Астана қаласы денсаулық сақтау инфрақұрылымы дамуының заманауи жағдайы
МАЗМҰНЫ
Қысқартулар мен белгілеулер
Кіріспе
1 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының теориялық негіздері
1.1 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының негізгі түсініктері мен мәні
1.2 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының дамуының халықаралық тәжірибесі
2 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының қазіргі жағдайын талдау
2.1Астана қаласының физикалық экономикалық сипаттама
2.2 Астана қаласының денсаулық сақтау мекемелерінің жағдайы
2.3 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының дамуындағы мәселелер
3 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының дамуын жетілдіру
3.1 Инфрақұрылымды тиімдірек дамытудың тәсілі ретінде денсаулық сақтау саласына МЖС механизмдерін енгізу
3.2 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының келешектегі негізгі дамуы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қысқартулар мен белгілеулер
АЖДЖ - Аурухана желілерінің даму жоспары
ЕО - Еуролық одақ
АМСК - Алғашқы медициналық-санитариялық көмек
ЭЫДҰ - Экономикалық ынтымақтастық пен дамуды ұйымдастыру
МЖС - Мемлекеттік- жекеменшік серіктестік
ДСБ - Денсаулық сақтауды басқару
ҚДСҚ - Қоғамдық денсаулық сақтау қызметтері
ЖТД - Жалпы тәжірибе дәрігерлері
АББ - Аурулары басқару бағдарламасы
ШАПА - Шет аймақтық психиатриялық аурухана
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі. Дамудың заманауи кезеңінде кез келген елдің көркеюі мен дамуында халықтың денсаулық жағдайы болып табылады, яғни, денсаулық сақтау саласының дамуы мен инфрақұрылымы. Бүгінгі күні денсаулық сақтау саласының инфрақұрылымы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуында маңызды рөл ойнайтын үлкен мәселелердің бірі. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстанның үшінші модернизациясы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік атты халыққа жолдауында білім беру жүйесімен қатар денсаулық сақтау жүйесі де өзгеруі қажет делінген. 2017 жылдың 1 шілдесінен бастап мемлекеттің, жұмыс берушілердің, азаматтардың жауапкершілігіне негізделген міндетті әлеуметтік сақтандыру ендірілетін болады... Үкімет денсаулық сақтау бойынша халықты барынша ақпараттандыруы қажет. Жеке меншік медициналық ұйымдар арасында бәсекелестікті дамыту үшін Міндетті әлеуметтік сақтандыруды жүйесін ендіру керек [1]. Денсаулық Қазақстан Республикасының денсаулық дамыту бойынша Мемелекеттік бағдарламасының қойылған мақсаттарға жету басты бағыттарында, нақтырақ жетінші бағытында мемлекеттік-жеке-меншік серіктестік және заманауи ақпараттық-коммуникацияға негізделген денсаулық сақтау инфрақұрылымының ары қарайғы дамуын қамтамасыз ету туралы айтылады [2]. Жоғарыда айтылғандардың барлығы берілген тақырыптың өзектілігін анықтайды. Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы: Денсаулық сақтау инфрақұрылымын дамытудағы әр түрлі механизмдердің қолдануымен жүретін концептуалды ұсыныстар және зерттеулердің жеткіліксіздігімен, шет елдік тәжірибені және отандық жағдайлардың спецификасын ескеру, денсаулық сақтау саласындағы әр түрлі жобалардың нәтижелілігін бағалау. Денсаулық сақтау инфрақұрылымын дамыту, оны ұйымдастыру және жүзеге асыру бойынша Бигалиева Р.К., Исмаилова Ш.М., Ушбаева К.У., Досмухамедова Х.Д., Шармана А.Т., сонымен қатар, шет елдегі авторлардың А.Л.Пиддэ, И.К.Астахова, А.Д.Нефедьева, Д.К.Балаханова, И.В.Бойченко еңбектері арналған. Жүргізілген зерттеулер талдауы - денсаулық сақтау жүйесіндегі инфрақұрылым дамуына арналған теориялық және тәжірибелік негіздерге бағытталған, сонымен қатар денсаулық сақтау инфрақұрылымын даму жолдары бойынша әр түрлі тәсілдердің жасалуы, денсаулық сақтау жүйесіне МЖС механизмдерін шетелдік тәжірибе және отандық жағдайдың спецификасын ескере отырып ендіру, салыстырмалы түрде бүгінгі күнде бұл тақырып бойынша жұмыстарды көп қозғамайды. Зерттеу объектісі - Астана қаласының денсаулық сақтау инфрақұрылымы. Зерттеу пәні - денсаулық сақтау инфрақұрылымының заманауи жағдайы мен келешегі. Зерттеудің мақсаты мен міндеті. Зерттеудің мақсаты денсаулық сақтау инфрақұрылымы дамуының теориялық және тәжірибелік ерекшеліктерін анықтау. Қойылған мақсатқа сәйкес келесідей міндеттер қойылды:
денсаулық сақтау инфрақұрылымының болмысын түсіну үшін негізгі тәсілдерді анықтау;
денсаулық сақтау инфрақұрылымын дамыту бойынша халықаралық тәжірибені талдау;
Астана қаласы денсаулық сақтау инфрақұрылымының жағдайын талдау;
денсаулық сақтау инфрақұрылымын дамуыту бойынша негізгі мәселелерді және жақсарту жолдарын анықтау.
Ғылыми жаңалығы. Дипломдық жұмыстың жаңалығы Астана қаласының денсаулық сақтау инфрақұрылымының дамыту ерекшеліктерін теориялық және тәжірибелік тұрғыда зерттеу бойынша жүйелі тәсілдің болуы.
Теориялық және тәжірибелік маңыздылығы. Дипломдық жұмыстың теориялық маңыздылығы Астана қаласы денсаулық сақтау инфрақұрылымының даму ерекшеліктерін нақтылау болып табылады. Нәтижелері Астана қаласы денсаулық сақтау инфрақұрылымын дамыту бойынша жағдайы мен заңдылықтарын зерттеуге, ары қарай даму келешегін анықтауға қолданылуы мүмкін
Зерттеудің тәжірибелік маңыздылығы алынған қорытындылар мен ұсыныстар бағдарламаларды жасауда, болдамдарды, Астана қаласы денсаулық сақтау инфрақұрылымының дамуы бойынша тәжірибелік ұсыныстар жазуда қолданылуы мүмкін.
Дипломдық жұмыстың әдістемесі мен әдістері. Дипломдық жұмыстың тақырыбын жасауға отандық және шетелдік ғалымдыардың денсаулық сақтау инфрақұрылымы бойынша жазылған еңбектері септігін тигізді. Қойылңан міндеттерді шешу бойынша біздің тараптан шындықты зерттеудің сандық және сапалық әдістер, салыстырмалы талдау және картография әдістері қолданылды.
Дипломдық жұмыстың ақпараттық-эмпирикалық базасы ресми және ақпараттық материалдарға, денсаулық сақтау ұйымдарының ғылыми зерттеу еңбектеріне, ғылыми басылымдарға, интернет-ресурстарға негізделіп сүйеніп қалыптасты. Біздің тараптан Астана қаласы денсаулық сақтау инфрақұрылымын түсіну бойынша негізгі тәсілдер талданды, нақтырақ айтатын болсақ денсаулық сақтау түсінігі; денсаулық сақтаудың халықаралық тәжірибесі; Астана қаласы денсаулық сақтау инфрақұрылымы дамуының заманауи жағдайы; денсаулық сақтау инфрақұрылымын дамыту бойынша басты мәселелерді және жүзеге асыру жолдарын анықтау.
Дипломдық жұмыстың көлемі мен құрылымы. Жұмыс мазмұны баспа мәтіні бойынша 51 бетті қамтиды және 5 кесте, 13 сурет, 2 карта кіріктірілген. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының теориялық негіздері.
1.2 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының негізгі түсініктері мен мәні
Денсаулық сақтау - ауруларды емдеуге, халықтың денсаулығын қорғауды қамтамасыз етуге бағытталған мемлекеттік, қоғамдық, әлеуметтік, мәдени және медициналық іс шаралар тұтастығынан тұрады. Ежелгі кездің өзінде емшілер мектебі, сауда орындарының санитарлы бақылауы болған (Спарта, мұсылман елдері). 16 ғасырға дейін қатаң денсаулық сақтау жүйесі болмаған. Бірақ 16 ғасырда дәрігер мамандарын дайындау және ауруханаларды құру бойынша ең алғашқы шаралар қолдана бастады.
Христиандықты қабылдаған уақыттан бастап медициналық көмек монастырларға бағытталған болатын. Ресейде 1581 жылы Иван Грозныйдың жеке бұйрығы бойынша патша әулетіне медициналық көмек көрсететін патшалық дәріхана орналыстырылды. Сосын ол дворяндық дәріханаларды басқаратын дәріханалық бұйрыққа өзгертілді. 1654 жылы дәріханалық бұйрық жанынан бірінші емшілер мектебі ашылды. Денсаулық сақтау жүйесінде ерекше даму Петр І кезінде болды, дәріханалық бұйрық медициналық канцеляриға өзгертілді, дәрігерлерді дайындайтын мектептер, медициналық госпиталдер құрылды, әскерде және кемеде гигиенаны сақтау, әскерде жұқпалы аурулардың алдын алу бойынша үкімдер қабылданды. Осылайша, денсаулық сақтау және инфрақұрылым бүгінгі күнде біздің өмірімізде үлкен орынға ие.
Заманауи кезеңде денсаулық сақтау инфрақұрылымының дамуы күрделі және қиын сұрақтардың бірі, Қазақтанның алдағы дамуында маңызды рөл атқарады. Денсаулық сақтау жүйесінің тұрақты әрекет етуіне ісер ететін қажетті жағдайларды қалыптастыруда маңызды шаралардың бірі осы саланың инфрақұрылымдық қамтылуы. денсаулық сақтау инфрақұрылымы - бұл белгілі бір материалды-заттық бөлшектердің тұтастығы, денсаулық сақтауға байланысты халықтың туындаған қажеттіліктерін қамтамасыздандыру. [3].
Денсаулық сақтау инфрақұрылымы:
- халықтың денсаулығын қамтамсыз етуге және ауруларды емдеуге бағытталған шаралар, яғни бірқатар медициналық қызмет көрсету жүйесі;
- іс-әрекеттің барлық түрлері, басты мақсаты жылжуға, қайта қалпына келтіруге және халықтың денсаулығын қолдауға негіщделеді;
- денсаулық деңгейін сақатуға бағытталған үлкен шаралар, мысалы, қоршаған ортаны қорғау, салауатты өмір салты;
- өзінің басты мақсаты ретінде халықтың денсаулығын қамтамасыздандыруды көздемейтін, бірақ оған тікелей болмаса да жанама әсер ететін белгілі бір қызмет және әрекет түрлері.
Көптеген авторлардың ойынша, денсаулық сақтау саласында инфрақұрылымды ішкі және сыртқы контурларға бөледі (сурет 1). Денсаулық сақтау инфрақұрылымының сыртқы контурына келесідей факторлар кіреді: ғылым, білім, экология, мәдениет, яғни мемлекет халқының ары қарайғы денсаулығын қолдау мен нығайтуды қамтамасыз ететін әлеуметтік саладағы әр түрлі элементтер. Инфрақұрылымның ішкі контуры тікелей өмірлік қамсыздандыру элементтерінің тұстастығы, нақтырақ әр түрлі медициналық мекемелер және қызметтер, рекреативті ресурстар, профилактикалық іс-шаралар, фармацевтика және т.б. Жоғарыда көрсетілгендерге байланысты денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылым ғылыммен, бизнес және экологиямен тығыз қарым-қатынастағы мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық инфрақұрылымындағы маңызды элементтердің бірі ретінде қарастырылуы керек [4, c. 31, c. 33-34].
Сурет 1 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының қосарланған контуры.
Сурет 1 сәйкес, денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылымға ішкі деңгейде келесідей құрылымдар кіреді: тікелей өмір қамтамасыздығы, рекреация, профилактика, медициналық құрылғылар және фармацевтика. Белгілі болғандай, халықтың денсаулығының 55%-ы өмірдің салтына жіне сапасына байланысты, 8-10 %-ы кездейсоқтықтан және генетикалық факторға және бар болғаны 8-12 %-ы медициналық көмектің даму деңгейіне тәуелді. Ең алдымен бұл, медициналық мекемелердің әрекеті халықтың денсаулығын жақсартуға және барынша нәтижелі қорғауда жеткіліксіз болып табылады, өйткені бұл мәселе кешенді сипатта және әр түрлі мемлекеттік органдар, бизнес өкілдерінің және бүкіл халықтың арасындағы өзара әрекеттестікті қажет етеді. Сондықтан денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылым дағдарысы жоғарыда көрсетілген барлық элементтердің нәтижелі әрекеттестігі негізінде азаюы мүмкін [5]. Денсаулық сақтау саласындағы ішкі инфрақұрылым туралы барынша анық және нақты сурет 2 көрсетілген. Келтірілген схемада денсаулық сақтаудың бір бөлімі кіргізілген: мемлекеттік және жеке меншік сектор.
