Коммерциялық банктердің бағалы қағаздармен инвестициялық операциясы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:

Коммерциялық банктердің инвестициялық операциялары-47 тема

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
I Бөлім. Инвестицияның экономикалық
маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ..3-16
. Инвестиция, оның мәнi, түрлерi және
сыныптамасы ... ... ... ... ... ... ... .3-9
. Инвестицияның түрлері және қайнар
көздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10-12
1.3. Қазақстан Республикасы экономикасындағы инвестицияның
рөлi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12-16
II Бөлім. Коммерциялық банктердің инвестициялық
операциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .17 -29
2.1. Коммерциялық банктердің қызметтері мен
операциялары ... ... ... ... .17-21
2.2. Коммерциялық банктердің бағалы қағаздармен
инвестициялық
операциясы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..22-25
2.3. Бағалы қағаздар нарығында банктің атқаратың қызмет
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25-29
III Бөлім. Қазақстан қор нарығындағы екінші деңгейлі
банктер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30-35

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..3 6-38

Пайдаланған әдебинттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 39
-40

Кіріспе
90-шы жылдардың экономикалық тәжірбиесі дәлелдегеніндей шаруашылықты
жетілдірудің нарықтық әдістерін қалпына келтірудің және одан әрі дамытудың
басты құралы- бағалы қағаздар екені ақиқат. Бағалы қағаздар ақша түріндегі
капитал да, заттай капиталға да меншік құқын бекітіп тек бағалы қағаздар
арқылы ғана мемлекеттік меншікті акционерлік қоғамдардың, яғни жекеменшік
иелері- халықтын меншігіне айналдыруы мүмкін. Бағалы қағаздар нарығы өзіне
тән қаржы институттары жүйесі қалыптасып, оларда экономикалық өрістеудің
қаржы көздері қалыптасып жатыр.
Бағалы қағаздар нарығы басқа нарықтардан өзінің айрықша тауармен
өзгешеленеді. Ол өзгеше тауар- бағалы қағаздар. Олар біріншіден-меншік
белгісі , екіншіден , қарыз міндеттемесі , яғни олар боинша табыс алу құқы
және табыс төлеу міндеттемесі пайда болады. Бұдан бұрын айтқанымыздай, бұл
тауарды өз құны аз болсада, ұте жоғары нарық бағасымен сатуға болады.
Бағалы қағаздардың көрсетілген құны (номиналы ) өте төмен болғанымен,
мысалы, өндіріс кәсәпорнына жұмсалған нақты капиталдың белгілі-бір мөлшерін
көрсетеді. Егер бағалы қағаздарға нарықтық сұраныс оның ұсынысынан жоғары
болса, онда оның бағасы көрсетілген құннан жоғары болады. Бұндай нарықтық
бығаның номиналдан ауытқуы, бағалы қағаздардың жалған капитал екенің
көрсетеді.
Бірінші бөлімінде ҚР-на инвестицияның экономикалық маңыздылығы туралы
жаздым.
Екінші бөлімінде Коммерциялық банктердің инвестициялық операциялары
туралы қарастырдым.
Үшінші бөлімінде Қазақстан қор нарығындағы екінші деңгейлі банктер рөлі
мен маңыздылығы туралы жаздым.
Бұл тақырыпты тандау себебім коммерциялық банктердің инвестициялық
операциялары мемлекеттік және корпоративтік бағалы қағаздар мен
байланысты. Ал инвестициялық операция ол банктің активтік операцияларының
бір буыны. Сондықтан мен жазған курстық жұмыстың атың коммерциялық
банктердің инвестициялық операциялары деп тандадым.

I Бөлім. Инвестицияның экономикалық маңызы.
1.1. Инвестиция, оның мәнi, түрлерi және сыныптамасы.

Инвестиция, (капитал салу). Халық шаруашылығының барлық салаларының
негiзгi қорларына, өндiрiстi кеңейтуге кеткен материалдық шығындар, еңбек
және ақша ресурстарының жиынтығы.

1. Инвестиция – бұл дегенiмiз капиталды сақтайтындай және оны
өсетiндей, оң табыс әкелетiндей етiп орналастыру.

2. Қазақстан Республикасының “Шетел инвестициялар” туралы заңында
“инвестиция” деген терминге тереңiрек анықтама бермек болған: “Инвестиция
ол – кәсiпкерлiк мақсатта, пайда алу үшiн салынған инвесторлардың
интелектуалдық меншiгi және басқа материалдың заттарға деген меншiк
иелiгi”.
Ал мына анықтама тереңiрек болады деп ойлаймын.
3. Инвестиция – бұл барлық мүлiк түрлерi (жеке тұтыну тауарларынан басқа),
лизинг шартына қол қойған кезден бастап лизингтi қосқанда, сонымен қатар
оларға деген құқықты бiлдiретiн инвестордың жарғылық капиталына салған
немесе тұрақтандырылған активтерге салған, кәсiпкерлiк мақсатта қолданатын
қаржы.
Жоғарыда көрсетiлген анықтамалардан қорытынды жасап мен мынадай
анықтама бердiм:
Инвестиция – ол жаңа технологияларды әкелумен және өндiрiстi кеңейту
мен жаңартуға байланысты шығындар.
Инвестиция – ол бiздiң экономикадағы жаңа терминдердiң бiрi болып
табылады. Орталықтандырылған экономика кезiнде негiзгi қорды жасауда және
оларды ремонттауда “жалпы капитал салу” деген термин қолданылған.
Ол деген былай айтқанда нақты инвестиция “капитал салу” деген сөзге
келедi. Бұл деген бiздiң күнiмiзде портфельдiк инвестицияға бара бар, ол
дегенiмiз қаражатты акцияға, облигацияға және тағы басқа бағалы қағаздарға
салу болып табылады.
“Экономист” журналында инвестициялық саясаттың негiзгi бағыттары
анықталған. Сол кезде инвестициялық саясаттың келесi негiзгi мiндеттерi
белгiленген:

