады. Әсіресе
темір торда қамалып, жазаның орындалар күнді күту қылмыскер үшін ең ауыр
жаза. Мұндайда ойға, жүйке мен жүрекке қандай салмақ түсетінін түсіндіру де
мүмкін емес. Дегенмен жалған дүниеде тағы бір күн болса да тірі жүре тұруды
армандайтын қылмыскерлер түрмеден қаша алмасын білсе де күзетшілерге шабуыл
жасап, абақтыдан құтылуға әрекет етеді екен. Қылмыскерлер осы арқылы
үстінен тағы бір қылмыстық іс қозғалып, тергеу басталып, өмірінің ұзара
түскенін қалайтын көрінеді.

Бейіті де жасырын сақталады
Соңғы сәтті күту қылмыскер үшін қандай ауыр болса, оның туыстары одан
да үлкен моральдық қиыншылықты бастан кешіретін сияқты. Себебі өлген
қылмыскердің мәйіті туысқандарына берілмейді. Олар тіпті жерлеу рәсіміне де
қатыстырылмайды, қайда жерленгені де жасырын күйінде қалмақ. Мұны тек түрме
қызметкерлері мен прокурор ғана біледі. Ал мәйіттің бейіті нөмірлік санмен
белгіленеді. Аты-жөні жазылмайтын себебі, ол жерге қылмыскердің таныстары,
туыстары белгітас орнатуы мүмкін екен.
Осындай көптеген құпияларға байланысты өлім жазасына кесілген адамдар
туралы алып-қашпа әңгіме де көп. Кейбіреу ату жазасы үкім оқылып бітісімен
орындалады екен десе, амалын тауып, басқа адамның аты-жөнімен құтылып
кететіндер бар дейтіндер де кездеседі. Ату жазасына кесілген адамның ішкі
ағзасын сатып жібереді екен деген қауесет те естіліп қалады. Бірақ олардың
ешқайсысы да шындыққа жанаспайтынын айта кету керек. Ал үкімнің тек таңға
жуық орындалуы бұлжымас тәртіп десе де болғандай.
Жоғарыда айтқанымыздай, біздің елде өлім жазасына 2003 жылдан бастап
мораторий жарияланды. Дегенмен жазаның бұл түріне нүкте қойылды деуге
болмайды: өлім жазасының керек немесе керек еместігін шешетін уақыт әлі
алда. Мәселе уақыт пен қоғам еншісінде десе де болады. Ал әлемнің 52-і елі
Біріккен Ұлттар Ұйымының өлім жазасын тоқтату туралы қабылдаған Қарарына
қарсылық білдірді. Олар ауыр қылмысқа тиісінше ауыр жаза тағайындалу керек
деп санайды. 33 мемлекет әзірше үнсіз қалуды дұрыс деп тапса, 99 мемлекет
өлім жазасын тоқтатуды мақұлдап отыр[1].

Арықбай АҒЫБАЕВ, заң ғылымының докторы, академик: Өлім жазасын мүлдем
жоюды ғалым ретінде қуаттамаймын
Одан кейін 1460 жылы бірнеше жазаларды қамтып, мысалы, өрт қоюшылар мен
мемлекеттік сатқындарға, кісі өлтіргендерге, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Жеңіл жаза көзделетін қылмыстар
Өлім жазасының түрлері
Қылмыстық жаза жүйесіндегі өлім жазасына тарихи сипаттама
Қылмыстық жаза жүйесіндегі өлім жазасы
Өлім жазасын қолдану туралы
Өлім жазасын тағайындау және оны орындаудың тарихи даму кезеңдері
Қазақ тарихындағы өлім жазасы
ӨЛІМ ЖАЗАСЫНА МОРАТОРИЙ
Жаза және оның мақсаты жайлы
Өлім жазасы түріндегі жазаны орындау тәртібі
Пәндер