Сурет 2 Денсаулық сақтаудың ішкі инфрақұрылымы
Көптеген авторлар денсаулық сақтау инфрақұрылымын басқа жағынан қарастырады, яғни әлеуметтік инфрақұрылымның құрамдас бөлігі ретінде. Бұл көзқарас бойынша, денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылым - белгілі бір қызметті ұйымдастыру бойынша жалпы талаптарды қамтамасыз ететін белгілі бір материалды-заттық элементтердің тұтастығы, экономикалық, демографиялық және басқа да ерекшеліктерді ескеру негізінде қоғамдық денсаулық сақтауға қажетті қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталған. Денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылым негізгі элементтеріне әр түрлі деңгейдегі басқарушы органдар, санитарлы-эпидемиологиялық және емдік-профилактикалық мекемелер, фармацевтикалық ұйымдар, медициналық техника өндіруші болып табылатын кәсіпорындар, ғылыми-зерттеу мекемелері және медициналық сақтандырумен айналысатын жоғары медициналық білім профилдері, мед қызметкерлердің әр түрлі корпоративті және қоғамдық ұйымдары, бұқаралық ақпарат құралдарының әр түрлі медициналық құралдары [6, c. 7].
Денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылымды жүйе ретінде анықтайтын басқа да пікірлер бар, өзара әрекеттестікте келесідей объекттер бар - пациент - дәрігер; дәрігер-дәрігер; пациент - медициналық сақтандыру ұйымы; дәрігер - медициналық мекеме; медициналық мекеме - медициналық сақтандыруды ұйымдастыру; медициналық мекеме - медициналық мекеме; медициналық мекеме - денсаулық сақтаудың аумақтық басқару ұйымы [7, c. 33]. Осылайша, денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылым, ең алдымен ол материалдық базаны білдіреді, нақтырақ айтатын болсақ белгілі бір медициналық көмекті жетілдіру қажеттілігі бар, медициналық құрылғыларды қоса алғанда әр түрлі ғимараттар, сонымен қатар барынша жаңа технологиялар мен диагностика әдістерін енгізу мақсатымен.
1.2 Денсаулық сақтау инфрақұрылымы дамуындағы халықаралық тәжірибе
Заманауи кезеңде бүкіл әлемде денсаулық сақтау қызметтеріне деген сұраныс артуда. Бүкіләлемдік денсаулық сақтау мемлекет халқының қартаюына және өмір салтына тікелей байланысты ауру түрлерінің үнемі өсіп отыруына байланысты маңызды құрылымдық өзгерістерге ұшырап жатыр (ІІ типті қант диабеті, өкпенің обструктивті созылмалы ауруы, онкологиялық аурулар, остеопороз және т.б.). 2020 жылға қарай Price water house Coopers халықаралық консалтингті компаниясының бағалауына сәйкес, Экономикалық серіктестік және дамыту ұйымы елдері және и БРИК (Бразилия, Россия, Индия, Қытай) денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылымды дамытуға шамамен 3 трлн. евро жұмсайды, сонымен қатар медицина саласындағы әр түрлі қызметтерді көрсетуге 54,5 трлн. евро жұмсайды[8, c. 5]. Бүгінгі таңда денсаулық сақтаудың түрлі институттары бар, жаһандық мемлекеттерде олардың қандай да бір болсын механизмі пайдаланылады. Жүйелердің көп болуына қарамастан, оларды негізгі 3 топқа бөледі:
мемлекеттік;
сақтандыру;
жекеменшік [9].
Жоғарыда аталып өткен кез -келген жүйе түрлерінің негізгі мақсаты мемлекеттің халқы үшін медициналық көмектің қолжетімді болғаны және сапасының жоғары болуы, бұл мемлекеттің денсаулық сақтау саласына бөлетін қаржысына да тікелей байланысты болады. Соңғы онжылдықта Еуропа елдерінде әр түрлі созылмалы ауруларды үздіксіз емдеуге бағытталған қызмет көрсетудің әр түрлі формаларын жасап шығаруға үлкен күш жұмсалып жатыр. Осылайша, Ұлыбританияда алғашқы көмек көрсету және медбикелік күтім бойынша алғашқы желілер құрылды, Германияда ауру сілтемелері жобалары. Европаның көп бөлігінде халықтың қартаюы созылмалы аурулардың ауыртпашылықтары нәтижесінде көбейіп отыр және сәйкесінше көрсетілетін медициналық қызметтің артуына әсер етеді [10]. Бұл жағдайларда әр түрлі деңгейдегі қызметтердің ең жақсы интеграциясы мен координациясы қажет болады. Көптеген шетелдерде денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылымды қайта құру жүріп жатыр: аурухана қорының азаюы, амбулаторлық қабылдау жүргізетін дәрігерлердің санының шектелуі, медициналық мекемелерде қымбат құрылғылардың азаюы. Мысалы , Эстонияда ауруханалар санын азайту арқылы стационарлық көмекті үлкен ауруханалық орталықтарға жұмылдырылған [11]. Мысалы Эстонияда кеңестік үлгі бойынша аурухана орындарының мол қорына ие болған, қазіргі уақытта аурухана желілерінің даму жоспары бойынша аурухана және орындарды рационалдау бойынша сәтті жүзеге асырды. Ұйымдастырудың жаңа формалары жүргізілетін құрылымдық реформалар және азаматтық жеке құқық акционерлік компаниялары ресурстардың үнемді қолдану әдістерін, сонымен қатар ауруханалық ұйымдардың бірігуіне септігін тигізді. 1993-2001 жылдар аралығында ауруханалар саны 115-тен 67-ге дейін азайды, сонымен бір уақытта аурухана орындары 14 400-ден 9200-ге дейін азайды. Аталған уақыт ішінде әр түсім бойынша орташа госпитализация 15,4-тен 8,7 күнді құрады. Канадада денсаулық сақтаудағы инфрақұрылымды реформалау келесідей әдіс арқылы жүреді: бірнеше аурухана ұйымдарының жаңа бірліктің құрылуымен бірігіуі, ең аз санында, денсаулық сақтау саласында үлкенірек ұйымдар құрылды, олар өздеріне:
Жабық типті - 31 мемлекеттік аурухана, 6 жекеменшік және 6 шет аймақтық психиатрия ауруханалары;
4 ауруханалық ұйымдардың басқа корпорацияларға бөлінуі - көп санды ұйымдық басқарумен бірнеше комитеттерді құру - 18 ауылдық, солтүстіктік аурухана желілері, яғни аудандық және аймақтық желілердің түрлілігін құру.
Денсаулық сақтау саласының инфрақұрылымын қайта құрудың негізгі уәждемесі: аурухана орындарының санының азаюы және одан да дұрысы капиталдық ресурстарды ұтымды пайдалану.
Ауруханалық бағдарламалар мен қызметтерді ұтымды ету үшін келесілер есепке алынды:
амбулаториялық және стационарлық күтімнің тиімді теңдестігі;
қайта қаржыландыру жоспары бойынша басқарушы органдардың халықтың қажеттіліктерін бағалау бағыттарын енгізу;
бір басқару құрылымына ие мульти - институттық ұйымдар;
жаңа жабдықтар мен ресурстар;
жедел-жәрдем көмегі және амбулаториялық қызмет әлеуетінің өсуі және экономикалық ресурстар көптігі кезінде госпитальдік әлеуеттің өсуі ;
ауруханалар ұйымдарында асқынған науқастарға қызмет көрсетуге көбірек көңіл бөлуге мүмкіндік беретін ұзақ мерзімді күтім мен үйде күтім көлемін ұлғайту;
деректер мен шектеулердегі қажеттіліктерді орнату;
жетілдірілген үзіліссіз күтім спектрін қалыптастыруға шоғырландырылған жаңа желілер.
Молдавияда денсаулық сақтау инфрақұрылымын қайта құру күтім деңгейінің қажеттік және талап етілетін орнату үшін макро-арнайылықты қолдана отырып төсек орын мен медициналық қызметкерлердің саны бойынша Еуропалық және германиялық нормативке сүйене отырып жасалды. Осы елдің аумағы бойынша үлкен ел емес екендігін ескере отырып, ауданаралық ауруханаларда сапасы жоғары күтімнің бірнеше орталықтарын күтімнің күрделі түрлеріне біріктіру ұсынылды. Ауылдағы ауруханалар жабылды немесе алғашқы көмек көрсетпейтін жалпы орталықтарға айналдырылды. Словакияда қайта құру процесінде қызмет көрсету өкілдерінің минималды мемлекеттік желісі концепциясын қолданды. Жүйенің құрылымында төлеушілер санының көп болуымен елдегі әрбір ауданда адам басына шаққанда аураханалық орынның минималды деңгейінің төмендеуі минималды желі ретінде орнатылады. Жоғарыда аталғандар Еуропа елдеріндегі мамандықтар бойынша пайдаланған орташа деректерге негізделді. Еуропалық стандартқа дейін жетудің орташа ұзақтығын қысқарту, амбулаториялық хирургияны арттыру және жедел-жәрдем көмегін тиімді құралда нығайту мақсатымен қалыптастырды. Реформалар әсіресе жергілікте деңгейде, бірнеше ауруханалар ұйымдарына жауап беретін мульти-ауруханалар мен аурухана аралық басқарудың ары қарай дамуына мүмкіндік берді. Валенсия (Испания) провинциясының тәжірибесі жекеменшік кәсіпорынның алдағы дамуына инновациялық және жаңа даму бағыттарын көрсетеді, ол жерде қызмет көрсету саласындағы жеке кәсіпкерге аурухана желілерін пайдалана отырып басқаруға концессия беріледі. Сонымен қатар бұл реформаның ішіне 10 жыл ішінде заманауи АМСК емханаларын құру, басқа аумақтық ауруханаларды басқару кіргізілді. Барлық шығындарды жабатын, нақты жиында АМСК-дан бастап ауруханаларға дейін Концессия жан басына арналған қағида бойынша берілді. Қызмет көрсету процестерін іске асыратын жекеменшік ұйымдар бұл қызметтердің барлығын мемлекеттік мекемелерге қарағанда 30% арзан ұсына алады [12]. Сербиядағы реформа негізінде көрсетілетін қызметтер саны минималды желі бойынша жан басына арналған жоспарлық параметрлерді енгізді. Сербияда басқа БҰҰ-ның басқа мемлекеттеріндегі сияқты орын артық болмауына байланысты, қайта құру процесі медициналық мекемелердің санын азайтуға емес, негізгі қызметтерді арттыруға жұмылдырылды. Бірақ, ауруханалық қалашықтардағи ғимараттар санын азайту мүмкіндіктері де болды. Латвияда қаржылық ресурстарды азайту үшін және ауруханаға дейінгі көрсетілетін қызметтердің тиімділігін арттыру үшін жедел медициналық көмек қызметтерді қайта құрудан өткізілді, осының нәтижесінде 39 муниципалитеттерге жұмылдырылған жедел жәрдем қызметі Латвияның денсаулық сақтау министрлігінің қарамағында болатын, мемлекеттік жедел жәрдем қызметіне жұмылдырылды. Өткізілген реформалардан кейін Латвияның көп бөлігіндегі жедел жәрдемнің қол жетімділігі мен сапа деңгейі реттелді, ал халыққа қызмет көрсету кезіндегі тиімсіздік төмендеді [13]. Мемлекеттік ауруханаларды қайта құру жобасы барысында билік оларды жартылай тәуелсіз қоғамдық компанияларға ауыстырды (Ұлыбритания және Эстония) [14]. Ауруханалар жеке меншіктің жаңартылған үлгілерінде басқарудың жартылай автономдық құрылымы, сол уақытта мемлекет меншігінде қала отырып және қоғамдық жауапкершіліктің біршама бөлігін сақтау қажет болады. Бұл жаңа ұйымдастық модельдерді құру және олардың әсері қызмет көрсетуді тасымалдаушы және сатып алу функцияларының бөлінуімен себептелді, соның ішінде стратегиялық сатып алулар, жеке келісімшарт құруды есепке алғандағы қызметтерді жеткізушілер арасындағы бәсекелестік. Ұлыбританияда қоғамдық денсаулық сақтау шаралары орта бөлімдік медицина қызметкерлері (патронаждық және медицина бикелері, акушер әйел, қоғамдық жұмысшылар) арқылы іске асады, олар алдын - алу іс шараларын, науқастарды күту, дәрігердің жазғандарын орындаумен айналысады. Жалпы практика қызметтеріне келесілер жатады: мамандармен амбулаториялық науқастарды емдеу, стоматолог, офтальмолог және фармацевттерді қоса алғанда. Жалпы тәжірибедегі дәрігерлер әр қабылдаған науқасы үшін төлем алып отырады, жұмыс уақытынан басқа уақытта, демалыс күндері және түнгі уақытта, алыс орналасқан ауылды жерлердегі жұмысын қосқанда. Госпиталдық қызмет учаскелік принцип бойынша іске асады, ол жерде біржақты мамандықтар дәрігерлері амбулаториялық науқастарды қабылдаумен және санитарлық науқастарға көсек берумен жұмыс жасәйкесды.
Денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылымның британдық үлгісінде көп артықшылықтар болғанымен, халық және денсаулық сақтауды ұйымдастырушылардың өзі мойындап отырған кемшіліктері де бар. Негізгі кемшіліктері: дәрігерлердің санының жетіспеуі және тұтыну санына сәйкес болмайтын төсек орындары, олар жетіспейтін болғаннан кейін Ұлыбританияда маманның қабылдауына жазылуда және жоспарлық госпитализацияға кезек күтушілер көп болады. Осы себепке байланысты дәрігерлердің бірқатар жұмыстары медбикелердің міндетіне өткен. Мысалы, Ұлыбританияда акушер көмегі негізінен медбикелермен іске асырылады, бұл мәселе Ұлыбританияның денсаулық сақтау саласындағы күрделі мәселердің бірі [15].