мемлекеттiк емес секторға инвестициялық белсендiлiк тудыратын, арнайы
орта тудыру, кәсiпорынды қайта жөндеу мақсатында жеке отандық және
шетелдiк инвестиция тарту, сонымен бiрге ең керектi деген өмiрге қажеттi
өндiрiс пен әлеуметтiк сферасына капитал салу тиiмдiлiгiн жоғарылату үшiн
мемлекеттiк қолдау жасау.
Егер де капитал салуға тереңiрек тоқталсақ, онда капитал салуды 2
негiзгi қайнар көзiне бөлуге болады.
1. Оның бiрiншiсi табыс болып табылады. Табыс ол кәсiпорынның таза
табысы ретiнде қарауға болады. Ол дегенiмiз сатылған тауар мен оның
өзiндiк құнының айырмасын көрсетедi. Табыс – кәсiпорынның салық
төлегеннен кейiнгi қалған таза табысы болып табылады. Осы табыстың
бiр бөлiгiн капитал ретiнде салымды әлеуметтiк және өндiрушi салаларға
жiберуге болады. Мiне, табыстың осы бөлiгi инвестиция болып табылады.
2. Екiншiсі, iрi қаржыландыру көзi болып амортизациялық аударымдар
табылады. Осы аударымдар негiзiнде басқа ақша қаражаттары пайда болады.
Оларды өндiрiстi кеңейтуге, жаңа технологиялар енгiзуге жұмсауға болады.
Осы жоғарыда айтылғандарға қарап келесiдегi қаржыландыру көздерiн
көрсетуге болады:

1. Акционерлiк инвестициялық қор.
Акционерлiк инвестициялық қор қалай жұмыс iстейдi? Ашық түрдегi
акционерлiк қоғамдар құрылып, соның негiзiнде айналысқа акция шығарады, ал
тартылған қаражатты басқа элементтердiң бағалы қағаздарына салады. Олардың
табысы болып, инвестициялық iс табылады.

2. Үлестi инвестициялық қор.
Үлестi инвестициялық қорда, акционерлiк қордан ерекшелiгi инвестор
акционер болып табылмайды. Олар өздерiнiң ақшаларын сенiмдi басқарушыларға
беру арқылы меншiгiнде ала отыра, таза табыс тауып отырады.
Бұл жерде инвестор мен басқару компаниясының арасында келiсiм-шарт
жасалғандықтан, бұл келiсiм-шарт қоры деп те аталады.
Гитман Л.Дж.
Закон РК “об иностранных инвестициях” 20.I.95 г.

Закон РК “об иностранных инвестициях” 8.I.03 г.

3. Мемлекеттiк емес зейнетақы қорлары.
Дамыған елдерде Мемлекеттiк емес жинақтаушы зейнетақы қорлары қаржы
нарығының белсендi қатысушылары болып табылады. Олар басқа инвесторлар
сияқты жинаған зейнетақы салымдарын, көптеген өндiрiс орындарының
инвестициялық портфельдерiне салады. Бiрақ та олардың негiзгi мiндеттерi
салымдарды көбейту болып табылатындықтан, олар қаражаттарды негiзiнен
тәуекелi төмен бағалы қағаздарға салады. Олар көбiнесе ұзақ мерзімді
облигацияға салынады.

4. Инвестициялық банктер.
Инвестициялық банктер 1929 жылғы кризистен кейiн Америка Ѕґрама
Штаттарында пайда болды. Сонда америкалық бағалы қағаздар мен биржа
комиссиясы (SEC) коммерциялық банктерге инвестициямен айналысуға
тыйым салды, өйткенi олар өздерiнiң қаражаттарын корпоративтiк бағалы
қағаздарға салатын болған, ол дегенiмiз тәуекел өте жоғары деген сөз.
Сондықтан да сол жылдардан кейiн инвестициялық банктер құрыла бастады.
Қазiрдiң өзiнде әлемде көптеген инвестициялық банктер жұмыс iстейдi.
Инвестициямен және оның қаржыландыру көздерiмен танысып болғаннан
кейiн, ендi оның түрлерiмен және сыныптануымен танысайық.
Россиялық экономист Игошин В.В. инвестицияның 2 түрiн бөлiп көрсетедi:

а) Тiкелей инвестиция
б) Портфельдiк инвестиция.
Тiкелей инвестиция-ол инвестордың инвестициялық процесспен тiкелей
байланысын көрсетедi, дәлiрек айтсақ, инвестор өзiнiң ақшасын қай объектiге
салатынын және қаржыландыруды ұйымдастыруды қадағалайды. Бұл кезде
қаржыландыру көзi болып өзiнiң қаражаты немесе тартылған қаражат табылады.

Меншiк қаражатының құрамына табыс пен амортизациялық аударымдар
кiредi.

Қарызға алған қаражат болып банктiк несие немесе бағалы қағаз
табылады.