Мемлекеттегі денсаулық сақтау саласындағы алдыңғы технологиялар мен аурудың алдын-алу, емдеу тәсілдерінің мемлекеттік деңгейдегі ұсынылымы Денсаулық сақтау және клиникалық көмектің сапасының өсуі мемлекеттік институтымен (National Institute for Health and Care Excellence, NICE) құрылған болатын. Германиядағы медициналық қызмет көрсетудің сапалы болуының кепілдемесі денсаулық сақтау саласындағы дамудың негізгі мақсаты саналады. Германияның қоғамдық кодексінде ауруханалардың көрсететін қызметіне сәйкес болатын медициналық көмектің сапасына қойылатын талаптар толықтай жазылған. Осының өзінде жыл сәйкесын медициналық көмектің сапасына және қауіпсіздігіне қойылатын талаптар артып отырады. Сонымен қатар, Германияда көрсетілетін медициналық көмектің сапасы мен қолжетімділігіне негізделген қоғамдық зерттеулер тұрақты түрде өткізіліп отырады, Сапаны зерттеу институтының денсаулық сақтау саласындағы бекітілген іс-шаралар өткізіліп бағаланып отырылады [16].
Қазақстанда шетелге барып емделуді көптеген адамдардың қалтасы көтермейді, көп науқастар үшін бұл шығынды. Бірақ Президенттің бастауымен болашақ госпиталдарын құру үшін Астана қаласында және елдің басқа да қалаларында денсаулық сақтаудың және толықтай медицинаның дамуына түбегейлі өзгерістер енгізілді. Осының арқасында бас ми және жұлын ісігімен, омыртқаның дегенеративті-дистрофялық ауруларымен, балдарда және ересектердегі орталық жүйке жүйесінің тума ақауларымен ауритын адамдар Республиканың сыртында да жоғары мамандардың көмегін ала алады. Мысалыға алатын болсақ, НХҰО ашылғаннан бері заманауи медицина технологияларының және қауіпсіз нейрохирургиялық емделулерге арналған 60 жаңа методикалар енгізілді. Қазақстанда алғашқы рет медицинаның принциптік жаңа бөлімдері енгізіліді, олар - микронейрохирургия, эндоваскулярлық, эндоскопиялық және функционалдық нейрохирургия. Көптеген орталықтар заманауи медициналық жабдықтармен қамтамасыз етілген, ол науқас үшін қауіпсіз және максималды нақтылықпен аз инвазивтік оталарды өткізуге мүмкіндік береді. Көптеген мамандар АҚШ, Италия, Швейцария, Австрия, Германия, Жапония және басқа елдерде оқудан өтеді. Осының арқасында көптеген дәрігерлер ағылшын тілін жақсы меңгереді және халықаралық конференцияларда, семинарда Қазақстанды көрсете алады.
Осылайша, дамудың халықаралық және отандық медициналық инфрақұрылымдық тәжірибесін талдау бұл салада әрқашан мәселелер пайда болатынын және оны әр ел өз бетінше шешетінін көрсетті, қайта құруларды өткізу инфрақұрылымды тұрақты түрде дамытып отырады. Денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылымның тиімді жүзеге асырылуы келесі факторлар бойынша анықталады: халықтың денсаулығын сақтауға бағытталған денсаулық сақтау саласындағы ұйымдастық құрылымды жаңарту; денсаулық сақтау саласындағы ресурспен қамтамасыз етуді есепке алғандағы инфрақұрылымды әрдайым дамытып отыру.
2 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының қазіргі жағдайын талдау
2.1 Астана қаласының денсаулық сақтау мекемелерінің жағдайы
Астана қаласы Орталық Қазақстанның сол бөлігінде, Есіл өзенінің бойында жатыр. Қаланың орталығы аккумулятивті жазықтықта орналасқан. Қала аймағының бедері айқын көзге көрінетін еңістіктерсіз. Астана қаласының климатының айрықша ерекшелігі - оның күрт континентті болуы, яғни қыс өте салқын және ұзаққа созылады, ал жаз бір кезеңде өте ыстық (Сурет 1) !!!!!! Ызғарлы аяз шамамен 245 күнге, ал қыстың ұзақтығы 5-5,5 айға созылады. Қарашаның ортасына қарай түскен қар 130-140 күнге дейін жатады. Қаңтар айының орташа температурасы -17°С (52°С-қа көтерілетін аяз өте сирек болады). Аязды күндердің орташа температурасы -25°С. Мұндай күндердің ұзақтығы жылына 10-14-тен 38-45 күнге дейін ауысып отырады. Қыс айларының шамамен 30 күні боранды , боран оңтүстік-батыстан соғады. Қар қалың түскен жылдары өзендер тасып, көлтабандар көлге , көлдер шалқыған айдынға айналады. Бұлтты күндер аз, жылына шамамен 2200 сағаттай күн бұлтсыз ашық болады. Жазы ыстық, қуаң. Шілде айының температурасы ең жоғарылаған кезде +42°С -ға жетеді. Ең жоғары температура шілденің 11-12 күнін қамтиды. Жылы мезгіл шамамен 213 күнді, аязды мезгіл 120 күнді құрайды. Жазғ ынайзағалы күн саны шамамен 19-25 күн аралығында , ұзақтығы 2,4 сағат. Жазда 1-2, кейде 4-9 күндей бұршақ жауатын мезгіл байқалады. Жерге түсетін ылғалдың жылдық мөлшері 300 мм, оның 30 %-көктемге, 34 %-жазға, 36% күз, қыс айларына келеді. Жел жиі соғады, орташа жылдамдығы-2мсек. Желдің қаттырақ соғатын мезгілі наурызға (6 мсек), баяу соғатын мезгілі тамызға (4 мсек) келеді. Ал жылына 40 кейде 87 күн қатты жел соғатын (15 мсек жуық) тұсы болады. Өте күшті дауыл (36 мсек) 20 жыл мөлшерінде бір рет байқалған. [17].
Сурет 1 Астана қаласының физикалық картасы
Астана XIX ғасырда ауданның экономикалық және сауда орталығы ретінде болып, 1963 жылдың 16 шілдесінен бастап ауданның орталығы атанды. Алғашқы 30 жылда Астана қаласының халқы 2000 адамды ғана құраған еді. Соған қарамастан, келесі, 30 жылда халқының саны 3 есе өсіп, 6428 адамды құрады. Ақмола (қазіргі Астана) 5 училище мен мектеп, 3 шіркеу мен фабрикасы бар уезді қала еді. Бұл Астана қаласының ең алғашқы даму сатысы болды [18].
1960 жылы желтоқсанда Ақмола Солтүстік Қазақстанның тың жерлерінің орталығы атанып, халық саны 100 000 адамды құрады. 1961 жылы Ақмол Целиноград деп өзгертілді. 1992 жылы Целиноград қайтадан Ақмола деп атала бастады [18].
Астана Азиядағы ең солтүстікте орналасқан астана. 1997 жылдың 10 желтоқсанында Астана Қазақстан Республикасының астанасы болып жарияланса, оны халықаралық деңгейде көрсету 1998 жылдың 10 маусымында болды. Қазіргі күні Астана үлкен мегаполиске айналған. Астана түрлі экономикалық, экологиялық және географиялық себептерге сәйкес астана болды, Алматы қаласының орнына ең лайықты астана болу жалпы халықтық зерттеулерден кейін Астана қаласы деп танылды, жалпы халықтық зерттеулер отыз екі факторды қамтиды: түрлі әлеуметтік-экономикалық индекстер, пейзаж, климат, табиғи қоршаған орта, сейсмологиялық жағдай, құрылыстық қызмет көрсету жағдайлары және т.б. Астана қаласының негізгі артықшылығы оның орталықта орналасуы болды, негізгі экономикалық орталыққа жақын орналасуы, республика тармақтарында, аумағының үлкен болуы, демографиялық потенциалының жоғары болуы, қаланың жақсы дамыған транспорттық инфрақұрылымы және табиғи қоршаған ортасы болды. Сонымен қатар, қала экономикасының қарқынды дамуы, жалпы ауданның табысы 2016 жылы 4865,3 млрд. теңгені құрап, түрлі инвесторларды тартты. Астана қазіргі даму деңгейі бойынша Қазақстанның іскерлік, саяси және мәдени орталығы саналады, сонымен қатар халықаралық симпозиумдар, саммиттер, конференциялар, семинарлар, адамзаттың дамуы бойынша түрлі саланы қамтитын түрлі тренингтерді өткізу орталығына да айналып үлгерді. Құрылған уақытынан бастап астана экономикасының қарқынды өсуі байқалады. Қаланың даму дәрежесі мен деңгейін сипаттайтын әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштер, қалыптасқан тенденция тұрақты әрі экономика секторының нақты өсу динамикасын, Астана қаласы экономикасына тартылған инвестиция көлемінің өсуін және қаланың әлеуметтік даму көрсеткіштерінің жақсарғанын көруге болады.
Қала экономикасының негізін транспорт, өнеркәсіптік өндіріс, байланыс, сауда және құрылыс салалары құрайды.
2016 жылы Астанада өнеркәсіптік өнім көлемі 454,4 млрд. теңгені құрады, 2015 жылмен салыстырғанда өнеркәсіптік өндірістің физикалық көлемі - 100,9% құрады. Қазіргі таңда Астанада өнеркәсіптік өндіріс тамақ өнімдерін, сусындар дайындау, құрылыс материалдарын шығару мен машина жасауға жұмылдырылғанын байқауға болады. Республика бойынша Астана пайдалануға дайын бетон шығарудан; құрылыстық металл өнімдерді және бетоннан жасалатын құрылыс өнімдерін шығарудан алдыңғы орындарды иеленеді.
Астанадағы ірі кәсіпорындардың объектілері : Цесна-Астық концерні, Целиноградтық вагондарды жөндеу зауыты, ЖШС Еврокоптер Казахстан инжиниринг вертолеттерді жинау зауыты, ЖШС Тұлпар-Тальго жолаушылар вагонын жинайтын зауыт және т.б.
Астана Қазақстан Республикасындағы ірі бизнес орталықтарыыың бірі болып саналады, бұл жерде кәсіпкерлік мәдениетінің артуы байқалады, мысалы, Астанада 128 мың орта және кіші бизнес субъектілері жұмыс жасәйкесды. Қазіргі таңда Астанадағы қала тұрғындарының орташа жалақысы 154 мың теңгені құрайды.
Статискалық деректерге сәйкес, 2016 жыл бойынша : 261 мектепке дейінгі мекемелерде білім алушылар саны - 130,5 мың балаларды құрайтын 95 жалпы білім беретін мектептер, білім алушылар саны 27,0 мың адамды құрайтын 31 колледж, студенттер саны 51,8 мың болатын 14 ЖОО бар.
Астана қаласы Қазақстандағы құрылысы көлемі бойынша негізгі көшбасшылардың бірі болып табылады. ҚР ҰЭМ статистика комитеті ұсынған статискалық деректерге сәйкес, 2016 жылы инвестицияда негізгі капитал 858,7 млрд. теңгені құрады, ал тұрғын үй құрылысына бағытталғаны - 152,8 млрд. теңге, яғни бұл 2016 жылдың 2015 жылға деңгейінің 89,5% құрайды. 2015-2016 жылдар бойынша тұрғын үй ғимараттарын пайдалануға беру жалпы ауданның 4,0 млн. шаршы метрін құрады [17].
Осылайша, Астана қаласының қарқынды дамуынан, Еуразия кеңістігіндегі маңызды орталыққа айналды, осы уақыттарда қалада халықаралық деңгейдегі конгресстер, форумдар және түрлі іс-шаралар ұйымдастырылды. Қалада тұрақты түрде Астана экономикалық форумдары, әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының түрлі съездері және басқа халықаралық деңгейдегі іс-шаралар өткізіліп отырады. 2011 жылдың басында Астана VІІ қысқы Азия ойындарының қонақтары мен қатысушыларын қабылдады. Астанада ЕҚЫҰ-ның тарихи саммиті болып өтті, ИЫҰ және ШЫҰ-ның мерейтойлық саммиттері өтті. 2017 жылы 3 айға созылған EXPO-2017 халықаралық көрмесі өтті.
Астана қаласының денсаулық сақтау саласы инфрақұрылымның дамуының заманауи жағдайын бағалауда Астана қаласының статистика департаменті ұсынған әлеуметтік - экономикалық көрсеткіштер 1 кестеде көрсетілген. Қазіргі таңдағы, 2016 жылғы статистика бойынша, Астана қаласының ауданы 0,7 мың шаршы шақырымды құрайды, Астана қаласының халқының саны 2017 жылдың 1 қаңтарында 972,7 мың адамды құрап халқының тығыздығы - 1 км2-қа 1389,6 адам. Қала үш ауданнан тұрады - Алматы, Есіл және Сарыарқа.