Портфельдiк инвестиция- ол заңды немесе жеке тұлғаның өз қаражатын
қаржы делдалдары шығарған бағалы қағаздарға салу арқылы жүзеге асырылады.
Ал өз кезегiнде эмитент ол қаражатты өзiнiң өндiрiсiн кеңейтуге
пайдаланады.
Бұлар уақыт аралығына қарай ұзақ мерзiмдi және қысқа мерзiмдi болып
бөлiнедi.
Инвестицияның мақсатына қарай 3 типке бөлiнуi мүмкiн:
Материалды активке инвестициялау, дәлiрек айтсақ қаражатты 1 жылдан артық
қолданылатын ғимараттарға, құралдарға, машиналарға салу.
Қаржылық активтердi инвестициялау, бағалы қағаздарға салу.
Материалды емес активтердi инвестициялау, бұл жерде лицензияларды сатып
алу, патенттердi, ғылыми-техникалық жаңалықтар ашу, квалификацияны
жоғарылату, қоршаған ортаны қорғау тағы сондай сияқтылар қарастырылады.
Ең негiзгi макроэкономикалық фактор болып экономикадағы қаржы салатын
нақты сектордың болмауы табылады. Бұның негiзi болып мемлекеттiң ұзақ
басыңқылығының болмауы, саясаттың дұрыс болмауы табылады.
Жеңiл және тамақ өнеркәсiбiнiң инвестициялық активтiгiн белсендету
болып келесi ерекшелiктер табылады:

1. Портфельдiк инвестициясы жайлы мәлiметтер келесi тарауда

1. Бұл тауар сұранысты көп туғызады.
2. Аз капитал сыйымдылығымен және қысқа мерзiмiмен.
3. Жеңiл өнеркәсiптiң өнiмдерi елiмiзде ғана емес, шет мемлекеттерде де
бәсекеде болуы мүмкiн.

Инвестиция сыныптамасы.
Инвестициялық қатынастың негiзiнен субъектiсi болып заңды тұлға
табылады. Қазақстан Республикасында заңды тұлғаларға төмендегiлер жатады:

шаруашылық серiктестiктер, акционерлiк қоғамдар, кооперативтер; мемлекеттiк
және муниципалды өнеркәсiптер; коммерциялық емес ұйымдар.

Инвестициялық процесстi ұйымдастыру және оларды қаржыландыру шарттары
ұйымдық-құқықтық нысанына байланысты болады.
Осы меншiк нысанына байланысты жеке, мемлекеттiк, шетелдiк және аралас
инвестиция деп бөледi.
Жеке инвестиция – азаматтардың акция, облигация және тағы басқа бағалы
қағаздарға өздерiнiң қаражаттарын салу.
Мемлекеттiк инвестиция – Үкiмет және аймақтық билiк органдарының бюджет
қаржысы, арнайы қорлар қаржысы арқылы қаржыландыру.
Шетелдiк инвестиция – шет елдiк азаматтардың инвестициясы.

1.Игошин В.Н.

Инвестициялық әрекеттiң субъектiлерi.

Инвестициялық әрекеттiң субъектiлерi болып инвесторлар, тапсырыс берушiлер,
жұмысты орындаушылар, инвестициялық объектiлердi пайдаланушылар,
жабдықтаушылар, әр түрлi кәiпкерлiкпен айналысушы – банктер, сақтандыру
және ортақолдық ұйымдар есептелiнедi. Инвестициялық әрекеттiң субъектiлерi
болып жеке тұлғалар және заңды тұлғалар, сондай-ақ мемлекет және
халықаралық ұйымдар есептелiнедi.

Инвестициялық әрекеттiң негiзгi субъектiсi – инвестор. Ол меншiк, қарыз
және қатыстырылатын қаражаттарды инвестиция түрiнде жұмсауды iске асырады.
Негiзгi шаруашылық әрекетiнiң бағытына қарай инвесторларды жеке және
институционалдық инвесторларға бөледi. Жеке инвестор – негiзгi өндiрiстiк-
шаруашылық әрекеттiң дамуына инвестиция түрiнде салым салушы жеке және
заңды тұлға. Институционалды инвестор – жеке инвесторлардың қаражатын
жинақтап, инвестициялық әрекет жасаушы қаржы ортақолдықтар. Институционалды
инвесторларға әлбетте құнды қағаздар операцияларына мамандандырылған
инвестициялық компанияларды, инвестициялық қорларды жатқызуға болады.
Барлық инвесторлар:
кез келген түрдегi инвестициялық әрекет жасауға;
инвестицияланатын объектiнi иемденуiне, пайдалануға, өнiм жасауға;
инвестицияның көлемiн, және бағытын өз еркiмен анықтауға;
инвестициялық әрекетке келiсiм бойынша басқа субъектiлердi
қатыстыруға;
инвестициялық қаражаттың мақсатты жұмсалуына, жасауына және тағы басқаға
тең қатысты.
Инвестициялық әрекеттiң келесi субъектiсi – тапсырыс берушi. Тапсырыс
берушiлерге инвестициялық жобаларды iске асырушы, бiрақ та кәсiпкерлiк
әрекетiне араласпайтын инвестормен уәкiл етiлген жеке және заңды тұлғалар
жатады.
Мердiгерлер болып тапсырыс берушiмен келiсiммен жұмыс атқарушы жеке
және заңды тұлғалар есептеледi. Мердiгерлердiң әр

түрлi әрекетте жұмыс iстеуiне қажеттi лицензиясы болуы керек. Инвестициялық
әрекеттiң объектiлерiн пайдаланушыларға кiретiндер: инвесторлар, жеке және
заңды тұлғалар, мемлекеттiк ұйымдар және жергiлiктi өзiн-өзi басқару ұйымы,
халықаралық бiрлестiктер және ұйымдар.