1 кесте
Астана қаласының әлеуметтік - экономикалық көрсеткіштері
Көрсеткіштер
2012
2013
2014
2015
2016
Жыл соңындағы халық саны
104,7
104,7
104,7
102,3
111,5
Экономикадағы адамдар саны
104,9
104,2
105,1
108
100
Жұмыссыздар саны
101,7
101,7
95,8
98,7
99,6
Жұмыссыздық деңгейі
98,3
96,5
92,7
92,2
97,9
Айлық орталық жалақының есептелген сомасы
111,8
107,6
111,5
108,6
112
Өнеркәсіп өнімі
105,2
106,7
98
105,1
100,9
Ауыл шаруашылық өнімдері
79,1
110,1
85,9
91,9
38,3
Негізгі капиталға инвестициялар
101,5
85,3
113
116,6
104,4
Пайдалануға берілген тұрғын үйлердің жалпы алаңы
92,1
87,6
109,6
145,8
128,3
Транспорттың барлық түрлеріндегі тауар айналымы
105,1
111,4
115,4
132,1
101,6
Транспорттың барлық түрлеріндегі жолаушылар айналымы
120,7
115,1
112
102,1
102,5
Бөлшектік тауар айналымы
114,5
122,3
116
100,9
97,2
Сыртқы сауда айналымы
127,9
81
102,8
79,9
71,2
Ескерту - дерек көзінің негізінде автор құрған [19]
1 кестедегі деректерге сәйкес Астанада келесі жағдай байқалды: 2016 жылы алдыңғы жылға қарағанда экономика саласымен айналысатындар саны азайған, жұмыссыздықтың өсуі қатты байқалмайды, бірақ жалақының артқанын байқауға болады. Сонымен қатар, өнеркәсіптік өнімдердің және ауыл шаруашылығының өндірісінің индексі және жеке тауар мен сыртқы сауда айналымының төмендеуі байқалады.
Астана қаласы халқының саны 2017 жылдың 1 қарашасында 1 026,2 мың адамды құрады. 2 кестеге сәйкес Астана қаласының халқы 2012 жылмен салыстырғанда 25% (194,55 мың адам) артқан, бұл ең алдымен Астанаға келушілердің саны 2016 жылы 2012 жылға қарағанда 84,70 мың адамға артық, табиғи өсім 48,75% артуы,табиғи өсімнің коэффициенті 22,63% артуына байланысты, сонымен қатар, бұл өсімдер келесі себептермен түсіндіріледі:
Ауылдық өңірлерден жұмысқа қабілетті адамдардың миграциясы - 57 мың адам;
Қазақстан халқының жас құрылымы оң әсерін тигізеді;
елдің халқының этникалық құрамының эволюциясы - қазақ халқының туу саны славян халықтарына қарағанда жоғары болуы, және олар мемлекеттің халқының құрамында үлес салмағы көп болады. Жас бойынша жас адамдардың репродуктивті қатынастарда белсенді болуы олардың сандық көрсеткішінде анық білінеді;
Мемлекеттің иммиграциялық саясаты өзінің демографилық тұрғыдан өз нәтижесін беруде, яғни Астанадағы этникалық оралмандардың арасында көп балалы отбасылар да аз емес;
Табиғи өсімнің 2012 жылмен салыстырғанда 2016 жылы 22,63%-ға артуы;
Бала туылғанда берілетін әлеуметтік көмектер, көп балалы отбасыларды қолдау және т.б сондай бағдарламалар да өз рөлін ойнады.
2 кесте
Астана қаласының демографиялық көрсеткіштері
Көрсеткіштер
2012
2013
2014
2015
2016
Өсу қарқыны, % (2016 г. К 2012 г.)
Өсім қарқыны, % (2016 г. к 2012 г.)
1
2
3
4
5
6
7
8
Жылдың соңындағы халық саны, мың адам
778,1
814,4
852,8
872,6
972,7
125,00
194,55
Туылған адамдар саны, мың адам
19,5
21,9
24,1
26,1
27,8
142,56
8,30
Қайтыс болған адамдар саны, мың адам
3,5
3,5
3,6
3,9
4
114,29
0,50
Табиғи өсім, мың адам
16,0
18,4
20,5
22,2
23,8
148,75
7,80
Кеткен адамдар саны
31,5
29,9
30,2
33,5
59,2
187,94
27,70
1
2
3
4
5
6
7
8
Миграция сальдосы, мың адам
19,3
17,9
17,9
-2,5
76,3
395,34
57,00
Туылу коэффициенті (1000 адамға шаққанда)
25,64
27,49
28,96
30,23
30,18
117,71
4,54
Өлу коэффициенті (1000 адамға шаққанда)
4,61
4,44
4,28
4,47
4,39
95,23
-0,22
Некеге тұру коэффициенті (1000 адамға шаққанда)
13,06
13,28
13,67
13,00
12,25
93,80
-0,81
Ажырасу коэффициенті (1000 адамға шаққанда)
3,70
4,06
4,25
4,39
4,00
108,11
0,30
Табиғи өсім коэффициенті (1000 адамға шаққанда)
21,0
23,1
24,7
25,8
25,8
122,63
4,76
Ескерту - дерек көзінің негізінде автор құрған [19]
Демографиялық көрсеткіштерге халықтың жас-жыныстық құрылымдары әсер етеді, 3 сурет деректеріне сәйкес, Астана қ. 2017 жылдың 1 қаңтары бойынша келесі жағдайда байқалды: 0-4 жас аралығындағы ер адамдар саны сол жастағы әйел адамдар санынан 3149 адамға көп болған. Дегенмен, 25-29 жас аралығындағы әйел адамдар саны сол жастағы ер адамдар санынан 7649 адамға көп және 30-34 жас аралығында 2118 адамға артық.
3 Сурет Астана қаласының халқының 2017 жылдың 1 қаңтарындағы жыныстық және жастық пирамидасы
Астана қаласында күніне шамамен 74 адам туылады, 10 адам қайтыс болады, жедел жәрдем қызметіне 1,5 мыңнан астам халық хабарласады, стационарларға шамамен 400 адам келіп түседі, 8 500 - нан артық халық емханаларға келеді.
Астанада 2012 жылға қарағанда 2016 жылы өлім деңгейі 14,29% артқан (2 кесте), өлімнің негізгі себептері - қан айналым жүйесінің аурулары, ол 2012 жылға қарағанда 2016 жылы 17,57% -ға артқан, онкологиялық аурулар 31,51%-ға артқан, жарақаттар мен олардың зардаптары - 4 адамға азайған (3 кесте). Сонымен қатар, соңғы 5 жылда астана халқының туу көрсеткіші 23% артты, бұл ЭСЖҰ елдеріндегі көрсеткіштен үш есе артық.
3 кесте
Астана қаласындағы ауруларға байланысты өлім көрсеткіші
Көрсеткіштер
2012
2013
2014
2015
2016
Өзгерістер
(+-) 2016 г. салыстырғанда 2012 г.
2016 г. % 2012 г.
Барлық себептерден өлген адамдар
3 505
3 499
3 578
3 865
4 051
546
115,58
Соның ішінде:
Қатерлі ісіктерден
657
625
762
825
864
207
131,51
Қан айналым жүйесінің ауруларынан
1 195
1 206
1 215
1 365
1 405
210
117,57
Тыныс алу органдарының ауруларынан
234
260
259
367
339
105
144,87
Келеңсіз жағдайлардан, улану және жарақаттардан
475
526
473
488
471
-4
99,16
Ескерту - дерек көзінің негізінде автор құрған [19]
Қазіргі таңда Астанада 2016-2019 жылдарға арналған денсаулық сақтау саласын дамытудың мембағдарламасын іске асыру барысында Денсаулық салауатты өмір салтын құру орталығы жұмыс жасайды. Сонымен қатар Астананың халқы амбулаториялық деңгейде дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етіледі, ол үшін жылына шамамен бюджеттен 4 млрд. теңге бөлінеді. Қазақстанның денсаулық сақтау саласын дамытуға арналған Денсаулық мемлекеттік бағдарламасының негізгі мақсаттық индикаторларының бірі өмір сүру ұзақтығын арттыру болып саналады.
Соңғы 5 жылда астана халқының өмір сүру ұзақтығы 2 жылға артқанын айта кету керек, ол ЭСЖҰ елдеріндегі көрсеткіштен артық болды (4 жылда - 1 жылға арту). Қаланың халқының жас құрылымын ЭСЖҰ-ның алдыңғы қатарлы 5 елімен салыстыра отырып қалада 0-14 жастағы балалар 33% артық, егер 65 жастан жоғары жастағылардың пайыздық көрсеткіштері 4,9% артық 2020 жылға дейінгі болжамға сәйкес.
Жоғарыда аталып өткендерден басқа, қазіргі таңда астаналық денсаулық сақтауды басқару мекемелері Астана - дені сау адамдардың қаласы бағдарының даму концепциясын құруда. Бұл бағдарламалық құжат қаланың денсаулық сақтау саласы бойынша алдағы 5 жылдың даму векторын анықтайды. Астана халқының денсаулығын жақсарту мақсатында медициналық көмектің сапасы мен қол жетімділік деңгейіне қарай арттыру, алдағы уақытта оның құрамы мен көлемін қала халқының сұраныстары мен ауру көрсеткіштеріне қарай қалпына келтіру және алға қойылған мақсатқты жоспарлармен дамыған отыз елдің денсаулық көрсеткіштеріне қол жеткізу. Бағдарламаның негізгі мақсаттық индикаторлары: өмір сүру ұзақтығының көрсеткішін - 2022 жылға қарай қала халқының орташа өмір сүру ұзақтығын 72 жылға жеткізу. Аталған индикаторларға қол жеткізу үшін фокус-индикаторлар қатары орнатылған, яғни қатерлі ісіктерден болатын өлім санын азайту, уланулар мен жарақаттанулардан болатын өлім санын төмендету, қан айналым жүйелерінің ауруларынан болатын өлім санын, ана мен бала өлімдерін де азайту [17].
Елімізде және қалада көрсетілетін медициналық қызметтің қажеттіліктерімен қамтамасыз ететін медициналық ұйымдар жүйесі құрылды.
4 суретке сәйкес, 2016 жылы Астана қаласында еліміздің басқа аймақтарымен салыстырғанда медициналық ұйымдары ең аз және олардың тозуы ең төменгі дәрежеде болады. Қазіргі таңда, Оңтүстік Қазақстан, Алматы және Батыс Қазақстан облыстарындағы үлкен көлемде халыққа қызмет көрсетілетіндікте, тек қалаларда ғана емес, ауылдық жерлердегі ғимараттарының тозуы байқалады.
4 сурет Қазақстан Республикасының 2016 жылғы денсаулық сақтау саласының инфрақұрылымының қазіргі жағдайы
Қаланың қазіргі дамуының кезеңінде түрлі аурулардың алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсеткен уақытта анықтау маңызды басымдықтарың бірі болды. Қазіргі таңда, статикалық деректерге сәйкес 2016 жылы Астанада 100 ден аса клиника жұмыс жасайды, оның ішінде 37-сі әкімшіліктің басқарылуында, жылына 120 дан аса ота жасайтын 16 емхана, 20 стационар және 1 жедел жәрдем станциясы бар. Астанада 105 жедел жәрдем бригадасы бір тәулікте 1 500 шақыртуларға барады. Жалпы айтқанда Астанада бір жылда 190 000 науқастар емделеді. Сонымен қатар, астананың емханаларына бір күнде елдің азаматтарының 8,5 мың келеді, медициналық мекемелерге 400-ден астам науқас жатқызылады және шамамен 120 күрделі оталар жасалынады [17].
5 сурет Астана қаласының 2016 жылғы медициналық мекемелердің ағымдағы жағдайы
Астана қаласының 2016 жылдағы денсаулық сақтау саласының инфрақұрылымын талдауда амбулаториялық-емханалық көмек 25 объектіден тұратынын, және оның жүктемесі 40% , бұл жоғары көрсеткіш болып табылады. Медициналық техникамен жарақтандыру 2016 жылы тек 74% құрайды, бұл жерде тозған техниканың жоғары көрсеткішін есепке алу керек - 47%, бұл медициналық техниканың тиімділігін шамамен 2 есеге төмендетеді. Сонымен, қазіргі таңда инвестицияда бағалық қажеттілік шамамен 90 млрд. теңгені құрайды.
6 сурет Астана қаласының 2016 жылғы денсаулық сақтау саласының инфрақұрылым жағдайы
2016 жылы Астанада 2012 жылмен салыстырғанда ауруханалар саны-3,23%,аурухана орны - 1,01% артқанын көруге болады. (кесте 4). Кәсіби дайындалған медициналық қызметкерлер мен мамандармен жаңа және қазіргі заманғы емхана қалыптастыру емдік-диагностикалық жабдықтармен қамтылуы демографиялық көрсеткіштердің өсуінің маңызды факторларының бірі болды. Астаналық медицина мекемелерінде медициналық қызмет көрсету стационарлық деңгейдегі қазаға ұшырауларды шамамен екі есеге азайтты.
4 кесте
Астана қаласындағы ауруханалар мен аурухана төсектерінің саны
Көрсеткіштер
2012
2013
2014
2015
2016
Өсу қарқыны, % (2016 г. 2014 г.)
Өсім қарқыны, % (2016 г. 2014 г.)
Ауруханалар саны, дана
31
23
27
31
32
103,23
1
Аурухана төсек орындарының саны
6 412
6 435
6 044
6 070
6477
101,01
65
Ескерту - дерек көзінің негізінде автор құрған [19]
Денсаулық сақтау саласының жағдайын түбегейлі өзгертуге мүмкіндік жасаған инновациялық жарылыстың тиімді жолдарының бірі - Астана қаласында медициналық кластерді құру болып табылады. Медициналық қызметтердің заманауи кластерінің міндеттері медицина ғылымдарының, халықаралық аурухана менеджмент принциптерінің трансфертінің, алдыңғы медициналық технологиялар мен стандарттарды Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау жүйесіне енгізу.
Астана қаласындағы медициналық кластер негізгі алты денсаулық сақтау мекемесінен тұрады: 500 орын бар Ана мен бала ұлттық ғылыми орталығы, 300 орын бар Республикалық балалардың оңалту орталығы, бір ауысымдағы 500 келулерге болатын Республикалық диагностика орталығы, 240 орын және жедел жәрдем станциясы бар , жедел жәрдем медицина ғылыми-зерттеу институты, 160 орын бар Ғылыми кардиохирургия орталығы.
Медициналық кластерді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қысқартулар мен белгілеулер
Кіріспе
1 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының теориялық негіздері
1.1 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының негізгі түсініктері мен мәні
1.2 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының дамуының халықаралық тәжірибесі
2 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының қазіргі жағдайын талдау
2.1Астана қаласының физикалық экономикалық сипаттама
2.2 Астана қаласының денсаулық сақтау мекемелерінің жағдайы
2.3 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының дамуындағы мәселелер
3 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының дамуын жетілдіру
3.1 Инфрақұрылымды тиімдірек дамытудың тәсілі ретінде денсаулық сақтау саласына МЖС механизмдерін енгізу
3.2 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының келешектегі негізгі дамуы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қысқартулар мен белгілеулер
АЖДЖ - Аурухана желілерінің даму жоспары
ЕО - Еуролық одақ
АМСК - Алғашқы медициналық-санитариялық көмек
ЭЫДҰ - Экономикалық ынтымақтастық пен дамуды ұйымдастыру
МЖС - Мемлекеттік- жекеменшік серіктестік
ДСБ - Денсаулық сақтауды басқару
ҚДСҚ - Қоғамдық денсаулық сақтау қызметтері
ЖТД - Жалпы тәжірибе дәрігерлері
АББ - Аурулары басқару бағдарламасы
ШАПА - Шет аймақтық психиатриялық аурухана
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі. Дамудың заманауи кезеңінде кез келген елдің көркеюі мен дамуында халықтың денсаулық жағдайы болып табылады, яғни, денсаулық сақтау саласының дамуы мен инфрақұрылымы. Бүгінгі күні денсаулық сақтау саласының инфрақұрылымы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуында маңызды рөл ойнайтын үлкен мәселелердің бірі. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстанның үшінші модернизациясы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік атты халыққа жолдауында білім беру жүйесімен қатар денсаулық сақтау жүйесі де өзгеруі қажет делінген. 2017 жылдың 1 шілдесінен бастап мемлекеттің, жұмыс берушілердің, азаматтардың жауапкершілігіне негізделген міндетті әлеуметтік сақтандыру ендірілетін болады... Үкімет денсаулық сақтау бойынша халықты барынша ақпараттандыруы қажет. Жеке меншік медициналық ұйымдар арасында бәсекелестікті дамыту үшін Міндетті әлеуметтік сақтандыруды жүйесін ендіру керек [1]. Денсаулық Қазақстан Республикасының денсаулық дамыту бойынша Мемелекеттік бағдарламасының қойылған мақсаттарға жету басты бағыттарында, нақтырақ жетінші бағытында мемлекеттік-жеке-меншік серіктестік және заманауи ақпараттық-коммуникацияға негізделген денсаулық сақтау инфрақұрылымының ары қарайғы дамуын қамтамасыз ету туралы айтылады [2]. Жоғарыда айтылғандардың барлығы берілген тақырыптың өзектілігін анықтайды. Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы: Денсаулық сақтау инфрақұрылымын дамытудағы әр түрлі механизмдердің қолдануымен жүретін концептуалды ұсыныстар және зерттеулердің жеткіліксіздігімен, шет елдік тәжірибені және отандық жағдайлардың спецификасын ескеру, денсаулық сақтау саласындағы әр түрлі жобалардың нәтижелілігін бағалау. Денсаулық сақтау инфрақұрылымын дамыту, оны ұйымдастыру және жүзеге асыру бойынша Бигалиева Р.К., Исмаилова Ш.М., Ушбаева К.У., Досмухамедова Х.Д., Шармана А.Т., сонымен қатар, шет елдегі авторлардың А.Л.Пиддэ, И.К.Астахова, А.Д.Нефедьева, Д.К.Балаханова, И.В.Бойченко еңбектері арналған. Жүргізілген зерттеулер талдауы - денсаулық сақтау жүйесіндегі инфрақұрылым дамуына арналған теориялық және тәжірибелік негіздерге бағытталған, сонымен қатар денсаулық сақтау инфрақұрылымын даму жолдары бойынша әр түрлі тәсілдердің жасалуы, денсаулық сақтау жүйесіне МЖС механизмдерін шетелдік тәжірибе және отандық жағдайдың спецификасын ескере отырып ендіру, салыстырмалы түрде бүгінгі күнде бұл тақырып бойынша жұмыстарды көп қозғамайды. Зерттеу объектісі - Астана қаласының денсаулық сақтау инфрақұрылымы. Зерттеу пәні - денсаулық сақтау инфрақұрылымының заманауи жағдайы мен келешегі. Зерттеудің мақсаты мен міндеті. Зерттеудің мақсаты денсаулық сақтау инфрақұрылымы дамуының теориялық және тәжірибелік ерекшеліктерін анықтау. Қойылған мақсатқа сәйкес келесідей міндеттер қойылды:
денсаулық сақтау инфрақұрылымының болмысын түсіну үшін негізгі тәсілдерді анықтау;
денсаулық сақтау инфрақұрылымын дамыту бойынша халықаралық тәжірибені талдау;
Астана қаласы денсаулық сақтау инфрақұрылымының жағдайын талдау;
денсаулық сақтау инфрақұрылымын дамуыту бойынша негізгі мәселелерді және жақсарту жолдарын анықтау.
Ғылыми жаңалығы. Дипломдық жұмыстың жаңалығы Астана қаласының денсаулық сақтау инфрақұрылымының дамыту ерекшеліктерін теориялық және тәжірибелік тұрғыда зерттеу бойынша жүйелі тәсілдің болуы.
Теориялық және тәжірибелік маңыздылығы. Дипломдық жұмыстың теориялық маңыздылығы Астана қаласы денсаулық сақтау инфрақұрылымының даму ерекшеліктерін нақтылау болып табылады. Нәтижелері Астана қаласы денсаулық сақтау инфрақұрылымын дамыту бойынша жағдайы мен заңдылықтарын зерттеуге, ары қарай даму келешегін анықтауға қолданылуы мүмкін
Зерттеудің тәжірибелік маңыздылығы алынған қорытындылар мен ұсыныстар бағдарламаларды жасауда, болдамдарды, Астана қаласы денсаулық сақтау инфрақұрылымының дамуы бойынша тәжірибелік ұсыныстар жазуда қолданылуы мүмкін.
Дипломдық жұмыстың әдістемесі мен әдістері. Дипломдық жұмыстың тақырыбын жасауға отандық және шетелдік ғалымдыардың денсаулық сақтау инфрақұрылымы бойынша жазылған еңбектері септігін тигізді. Қойылңан міндеттерді шешу бойынша біздің тараптан шындықты зерттеудің сандық және сапалық әдістер, салыстырмалы талдау және картография әдістері қолданылды.
Дипломдық жұмыстың ақпараттық-эмпирикалық базасы ресми және ақпараттық материалдарға, денсаулық сақтау ұйымдарының ғылыми зерттеу еңбектеріне, ғылыми басылымдарға, интернет-ресурстарға негізделіп сүйеніп қалыптасты. Біздің тараптан Астана қаласы денсаулық сақтау инфрақұрылымын түсіну бойынша негізгі тәсілдер талданды, нақтырақ айтатын болсақ денсаулық сақтау түсінігі; денсаулық сақтаудың халықаралық тәжірибесі; Астана қаласы денсаулық сақтау инфрақұрылымы дамуының заманауи жағдайы; денсаулық сақтау инфрақұрылымын дамыту бойынша басты мәселелерді және жүзеге асыру жолдарын анықтау.
Дипломдық жұмыстың көлемі мен құрылымы. Жұмыс мазмұны баспа мәтіні бойынша 51 бетті қамтиды және 5 кесте, 13 сурет, 2 карта кіріктірілген. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының теориялық негіздері.
1.2 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының негізгі түсініктері мен мәні
Денсаулық сақтау - ауруларды емдеуге, халықтың денсаулығын қорғауды қамтамасыз етуге бағытталған мемлекеттік, қоғамдық, әлеуметтік, мәдени және медициналық іс шаралар тұтастығынан тұрады. Ежелгі кездің өзінде емшілер мектебі, сауда орындарының санитарлы бақылауы болған (Спарта, мұсылман елдері). 16 ғасырға дейін қатаң денсаулық сақтау жүйесі болмаған. Бірақ 16 ғасырда дәрігер мамандарын дайындау және ауруханаларды құру бойынша ең алғашқы шаралар қолдана бастады.
Христиандықты қабылдаған уақыттан бастап медициналық көмек монастырларға бағытталған болатын. Ресейде 1581 жылы Иван Грозныйдың жеке бұйрығы бойынша патша әулетіне медициналық көмек көрсететін патшалық дәріхана орналыстырылды. Сосын ол дворяндық дәріханаларды басқаратын дәріханалық бұйрыққа өзгертілді. 1654 жылы дәріханалық бұйрық жанынан бірінші емшілер мектебі ашылды. Денсаулық сақтау жүйесінде ерекше даму Петр І кезінде болды, дәріханалық бұйрық медициналық канцеляриға өзгертілді, дәрігерлерді дайындайтын мектептер, медициналық госпиталдер құрылды, әскерде және кемеде гигиенаны сақтау, әскерде жұқпалы аурулардың алдын алу бойынша үкімдер қабылданды. Осылайша, денсаулық сақтау және инфрақұрылым бүгінгі күнде біздің өмірімізде үлкен орынға ие.
Заманауи кезеңде денсаулық сақтау инфрақұрылымының дамуы күрделі және қиын сұрақтардың бірі, Қазақтанның алдағы дамуында маңызды рөл атқарады. Денсаулық сақтау жүйесінің тұрақты әрекет етуіне ісер ететін қажетті жағдайларды қалыптастыруда маңызды шаралардың бірі осы саланың инфрақұрылымдық қамтылуы. денсаулық сақтау инфрақұрылымы - бұл белгілі бір материалды-заттық бөлшектердің тұтастығы, денсаулық сақтауға байланысты халықтың туындаған қажеттіліктерін қамтамасыздандыру. [3].
Денсаулық сақтау инфрақұрылымы:
- халықтың денсаулығын қамтамсыз етуге және ауруларды емдеуге бағытталған шаралар, яғни бірқатар медициналық қызмет көрсету жүйесі;
- іс-әрекеттің барлық түрлері, басты мақсаты жылжуға, қайта қалпына келтіруге және халықтың денсаулығын қолдауға негіщделеді;
- денсаулық деңгейін сақатуға бағытталған үлкен шаралар, мысалы, қоршаған ортаны қорғау, салауатты өмір салты;
- өзінің басты мақсаты ретінде халықтың денсаулығын қамтамасыздандыруды көздемейтін, бірақ оған тікелей болмаса да жанама әсер ететін белгілі бір қызмет және әрекет түрлері.
Көптеген авторлардың ойынша, денсаулық сақтау саласында инфрақұрылымды ішкі және сыртқы контурларға бөледі (сурет 1). Денсаулық сақтау инфрақұрылымының сыртқы контурына келесідей факторлар кіреді: ғылым, білім, экология, мәдениет, яғни мемлекет халқының ары қарайғы денсаулығын қолдау мен нығайтуды қамтамасыз ететін әлеуметтік саладағы әр түрлі элементтер. Инфрақұрылымның ішкі контуры тікелей өмірлік қамсыздандыру элементтерінің тұстастығы, нақтырақ әр түрлі медициналық мекемелер және қызметтер, рекреативті ресурстар, профилактикалық іс-шаралар, фармацевтика және т.б. Жоғарыда көрсетілгендерге байланысты денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылым ғылыммен, бизнес және экологиямен тығыз қарым-қатынастағы мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық инфрақұрылымындағы маңызды элементтердің бірі ретінде қарастырылуы керек [4, c. 31, c. 33-34].
Сурет 1 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының қосарланған контуры.
Сурет 1 сәйкес, денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылымға ішкі деңгейде келесідей құрылымдар кіреді: тікелей өмір қамтамасыздығы, рекреация, профилактика, медициналық құрылғылар және фармацевтика. Белгілі болғандай, халықтың денсаулығының 55%-ы өмірдің салтына жіне сапасына байланысты, 8-10 %-ы кездейсоқтықтан және генетикалық факторға және бар болғаны 8-12 %-ы медициналық көмектің даму деңгейіне тәуелді. Ең алдымен бұл, медициналық мекемелердің әрекеті халықтың денсаулығын жақсартуға және барынша нәтижелі қорғауда жеткіліксіз болып табылады, өйткені бұл мәселе кешенді сипатта және әр түрлі мемлекеттік органдар, бизнес өкілдерінің және бүкіл халықтың арасындағы өзара әрекеттестікті қажет етеді. Сондықтан денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылым дағдарысы жоғарыда көрсетілген барлық элементтердің нәтижелі әрекеттестігі негізінде азаюы мүмкін [5]. Денсаулық сақтау саласындағы ішкі инфрақұрылым туралы барынша анық және нақты сурет 2 көрсетілген. Келтірілген схемада денсаулық сақтаудың бір бөлімі кіргізілген: мемлекеттік және жеке меншік сектор.