Инвестициялық әрекеттiң субъектiлерi практика жүзiнде қаржы салымдарын iске
асыруды орындаушы инвестициялық салада жұмыс iстейдi.
Инвестициялық салаға жататындар: өндiрiстiк және өндiрiске жатпайтын
негiзгi құралдарға инвестиция салынатын, күрделi құрылыс саласы;
Жаңартпашылық салаға – ғылыми-техникалық өнiмдердi және парасатты
әлуеттi iске асыруды жатқызады.
Қаржы капиталының айналым саласына: ақша, қарыз және әртүрлi түрдегi
қаржы мiндеттемелерi жатады.
Субъектiлердiң инвестициялық әрекеттерi Қазақстан Республикасының
Азаматтық кодексiмен, “Құнды қағаздар нарқы туралы” және “Қазақстан
Республикасының инвестициялық әрекетi” – туралы заңдармен реттеледi.
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес мемлекет меншiк түрiне қарамай
инвестицияны қорғауға кепiлдiк бередi.
Инвестицияны басқару.
Инвестицияны басқаруға қатысатындар:
инвестициялық әрекеттi мемлекеттiк деңгейде басқару, сол арқылы
инвестициялық әрекеттi реттеу, бақылау, ынталандыру;
жекелеген инвестициялық жобаларды басқару. Ол өзiне жоспарлауды,
ұйымдастыруды, бақылауды қоса отырып, инвестициялық жобаның јазiргi жүйе
әдiстерiн және техникаларды, басқаруды қарайды;
жекелеген шаруашылық етушi субъектi – кәсiпкерлiк етушi фирманың
инвестициялық әрекетiн басқару – инвестициялық объектiнi таңдауды,
инвестициялық процестiң жайын бақылауды басқарады.

Фирмалар бойынша инвестициялық әрекеттi басқару ең тиiмдi капитал
салымын iске асыруды қамтамасыз етуге бағытталған.

Осыған байланысты инвестицияны басқару бiрнеше кезеңдерден тұрады, Олардың
негiзгiлерi:

1.2. Инвестицияның түрлері және қайнар көздері.

Инвестиция дегенiмiз табыс табу мақсатында кәсiпкерлiк қызметке салынған
мүлiктiк және интелектуалдық құндылықтардың барлық түрi. Инвестициялық
қызметтiң негiзгi мақсаты кәсiпкерлiк табыс табыс пен пайыз алу болып
табылады.
Инвестицияның экономиканың тиімді және тұрақты дамуындағы маңыздылығы
жоғары. Инвестиция негізінде бос капиталдардың, мемлекеттік қаржылардың
және шетелтік капиталдардың экономикалық шаруашылықтың қаржыға мұқтаж болып
отырған салаларға капитал ағымдары орын алады. Бұл әсіресе ұлттық маңызы
бар өнеркәсіп және өндіріс түрлерін дамыту үшін қажетті. Сонымен қатар
инвестициялық саясат жүргізуде шетелдік инвестицияларды тиімді пайдалану,
оларды активті инвестицияларға бағыттау мәселесінің орны ерекше.
Жалпы коммерциялық практикада инвестицияның келесi үш түрiн көрсетуге
болады:
• Физикалық активтегi инвестициялар;
• Ақшалай активтегi инвестициялар;
• Материалдық емес активтегi инвестициялар.
Бағалы қағаздар арқылы жүргiзiлетiн инвестицияларды портфельдi
инвестициялар деп атайды. Қаржылық инвестицияларға – акционерлiк
кәсiпорындар немесе мемлекет шығарған акциялар, облигациялар және басқа да
бағалы қағаздар, банктiк депозиттерге салымдар жатады.
Ал физикалық активтегi инвестициялар нақты инвестициялар болып
табылады. Нақты инвестициялар бұл өндiрiстiк капиталға ( құрылыс, машина
және құрал-жабдықтар, ақпарат тарту, байланыс) салынған капиталдық
салымдар. Бұлардың барлығы экономикада қозғалмайтын мүлiктермен байланысты.

Сыртқы инвестициялар тiкелей және портфельдi болып бөлiнедi. Тiкелей
немесе тура инвестициялар кәсiпорынды басқаруға қатысуға құқықтар бередi,
ал портфельдi инвестицияларда мұндай құқықтар болмайды.
Инвестициялар сондай-ақ пассивтi және активтi инвестициялар болып бөлiнедi:

Пассивтi инвестициялар - кәсiпорынның ескiрген құрылғыларын жаңарту
және қызметкерлер мен жұмысшыларды даярлау мақсатында жұмсалатын
инвестициялар.
Активтi инвестициялар – кәсiпорынның бәсеке қабiлеттiлiгiн,
технологиялық деңгейін, инновациялық жаңашылдықтарға, осы заманғы талаптар
мен стандарттарға сай негізде арттыру мақсатында салынған инвестициялар.
Инвестициялық жобалау – бұл техникалық комплекстегi документтердi
талдау, яғни техника-экономикалық негiздегi ( сызбалар, түсiндiрме
жазбалар, инвестициялық жобаның және т.б. материалдардың бизнес-планы).
Инвестициялық жобалаудың негiзгi бөлiгi инвестициялық жобаның құнын
анықтайтын смета құру болып табылады. Кәсiпорын жобасы техникалық,
құрылыстық және экономикалық бөлiмдерден тұрады.
Инвестиция объектiлерi болып жаңа инновациялық өнiм немесе қызмет
түрiн өндiруге бағытталған құрылыс орындары, техникалық қайта жабдықталушы
және өндiрiс көлемiн кеңейтушi кәсiпорындар, ғимараттар, негiзгi қорлар
жатады. Инвестиция объектiлерi жобаның көлемiне қарай келесiдей
ерекшеленуi мүмкiн: коммерциялық, әлеуеттiк, экономикалық, мемлекеттiк
маңызы бар салалар, инновациялық және т.б. Сондай-ақ циклдық сипатына қарай
өнiмдi өндiруге толық қатысу немесе жекелеген жобалық-конструкторлық
жұмыстарға қатысу.
Инвестиция – экономикалық стратегияның маңызды элементі. Өйткені
қазіргі экономика жүйесін дамыту кезеңінде ішкі қаржылындыру көздерінің
мүмкіндіктері жетіспеуде, сондықтан да сыртқы капиталды тарту және оны
тиімді пайдалану мәселелері өте маңызды орын алуда.
Жалпы экономикада инвестиция қалыптасуының негізгі қайнар көздеріне
келесі қаржылар мен капиталдарды жатқызуға болады:
• Экономикадағы бос қаражаттар;
• Ұлттық банк немесе екінші деңгейдегі банктердің шығарған қарыз
түріндегі бағалы қағаздары;
• Кәсіпорындардың акция шығару арқылы қаржы тартуы;
• Мемлекеттен арнайы берілетін немесе жеңілдікті инвестициялар;
• Халықтың әр түрлі салымдары;
• Банктердің ұзақ мерзімді несиелері;
• Шетелдік инвестициялар.
Тікелей шетел инвестициялары қазіргі уақытта жаһанданып жатқан
экономиканың өндірістік негізі – халықаралық өндіріс жүйесін дамыту.
Халықаралық инвестициялаудың әлемнің жалпы дамуындағы маңыздылығы оның
капиталдардың жинақталған елдерден осы капиталға мұқтаж болып елдерге
ағылуы болып табылады. Ал осының нәтижесінде әлемдік қоғамның тұрақты әрі
біркелкі дамуы қамтамасыз етіледі.
Әлемде салымдарының көлемі бойынша ең ірі 100 трансұлттық компаниялар
өндірісі дамыған елдерде орналасып, олардың шетелдерге инвестиция
салымдарының көлемі 1,4 трлн доллардай бағаланып отыр. Осы аталған
компаниялар негізінен АҚШ, Жапония, Германия және Оңтүстік Корея елдері
жатады. Осы компаниялардың стратегиясы тікелей шетел инвестицияларының өсе
түсуін мақсат етеді. Әлемдегі осы алашқы 100 компанияның үлесі 42%-ды
құрайды. Бұл трансұлттық компаниялардың негізгі бөлігі экономикасы дамыған
елдерге тәуелді, ал дамушы елден шыққан трансұлттық компаниялар Оңтүстік
Кореяның Дэу, Сингапурдың Крейтив технолджи (компютерлік мультимедиялық
рыноктың 60%-ын құрайды) компаниялары жатады.
Соңғы 10-20 жылда шетелдік инвестициялардың басым бөлігі қазіргі жаңа
индустриялы елдер аталып кеткен Оңтүстік Шығыс Азия елдеріне бағытталды.
Осындай шетелдік инвестицияларды тиімді пайдалану және оларға қолайлы орта
қалыптастыруда шетелдік инвестициялардың алатын орны ерекше болды. Жоғарыда
атап өткен қазіргі шетелге инвестиция шығарушы елдер қатарына кіріп отырған
Оңтүстік Корея Республикасының өзі кезінде ұлттық экономикасын шетелдік
инвестициялар арқылы дамытқан болатын. 1992 жылы осы аталған елдер қатарына
кіретін Қытай ең көп шетел инвестицияларын қабылдаушы ел болды. Осының
негізінде Азиялық инвестициялық бумға Қытай экономикасы үлкен әсер етті.

1.3. Қазақстан Республикасы экономикасындағы инвестицияның
рөлi.

Өтпелi экономикада – құлдыраудан жоғары көтерiлудiң шарты болып –
жоғары инвестициялық белсендiлiкпен қоса капиталдың тиiмдiлiгiнiң
жоғарылауы табылады.
Жалпы Iшкi өнiмдi 1%-ке жоғарылату үшiн, өндiрiстiк инвестиция көлемiн
3%-ке дейiн өсiру керек.
Қазақстанда осындай жағдайларды жасау ендi-ендi қолға алынып келедi.
Осы тәуелсiздiгiн алғаннан кейiн Қазақстан Республикасында
инвестициялық жағдай өте төмен болды. Осы инвестицияны Жалпы Iшкi өнiммен
салыстырғанда да өте төмен болды. Соның салдарынан Отандық инвестиция,
ұлттық шаруашылыққа қарағанда кризиске ұшырады.
Қазақстан Республикасындағы негiзгi салынған инвестицияның жалпы көлемi.
Жалпы Iшкi өнiм

2005 жыл 2006 жыл 2007 жыл
ЖIӨ (млрд. тнг.) 130,7 170,8 210,5
2004 жылға 9,68 16,9 25,8
қарағанда %-өсуi

Инвестиция
2005 жыл 2006 жыл 2007 жыл
Негiзгi капиталға
инвестиция 399,084 665,6 1143,3
(млрд. тенге)
2004 жылға 69,6 145,4 277,1
қарағанда %-өсуi

Егер де осы жоғарыда көрсетiлген мәлiметтерге анализ жасасақ,
экономикамызда қандай да бiр прогресс пайда болғанын байқаймыз. Жоғарыдағы
цифрлар бойынша елiмiздегi Жалпы Iшкi өнiм мен негiзгi капиталға инвестиция
жоғарғы қарқынмен өсуде. Ең жоғарғы өсу ол 2001 жылы 287,1% 98 жылға
қарағанда.

Қазақстан Республикасының экономисттерiнiң санауы бойынша, экономиканың
тұрақты өсуiне келу үшiн жинақтау деңгейi Жалпы

Iшкi өнiмге кемiнде 25%1, ал негiзгi капиталға салынатын инвестиция Жалпы
Iшкi өнiмге 17-18% аралықта болуы керек. Соның өзiнде кризиске дейiнгi
экономикалық жағдайды қалыпқа келтiру үшiн жылдық өсiм 5-6% өзiнде 70
Үлкендiк ережесi бойынша 12 жыл керек. Дәлiрек айтсақ, ең оптималдық
көзқарастар бойынша, Қазақстан Республикасында бұрынғы экономикалық
жағдайды қалыптастыру

“Вестник Н.Б.” бойынша жасалған.