Сурет 2 Денсаулық сақтаудың ішкі инфрақұрылымы
Көптеген авторлар денсаулық сақтау инфрақұрылымын басқа жағынан қарастырады, яғни әлеуметтік инфрақұрылымның құрамдас бөлігі ретінде. Бұл көзқарас бойынша, денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылым - белгілі бір қызметті ұйымдастыру бойынша жалпы талаптарды қамтамасыз ететін белгілі бір материалды-заттық элементтердің тұтастығы, экономикалық, демографиялық және басқа да ерекшеліктерді ескеру негізінде қоғамдық денсаулық сақтауға қажетті қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталған. Денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылым негізгі элементтеріне әр түрлі деңгейдегі басқарушы органдар, санитарлы-эпидемиологиялық және емдік-профилактикалық мекемелер, фармацевтикалық ұйымдар, медициналық техника өндіруші болып табылатын кәсіпорындар, ғылыми-зерттеу мекемелері және медициналық сақтандырумен айналысатын жоғары медициналық білім профилдері, мед қызметкерлердің әр түрлі корпоративті және қоғамдық ұйымдары, бұқаралық ақпарат құралдарының әр түрлі медициналық құралдары [6, c. 7].
Денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылымды жүйе ретінде анықтайтын басқа да пікірлер бар, өзара әрекеттестікте келесідей объекттер бар - пациент - дәрігер; дәрігер-дәрігер; пациент - медициналық сақтандыру ұйымы; дәрігер - медициналық мекеме; медициналық мекеме - медициналық сақтандыруды ұйымдастыру; медициналық мекеме - медициналық мекеме; медициналық мекеме - денсаулық сақтаудың аумақтық басқару ұйымы [7, c. 33]. Осылайша, денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылым, ең алдымен ол материалдық базаны білдіреді, нақтырақ айтатын болсақ белгілі бір медициналық көмекті жетілдіру қажеттілігі бар, медициналық құрылғыларды қоса алғанда әр түрлі ғимараттар, сонымен қатар барынша жаңа технологиялар мен диагностика әдістерін енгізу мақсатымен.
1.2 Денсаулық сақтау инфрақұрылымы дамуындағы халықаралық тәжірибе
Заманауи кезеңде бүкіл әлемде денсаулық сақтау қызметтеріне деген сұраныс артуда. Бүкіләлемдік денсаулық сақтау мемлекет халқының қартаюына және өмір салтына тікелей байланысты ауру түрлерінің үнемі өсіп отыруына байланысты маңызды құрылымдық өзгерістерге ұшырап жатыр (ІІ типті қант диабеті, өкпенің обструктивті созылмалы ауруы, онкологиялық аурулар, остеопороз және т.б.). 2020 жылға қарай Price water house Coopers халықаралық консалтингті компаниясының бағалауына сәйкес, Экономикалық серіктестік және дамыту ұйымы елдері және и БРИК (Бразилия, Россия, Индия, Қытай) денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылымды дамытуға шамамен 3 трлн. евро жұмсайды, сонымен қатар медицина саласындағы әр түрлі қызметтерді көрсетуге 54,5 трлн. евро жұмсайды[8, c. 5]. Бүгінгі таңда денсаулық сақтаудың түрлі институттары бар, жаһандық мемлекеттерде олардың қандай да бір болсын механизмі пайдаланылады. Жүйелердің көп болуына қарамастан, оларды негізгі 3 топқа бөледі:
мемлекеттік;
сақтандыру;
жекеменшік [9].
Жоғарыда аталып өткен кез -келген жүйе түрлерінің негізгі мақсаты мемлекеттің халқы үшін медициналық көмектің қолжетімді болғаны және сапасының жоғары болуы, бұл мемлекеттің денсаулық сақтау саласына бөлетін қаржысына да тікелей байланысты болады. Соңғы онжылдықта Еуропа елдерінде әр түрлі созылмалы ауруларды үздіксіз емдеуге бағытталған қызмет көрсетудің әр түрлі формаларын жасап шығаруға үлкен күш жұмсалып жатыр. Осылайша, Ұлыбританияда алғашқы көмек көрсету және медбикелік күтім бойынша алғашқы желілер құрылды, Германияда ауру сілтемелері жобалары. Европаның көп бөлігінде халықтың қартаюы созылмалы аурулардың ауыртпашылықтары нәтижесінде көбейіп отыр және сәйкесінше көрсетілетін медициналық қызметтің артуына әсер етеді [10]. Бұл жағдайларда әр түрлі деңгейдегі қызметтердің ең жақсы интеграциясы мен координациясы қажет болады. Көптеген шетелдерде денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылымды қайта құру жүріп жатыр: аурухана қорының азаюы, амбулаторлық қабылдау жүргізетін дәрігерлердің санының шектелуі, медициналық мекемелерде қымбат құрылғылардың азаюы. Мысалы , Эстонияда ауруханалар санын азайту арқылы стационарлық көмекті үлкен ауруханалық орталықтарға жұмылдырылған [11]. Мысалы Эстонияда кеңестік үлгі бойынша аурухана орындарының мол қорына ие болған, қазіргі уақытта аурухана желілерінің даму жоспары бойынша аурухана және орындарды рационалдау бойынша сәтті жүзеге асырды. Ұйымдастырудың жаңа формалары жүргізілетін құрылымдық реформалар және азаматтық жеке құқық акционерлік компаниялары ресурстардың үнемді қолдану әдістерін, сонымен қатар ауруханалық ұйымдардың бірігуіне септігін тигізді. 1993-2001 жылдар аралығында ауруханалар саны 115-тен 67-ге дейін азайды, сонымен бір уақытта аурухана орындары 14 400-ден 9200-ге дейін азайды. Аталған уақыт ішінде әр түсім бойынша орташа госпитализация 15,4-тен 8,7 күнді құрады. Канадада денсаулық сақтаудағы инфрақұрылымды реформалау келесідей әдіс арқылы жүреді: бірнеше аурухана ұйымдарының жаңа бірліктің құрылуымен бірігіуі, ең аз санында, денсаулық сақтау саласында үлкенірек ұйымдар құрылды, олар өздеріне:
Жабық типті - 31 мемлекеттік аурухана, 6 жекеменшік және 6 шет аймақтық психиатрия ауруханалары;
4 ауруханалық ұйымдардың басқа корпорацияларға бөлінуі - көп санды ұйымдық басқарумен бірнеше комитеттерді құру - 18 ауылдық, солтүстіктік аурухана желілері, яғни аудандық және аймақтық желілердің түрлілігін құру.
Денсаулық сақтау саласының инфрақұрылымын қайта құрудың негізгі уәждемесі: аурухана орындарының санының азаюы және одан да дұрысы капиталдық ресурстарды ұтымды пайдалану.
Ауруханалық бағдарламалар мен қызметтерді ұтымды ету үшін келесілер есепке алынды:
амбулаториялық және стационарлық күтімнің тиімді теңдестігі;
қайта қаржыландыру жоспары бойынша басқарушы органдардың халықтың қажеттіліктерін бағалау бағыттарын енгізу;
бір басқару құрылымына ие мульти - институттық ұйымдар;
жаңа жабдықтар мен ресурстар;
жедел-жәрдем көмегі және амбулаториялық қызмет әлеуетінің өсуі және экономикалық ресурстар көптігі кезінде госпитальдік әлеуеттің өсуі ;
ауруханалар ұйымдарында асқынған науқастарға қызмет көрсетуге көбірек көңіл бөлуге мүмкіндік беретін ұзақ мерзімді күтім мен үйде күтім көлемін ұлғайту;
деректер мен шектеулердегі қажеттіліктерді орнату;
жетілдірілген үзіліссіз күтім спектрін қалыптастыруға шоғырландырылған жаңа желілер.
Молдавияда денсаулық сақтау инфрақұрылымын қайта құру күтім деңгейінің қажеттік және талап етілетін орнату үшін макро-арнайылықты қолдана отырып төсек орын мен медициналық қызметкерлердің саны бойынша Еуропалық және германиялық нормативке сүйене отырып жасалды. Осы елдің аумағы бойынша үлкен ел емес екендігін ескере отырып, ауданаралық ауруханаларда сапасы жоғары күтімнің бірнеше орталықтарын күтімнің күрделі түрлеріне біріктіру ұсынылды. Ауылдағы ауруханалар жабылды немесе алғашқы көмек көрсетпейтін жалпы орталықтарға айналдырылды. Словакияда қайта құру процесінде қызмет көрсету өкілдерінің минималды мемлекеттік желісі концепциясын қолданды. Жүйенің құрылымында төлеушілер санының көп болуымен елдегі әрбір ауданда адам басына шаққанда аураханалық орынның минималды деңгейінің төмендеуі минималды желі ретінде орнатылады. Жоғарыда аталғандар Еуропа елдеріндегі мамандықтар бойынша пайдаланған орташа деректерге негізделді. Еуропалық стандартқа дейін жетудің орташа ұзақтығын қысқарту, амбулаториялық хирургияны арттыру және жедел-жәрдем көмегін тиімді құралда нығайту мақсатымен қалыптастырды. Реформалар әсіресе жергілікте деңгейде, бірнеше ауруханалар ұйымдарына жауап беретін мульти-ауруханалар мен аурухана аралық басқарудың ары қарай дамуына мүмкіндік берді. Валенсия (Испания) провинциясының тәжірибесі жекеменшік кәсіпорынның алдағы дамуына инновациялық және жаңа даму бағыттарын көрсетеді, ол жерде қызмет көрсету саласындағы жеке кәсіпкерге аурухана желілерін пайдалана отырып басқаруға концессия беріледі. Сонымен қатар бұл реформаның ішіне 10 жыл ішінде заманауи АМСК емханаларын құру, басқа аумақтық ауруханаларды басқару кіргізілді. Барлық шығындарды жабатын, нақты жиында АМСК-дан бастап ауруханаларға дейін Концессия жан басына арналған қағида бойынша берілді. Қызмет көрсету процестерін іске асыратын жекеменшік ұйымдар бұл қызметтердің барлығын мемлекеттік мекемелерге қарағанда 30% арзан ұсына алады [12]. Сербиядағы реформа негізінде көрсетілетін қызметтер саны минималды желі бойынша жан басына арналған жоспарлық параметрлерді енгізді. Сербияда басқа БҰҰ-ның басқа мемлекеттеріндегі сияқты орын артық болмауына байланысты, қайта құру процесі медициналық мекемелердің санын азайтуға емес, негізгі қызметтерді арттыруға жұмылдырылды. Бірақ, ауруханалық қалашықтардағи ғимараттар санын азайту мүмкіндіктері де болды. Латвияда қаржылық ресурстарды азайту үшін және ауруханаға дейінгі көрсетілетін қызметтердің тиімділігін арттыру үшін жедел медициналық көмек қызметтерді қайта құрудан өткізілді, осының нәтижесінде 39 муниципалитеттерге жұмылдырылған жедел жәрдем қызметі Латвияның денсаулық сақтау министрлігінің қарамағында болатын, мемлекеттік жедел жәрдем қызметіне жұмылдырылды. Өткізілген реформалардан кейін Латвияның көп бөлігіндегі жедел жәрдемнің қол жетімділігі мен сапа деңгейі реттелді, ал халыққа қызмет көрсету кезіндегі тиімсіздік төмендеді [13]. Мемлекеттік ауруханаларды қайта құру жобасы барысында билік оларды жартылай тәуелсіз қоғамдық компанияларға ауыстырды (Ұлыбритания және Эстония) [14]. Ауруханалар жеке меншіктің жаңартылған үлгілерінде басқарудың жартылай автономдық құрылымы, сол уақытта мемлекет меншігінде қала отырып және қоғамдық жауапкершіліктің біршама бөлігін сақтау қажет болады. Бұл жаңа ұйымдастық модельдерді құру және олардың әсері қызмет көрсетуді тасымалдаушы және сатып алу функцияларының бөлінуімен себептелді, соның ішінде стратегиялық сатып алулар, жеке келісімшарт құруды есепке алғандағы қызметтерді жеткізушілер арасындағы бәсекелестік. Ұлыбританияда қоғамдық денсаулық сақтау шаралары орта бөлімдік медицина қызметкерлері (патронаждық және медицина бикелері, акушер әйел, қоғамдық жұмысшылар) арқылы іске асады, олар алдын - алу іс шараларын, науқастарды күту, дәрігердің жазғандарын орындаумен айналысады. Жалпы практика қызметтеріне келесілер жатады: мамандармен амбулаториялық науқастарды емдеу, стоматолог, офтальмолог және фармацевттерді қоса алғанда. Жалпы тәжірибедегі дәрігерлер әр қабылдаған науқасы үшін төлем алып отырады, жұмыс уақытынан басқа уақытта, демалыс күндері және түнгі уақытта, алыс орналасқан ауылды жерлердегі жұмысын қосқанда. Госпиталдық қызмет учаскелік принцип бойынша іске асады, ол жерде біржақты мамандықтар дәрігерлері амбулаториялық науқастарды қабылдаумен және санитарлық науқастарға көсек берумен жұмыс жасәйкесды.
Денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылымның британдық үлгісінде көп артықшылықтар болғанымен, халық және денсаулық сақтауды ұйымдастырушылардың өзі мойындап отырған кемшіліктері де бар. Негізгі кемшіліктері: дәрігерлердің санының жетіспеуі және тұтыну санына сәйкес болмайтын төсек орындары, олар жетіспейтін болғаннан кейін Ұлыбританияда маманның қабылдауына жазылуда және жоспарлық госпитализацияға кезек күтушілер көп болады. Осы себепке байланысты дәрігерлердің бірқатар жұмыстары медбикелердің міндетіне өткен. Мысалы, Ұлыбританияда акушер көмегі негізінен медбикелермен іске асырылады, бұл мәселе Ұлыбританияның денсаулық сақтау саласындағы күрделі мәселердің бірі [15].
Мемлекеттегі денсаулық сақтау саласындағы алдыңғы технологиялар мен аурудың алдын-алу, емдеу тәсілдерінің мемлекеттік деңгейдегі ұсынылымы Денсаулық сақтау және клиникалық көмектің сапасының өсуі мемлекеттік институтымен (National Institute for Health and Care Excellence, NICE) құрылған болатын. Германиядағы медициналық қызмет көрсетудің сапалы болуының кепілдемесі денсаулық сақтау саласындағы дамудың негізгі мақсаты саналады. Германияның қоғамдық кодексінде ауруханалардың көрсететін қызметіне сәйкес болатын медициналық көмектің сапасына қойылатын талаптар толықтай жазылған. Осының өзінде жыл сәйкесын медициналық көмектің сапасына және қауіпсіздігіне қойылатын талаптар артып отырады. Сонымен қатар, Германияда көрсетілетін медициналық көмектің сапасы мен қолжетімділігіне негізделген қоғамдық зерттеулер тұрақты түрде өткізіліп отырады, Сапаны зерттеу институтының денсаулық сақтау саласындағы бекітілген іс-шаралар өткізіліп бағаланып отырылады [16].
Қазақстанда шетелге барып емделуді көптеген адамдардың қалтасы көтермейді, көп науқастар үшін бұл шығынды. Бірақ Президенттің бастауымен болашақ госпиталдарын құру үшін Астана қаласында және елдің басқа да қалаларында денсаулық сақтаудың және толықтай медицинаның дамуына түбегейлі өзгерістер енгізілді. Осының арқасында бас ми және жұлын ісігімен, омыртқаның дегенеративті-дистрофялық ауруларымен, балдарда және ересектердегі орталық жүйке жүйесінің тума ақауларымен ауритын адамдар Республиканың сыртында да жоғары мамандардың көмегін ала алады. Мысалыға алатын болсақ, НХҰО ашылғаннан бері заманауи медицина технологияларының және қауіпсіз нейрохирургиялық емделулерге арналған 60 жаңа методикалар енгізілді. Қазақстанда алғашқы рет медицинаның принциптік жаңа бөлімдері енгізіліді, олар - микронейрохирургия, эндоваскулярлық, эндоскопиялық және функционалдық нейрохирургия. Көптеген орталықтар заманауи медициналық жабдықтармен қамтамасыз етілген, ол науқас үшін қауіпсіз және максималды нақтылықпен аз инвазивтік оталарды өткізуге мүмкіндік береді. Көптеген мамандар АҚШ, Италия, Швейцария, Австрия, Германия, Жапония және басқа елдерде оқудан өтеді. Осының арқасында көптеген дәрігерлер ағылшын тілін жақсы меңгереді және халықаралық конференцияларда, семинарда Қазақстанды көрсете алады.
Осылайша, дамудың халықаралық және отандық медициналық инфрақұрылымдық тәжірибесін талдау бұл салада әрқашан мәселелер пайда болатынын және оны әр ел өз бетінше шешетінін көрсетті, қайта құруларды өткізу инфрақұрылымды тұрақты түрде дамытып отырады. Денсаулық сақтау саласындағы инфрақұрылымның тиімді жүзеге асырылуы келесі факторлар бойынша анықталады: халықтың денсаулығын сақтауға бағытталған денсаулық сақтау саласындағы ұйымдастық құрылымды жаңарту; денсаулық сақтау саласындағы ресурспен қамтамасыз етуді есепке алғандағы инфрақұрылымды әрдайым дамытып отыру.
2 Денсаулық сақтау инфрақұрылымының қазіргі жағдайын талдау
2.1 Астана қаласының денсаулық сақтау мекемелерінің жағдайы
Астана қаласы Орталық Қазақстанның сол бөлігінде, Есіл өзенінің бойында жатыр. Қаланың орталығы аккумулятивті жазықтықта орналасқан. Қала аймағының бедері айқын көзге көрінетін еңістіктерсіз. Астана қаласының климатының айрықша ерекшелігі - оның күрт континентті болуы, яғни қыс өте салқын және ұзаққа созылады, ал жаз бір кезеңде өте ыстық (Сурет 1) !!!!!! Ызғарлы аяз шамамен 245 күнге, ал қыстың ұзақтығы 5-5,5 айға созылады. Қарашаның ортасына қарай түскен қар 130-140 күнге дейін жатады. Қаңтар айының орташа температурасы -17°С (52°С-қа көтерілетін аяз өте сирек болады). Аязды күндердің орташа температурасы -25°С. Мұндай күндердің ұзақтығы жылына 10-14-тен 38-45 күнге дейін ауысып отырады. Қыс айларының шамамен 30 күні боранды , боран оңтүстік-батыстан соғады. Қар қалың түскен жылдары өзендер тасып, көлтабандар көлге , көлдер шалқыған айдынға айналады. Бұлтты күндер аз, жылына шамамен 2200 сағаттай күн бұлтсыз ашық болады. Жазы ыстық, қуаң. Шілде айының температурасы ең жоғарылаған кезде +42°С -ға жетеді. Ең жоғары температура шілденің 11-12 күнін қамтиды. Жылы мезгіл шамамен 213 күнді, аязды мезгіл 120 күнді құрайды. Жазғ ынайзағалы күн саны шамамен 19-25 күн аралығында , ұзақтығы 2,4 сағат. Жазда 1-2, кейде 4-9 күндей бұршақ жауатын мезгіл байқалады. Жерге түсетін ылғалдың жылдық мөлшері 300 мм, оның 30 %-көктемге, 34 %-жазға, 36% күз, қыс айларына келеді. Жел жиі соғады, орташа жылдамдығы-2мсек. Желдің қаттырақ соғатын мезгілі наурызға (6 мсек), баяу соғатын мезгілі тамызға (4 мсек) келеді. Ал жылына 40 кейде 87 күн қатты жел соғатын (15 мсек жуық) тұсы болады. Өте күшті дауыл (36 мсек) 20 жыл мөлшерінде бір рет байқалған. [17].
Сурет 1 Астана қаласының физикалық картасы
Астана XIX ғасырда ауданның экономикалық және сауда орталығы ретінде болып, 1963 жылдың 16 шілдесінен бастап ауданның орталығы атанды. Алғашқы 30 жылда Астана қаласының халқы 2000 адамды ғана құраған еді. Соған қарамастан, келесі, 30 жылда халқының саны 3 есе өсіп, 6428 адамды құрады. Ақмола (қазіргі Астана) 5 училище мен мектеп, 3 шіркеу мен фабрикасы бар уезді қала еді. Бұл Астана қаласының ең алғашқы даму сатысы болды [18].
1960 жылы желтоқсанда Ақмола Солтүстік Қазақстанның тың жерлерінің орталығы атанып, халық саны 100 000 адамды құрады. 1961 жылы Ақмол Целиноград деп өзгертілді. 1992 жылы Целиноград қайтадан Ақмола деп атала бастады [18].
Астана Азиядағы ең солтүстікте орналасқан астана. 1997 жылдың 10 желтоқсанында Астана Қазақстан Республикасының астанасы болып жарияланса, оны халықаралық деңгейде көрсету 1998 жылдың 10 маусымында болды. Қазіргі күні Астана үлкен мегаполиске айналған. Астана түрлі экономикалық, экологиялық және географиялық себептерге сәйкес астана болды, Алматы қаласының орнына ең лайықты астана болу жалпы халықтық зерттеулерден кейін Астана қаласы деп танылды, жалпы халықтық зерттеулер отыз екі факторды қамтиды: түрлі әлеуметтік-экономикалық индекстер, пейзаж, климат, табиғи қоршаған орта, сейсмологиялық жағдай, құрылыстық қызмет көрсету жағдайлары және т.б. Астана қаласының негізгі артықшылығы оның орталықта орналасуы болды, негізгі экономикалық орталыққа жақын орналасуы, республика тармақтарында, аумағының үлкен болуы, демографиялық потенциалының жоғары болуы, қаланың жақсы дамыған транспорттық инфрақұрылымы және табиғи қоршаған ортасы болды. Сонымен қатар, қала экономикасының қарқынды дамуы, жалпы ауданның табысы 2016 жылы 4865,3 млрд. теңгені құрап, түрлі инвесторларды тартты. Астана қазіргі даму деңгейі бойынша Қазақстанның іскерлік, саяси және мәдени орталығы саналады, сонымен қатар халықаралық симпозиумдар, саммиттер, конференциялар, семинарлар, адамзаттың дамуы бойынша түрлі саланы қамтитын түрлі тренингтерді өткізу орталығына да айналып үлгерді. Құрылған уақытынан бастап астана экономикасының қарқынды өсуі байқалады. Қаланың даму дәрежесі мен деңгейін сипаттайтын әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштер, қалыптасқан тенденция тұрақты әрі экономика секторының нақты өсу динамикасын, Астана қаласы экономикасына тартылған инвестиция көлемінің өсуін және қаланың әлеуметтік даму көрсеткіштерінің жақсарғанын көруге болады.
Қала экономикасының негізін транспорт, өнеркәсіптік өндіріс, байланыс, сауда және құрылыс салалары құрайды.
2016 жылы Астанада өнеркәсіптік өнім көлемі 454,4 млрд. теңгені құрады, 2015 жылмен салыстырғанда өнеркәсіптік өндірістің физикалық көлемі - 100,9% құрады. Қазіргі таңда Астанада өнеркәсіптік өндіріс тамақ өнімдерін, сусындар дайындау, құрылыс материалдарын шығару мен машина жасауға жұмылдырылғанын байқауға болады. Республика бойынша Астана пайдалануға дайын бетон шығарудан; құрылыстық металл өнімдерді және бетоннан жасалатын құрылыс өнімдерін шығарудан алдыңғы орындарды иеленеді.
Астанадағы ірі кәсіпорындардың объектілері : Цесна-Астық концерні, Целиноградтық вагондарды жөндеу зауыты, ЖШС Еврокоптер Казахстан инжиниринг вертолеттерді жинау зауыты, ЖШС Тұлпар-Тальго жолаушылар вагонын жинайтын зауыт және т.б.
Астана Қазақстан Республикасындағы ірі бизнес орталықтарыыың бірі болып саналады, бұл жерде кәсіпкерлік мәдениетінің артуы байқалады, мысалы, Астанада 128 мың орта және кіші бизнес субъектілері жұмыс жасәйкесды. Қазіргі таңда Астанадағы қала тұрғындарының орташа жалақысы 154 мың теңгені құрайды.
Статискалық деректерге сәйкес, 2016 жыл бойынша : 261 мектепке дейінгі мекемелерде білім алушылар саны - 130,5 мың балаларды құрайтын 95 жалпы білім беретін мектептер, білім алушылар саны 27,0 мың адамды құрайтын 31 колледж, студенттер саны 51,8 мың болатын 14 ЖОО бар.
Астана қаласы Қазақстандағы құрылысы көлемі бойынша негізгі көшбасшылардың бірі болып табылады. ҚР ҰЭМ статистика комитеті ұсынған статискалық деректерге сәйкес, 2016 жылы инвестицияда негізгі капитал 858,7 млрд. теңгені құрады, ал тұрғын үй құрылысына бағытталғаны - 152,8 млрд. теңге, яғни бұл 2016 жылдың 2015 жылға деңгейінің 89,5% құрайды. 2015-2016 жылдар бойынша тұрғын үй ғимараттарын пайдалануға беру жалпы ауданның 4,0 млн. шаршы метрін құрады [17].
Осылайша, Астана қаласының қарқынды дамуынан, Еуразия кеңістігіндегі маңызды орталыққа айналды, осы уақыттарда қалада халықаралық деңгейдегі конгресстер, форумдар және түрлі іс-шаралар ұйымдастырылды. Қалада тұрақты түрде Астана экономикалық форумдары, әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының түрлі съездері және басқа халықаралық деңгейдегі іс-шаралар өткізіліп отырады. 2011 жылдың басында Астана VІІ қысқы Азия ойындарының қонақтары мен қатысушыларын қабылдады. Астанада ЕҚЫҰ-ның тарихи саммиті болып өтті, ИЫҰ және ШЫҰ-ның мерейтойлық саммиттері өтті. 2017 жылы 3 айға созылған EXPO-2017 халықаралық көрмесі өтті.
Астана қаласының денсаулық сақтау саласы инфрақұрылымның дамуының заманауи жағдайын бағалауда Астана қаласының статистика департаменті ұсынған әлеуметтік - экономикалық көрсеткіштер 1 кестеде көрсетілген. Қазіргі таңдағы, 2016 жылғы статистика бойынша, Астана қаласының ауданы 0,7 мың шаршы шақырымды құрайды, Астана қаласының халқының саны 2017 жылдың 1 қаңтарында 972,7 мың адамды құрап халқының тығыздығы - 1 км2-қа 1389,6 адам. Қала үш ауданнан тұрады - Алматы, Есіл және Сарыарқа.
1 кесте
Астана қаласының әлеуметтік - экономикалық көрсеткіштері
Көрсеткіштер
2012
2013
2014
2015
2016
Жыл соңындағы халық саны
104,7
104,7
104,7
102,3
111,5
Экономикадағы адамдар саны
104,9
104,2
105,1
108
100
Жұмыссыздар саны
101,7
101,7
95,8
98,7
99,6
Жұмыссыздық деңгейі
98,3
96,5
92,7
92,2
97,9
Айлық орталық жалақының есептелген сомасы
111,8
107,6
111,5
108,6
112
Өнеркәсіп өнімі
105,2
106,7
98
105,1
100,9
Ауыл шаруашылық өнімдері
79,1
110,1
85,9
91,9
38,3
Негізгі капиталға инвестициялар
101,5
85,3
113
116,6
104,4
Пайдалануға берілген тұрғын үйлердің жалпы алаңы
92,1
87,6
109,6
145,8
128,3
Транспорттың барлық түрлеріндегі тауар айналымы
105,1
111,4
115,4
132,1
101,6
Транспорттың барлық түрлеріндегі жолаушылар айналымы
120,7
115,1
112
102,1
102,5
Бөлшектік тауар айналымы
114,5
122,3
116
100,9
97,2
Сыртқы сауда айналымы
127,9
81
102,8
79,9
71,2
Ескерту - дерек көзінің негізінде автор құрған [19]
1 кестедегі деректерге сәйкес Астанада келесі жағдай байқалды: 2016 жылы алдыңғы жылға қарағанда экономика саласымен айналысатындар саны азайған, жұмыссыздықтың өсуі қатты байқалмайды, бірақ жалақының артқанын байқауға болады. Сонымен қатар, өнеркәсіптік өнімдердің және ауыл шаруашылығының өндірісінің индексі және жеке тауар мен сыртқы сауда айналымының төмендеуі байқалады.