2008-2010 жылдарында болады. Бұл болжам басқа Қазақстан экономистерiнiң 10
жыл iшiнде Қазақстан Республикасының экономикасы орнына келедi деген
жоспарларымен сай келiп тұр. Осыларды салыстыру үшiн американ
ғалымдарының постсоциалистiк Еуропа елдерiн зерттеген кездегi жасаған
бағаларын келтiрейiк. Олардың айтуы бойынша Венгрия, Польша, Чехия
және Словакия (28% құлдырау) экономикасын қалпына келтiру үшiн 5-6
жыл кеткен.
Ал Болгария, Албания, Румыния елдерiнде бұл мерзiм 13 жылға дейiн
созылған.
Төмендегi таблицада Қазақстан Республикасына шетел инвестицияларының
келуi көрсетiлген.

2006
оның iшiнде
Салалар аты Түскенi % қоры-
тынды
сауда несие-
тiкелей портфельдiк лерi,
ссудалар,
тағы басқа
мiндеттер
Багам аралдары 43,2 0,5 0,4 0,3 42,5
Бельгия 16,1 0,2 0,7 0,0 15,3
Ұлыбритания 1026,0 10,8 595,4 150,1 280,5
Виргин аралдары
(ұлыбритания) 108,4 1,1 32,7 38,2 37,6
Германия 285,3 3,0 53,3 5,0 227,1
Ирландия 29,3 0,3 11,1 1,1 17,1
Италия 503,8 5,3 484,7 0,0 19,1
Канада 811,1 8,5 739,8 0,0 71,3
Қытай 280,7 2,9 210,6 0,0 70,1
Лихтенштейн 27,0 0,3 20,9 0,0 6,1
Нидерланды 510,2 5,3 198,6 3,0 308,6
Норвегия 17,4 0,2 17,1 0,0 0,2
Бiрiккен Араб
Әмiрлерi 84,6 0,9 0,4 0,2 84,0
Панама 153,3 1,6 0,0 2,2 151,1
Ресей Федерациясы 941,9 9,9 211,9 0,9 729,1
Румыния 18,5 0,2 0,0 0,0 18,5
АҚШ 1740,8 18,2 1464,4 8,7 267,7
Түркия 116,4 1,2 58,2 0,0 58,1
Франция 151,3 1,6 66,3 0,0 85,0
Швейцария 761,5 8,0 22,8 3,9 734,8
Басқа мемлекеттер* 1188,0 12,5 36,0 267,9 884,0

*Басқа мемлекеттерге мыналар кiргiзiлдi: Халықаралық қаржы бiрлестiктерi;
Қазақстан Республикасының қаржы Министрлiгiнiң резидент еместiлердiң
қолындағы Еврооблигациялары; Мемлекеттiк қарызға қолданылған шетел
банктерiнiң синдикаты (Қазақстан Республикасының қаржы Министрлiгi)

Осы таблицаға анализ жасасақ, шетел мемлекеттерi жылдан жылға Қазақстан
Республикасының экономикасына қызығушылық танытуда. Олардың ең көп
үлестерiн Ұлыбритания мен АҚШ алады. (1026 – 1740 млн $).
Инвестициялық қатынасты дамыту үшiн, негiзгi тұжырымдамаларды
инвестордың жағдайына қарай өзгерту керек. Осы экономикамыздағы дамымай
жатқан салаларға жарнама жасап, инвестор келетiндей етiп оларға
инвестициялық жағдай

жасау керек. Осы жоғарыда аталғандардың бәрi Қазақстанда инвестициялық
стратегия жасауына әкелiп соқтырады. Жекелеп айтқанда:

Мемлекеттiк инвестициялық саясаттың негiзгi тґжырымдамалары мен
принциптерiн жасау.
Мемлекеттiк инвестициялаудың басыңқыларын анықтау, технологиялардың
прогрессивтi дамуына жағдай жасау, әлеуметтiк жағдайларды қамтамасыз ету.
Инвестицияны тартуға және тиiмдi қолдануға, ұйымдастыру –экономикалық
механизмiн жасау, халықтың, Шаруашылық Жүргiзушi Субъектiлердiң, банктердiң
бос жатқан қаражаттарын инвестицияға тарту жолдары мен әдiстерiн табу.

Экономиканың нарыққа өтуiмен байланысты макроэкономикалық саясаттың
және инвестициялық қатынастың өсуiне байланысты мемлекеттiң қосымша
қызметтерi пайда болады. Сонымен мемлекеттiң инвестициялық сферадағы жаңа
функциялары төмендегiдей:
Мемлекеттiң экономикалық өсуiнiң басыңқыларын анықтау.
Мемлекеттiк инвестициялық бағдарлама жасау.
Мемлекеттiк орталықтандырылған инвестицияларды дұрыс орналастыру мен
мемлекеттiң бiрiншi қажеттiлiктерiн қанағаттандыру, бiрiншi қатардағы
басыңқылардың орындалуын қамтамасыз ету.
Қазақстанда инвестициялық саясатты орындау үшiн төмендегiлердi
қарастыру керек:
- Экспорттық потенциалды жақсарту, өндiрiстiң басқа салаларын
инвестициялау үшiн, валюталық қаражаттардың түсуiн қамтамасыз ету.
Әлеуметтiк сфера және Республиканың өмiрін қамтамасыз ететiн жүйе,
салаларына мемлекеттiк қолдау жасау.
- Iшкi және сыртқы нарықта үлкен сұраныс тудыратын, бәсекелестiктi
тудыратын салалар мен өндiрiстердi инвестициялау.
Мiне, Қазајқстан Республикасы өзiнiң тәуелсiздiгiн алғаннан берi де 112
жылдан астам уақыт өттi. Сол 12 жылдың iшiнде көптеген өзгерiстер болды.
Құлдыраулар да, жоғарылаулар да болды. Елiмiздiң экономикасы бiртiндеп өз
аяғына тұрып келе жатыр. Ендi 15-20 жылдың iшiнде Қазақстан Республикасы
тек қана Азия

құрлығында емес, Еуропа елдерiнде де бәсеке туғыза алады деген үмiттемiн.
Н.Ә.Назарбаевтың – 2030 стратегиясында айтылғандай, инвестиция ол
экономиканы қаржыландыру көздерiнiң бiрi болып табылады.

1. “Стратегия 2030” 1997.

2.2. Коммерциялық банктердің бағалы қағаздармен
инвестициялық операциясы.

Коммерциялық банктердің бағалы қағаздармен
инвестициялық операциясы.
Белсенді операцияларды әртараптандыру мақатында коммерциялық банктер
қосымша табыс көзін алуды кеңейту және баланстың өтімділігін қолдау
негізінде бағалы қағаздармен инвестициялық операцияларды жүзеге асырады.
Нормативтік құжаттарға сәйкес өз атынан өз ақшасы бойынша бағалы қағаздарды
сатып алу және қайтып сату- инвестициялық операция болып табылады. Банк
жағдайында инвестиция түсінігі бұл бағалы қағаздарды белгілі бір мерзімде
мемлекеттік және жергілікті кәсіпорындарға салу.
Инвестициялық операцияларды коммерциялық банктер төменгілер арқылы жүзеге
асырады:
Өздерінің ресурстары;
Қарыз және тартылған қаражаттары.
Банктер осы және де басқа да басқа да бағалы қағаздарды сатып алған кезде
төмендегі факторларды ескеру қажет. Олар:
Тәуекел деңгейі;
Өтемділік;
Табыстылық.
Тәуекел саламы- нарықтағы әр түрлі ықпалы өзгерістер арқылы бағалы
қағазадардың нарықтық құнының төмендеу мүмкіндігі бағалы қағаздардың
тәуекелінің төмендеуі табысқа зиян келтіру арқылы жүзеге асырылады.
Тәуекелдің тиімді ұштастырылуы және портфелді инвестицияны тұрақты бақылау
жолы арқылы қамтамасыз етеді.
Банктің портфелдік инвестициясы бағалы қағаздардың жинтығы, яғни табыстарды
алу мақсатында бағалы қағаздарды сатып алу. Банктер бағалы қағаздар
портфелін басқару арқылы өтімділік пен табыстын арасында тепе-теңдікті
орнатуға бағытталады.
Банктің портфелдік инвестициясының шамасын анықтайтын негізгі фактор
менеджментінің сапасы мен мөлшері болады. Мемлекеттің қорында нарығында
айналысы бар бағалы қағаздардың түріне портфелдік инвестицияның құрлымы
тәуелді.
Банктің тиімді инвестициялық қызметінің негізгі шарттары:
Мемлекеттегі дамыған қор нарығының жұмыс істеуі. Бағалы қағаздарын
портфелін қалыптастыратын және оларды басқаратын банкте жоғарғы маманданған
мамандары;
Бағалы қағаздардың мерзімі және эмитент бойынша портфелдік инфестицияның
түрі бойынша әртараптандыру;
Портфелдік инвестицияны қалыптастыру дың негізгі тәсілі бұл қор
құралдарының инвестициялық тартымдылығын бағалау;
Банктік тәжірбиеде екі тәсілі бар.
Динамикалық құның зерттейтін нарықтық жиынтық белгіде қалыптасқан;
Эмитенттің қаржылық, экономикалық жағдайына әсер ететің бағалы қағаздардың
инвестициялық белгілерінің анализі.
Осыған байланысты банк тәжірбиесінде қор нарығының анализінде екі бағыт
қолданылады:
Фундаменталды талдау;
Техникалық талдау .
Фундаменталды талдау эмитентті бағалаудан қалыптасады, оның табыстары, сату
көлемі, компанияның активтері және пассивтері және де басқа көрсеткіштер
бойынша, оның қызметінің менеджментінің деңгейі және басқа көптеген
факторлар сипатталады. Фундаменталды талдау кәсіпорынның пайдасы мен шығыны
бойынша жүргізіледі. Осындай талдау көмегімен акцияның болашақтағы құның
анықтайды.
Фундаменталды аналитикпен анықталған бағалы қағаздардың табыстылығын, қор
нарығының механизімі арқылы бағалау қажет. Қор нарығында әрбір нақты жағдай
бойынша сұраныс пен ұсыныс әсерінен фундаменталды талдау негізінде баға
белгіленеді.
Техникалық талдау керсінше ұйғарады, барлық фундаментальды себептер қор
нарығының бағасында қосылады және бейнеленеді.Техникалық талдау бағалы
қағаздардың сұранысы мен ұсынысын зерттеуге және сатып алу және сату
операцияларының динамикалық көлемін және құның анықтауға бағытталған.
Мемлекеттік бағалы қағаздарды және инвестицияларды басқаруда техникалық
талдау тәсілі артықшылықпен қолданады. Дамыған қор нарықтарында оның
тәжірбиесі кең тараған техникалық талдаудың келесідей артықшылықтарын атап
өтуге болады. Оларға:
Техникалық жеңілдік;
Талдаудың жылдамдығы;
Акциялардың көптеген санына жарамдылығы және тағы басқалары.
Сонымен фундаменталды және техникалық талдау арасында айтарлықтай үлкен
айырмашылық жоқ. Қор нарығындағы аналитиктер фундаменталды талдауды және
техникалық талдауды қолданады, бірақ техникалық талдауды жиі қолданылады.
Активтердің бағасының түсу мүмкіндігіне байланысты Қазақстан
Республикасының Ұлттық банктің Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі
бағалы қағаздарға ақша қаражатын салудың төменгідей тәуекел коэфиценттері
корсетілген:
Орталық банктің бағалы қағаздарына 0% бойынша міндет жүктелген;
Мемлекеттің қарыздық міндеттемесі, сыртқы және ішкі валюталық қарыздар
облигацияларына салу 10% міндеті жүктелген;
Дамыған мемлекеттердің қатарына кірмейтін мемлекеттер үшін қарыздық
міндеттемеге салу 10% міндеті жүктелген.
Қазақстан Республикасының субъектілеріне және жергілікті органдарының өзін-
өзі басқаруға 20% міндеті жүктелген.
Басқа заңды тұлғалардың акциясының бір бөлігін сатып алу үшін бір мезгілде
несиелік ұйымдардың қаражатын пайдалануға шектеу енгізілген. Олардың
максималды жалпы көлемі 25 % құрайды.
Банктік инвестициялық операциясы нарықтық тәуекелділікпен анықталады. Олар
мынаған әкеледі:
Салынған қаражаттардың толық немесе жартылай сомасын жоғалту;
Бағалы қағаздардың құнсыздануы және инфляция қарқыны;
Салынған қаражаттан күтілген табыс толық немесе жартылай ала алмауы;
Кіріс алудағы тежелу;
Бағалы қағаздарды өзіне аудару құқығын алуда қарама- қайшылықтардың пайда
болуы.
Коммерциялық банктер бағалы қағаздардың құнсыздануынан пайда болған
шығындарды азайту үшін резервтер құрады. Берілген бағалы қағаздарды нақты
нарықтық бағамен қайта бағалау :
Акционерлік қоғам акциясында;
Мемлекеттік емес қарыздық міндеттемелері;
Орталық банктің міндеттемесі бойынша басқа да бағалы қағаздар.
Қайта бағалау өтіп жатқан кварталдың соңғы күннің орташа нарықтық бағамен
жүргізіледі. Қазақстан банткрі үшін бағалы қағаздардың нарықтық катеровкасы
келесі критерилерге байланысты бола алады:
Орташа айлық биржалық айналым кварталдық есептеудің қорытындысы бойынша кем
дегенде 5 млн.теңге тең болуы ерек;
Бағалы қағаздардың биржалық катеровкасы жалпы ресми газет- журналдарда
жариялануы қажет.
Жоғарыда айтылған критерилерді қанағаттандыратын бағалы қағаздар нарықтық
катеровкадан өткен бағалы қағаздарға жатады. Бағалы қағаздардың нарықтағы
құны төмендеген жағдайда банк резервті пайдаланып қайта бағалау арқылы
баланстық құның толтырады. әр бағалы қағаз үшін резерв құрылады, нарықтағы
бағалы қағаздың нарықтық бағасының төмендеуіне, не жоғарлауына қарамастан.
Бағалы қағаздардың нарықтық құнының өзгеруі бухгалтерлік есептеумен
байланыспайды. Егер бағалы қағаздардың нарықтағы құны көтерілсе, ол банктің
кіріс ретінде есептеледі. Ал егер құны төмендеген жағдай болса,банк
резервті қайта бөлу міндетін атқарады.Осы кезде бағалы қағаздың баланстық
құныннан 50%-н резерв аспауы керек.
Банктің инвестициялық операциялары банктің инвестициялық саясатының
басшысының ұйғарымымен мынандай бөліктерден тұрады:
Саясаттың негізгі мақсаты;
Инвестициялық портфельдің құрылымы;
Бағалы қағаздардың сапасы туралы мәліметтер;
Бағалы қағаздарды сату тәртібі және мерзімі;
Бағалы қағаздардың әр түріне операциялардың өзіндік ерекшелігі.
Инвестициялаудың мақсатын анықтағаннан кейін,бағалы қағаздарды алу үшін
банк бағалы қағаздардың басқару портфелінің стратегиясын
анықтайды.операцияны енгізу тәсіліне байланысты стратегия активті және
пассивті болып бөлінеді.
Активті стратегияның негізінде мамандардың бағалы қағаздарының портфелінің
құрылымының түзетуінде пайдаланады.ал пассивті стратегия болса керісінше
индексті тәсілге бағытталған бағалы қағаздардың портфелділігі олардың
табыстылығына байланысты қалыптасады.
Бағалы қағаздардың табыстылығы анықталған индекске және мерзімінде
айырмашылығы бар инвестицияларды бірыңғай бөлуге сәйкес келуі керек.Бұл
жағдайда бағалы қағаздардың ұзақ мерзімді түрі банкке жоғары табыс
әкелсе,ал қысқа мерзімді -өтімділік әкеледі. Бағалы қағаздарды портфельдік
стратегиясы активті және пассивті басқару элементтерін кіргізеді.

2.3. Бағалы қағаздар нарығында банктің атқаратың қызмет
түрлері.

Бағалы қағаздар нарығында коммерциялық банктер: бағалы қағаздардың
эмитенті, бағалы қағаздармен операцияларда делдал ретінде және де бағалы
қағаздарды өз есебінен сатып алып, инвестор бола алады.
Коммерциялық банктермен шығарылатын бағалы қағаздарды екі негізгі топқа
бөлсе болады:
Акция және облигациялар;
Жинақтау және депозиттік сертификаттар, вексельдер.
Коммерциялық банктер өздерінің акцияларын шығарғанда, қаржы-несиелік қоғам
ретінде емес, акционерлік қоғам ретінде қарастырылады.
Вексельдерді шығарып, оған қызмет көрсетіп, сонымен қатар жинақы және
депозиттік сертификаттарға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.