Астана қаласы халқының саны 2017 жылдың 1 қарашасында 1 026,2 мың адамды құрады. 2 кестеге сәйкес Астана қаласының халқы 2012 жылмен салыстырғанда 25% (194,55 мың адам) артқан, бұл ең алдымен Астанаға келушілердің саны 2016 жылы 2012 жылға қарағанда 84,70 мың адамға артық, табиғи өсім 48,75% артуы,табиғи өсімнің коэффициенті 22,63% артуына байланысты, сонымен қатар, бұл өсімдер келесі себептермен түсіндіріледі:
Ауылдық өңірлерден жұмысқа қабілетті адамдардың миграциясы - 57 мың адам;
Қазақстан халқының жас құрылымы оң әсерін тигізеді;
елдің халқының этникалық құрамының эволюциясы - қазақ халқының туу саны славян халықтарына қарағанда жоғары болуы, және олар мемлекеттің халқының құрамында үлес салмағы көп болады. Жас бойынша жас адамдардың репродуктивті қатынастарда белсенді болуы олардың сандық көрсеткішінде анық білінеді;
Мемлекеттің иммиграциялық саясаты өзінің демографилық тұрғыдан өз нәтижесін беруде, яғни Астанадағы этникалық оралмандардың арасында көп балалы отбасылар да аз емес;
Табиғи өсімнің 2012 жылмен салыстырғанда 2016 жылы 22,63%-ға артуы;
Бала туылғанда берілетін әлеуметтік көмектер, көп балалы отбасыларды қолдау және т.б сондай бағдарламалар да өз рөлін ойнады.
2 кесте
Астана қаласының демографиялық көрсеткіштері
Көрсеткіштер
2012
2013
2014
2015
2016
Өсу қарқыны, % (2016 г. К 2012 г.)
Өсім қарқыны, % (2016 г. к 2012 г.)
1
2
3
4
5
6
7
8
Жылдың соңындағы халық саны, мың адам
778,1
814,4
852,8
872,6
972,7
125,00
194,55
Туылған адамдар саны, мың адам
19,5
21,9
24,1
26,1
27,8
142,56
8,30
Қайтыс болған адамдар саны, мың адам
3,5
3,5
3,6
3,9
4
114,29
0,50
Табиғи өсім, мың адам
16,0
18,4
20,5
22,2
23,8
148,75
7,80
Кеткен адамдар саны
31,5
29,9
30,2
33,5
59,2
187,94
27,70
1
2
3
4
5
6
7
8
Миграция сальдосы, мың адам
19,3
17,9
17,9
-2,5
76,3
395,34
57,00
Туылу коэффициенті (1000 адамға шаққанда)
25,64
27,49
28,96
30,23
30,18
117,71
4,54
Өлу коэффициенті (1000 адамға шаққанда)
4,61
4,44
4,28
4,47
4,39
95,23
-0,22
Некеге тұру коэффициенті (1000 адамға шаққанда)
13,06
13,28
13,67
13,00
12,25
93,80
-0,81
Ажырасу коэффициенті (1000 адамға шаққанда)
3,70
4,06
4,25
4,39
4,00
108,11
0,30
Табиғи өсім коэффициенті (1000 адамға шаққанда)
21,0
23,1
24,7
25,8
25,8
122,63
4,76
Ескерту - дерек көзінің негізінде автор құрған [19]
Демографиялық көрсеткіштерге халықтың жас-жыныстық құрылымдары әсер етеді, 3 сурет деректеріне сәйкес, Астана қ. 2017 жылдың 1 қаңтары бойынша келесі жағдайда байқалды: 0-4 жас аралығындағы ер адамдар саны сол жастағы әйел адамдар санынан 3149 адамға көп болған. Дегенмен, 25-29 жас аралығындағы әйел адамдар саны сол жастағы ер адамдар санынан 7649 адамға көп және 30-34 жас аралығында 2118 адамға артық.
3 Сурет Астана қаласының халқының 2017 жылдың 1 қаңтарындағы жыныстық және жастық пирамидасы
Астана қаласында күніне шамамен 74 адам туылады, 10 адам қайтыс болады, жедел жәрдем қызметіне 1,5 мыңнан астам халық хабарласады, стационарларға шамамен 400 адам келіп түседі, 8 500 - нан артық халық емханаларға келеді.
Астанада 2012 жылға қарағанда 2016 жылы өлім деңгейі 14,29% артқан (2 кесте), өлімнің негізгі себептері - қан айналым жүйесінің аурулары, ол 2012 жылға қарағанда 2016 жылы 17,57% -ға артқан, онкологиялық аурулар 31,51%-ға артқан, жарақаттар мен олардың зардаптары - 4 адамға азайған (3 кесте). Сонымен қатар, соңғы 5 жылда астана халқының туу көрсеткіші 23% артты, бұл ЭСЖҰ елдеріндегі көрсеткіштен үш есе артық.
3 кесте
Астана қаласындағы ауруларға байланысты өлім көрсеткіші
Көрсеткіштер
2012
2013
2014
2015
2016
Өзгерістер
(+-) 2016 г. салыстырғанда 2012 г.
2016 г. % 2012 г.
Барлық себептерден өлген адамдар
3 505
3 499
3 578
3 865
4 051
546
115,58
Соның ішінде:
Қатерлі ісіктерден
657
625
762
825
864
207
131,51
Қан айналым жүйесінің ауруларынан
1 195
1 206
1 215
1 365
1 405
210
117,57
Тыныс алу органдарының ауруларынан
234
260
259
367
339
105
144,87
Келеңсіз жағдайлардан, улану және жарақаттардан
475
526
473
488
471
-4
99,16
Ескерту - дерек көзінің негізінде автор құрған [19]
Қазіргі таңда Астанада 2016-2019 жылдарға арналған денсаулық сақтау саласын дамытудың мембағдарламасын іске асыру барысында Денсаулық салауатты өмір салтын құру орталығы жұмыс жасайды. Сонымен қатар Астананың халқы амбулаториялық деңгейде дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етіледі, ол үшін жылына шамамен бюджеттен 4 млрд. теңге бөлінеді. Қазақстанның денсаулық сақтау саласын дамытуға арналған Денсаулық мемлекеттік бағдарламасының негізгі мақсаттық индикаторларының бірі өмір сүру ұзақтығын арттыру болып саналады.
Соңғы 5 жылда астана халқының өмір сүру ұзақтығы 2 жылға артқанын айта кету керек, ол ЭСЖҰ елдеріндегі көрсеткіштен артық болды (4 жылда - 1 жылға арту). Қаланың халқының жас құрылымын ЭСЖҰ-ның алдыңғы қатарлы 5 елімен салыстыра отырып қалада 0-14 жастағы балалар 33% артық, егер 65 жастан жоғары жастағылардың пайыздық көрсеткіштері 4,9% артық 2020 жылға дейінгі болжамға сәйкес.
Жоғарыда аталып өткендерден басқа, қазіргі таңда астаналық денсаулық сақтауды басқару мекемелері Астана - дені сау адамдардың қаласы бағдарының даму концепциясын құруда. Бұл бағдарламалық құжат қаланың денсаулық сақтау саласы бойынша алдағы 5 жылдың даму векторын анықтайды. Астана халқының денсаулығын жақсарту мақсатында медициналық көмектің сапасы мен қол жетімділік деңгейіне қарай арттыру, алдағы уақытта оның құрамы мен көлемін қала халқының сұраныстары мен ауру көрсеткіштеріне қарай қалпына келтіру және алға қойылған мақсатқты жоспарлармен дамыған отыз елдің денсаулық көрсеткіштеріне қол жеткізу. Бағдарламаның негізгі мақсаттық индикаторлары: өмір сүру ұзақтығының көрсеткішін - 2022 жылға қарай қала халқының орташа өмір сүру ұзақтығын 72 жылға жеткізу. Аталған индикаторларға қол жеткізу үшін фокус-индикаторлар қатары орнатылған, яғни қатерлі ісіктерден болатын өлім санын азайту, уланулар мен жарақаттанулардан болатын өлім санын төмендету, қан айналым жүйелерінің ауруларынан болатын өлім санын, ана мен бала өлімдерін де азайту [17].
Елімізде және қалада көрсетілетін медициналық қызметтің қажеттіліктерімен қамтамасыз ететін медициналық ұйымдар жүйесі құрылды.
4 суретке сәйкес, 2016 жылы Астана қаласында еліміздің басқа аймақтарымен салыстырғанда медициналық ұйымдары ең аз және олардың тозуы ең төменгі дәрежеде болады. Қазіргі таңда, Оңтүстік Қазақстан, Алматы және Батыс Қазақстан облыстарындағы үлкен көлемде халыққа қызмет көрсетілетіндікте, тек қалаларда ғана емес, ауылдық жерлердегі ғимараттарының тозуы байқалады.
4 сурет Қазақстан Республикасының 2016 жылғы денсаулық сақтау саласының инфрақұрылымының қазіргі жағдайы
Қаланың қазіргі дамуының кезеңінде түрлі аурулардың алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсеткен уақытта анықтау маңызды басымдықтарың бірі болды. Қазіргі таңда, статикалық деректерге сәйкес 2016 жылы Астанада 100 ден аса клиника жұмыс жасайды, оның ішінде 37-сі әкімшіліктің басқарылуында, жылына 120 дан аса ота жасайтын 16 емхана, 20 стационар және 1 жедел жәрдем станциясы бар. Астанада 105 жедел жәрдем бригадасы бір тәулікте 1 500 шақыртуларға барады. Жалпы айтқанда Астанада бір жылда 190 000 науқастар емделеді. Сонымен қатар, астананың емханаларына бір күнде елдің азаматтарының 8,5 мың келеді, медициналық мекемелерге 400-ден астам науқас жатқызылады және шамамен 120 күрделі оталар жасалынады [17].
5 сурет Астана қаласының 2016 жылғы медициналық мекемелердің ағымдағы жағдайы
Астана қаласының 2016 жылдағы денсаулық сақтау саласының инфрақұрылымын талдауда амбулаториялық-емханалық көмек 25 объектіден тұратынын, және оның жүктемесі 40% , бұл жоғары көрсеткіш болып табылады. Медициналық техникамен жарақтандыру 2016 жылы тек 74% құрайды, бұл жерде тозған техниканың жоғары көрсеткішін есепке алу керек - 47%, бұл медициналық техниканың тиімділігін шамамен 2 есеге төмендетеді. Сонымен, қазіргі таңда инвестицияда бағалық қажеттілік шамамен 90 млрд. теңгені құрайды.
6 сурет Астана қаласының 2016 жылғы денсаулық сақтау саласының инфрақұрылым жағдайы
2016 жылы Астанада 2012 жылмен салыстырғанда ауруханалар саны-3,23%,аурухана орны - 1,01% артқанын көруге болады. (кесте 4). Кәсіби дайындалған медициналық қызметкерлер мен мамандармен жаңа және қазіргі заманғы емхана қалыптастыру емдік-диагностикалық жабдықтармен қамтылуы демографиялық көрсеткіштердің өсуінің маңызды факторларының бірі болды. Астаналық медицина мекемелерінде медициналық қызмет көрсету стационарлық деңгейдегі қазаға ұшырауларды шамамен екі есеге азайтты.
4 кесте
Астана қаласындағы ауруханалар мен аурухана төсектерінің саны
Көрсеткіштер
2012
2013
2014
2015
2016
Өсу қарқыны, % (2016 г. 2014 г.)
Өсім қарқыны, % (2016 г. 2014 г.)
Ауруханалар саны, дана
31
23
27
31
32
103,23
1
Аурухана төсек орындарының саны
6 412
6 435
6 044
6 070
6477
101,01
65
Ескерту - дерек көзінің негізінде автор құрған [19]
Денсаулық сақтау саласының жағдайын түбегейлі өзгертуге мүмкіндік жасаған инновациялық жарылыстың тиімді жолдарының бірі - Астана қаласында медициналық кластерді құру болып табылады. Медициналық қызметтердің заманауи кластерінің міндеттері медицина ғылымдарының, халықаралық аурухана менеджмент принциптерінің трансфертінің, алдыңғы медициналық технологиялар мен стандарттарды Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау жүйесіне енгізу.
Астана қаласындағы медициналық кластер негізгі алты денсаулық сақтау мекемесінен тұрады: 500 орын бар Ана мен бала ұлттық ғылыми орталығы, 300 орын бар Республикалық балалардың оңалту орталығы, бір ауысымдағы 500 келулерге болатын Республикалық диагностика орталығы, 240 орын және жедел жәрдем станциясы бар , жедел жәрдем медицина ғылыми-зерттеу институты, 160 орын бар Ғылыми кардиохирургия орталығы.
Медициналық кластерді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz