Көлік салоны сайтын құру және басқару
Кіріспе
1 Жалпы бөлім
1.1 Бағдарламалық қамтамасыздандыру сипаттамасы
1.2 Windows операциялық жүйесі
1.3 Бағдарламалау тілінің сипаттамасы
2 Арнайы бөлім
2.1 Есептің жалпы қойылымы
2.1.1 Бағдарлама кешеніне сипаттама
2.1.2 Кешеннің жұмыс схемасы
2.2.2 Проблемалық бағдарлама сипаттамасы
2.2.1 Проблемалық бағдарлама схемасы
3 Өндірісті ұйымдастыру
3.1 Бағдарламаның шартты орындалуы
3.2 Бағдарламаны іске қосу үшін файлдарды орналастыру
3.3 Бағдарламаның орындалу тәртібі
4 Экономикалық бөлім
4.1 Бағдарлама енгізудің экономикалық тиімділігін есептеу
4.2 Бағдарлама жазуға және енгізуге кететін шығындарды есептеу
4.3 Техникалық құралдар кешенін сатып алуға кеткен шығындарды есептеу
4.4 Алгоритм дайындауға кеткен шығындарды есептеу
4.5 Бағдарламаны енгізуге кететін шығындарды есептеу
4.6 Бағдарламаны дайындауға кеткен электроэнергиялық шығын
4.7 Бағдарламаны жазуға және түзетуге кететін шығындарды есептеу
5 Еңбек қорғау
5.1 Еңбек қорғаудың құқықтық және ұйымдық сұрақтары
5.1.1 Еңбек қорғаудың негізгі заңнамалары
5.1.2 Бағдарламашының жұмыс орнын ұйымдастыру
5.1.3 Жұмыс орнындағы метеорологиялық жағдайлар
5.2 Техника қауіпсіздігі
5.2.1 Электр қауіпсіздігі
5.2.2 Электр тогы соққанда көрсетілетін алғашқы медициналық көмек
5.3 Өндірістік санитария
5.3.1 Өндіріс орнына қойылатын санитарлық талаптар
5.3.2 Шу және дірілден қорғану
5.3.1 Өндірістік жарықтандыру
5.4 Өрт қауіпсіздігі
5.4.1 Жану процестері және оның түрлері
5.4.2 Өрт сөндіру құралдары және өртке қарсы дабыл қағу
5.4.3 Өрт профилактикасы
Қорытынды
Қосымшалар
Қосымша А Бағдарлама кешенінің схемасы
Қосымша Б Проблемалық бағдарлама схемасы
Қосымша В Бағдарлама мәтіні
Әдебиеттер тізімі
1 Жалпы бөлім
1.1 Бағдарламалық қамтамасыздандыру сипаттамасы
1.2 Windows операциялық жүйесі
1.3 Бағдарламалау тілінің сипаттамасы
2 Арнайы бөлім
2.1 Есептің жалпы қойылымы
2.1.1 Бағдарлама кешеніне сипаттама
2.1.2 Кешеннің жұмыс схемасы
2.2.2 Проблемалық бағдарлама сипаттамасы
2.2.1 Проблемалық бағдарлама схемасы
3 Өндірісті ұйымдастыру
3.1 Бағдарламаның шартты орындалуы
3.2 Бағдарламаны іске қосу үшін файлдарды орналастыру
3.3 Бағдарламаның орындалу тәртібі
4 Экономикалық бөлім
4.1 Бағдарлама енгізудің экономикалық тиімділігін есептеу
4.2 Бағдарлама жазуға және енгізуге кететін шығындарды есептеу
4.3 Техникалық құралдар кешенін сатып алуға кеткен шығындарды есептеу
4.4 Алгоритм дайындауға кеткен шығындарды есептеу
4.5 Бағдарламаны енгізуге кететін шығындарды есептеу
4.6 Бағдарламаны дайындауға кеткен электроэнергиялық шығын
4.7 Бағдарламаны жазуға және түзетуге кететін шығындарды есептеу
5 Еңбек қорғау
5.1 Еңбек қорғаудың құқықтық және ұйымдық сұрақтары
5.1.1 Еңбек қорғаудың негізгі заңнамалары
5.1.2 Бағдарламашының жұмыс орнын ұйымдастыру
5.1.3 Жұмыс орнындағы метеорологиялық жағдайлар
5.2 Техника қауіпсіздігі
5.2.1 Электр қауіпсіздігі
5.2.2 Электр тогы соққанда көрсетілетін алғашқы медициналық көмек
5.3 Өндірістік санитария
5.3.1 Өндіріс орнына қойылатын санитарлық талаптар
5.3.2 Шу және дірілден қорғану
5.3.1 Өндірістік жарықтандыру
5.4 Өрт қауіпсіздігі
5.4.1 Жану процестері және оның түрлері
5.4.2 Өрт сөндіру құралдары және өртке қарсы дабыл қағу
5.4.3 Өрт профилактикасы
Қорытынды
Қосымшалар
Қосымша А Бағдарлама кешенінің схемасы
Қосымша Б Проблемалық бағдарлама схемасы
Қосымша В Бағдарлама мәтіні
Әдебиеттер тізімі
Ол фирма атақты есептеуіш техника шығаратын IBM фирмасының негізі болып табылады.
ХХ - ғасырдың 30 - шы жылдары электромагниттік реле негізінде перфокарталармен операция жасаушы есептеуіш машиналарға арналған логикалық схемалар жасай бастады. Бұл машиналар күрделі арифметикалық әрекеттерді орындай алды.
Екінші дүниежүзілік соғыс электрондық техниканың дамуын жылдамдатты. 1941 жылы неміс инженері Цузе бірінші таза релелік машина жасаған болатын. Оның Ц-3 машинасы 2600 электромагниттік реледен тұрды.
1943 жылы Говард Эйкен IBM фирмасында Марк-1 деген компьютерді электромагниттік реле негізінде жасап шығарды. Бірақ ол өте баяу істеп, жылдам бұзылатын болды. 1943 жыл Джон Мочли және Преспера Электра электрондық лампаның негізінде ENIAC компьютерін құрады. Бұл алдыңғы “Марк-1” компьютерінен әлдеқайда жылдам істейтін болды. Бір кемшілігі істегеннен бұрын іске қосылуы ұзақ болды. Өйткені, әр тетіктерін бағдарламаға сәйкес керекті сыммен жалғап болғанша көп уақытта алған. Ал, қосылғаннан кейін есептеу жұмысының айналасы бір минутта немесе бірер секундта - ақ шешіп беріп отырған. Осыдан кейін компьютерге жеңіл және жылдам енгізу үшін Мочли мен Экерта, программаны жадында сақтай алатын жаңа тәсілін құрастыра бастады. 1945 жылы бұл жаңа бастамаға атақты математик Джон фон Нейман қосылып, осы компьютер жайында баяндама жасап, оны бүкіл әлемге паш етті. Бұл баяндамада компьютердің жұмыс істеуінің жалпы принциптері анық көрсетілген. Өңделетін деректер мен есептеу программасы сандық түрде деген тың ой айтылды.
1946 жылы алғаш пайда болған ЭЕМ-дер электрондық шамдар негізінде жұмыс істейтін, үлкен залдарда орналасқан, көлемді электрондық жабдықтар болатын. Бірақ 1948 жылдың өзінде-ақ электрондық шамдар шағын электрондық аспаптармен транзисторлармен алмастырылып, компьютерлердің бұрынғы жұмыс өнімділігі сақталынғанмен, көлемі жүз есеге дейін төмендеді. Машиналардың логикалық схемаларын оңайлату үшін Фон Нейман санаудың екілік жүйесін қолдануға ұсыныс жасады. 1949 жылы Фон Нейманның принципімен бірінші компьютер дүниеге келді.
Жаңа ЭЕМ - дердің шығуы микроэлектроникалық жетістіктерімен тығыз байланысты. Микроэлектрониканың даму бағытының бірі болып электрондық схемалардың элементтерінің бірігуі ( интеграциясы ) болып келді. 1959 жылы Роберт Нойс (Intel фирмасының негізін құрушы) бір пластинаның ішіне бірнеше транзисторларды жинап интегралдық схема немесе чип шығарды.
Жартылай өткізгіш кристалдың бірнеше квадрат миллиметрінде бірігу схемасымен байланысқан бірнеше транзистор мен диодтар
ХХ - ғасырдың 30 - шы жылдары электромагниттік реле негізінде перфокарталармен операция жасаушы есептеуіш машиналарға арналған логикалық схемалар жасай бастады. Бұл машиналар күрделі арифметикалық әрекеттерді орындай алды.
Екінші дүниежүзілік соғыс электрондық техниканың дамуын жылдамдатты. 1941 жылы неміс инженері Цузе бірінші таза релелік машина жасаған болатын. Оның Ц-3 машинасы 2600 электромагниттік реледен тұрды.
1943 жылы Говард Эйкен IBM фирмасында Марк-1 деген компьютерді электромагниттік реле негізінде жасап шығарды. Бірақ ол өте баяу істеп, жылдам бұзылатын болды. 1943 жыл Джон Мочли және Преспера Электра электрондық лампаның негізінде ENIAC компьютерін құрады. Бұл алдыңғы “Марк-1” компьютерінен әлдеқайда жылдам істейтін болды. Бір кемшілігі істегеннен бұрын іске қосылуы ұзақ болды. Өйткені, әр тетіктерін бағдарламаға сәйкес керекті сыммен жалғап болғанша көп уақытта алған. Ал, қосылғаннан кейін есептеу жұмысының айналасы бір минутта немесе бірер секундта - ақ шешіп беріп отырған. Осыдан кейін компьютерге жеңіл және жылдам енгізу үшін Мочли мен Экерта, программаны жадында сақтай алатын жаңа тәсілін құрастыра бастады. 1945 жылы бұл жаңа бастамаға атақты математик Джон фон Нейман қосылып, осы компьютер жайында баяндама жасап, оны бүкіл әлемге паш етті. Бұл баяндамада компьютердің жұмыс істеуінің жалпы принциптері анық көрсетілген. Өңделетін деректер мен есептеу программасы сандық түрде деген тың ой айтылды.
1946 жылы алғаш пайда болған ЭЕМ-дер электрондық шамдар негізінде жұмыс істейтін, үлкен залдарда орналасқан, көлемді электрондық жабдықтар болатын. Бірақ 1948 жылдың өзінде-ақ электрондық шамдар шағын электрондық аспаптармен транзисторлармен алмастырылып, компьютерлердің бұрынғы жұмыс өнімділігі сақталынғанмен, көлемі жүз есеге дейін төмендеді. Машиналардың логикалық схемаларын оңайлату үшін Фон Нейман санаудың екілік жүйесін қолдануға ұсыныс жасады. 1949 жылы Фон Нейманның принципімен бірінші компьютер дүниеге келді.
Жаңа ЭЕМ - дердің шығуы микроэлектроникалық жетістіктерімен тығыз байланысты. Микроэлектрониканың даму бағытының бірі болып электрондық схемалардың элементтерінің бірігуі ( интеграциясы ) болып келді. 1959 жылы Роберт Нойс (Intel фирмасының негізін құрушы) бір пластинаның ішіне бірнеше транзисторларды жинап интегралдық схема немесе чип шығарды.
Жартылай өткізгіш кристалдың бірнеше квадрат миллиметрінде бірігу схемасымен байланысқан бірнеше транзистор мен диодтар
1. Дейтел Х.М., Дейтел П.Дж., Нието Т.Р. Как программировать для Internet& WWW – М.: ЗАО “Издательство БИНОМ”, 2002
2. Дейтел Х.М., Дейтел П.Дж., Нието Т.Р., Лин, Садху Как программировать на XML – М.: ЗАО “Издательство БИНОМ”, 2001
3. Ратшиллер Т., Геркен Т. РНР: Разработка Web – приложений - СПб.: Питер, 2001
4. Фролов А.В., Фролов Г.В. Базы данных в Интернете: практическое руководство по созданию Web-приложений с базами данных – М.: Издательско-торговый дом «Русская Редакция», 2000
5. Холмогоров В. Основы WEB – мастерства. – СПб.: Питер, 2001
6. Шафран Э. Создание WEB – страниц – СПб.: Питер, 2000
7. Хоумер А., Улмен К. Dynamic HTML – СПб.: Питер, 1999
8. Пек С., Аррантс С. Все необходимое для создания WEB – узла - Киев, Bhv, 1997
9. Дэвид Флэнаган «Java в примерах – спровачник».- Санк – Петербург – Москва, 2003.
10. Курнявян Б. «Создание Web приложений на языке Java с помощью сервлетов JSP и EJB». -М.: Лори 2005.
11. Дэвид.М.Гери «JavaServerPages.pdf» Москва .Санкт-Петербург. Киев, 2002.
12. А.О. Коцюбинский, С.В. Грошев. Современный самоучитель работы в сети Интернет. М.: "Триумф", 1997.
13. М.: "Демос", Энциклопедия пользователя Internet. (на CD-ROM). –2000.
14. Шапошников И.В. Самоучитель HTML 4. –СПб.: БХВ-Петербург, 2001. –288 с.
15. Пайк М. Internet в подлиннике. СПб.: BHV-Санкт-Петербург, 1996.
16. Дузбаева Р.М. Основы создания HTML-документов. Уч. пособ. для студентов. –Алматы, КБТУ 2003. –82 с.
2. Дейтел Х.М., Дейтел П.Дж., Нието Т.Р., Лин, Садху Как программировать на XML – М.: ЗАО “Издательство БИНОМ”, 2001
3. Ратшиллер Т., Геркен Т. РНР: Разработка Web – приложений - СПб.: Питер, 2001
4. Фролов А.В., Фролов Г.В. Базы данных в Интернете: практическое руководство по созданию Web-приложений с базами данных – М.: Издательско-торговый дом «Русская Редакция», 2000
5. Холмогоров В. Основы WEB – мастерства. – СПб.: Питер, 2001
6. Шафран Э. Создание WEB – страниц – СПб.: Питер, 2000
7. Хоумер А., Улмен К. Dynamic HTML – СПб.: Питер, 1999
8. Пек С., Аррантс С. Все необходимое для создания WEB – узла - Киев, Bhv, 1997
9. Дэвид Флэнаган «Java в примерах – спровачник».- Санк – Петербург – Москва, 2003.
10. Курнявян Б. «Создание Web приложений на языке Java с помощью сервлетов JSP и EJB». -М.: Лори 2005.
11. Дэвид.М.Гери «JavaServerPages.pdf» Москва .Санкт-Петербург. Киев, 2002.
12. А.О. Коцюбинский, С.В. Грошев. Современный самоучитель работы в сети Интернет. М.: "Триумф", 1997.
13. М.: "Демос", Энциклопедия пользователя Internet. (на CD-ROM). –2000.
14. Шапошников И.В. Самоучитель HTML 4. –СПб.: БХВ-Петербург, 2001. –288 с.
15. Пайк М. Internet в подлиннике. СПб.: BHV-Санкт-Петербург, 1996.
16. Дузбаева Р.М. Основы создания HTML-документов. Уч. пособ. для студентов. –Алматы, КБТУ 2003. –82 с.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 79 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 79 бет
Таңдаулыға:
Ол фирма атақты есептеуіш техника шығаратын IBM фирмасының негізі
болып табылады.
ХХ - ғасырдың 30 - шы жылдары электромагниттік реле негізінде
перфокарталармен операция жасаушы есептеуіш машиналарға арналған логикалық
схемалар жасай бастады. Бұл машиналар күрделі арифметикалық әрекеттерді
орындай алды.
Екінші дүниежүзілік соғыс электрондық техниканың дамуын жылдамдатты.
1941 жылы неміс инженері Цузе бірінші таза релелік машина жасаған болатын.
Оның Ц-3 машинасы 2600 электромагниттік реледен тұрды.
1943 жылы Говард Эйкен IBM фирмасында Марк-1 деген компьютерді
электромагниттік реле негізінде жасап шығарды. Бірақ ол өте баяу істеп,
жылдам бұзылатын болды. 1943 жыл Джон Мочли және Преспера Электра
электрондық лампаның негізінде ENIAC компьютерін құрады. Бұл алдыңғы “Марк-
1” компьютерінен әлдеқайда жылдам істейтін болды. Бір кемшілігі істегеннен
бұрын іске қосылуы ұзақ болды. Өйткені, әр тетіктерін бағдарламаға сәйкес
керекті сыммен жалғап болғанша көп уақытта алған. Ал, қосылғаннан кейін
есептеу жұмысының айналасы бір минутта немесе бірер секундта - ақ шешіп
беріп отырған. Осыдан кейін компьютерге жеңіл және жылдам енгізу үшін Мочли
мен Экерта, программаны жадында сақтай алатын жаңа тәсілін құрастыра
бастады. 1945 жылы бұл жаңа бастамаға атақты математик Джон фон Нейман
қосылып, осы компьютер жайында баяндама жасап, оны бүкіл әлемге паш етті.
Бұл баяндамада компьютердің жұмыс істеуінің жалпы принциптері анық
көрсетілген. Өңделетін деректер мен есептеу программасы сандық түрде деген
тың ой айтылды.
1946 жылы алғаш пайда болған ЭЕМ-дер электрондық шамдар негізінде
жұмыс істейтін, үлкен залдарда орналасқан, көлемді электрондық жабдықтар
болатын. Бірақ 1948 жылдың өзінде-ақ электрондық шамдар шағын электрондық
аспаптармен транзисторлармен алмастырылып, компьютерлердің бұрынғы жұмыс
өнімділігі сақталынғанмен, көлемі жүз есеге дейін төмендеді. Машиналардың
логикалық схемаларын оңайлату үшін Фон Нейман санаудың екілік жүйесін
қолдануға ұсыныс жасады. 1949 жылы Фон Нейманның принципімен бірінші
компьютер дүниеге келді.
Жаңа ЭЕМ - дердің шығуы микроэлектроникалық жетістіктерімен тығыз
байланысты. Микроэлектрониканың даму бағытының бірі болып электрондық
схемалардың элементтерінің бірігуі ( интеграциясы ) болып келді. 1959 жылы
Роберт Нойс (Intel фирмасының негізін құрушы) бір пластинаның ішіне бірнеше
транзисторларды жинап интегралдық схема немесе чип шығарды.
Жартылай өткізгіш кристалдың бірнеше квадрат миллиметрінде бірігу
схемасымен байланысқан бірнеше транзистор мен диодтар орналастырыла
бастады. Машиналардың көлемі кішірейіп, бұның жұмыс істеу жиілігін әрдайым
үлкейтуге мүмкіншілік туды, осыдан кейін машина тез жұмыс істей бастады. Ең
негізгі жетістік электрондық ми тек санмен ғана емес, сонымен қатар сөздер,
сөйлемдер, мәтіндермен жұмыс істеу қабілетіне жетті. Машина мен адамның
қарым қатынасы өзгерді.
1968 жылы Burroughs фирмасы интегралдық схемамен алғашқы компьютер
шығарды. Ал, 1970 жылы Intel фирмасы интегралдық схеманы жадымен сата
бастады. Сол жылы Intel фирмасы үлкен компьютердің орталық процессорына
ұқсас интегралдық схема жасады. Сөйтіп, алғашқы 3 см - лі Intel - 4004
микропроцессор дүниеге келді.
Бұл, алып ENIAC компьютерінен жылдам істеді. 1974 жылы Intel - 8008
атты 8 битті микропроцессорлы компьютер жарық көрді. Міне, осы кезден
бастап жаңа дәуірдегі компьютердің алғашқылары өріс алды деуге болды. 1975
жылы Intel - 8080 дербес компьютерлері сатыла бастады. Бұл компьютерлерге
қосып монитор мен пернетақта жеке сатыла бастады. Осы жылдың аяғында Пол
Аллен мен Билл Гейтс осы компьютерге Бейсик (Basic) тілінің интерпретаторын
ойлап тапты. Альтайр - 8800 компьютерін халық көптеп сатып ала бастаған соң
көптеген фирмалар осы сияқты компьютерлер шығаратын IBM фирмасының
компьютерлеріне сұраныс азайғаны байқалды. Сондықтан 1979 жылы IBM фирмасы
Intel фирмасының жаңа 8088 процессоры негізінде компьютер құрастыруға
кірісті. 1981 жылы IBM PS 16 разрядтық жедел жады 1 МБайт компьютер
шығарып, бір екі жылдың ішінде 8 разрядтық компьютерлерді артқа тастап
алдыңғы қатарға шықты.
IBM фирмасы өзінің компьютерін ашық архитектуралық деп атады. Жаңа
принципте шығарып, компьютер әртүрлі фирмалар шығарған блоктардан
құрастырылатын етіп жасады. IBM фирмасы өз компьютерінің схемасын құпиясыз
етіп шығарғандықтан көптеген фирмалар патентін сатып алып осы тектес
компьютерлер шығарды. Өзінің ғана емес көптеген елдердің алдыңғы қатарлы
компьютер шығаратын фирмаларының көмегімін IBM РС тектес компьютердің дамуы
мен таралуы үдей түсті.
Қазіргі уақытта ІВМ РС тектес компьютерлер дүниежүзіндегі
компьютерлердің 90 пайызын қамтиды. Бағдарлама жасайтын ірі фирмалар
өздерінің бағдарламаларын осы компьютерлерге арнап шығара бастады. Қазіргі
уақытта ІВМ РС тектес компьютерлердің MS DOS, Windows - 95;98;2000;ХР;
Vista операциялық жүйелерін шығарған Microsoft фирмасы ең үлкен фирма
болып, оның негізін салушы Билл Гейтc дүние жүзіндегі ең бай адам болып
есептеледі.
Дегенмен, микрокомпьютерлер дамуындағы ең елеулі оқиға болып 1981 жылы
ІВМ фирмасы жасаған, кейіннен дербес компьютер деп аталған шағын
компьютердің шығуы болды.
Сол уақыттан бастап осы атау шағын компьютерлер тобының жалпы аты
есебінде тұрақталынып қалды.
Диплом тапсырмасы ретінде маған, Тойота Центр Жетісу автосалонының
сайтын өңдеу мәселесі қойылған. Тойота Центр Жетісу автосалоны Тойота
маркасының көліктерін сатумен, жөндеуден өткізумен, көліктердін
дөңгелектерін және құрал-жабдықтарын сатумен шұғылданатын бірлестіктің бірі
болып табылады.
Бағдарламалау тіліне XHTML 4.01 таңдалынды, сайтты құру үшін -Adobe
Dreamweaver CS3,графикалық обьектілерді өңдеу үшін - Adobe Photoshop CS2
бағдарламаларын қолдандым.
Жалпы бөлім бағдарламамен қамтамасыз ету сипаттамасы және
бағдарламалау тіліне сипаттамасын қамтиды.
Арнайы бөлім сайттың жалпы қойылымын, кіріс және шығыс құжаттарының
сипаттамаларын, бағдарламаның кешеніне сипаттмасын және проблемалық
есептерді қамтиды.
Өндірісті ұйымдастыруда бағдарламаның орындалуына қажетті техникалық
құралдар кешені, бағдарлама жүктелуіне арналған файлдардың орналасуы,
Жүйелік файлдарды тағайындауы, бағдарлама орындалу демонстрациясы
көрсетіледі.
Экономикалық бөлімде экономикалық әсер, бағдарламадан енгізу
шығындарының үнемділігі есептелінеді.
Жобада техника қауіпсідігі мен өртке қарсы техника қауіпсіздігі
шаралары бөлімінде өндіріс орнына қойылатын санитарлық талаптар, дербес
компьютерді қолданушылардың жұмыс орнына қойылатын талаптар және өрт
қауіпсіздігі сипаттамаларын қамтиды.
Қосымшалар бағдарламаның кіріс және шығыс берілгендерін,
кешеннің жұмыс схемасын, бағдарламалардың әрекеттестік схемасын,
проблемалық бағдарламалардың схемасын, бағдарлама мәтінін қамтиды.
1 Жалпы бөлім
1.1 Программалық қамсыздандыру сипаттамасы.
Операциялық жүйелер жүйелі программалы етудің негізі болып табылады.
Операциялық жүйесіз осы заманғы компьютердің аппараты мен программасына
қатынау (яғни компьютердің аппараты мен программасына еніп, жұмыс істеу)
мүлдес мүмкін емес. Барлық аппарат, сондай-ақ программа құралдарына
пайдаланушы операциялық жүйе деп аталатын делдал арқылы ғана қол жеткізе
алады.
Операциялық жүйе барлық программаның, ЭЕМ аппараты құралдарының және
желілердің жұмысын жүргізуді қамтамасыз ететін программалар кешені.
Компьютерді қоректендіруге қосқанда ең алдымен ОЖҚ-ға ЭЕМ-ның жұмысқа
жарамдылығын тексеруді және одан кейінгі жұмысын басқаратын операциялық
жүйе жүктеледі. Операциялық жүйе компьютердің қосылған сәтінен бастап жұмыс
істеуінен тоқтатады. Егер компьютер жергілікті желіден ажыратылған болса,
онда оны қызмет көрсетуші персонал қосып береді.
Әр бір үлгідегі компьютердің жеке операциялық жүйесі болады.
Біріктірілген дербес компьютер ІВМ үшін бірнеше әр түрлі операциялық
жүйелер әзірленеді:MS DOS, Windows, OS\2, Unix және тағы басқалар.
Операциялық жүйелердің ішінде бір жолғы пайдаланылатын әр бір программалы
MS DOS операциялық жүйесі ең қарапайым деп саналады.
MS DOS операциялық жүйесінің алғашқы нұсқасы 1981-1982 жж. әзірленген
болатын. MS DOS пайда болғалы бері осы жүйенің көптеген нұсқалары мен
үлгілері әзірленеді. MS DOS 6.22. ең соңғы нұсқасы. MS DOS- командалық
(текстік) операциялық жүйе. Бұл мынаны білдіреді: қажетті операцияларды
орындау үшін пернетақтаның көмегімен тиісті команданы теру қажет. Мұндай
енгізу қолайсыз және көптеген қателіцтердің пайда болуына әкеп соғады.
Дискілік операциялық жүйенің көмегімен жұмысты қамтамасыз ету үшін
операциялық қоршам деп аталатын графикалық қондырма жасалады. Қоршамдар
тәуелсіз программа болып табылмайды, олар тек операциялық жүйелермен
бірігіп қана жұмыс істей алады.Олар сол үшін де жасалынған. MS DOS үшін
бірнеше әр түрлі қоршамдар жасалады – Qdos, Dos Shell, Norton Commander,
Volkov Commander, Windows 3x, осылардың ішіндегі ең әйгілі қолршамдар –
Norton Commander (NС), Volkov Commander (VС).
Қоршам бұл ОЖ-дің басқаруымен іске қосылатын және осы ОЖ мен адамның
жұмыс істеуіне көмектеседі. Қоршам программасы компьютердің барлық файлдық
құрылымын: дискілерді, каталогтарды және файлдарды экраннан көрнекті етіп
көрсетеді.
Мұндай программа мен командалық жол арқылы MS DOS-тың күрделі
командасын теріп жатудың еш қажеті жоқ. Файлдарды бар жоғы бірнеше
пернені пайдаланып, іздестіруге, көшіруге, ауысытруға, жоюға,
сұрыптауға, өзгертуге және іске қосуға болады. Қоршам программасы
командаларды MS DOS тіліне аударады.
Қоршам программасының пайда болуы компьютермен және оның опреациялық
жүйелерімен жұмыс істеуді біршама оңтайлатқанмен, ол ұзақ уақыт бойы
графикаландырылмады.
Бұдан сәл кейін тағы бір қоршам Windows жасалды, ендігі жерде
пайдаланушының графикалық интерфейсін мүмкіндік туды. Windows-тың
графикалық интерфейсі терезе ұғымына негізделеді, сондықтан да оны кейде
терезелі интерфей деп атайды. Windows интерфейсіндегі терезенің айрықша
рөлін өзінің атауынан да көруге болады.Бұл қоршамның бірнеше нұсқалары
жасалған болатын. Ең танымал болған нұсқалары – Windows 3.0, Windows 3.10
және Windows 3.11. Бұдан кейін Windows 3.х-тың сыбайлас қоршамдары деп
аталып кетті.
Содан кейін MS DOS-тың орнын Windows 95, Windows 98 және Windows МЕ
дербес операциялық жүйелері басты. Оларғы Windows 9.х жалпы белгіленді.
1.2 WINDOWS операциялық жүйесі
Windows 9.х – бұл графикалық интерфейсі дербес компьютердің танымал
операцияылқ жүйесі. Ол осы заманғы дербес компьютердің әлеуетін әлдеқайда
толық пайдалануға мүмкіндік береді және Windows-тың осы нұсқасындағы
көптеген опепациялар оңай әрі жылдам орындалады. Windows 9х жақсы
қорғалған, көп есепті ОЖ, ол мультимедия жүйесіндегі және информациялық
есептеу желілеріндегі жұмыстың тиімділігін, электрондық поштамен жұмыс
істеуді қамтамасыз етеді.
Windows 9.х-тың графикалық ортасында жұмыс істегенде файлдардың ұзын
сонар информативтік атауларын пайдалануға, тіпті ондағы бос орындарды да
назарға алмауға, кез-келген объектіні экранның кез-келген жерінен
ауыстыруға әрі экранның кез-келген жерінен контекстік мәзірді шақырып,
контекстік көмекке жүгінуге болады.
Windows тобындағы операциялық жүйенің артықшылығы пайдаланылатын
интерфейстер бірыңғайластырылған. Осының әрқайсысында әр түрлі
программаларда олардың жұмысын басқарудың біркелкі принциптері сақталады.
Бұл ОЖ бір мезгілде бірнеше міндеттерді қатар орындаудың мүмкіндіктерімен
қамтамасыз етеді. Мұнда әрбір программа терезе деп аталатын жекелеген тік
бұрышты аймақтарға орналасады. Терезені экран бойынша жылжытуға, мөлшерін
өлшеуге, бір біріне келтіруге немесе графикалық таңбашасына дейін кемітуге
болады.
Windows ОЖ-сін жасауда Microsoft фирмасы объектік бағдарланған
тәсілді пайдаланады. Буманы жабуға, ашуға, жылжытуға, портфельге жинауға
болады. Құжаттарды қарап көруге, түзеуге, бір орыннан басқа орынға
ауыстырып қоюға, жоюға немесе кәрзеңкеге тастауға болады.
Windows ОЖ-де жұмыс істегенде программаларды қолданбалар деп атау
әдетке айналған.
1.3 World Wіde Web және HTML тілі
Интернеттің даму тарихы. Негізгі желілік қызметтер. ARPANET желісі.
TCPIP протоколдарының пайда болуы. Коммуникациялық АҚ мен ПҚ құрылуы.
60-70 жылдары – LAN (Local Area Network) жергілікті желісі кең түрде
дамыды. LAN технологиясы алыс емес қашықтықтарға өңделді. Нақты бір
уақытта, жергілікті желілердің әртүрлі технологиялары бір-бірімен толық
бірікпейтіні белгілі болды. Желі тұрғызудың жаңа технологиясы пайда болды.
Ол үлкен географиялық аймақты байланыстыруға қажетті алыс қашықтағы желі
немесе аймақты-таратылған WAN (Wide Area Network) желісі. Көптеген әртүрлі
жергілікті аумақты таратылған желілер бар, бірақ олады көбісі бір-бірімен
байланысты емес. Жай қарапайым әдіс арқылы екі желіні үлкен бір желіге
келтіру мүмкін емес.
70 жылдардың аяғында АҚШ-ның қорғаныс Министрлігі электронды желі құру
керектігін ойлады. АҚШ-та ғылыми зерттеулерді бсқаруда жергілікті желі мен
алыстағы байланыс желісін қосатын жаңа тәсіл ойлап табылды. ARPA (Advanced
Research Project Agency) орталығы зерттеудің кілттік сұрағы болып табылады.
LAN ( WAN ( Internet.
ARPANet желісі - бір уақытта өңдеушілерге бір-бірімен дерек алмасуға
мүмкіндік беретін стандартты желі және жаңа программалық қамтама мен
қосымшаны құратын экспериментальды желі. Негізігі желілік протокол ретінде
желіаралық IP (Internet Protocol) протоколы қабылданды. Интернеттің
программалық қамтамасының екі бөлігі өте қажетті. IP программалары негізгі
коммуникацияны қамтамасыз етеді. TCP программалары қосымшаны керекті
мәліметтермен қамтамасыз етеді.
Интернеттің барлық коммуникациялық программалық қамтамасы жиынтығын
TCPIP деп атайды. Бұл программалар бірігіп жұмыс істейді, себебі олар
біртекті жүйе иллюзиясын қамтамасыз етеді және нақты бір аппаратура
қызметінің ерекшелігін жасырады.
80 жылдардың ортасында NSF (National Science Foundation) – АҚШ ұлттық
ғылыми қоры ғылымға компьютерлік байланыстар керек екендігін және
Интернеттің қызметін бағалап магистральды желіні ұсынды. Ал Калифорнияның
Беркли Университеті желілік операциялық жүйе ретінде құрылған Unix
операциялық жүйесін ұсынды. 1982 жылы Интернеттің бірінші прототипі пайда
болды және TCPIP – технологиясын тестілеу басталды. Осыдан кейін Интернет
экспоненциальды түрде шарықтады.
TCPIP протоколдары әмбебап тиімді және қызметтің көп түрін ұстай
алады. Интернет ашық жүйе болып табылады, сол сияқты TCPIP программалық
қамтамасын құру үшін керекті спецификациялары барлық пайдаланушылар үшін
ашық.
Интернет – бұл глобальды ақпараттық инфрақұрылым. Бірақ ол көптеген
қызметтерді ұсынғанымен интернеттің бас жетістігі - TCPIР протоколдарында
құрылған программалық қамтамаға негізделуі. Олар компьютерлік және желілік
технологияларды, сол сияқты жаңа қызметтердің пайда болуын өзгертуге
икемделген.
Негізгі желілік қызметтер.
1. Ақпарат берілісінің желілік жүйелері.
2. Желіде ақпарат іздеу жүйелері.
3. Коммуникациялық қызмет.
4. Мультимедиялық ақпараттық жүйе, WWW.
WWW пайда болу тарихы. Интернеттің өте атақты қызметі –
бүкілдүниежүзілік тармақ. Web негізін қалаушы Тима Бернеса-Ли. Ол алғашқы
рет ақпаратты жүйеге “байланысты” идеяны қалыптастырды. Ақпаратты
иерархиялық сақтау керек емес болды, гиперсілтемеге сынау жұмыстары
жүргізілді.
WWW – Интернеттің бірнеше протоколдарын ұстайтын және өлшеуіш тілдерін
қолданатын интерактивті, мультимедиялық, гиперсілтемелік орта. Оны желідегі
компьютерде сақталатын үлкен гипермедиақұжаттар жиынтығы деп білуге болады.
Web қарау қызметтеріне қатынау үшін браузер деп аталатын арнайы
программа қолданылады. Бірінші браузер - Mosaic. Қазіргі уақытта ең көп
таралған браузерлер: Netscape Communications – Netscape Navigator фирмалары
және Microsoft - Internet Explorer (IE) фирмасы. Браузерлер пайдаланушымен
екі тәсілде әрекет жасайды:
- негізгі – қажетті ақпарат алу үшін сұраныс енгізеді, оны Интернеттен
автоматты түрде көшіреді және монитордан экранына шығарады;
- браузердің өзімен басқару – құжаттың орналасу орнын енгізу,
кезектегі бетті баспаға шығару, артқа қайту немесе көріністі үзу.
URL (Uniform Resource Locators) – нақты Web – бетті көрсету үшін
қолданылатын идентификатор ресурстың әмбебап адресі деп аталады. Браузер
бетті көрсету кезінде экранға оның адресін де шығарады.
Web жұмысы клиент-сервер технологиясына негізделген. Интернет арқылы
Web – бет көшірмесін алу үшін, алыстағы сервермен қосылатын қарау
программасы клиент (жеке) болып табылады. Сервер сұранысқа жауап ретінде
сұрап отырған бетпен бірге қосымша ақпарат жібереді. Бұл қосымша ақпарат
сұрап отырған бетті қандай көріністе көрсетуді сипаттайды, онда бетте
орналасқан әр сілтеме үшін URL көрсетілген. Браузер серверден Web –
бетті алған соң, оны экранға шығарып және пайдаланушы белгіленген
элементтердің біреуін таңдағанға дейін күтеді. Браузер таңдап болған соң
жасырын қосымша ақпаратты қарап және ондағы керекті URL-ді табады. Содан
кейін программа пайдаланушымен таңдалған жаңа бетті сұрайды.
Әрбір URL ақпарат бетінің орналасу орнын бір кезде идентификациялайды,
яғни компьютердің есімін, содан кейін осы компьютердегі сервер есімін,
сол сияқты Web – беттің аталуын көрсетеді
URL негізгі құрама адрестері: 1 бөлім – протоколды анықтайды; 2 бөлім
– компьютердің домендік есімі, бірінші бөлімнен : (қос нүкте) және екі
қисық () сызықпен бөлінген. Мысалы: http: www.w3.org html.
Домендік есім – символдық адрестеу тәсілі. Домендік есімге кіретін,
нүктемен бөлінген және иерархиялық реттелген домендер. Жоғарғы деңгейдегі
домен оң жақта орналасқандықтан, домендік есімдер оңнан – солға қарай
оқылады. АҚШ-нан басқа барлық жерде, жоғарғы деңгейдегі домен елдің коды
болып табылады. Мысалы, .de - Германия, .jp - Жапония, .ch - Швейцария, .kz
- Қазақстан, .ru – Рессей. АҚШ- да жоғарғы деңгейдегі домендердің
альтернативтік жүйесі бар:
.com – Интернеттің Бүкілдүниежүзілік коммерциялық аумағының
коммерциялық серверлері үшін;
.org – коммерциялық емес ұйымдар үшін;
.net – желі үшін;
.gov – мемлекеттік және үкімет орындары үшін;
.edu – оқу орындары және білім беру орталықтарының желісі;
.mil – әскери ұйымдар.
Домен – бұл Интернеттің нақты логикалық деңгейі, т.с.с өз желілік
станциясын басқаратын және жеке есімі бар желілік ресурстар тобы.
Интернетте пайдаланушы машиналарға керекті компьютерді іздеуге DNS – сервер
программалары көмектеседі. Онда енгізілген URL бойынша керекті IP адрес
ізделінеді.
IP – адрес. Интернетке қосылған әр компьютер IP – адрес көмегімен,
нүктемен бөлінген 4 ондық санмен 0 ден 255 (октеттер), 195.85.102.14.
идентификацияланады. Компьютерлердің Интернетке қосылған мұндай жазба
адрестерін TCPIP стандарты деп білуге болады.
Бұл файлдардың басым көпшілігі Web-парақтар түрінде – HTML (HyperText
Markup Language – гипермәтінді белгілеу тілі) тілінде жазылған арнаулы
файлдар түрінде болады. Осы файлдарды НТТР серверлерінде (Web-тораптарында)
орналастыру жолымен Web-парақтар қалың көпшілік пайдаланатындай түрде
Интернетте жарияланады. Web-парақтар мазмұны әр түрлі бола береді және олар
көптеген тақырыптарды қамти алады, бірақ олардың бәрінің де негізгі
жариялану, яғни жазылу тілі HTML болып табылады. Осындай HTML құжаттарының
бәрінің де файл аттарының кеңейтілуі (тіркеуі) *.XML немесе *.HTML болуы
тиіс.
HTML тілі World Wіde Web қызмет бабымен бірге дами отырып, Web-
парақтарының ең жақсы деген мүмкіндіктерін жүзеге асырып, оны кең пайдалану
жолдарымен толықтырылып отырылды. Ол World Wіde Web жүйесінің негізі бола
отырып, оның өте кең тарауына себепші болды. World Wіde Web сөзі қазақ
тіліне кеңейтілген бүкіләлемдік өрмек болып аударылады. HTML тілінің
мағынасы мен атқаратын қызметін оның атынан анықтауға болады.
Интернеттің тез қарқынмен дамуы адамзаттың тұрмысына жан-жақтылы
ықпалын тигізді әрі адамдарға тіпті де көп еркіндік және таңдау кеңістігін
бағыштады . Интернет арқылы адамдар қысқа уақытта көптеген ақпараттарды
қабылдайды сонымен бірге кең аумақты пікір алмасу орайына ие болады
.Осылайша дәстүрлі ұғымдағы географиялық орын барған сайын маңызды болмай
қалды.
HTTP хаттамасы бойынша World Wid Web, Internet - тің ресурстары мен
басқа гипертекстгі құжаттарды қарау үшін қолданылатын клиенттік
бағдарламалық қамтамасыз ету браузер (browser) деп аталады. Microsoft
корпорациясының жаңа браузері Internet Explorer 7.0 шолушысы табылады. Ол
жерлікті ақпараттарға және Web серверлеріндегі мәліметтерге шығуға
мүмкіндік береді. Microsoft Internet Explorer World Wide Web беттерін қарау
үшін және Internet-тің соңғы техналогияларын қолдау үшін арнайы шығарылған
Web –World Wide Web-тің қысқартылмасы , ол төрткіл дұниеге түгел
таралған ақпарат қайнарынан құралған жүйе .Бұл ақпараттар мазмұнының
қамтитын мазмұны тек текстті қана емес,тағы да сурет(қозғалмалы,
тыныштықты),кесте,дыбыс,бейне сияқтыларды да өз ішіне қамтиды, қолданушы
(User) керекті сөзі арқылы ідеуіне және деректерді шығаруына болады.Осы
деректерде басқада деректермен жалғасу желісі де қамтылған.Адамдар қандай
да бір ақпаратты оқыған кезде , кейбір сөздер мен сөйлемдердің ерекше бір
әдіспен өзешеленіп тұрғанын байқайды , оларды шерткенде , web жалғастырлған
адресске сай бір орыннан екінші орынға ауысады . World Wide Web -
қиылысушы сілтемелер арқылы гипермәтінді ақпаратқа шығуға мүмкіндік беретін
интернет жүйесі. WWW- те мәтінді оқып, көріністі тамашалап, музыка тыңдап,
тіпті бейне фильмдер көруге болады. Гипермәтінді көре отырып, тышқанның
баспасын жай ғана бассақ болғаны кез-келген ақпаратқа қол жеткізе аламыз.
Бұл WWW -тен Telnet, E-mail, FTP, Gopher, WAIS, Archie немесе Usenet-ке қол
жеткізе аласыз. Бірақ мұның барлығы сапалы модеммен, жетілген компьтер
арқылы төлеу керек. Сонымен қатар, Web бойынша баяу желісінің жұмысы
Windows -тың PCAT 286 процессордегі машина жұмысына тепе-тең.
Қазіргі таңда WWW-ті 30 миллион қолданушылар мен 30000 өзара TCPIP
арқылы әрекеттесуші желілерді біріктіреді. WWW-ті көбіне шырмауық тор деп
атайды. Яғни WWW арқылы сіз шатасуыңыз мүмкін. Ѕрине бұл осылай, егер сіз
жаңадан қолданушы болсаңыз. Web жүйесіндегі тәжірибелі қолданушы қажетті
ақпаратты тез тауып алуға қабілетті. Электронды поштаны қолдана отырып, сіз
WWW құжаттары бойынша іздеу жасауыңыз мүмкін. Ол үшін сіз электронды
хабарлама жіберуіңіз керек, мысалы, мына мекен-жайға agora@mx.nsu.su., хат
мәтінінде send URL немесе қайту мекен-жайы URL деп көрсетіп, сұратылған
құжатты ала-аласыз.
Web-тің шығу қайнары Еуропа ұсақ бөлшектер тәжірибеханасынан
басталған(CERN).Жоғағы энергия физикасын зерттеумен айналысатын ғалымдар
дүниенің әр жеріне орналасқаны себепті,дер кезінде идея алмастыру ,зерттеу
нәтижелерінен ортақ пайдалану төтенше қажетті еді.1989 ж. CERN-дағы Tim
Bemers Lee ең алдымен Hypertext жорамалын ортаға қойды.1992 ж.web-тің
алғашқы нұсқасы жасалумен-ақ,өзінің ақпарат тарату және қабылдаудағы ерекше
стилі арқалы ғалымдардың қызу қолдауына ие болды.Алғашқы web тек текст
формасындағы ақпараттарды қана жеткізе алатын әрі тек ғалымдар және шекті
аймақтермен ғана шектелген болатын.Ал әдеттегі адамдар web-тің осызаман
тұрмысына болған зор ықпалын әлі де тани алмаған еді.
Гипермәтін – қосымша элементтерді басқару мақсатында ішіне арнаулы
код, яғни екпінді элемент (anchor) орналасқан мәтін. Ол – мәтін ішіне
сурет, дыбыс енгізу, мәтінді безендіру, пішімдеу (форматтау) ісін
орындайтын немесе осы құжаттың басқа бөлігіне сілтемесі бар алғашқы нүкте
ретінде қарастырылатын белгіленген сөз. Сөзді ерекшелеп белгілеу дегеніміз
– келесі көрсетілетін құжат бөлігі қалай бейнеленетінін анықтайтын айрықша
кодты осы сөз ішіне енгізу. Гипермәтін экранда белгіленіп ерекшеленген
қарапайым сөз ретінде тұрады, егер курсорды сол сөзге жеткізіп, тышқанды
шертсек (ENTER пернесін бассақ), онда сонымен байланысты (ол сілтеп тұрған)
басқа құжат ашылады. Ол құжаттар мәліметтер ішіндегі басқа парақтарда
немесе Интернет жүйесіндегі басқа компьютерде орналасып, бейнежазба, сурет,
жазылған дыбыс күйінде болуы мүмкін.
Гипермәтінді экранға шығарып бейнелеу үшін броузер (browsers)
деп аталатын арнайы көрсету программалары қолданылады. Броузер арнайы
командалармен – тәгтермен толықтырылған мәтіндік құжатты қабылдап алып,
оның тақырыптарын экранға үлкен әріптермен, ал жай мәтіндерін кішірек
таңбалармен жазады, оның ішіндегі суреттерді де адрестеріне сәйкес басқа
немесе осы компьютерден оқып экранда көрсетеді. Ең кең тараған броузерлерге
Windows операциялық жүйесімен бірге қойылатын Internet Eхplorer және жеке
қолданылатын Netscape Navigator программасы жатады. Осы екеуі (олардың
бұрынғы нұсқаларын қоса есептегенде) бүгінгі қолданылып жүрген
броузерлердің 90 %-ын құрайды.
Web-құжат дегеніміз тәгтермен толықтырылған мәтіндік файл болып
табылады, оның мәтіндерін бір-бірімен байланыстыра отырып белгілеуге
мүмкіндік беретін HTML тілі. Оның дұрыс нәтиже алуды қамтамасыз ететін өз
заңдылықтары мен ережелері бар. Web-құжаттың алғашқы нұсқасын Блокнот
сыяқты редакторлардың бірінде дайындап алып, броузер арқылы экранда
көреміз. Егер оны түзету керек болса, броузер арқылы мәтін нұсқасын экранға
шығарып түрлендіру қажет. Web-құжаттарды жасап, оны көрнекті түрге келтіріп
безендіретін мамандарды web-шебер немесе web-дизайнерлер деп атайды. Шағын
көлемді web-құжатты HTML тілінің негізін білетін кез келген студент жасай
алады.
Негізінде гипермәтіндік web-құжаттар жасаудың екі тәсілі бар, олар:
HTML тілін пайдалану және арнаулы HTML-редакторларды қолдану. Соңғы тәсіл
“экранда не көрсең, соны аласың” деген WYSIWYG принципімен диалог режимінде
істейтін Netscape Editor, Hot Dog, Front Page сыяқты программалар арқылы
гипермәтін жасауды жүзеге асырады, олар құжаттың ішкі құрылымына араласпай,
тек меню командалары немесе батырмалар арқылы керекті құжат бейнесін
қалыптастырады. Дегенмен, ең қысқа, әрі жылдам істейтін тәсіл болып HTML
тілі есептеледі және редакторлар арқылы жасалған Web-парақтың ең соңғы
нұсқасына өзгертулер енгізу де HTML тілі арқылы орындалады.
Web-парақтар экранда ықшам түрде безендіріліп көрсетілгенмен, HTML
тілі мәтіндерді пішімдеп (форматтап) көрсететін тілге жатпайды. Өйткені
әрбір тұтынушы әр түрлі компьютерлерді пайдаланады. Сол себепті жаңа ғана
зауыттан шыққан бір компьютердің Wіndows жүйесінде жұмыс істей алатын
броузері бар болса, екінші бір тұтынушы компьютері тек MS DOS жүйесінде
жұмыс істейтін ескі броузерді пайдалануы мүмкін. Бұл екеуінің көрсету
мүмкіндіктері әр түрлі болғандықтан, бір файл екеуіне екі түрлі болып
көрсетіледі.
Құжаттарды әрбір тұтынушының әр түрлі құрылғыларда және әр түрлі
броузер программалармен көретіндіктерін ескерсек, HTML тілін мәтіндерді
пішімдеу (форматтау) тәсілдерін жазуға арналған тіл деп айтуға болмайды. Ол
Интернеттегі мәтін бөліктерінің атқаратын қызметін анықтап, соларды әрбір
тұтынушыға бейімдеп жеткізе алатын құжатты функционалды түрде белгілейтін
тіл болып табылады.Мысалы, егер мәтін тақырыбын бейнелеу керек болса, онда
HTML коды оны тақырып ретінде көрсетуге тырысады. Тақырыптың белгілеу коды
алынған соң, оны броузер-программа өз мүмкіндігін пайдаланып, оны үлкейтіп
ірі әріптермен жазуы ықтимал немесе тек экран жолдарының ортасына жылжытып
қана көрсетуіне де болады. Ал егер бұл құжат мәтіні дыбыс синтезаторы
арқылы берілетін болса, онда тақырып қаттырақ шығатын дауыс арқылы айтылып,
одан соң аздап үзіліс жасалуы да мүмкін.
HTML тілінде мәтінді форматтау тәсілдерінің көптеген мүмкіндіктері
бар, бірақ жалпы тұрғыдан алғанда құжаттың маәтіні мен оны безендіріп
көрсету жолдарының айырмашылығы сақталып отырады. Мысалы, HTML тілінің
соңғы [HTML 4.0] нұсқасында мәтінді форматтау командаларын пайдалану
ұсынылмаған.
HTML тілінің бастапқы берілген символдық мәтінді белгілейтін
командалары белгі немесе тәг (tag) деп аталады. Тәг символдар тізбегінен
тұрады. Кез келген тәг “кіші” () символынан басталады да, “үлкен“ ()
символымен аяқталады. Осындай қос символ тізбегі бұрыштық жақшалар деп те
аталады. Ашылатын бұрыштық жақшадан соң команда аты болып табылатын ағылшын
тіліндегі түйінді сөз – тәг орналасады.
HTML тіліндегі әрбір тәг бір арнаулы қызмет атқарады. Тәгтің ағылшын
тіліндегі аты оның қызметімен сәйкес келеді. Олардың жазылуында әріптер
регистрі ешбір рөл атқармайды, бас әріпті де, кіші әріптерді де қатар
қолдана беруге рұқсат етілген. Бірақ тәг атауларын мәтіннен айыру
мақсатында оларды бас әріппен жазу қалыптасқан.
HTML тілінің бір тәгі әдетте құжаттың белгілі бір бөлігіне, мысалы бір
абзацқа ғана әсер етеді. Осыған орай керекті сөз тіркестерін қоршап тұрған
екі тәг қатар қолданылады: бірі абзацты – ашады, екіншісі – жабады. Ашатын
тәг белгілі бір әсер ету ісін бастайды, ал жабатын тәг – сол әсерді
аяқтайды. Жабу тәгтері қиғаш сызық символымен () басталуы тиіс.Кейбір
тәгтер өз жазылу орнына ғана әсерін тигізеді. Мұндайда жабу тәгі қажет
болмай қалады да, тек жалқы тәг жазылады (мысалы, сызық жүргізу). Егер қате
кетіп, тәг ретінде HTML тілінде қолданылмайтын түйінді сөз жазылып кетсе,
онда оның ешбір әсері болмайды.
Броузер-программа арқылы құжат экранда көрсетілген шақта тәгтердің
өздері бейнеленбей, тек керекті мәтін немесе суреттер көрініп, тәгтердің
сол құжат мәтініне тигізетін әсері ғана білініп тұрады.Көбінесе ашылу
тәгтерінің тигізетін әсерлерін айқындайтын немесе түрлендіретін олардың
атрибуттары (сипаттамалары) болады. Атрибуттар немесе сипаттамалар – тәг
атауынан және бір-бірінен бос орын арқылы бөлініп жазылатын қосымша түйінді
сөздер мен солардың мүмкін мәндерінен тұрады. Көптеген атрибуттар оның
мәнін жазуды талап етеді. Атрибут мәні оның түйінді сөзінен теңдік белгісі
(=) арқылы бөлініп жазылады. Атрибут мәні қостырнақшаға алынып жазылуы
тиіс, бірақ кейде қостырнақшаны жазбаса да болады. Жабылу тәгтерінің
ешқашанда атрибуттары болмайды.
Кесте 1.1
HTML тәгтеріне мысалдар:
HTML
HEAD Жалпы тақырып TІTLE Терезе тақырыбы TІTLE HEAD
BODY H1 Ең ірі мәтін H1 BR
H2 Кішілеу мәтінH2 HR
P H3 Бірінші абзац H3
HTML құжаты сол құжаттың негізгі мәтінінен және белгілеу тәгтерінен
тұратын қарапайым символдар жиыны болып табылады. Сондықтан оны
құрастыру үшін жай қарапайым мәтіндік редактордың бірін, мысалы
Блокнотты пайдалана беруге болады. BR тәгі жаңа жолға көшуді
қамтамасыз етеді. Р тәгі жаңа абзац жасайды. HR H3 Екінші
абзац H3
P Абзац үшін жабу тәгі қажет емес. HR тәгі көлденең сызық
сызады. HR
BODY
HTML
Кесте 1.2
HTML тәгтерінің қосарланып жазылуы:
HTML ... HTML
B ... B
HEAD ... HEAD
H3 ... H3
LІ ... LІ
Кесте 1.3
HTML тәгтерінің жалқы жазылуы:
BR ...
HR ...
FRAME ...
Кесте 1.4
HTML тәгтерінің атрибуттарымен бірге жазылуы:
BODY BGCOLOR="YELLOW" TEXT="BLUE" ...
HR COLOR=RED SІZE=16 WІDTH=100% ...
HR A HREF="FІSH.JPG" балық A ...
HR ІMG SRC="DOG.JPG"
P ІMG SRC="FІSH.JPG" WІDTH=500 HEІGІT=250
Сонымен, HTML құжаты сол құжаттың негізгі мәтінінен және белгілеу
тәгтерінен тұрады да, қарапайым символдар жиыны болып табылады. Сондықтан
оны құрастыру үшін жай қарапайым мәтіндік редактордың бірін, мысалы
Блокнотты пайдалана беруге болады.
Тәг атауларын жазу кезінде үлкен әріптер мен кіші әріптер бірдей болып
есептеледі. Ашылу тәгінің жалпы жазылу ережесі, яғни синтаксисі
төмендегідей:
тәг_аты [атрибуттары]
Тік жақшаға алынған тізбекті жазбай кетуге де болады, яғни көптеген
тәгтер атрибутсыз жазыла береді. Ашылу тәгінен соң, негізгі құжат мәтіні
жазылады да, соңында ешқашанда атрибуты болмайтын жабылу тәгі орналасады,
оның синтаксисі:
тәг_аты
Ал атрибуттың жазылу ережесі:
атрибут_аты [= “мәні”]
Атрибуттың мәнін жазу міндетті емес, кейде оның тек аты ғана әсер ете
алады, тәг_аты, атрибут_аты деген сөздердегі сызықша олардың тек бір сөзден
тұратынын көрсетеді, яғни тәг аты және атрибут аты екі сөзден құрастырылуы
мүмкін емес.
Экранға шығарылатын мәтін тізбегі кез келген әріптен, цифрлардан,
тыныс белгілерінен және арнайы таңбалардан да (@, #, $, %) құрастырыла
береді. Бірақ тәгтер жазуда арнайы мағынасы бар мына символдарды: , , &,
“, жай мәтін таңбалары ретінде теру керек болса, онда ерекше символдық
тізбектер-ескейп-тізбектер (&-тізбектер) қолданылады. Созылмайтын босорын
таңбасы да осы тізбек арқылы өрнектеледі, өйткені оны бірнеше рет теру web-
құжаттағы сөздер арасындағы бос аралықты үлкейту тәсілі болып табылады. Ал,
әдеттегі бірнеше босорын таңбасын броузер тек бір ғана босорын таңбасы
ретінде ғана қабылдайды. Осы ескейп-тізбектер символдары амперсенд (&)
таңбасымен басталып, нүктелі үтір таңбасымен (;) аяқталады.
Кесте 1.5 символдар тізбегі
&-cимволдар Бейнелейтін символы
тізбегі
< символы
> символы
& & символы
" “ (қостырнақша) символы
созылмайтын босорын символы
Ескейп-тізбектерді тек төменгі регистрде (кіші әріптер) теру керек,
оларды " немесе & түрінде жазуға болмайды. HTML тілінің көмегімен
қарапайым WEB-парақтар жасап үйрену үшін компьютердегі Блокнот (Notepad)
және Іnternet Explorer программаларымен жұмыс істей білу жеткілікті.TML-
құжат – бұл аты аты.htm түріндегі қарапайым мәтіндік құжат. Мынадай HTML-
құжатты Блокнотта теріп шығыңыздар.енді осы терілген құжатты, мысалы,
asem.htm деген атпен дискіде сақтау керек. Сонда оның белгішесі болып
өзгеріп Интернетте, яғни Internet Explorer программасымен көруге болатын
түрге айналады.бұл asem.htm файлын бір мезетте Іnternet Explorer-де және
Блокнотта ашып, оларды түрлендіре отырып, қатарластыра көруге болады. Ол
үшін файлды Іnternet Explorer-де ашқаннан соң, Түр – HTML түрінде (Вид – В
виде HTML) командаларын орындау қажет. Сонда файлдың алғашқы мәтіні
Блокнотта ашылып, оны түрлендіріп өзгерту мүмкіндігіне ие боламыз. Қажетті
өзгертулер енгізіп оны қайта дискіге жазып сақтап қою қажет. Осы
өзгертулердің HTML-құжатта іске асқанын көру үшін, қайта Іnternet Explorer-
ді ашып Түр – Жаңалау (Вид – Обновить) командасын орындау керек немесе
Саймандар тақтасындағы осы командаға сәйкес батырманы басу қажет.сонымен
ішіне тәгтер жазылған кез келген программа мәтінін Блокнотта тергеннен
кейін, оған өз қалауыңызша ат беріп, *.htm (* – кез келген ат) түрінде
сақтау керек. Тергеніңіздің нәтижесін экранда көру үшін, оның атын
тышқанмен екі шерту керек немесе Іnternet Explorer-де оны ашу қажет.
1.3.1 HTML тілінің негізгі тәгтері
HTML құжатының кез келгені HTML тәгінен басталып, соған сәйкес
HTML түріндегі жабылу тәгімен аяқталады.Осы екеуінің ортасында құжаттың
тақырыптық бөлігі мен тұлғасы болып келетін негізгі бөлігі орналасады.
Құжаттың тақырыптық бөлігі HEAD және HEAD тәгтерінің ортасында
тұрады да, жалпы құжат туралы мәлімет береді. Әдетте, бұл бөлікте TІTLE
... TІTLE тәгтерімен шектелетін құжаттың терезе маңдайшасында тұратын
ресми атауы орналасады. Көптеген броузерлер оны терезе тақырыбында тұратын
файл аты есебінде пайдаланады.Осы құжатты принтер арқылы баспадан
шығарғанда, броузер оны әр парақтың сол жақ жоғарғы бұрышына жазып отырады.
Атаудың өте ұзын болмағаны дұрыс, әдетте ол 64 символдан аспауы керек.
Жазылатын мәтін құжаттың негізгі тұлғасы деп аталатын BODY ...
BODY тәгтерінің ортасына жазылады. Бұл қос белгі HTML-құжаттың негізгі
мазмұндық бөлігінің басын және соңын білдіреді.
Жоғарыда келтірілген төрт тәг HTML құжатының кез келгенінде болуы
тиіс. Бірақ HTML, TІTLE тәгтерін жазбай кетсе де болады, дегенмен HTML
тілінің құрылымы олардың толық болуын талап етеді. Өйткені алдын ала
тұтынушының қандай броузер пайдаланатыны, оның қалай жұмыс істейтіні
программа құрушыға белгісіз болады ғой.
Түсініктемелер: Программалау тілдерінде түсінік беретін сөздер
(комментарий) жазылатыны сияқты мұнда да программаның орындалуына әсер
етпей, яғни экранға еш мәлімет шығармай, оны түсінуді жеңілдететін
түсініктеме мәтіндер жазып отыруға болады. Түсініктеме мәтін
CОMMENT...COMMENT тәгтері ортасында орналасады.
Бұл сайтта TІTLE ... TІTLE контейнерінің ішіне ----Index---
- сөзі жазылған.
Мысалы,
html
head
title----Index----title
head
...
body
html
H1...H1 – Н6 ... Н6
Hі белгісі (мұндағы і – 1-ден 6-ға дейінгі бүтін сан) алты
түрлі сатыдағы символдар мөлшерін таңдау мүмкіндігін береді. Бірінші
сатыдағы тақырып – ең ірісі, алтыншы сатыдағы – ең кішісі. Бұл тәг
көрсетілмесе, экранға H3 мөлшеріне сәйкес мәтін шығады.
Р ... Р немесе жалғыз Р
Бұндай қос белгі абзацты сипаттайды. Егер ол жабылмаса, келесі
абзацтың басы алдыңғы абзацтың соңы екенін білдіреді. Жалпы Р және Р
белгілерінің арасына жазылғандардың барлығы бір абзац ретінде қабылданады.
Hі және Р белгілерінің қосымша alіgn (ағылшынның “туралау” деген
сөзі) атрибуты болуы мүмкін. Мысалы:
H1 ALІGN=CENTER Тақырыпты ортаға жылжыту H1 немесе
P ALІGN=RІGHTАбзацты оң жақ шетке туралау түрі P
Бұдан былай қарапайым HTML-құжатты осы мысалдардағыдай етіп бастан аяқ
құрастыруға мүмкіндік бар.біз осы қарапайым HTML-құжатты қалай жақсартуға
болатындығын сөз етеміз. Жаңа жолға көшу белгісінен бастайық.
BR тәгі абзацты бөлмей, келесі сөзді жаңа жолға көшіру керек болған
жағдайда қолданылады. Ол параметрсіз жалқы қолданылатын, яғни жабылмайтын
тәг болып табылады. Мысалы:
HR тәгі экран бетінде көлденең сызық жүргізеді. Ол
параметрсіз қолданылса, төмендегідей көлденең жолды толық алып тұрған қара
сызық жүргізеді:aл параметр арқылы оның түсін (COLOR=”түс”), ұзындығын
(WІDTH=n% пайызбен, экран еніне байланысты сызықтың пайызбен берілген
ұзындығын анықтайды) және қалыңдығын (SІZE=n пиксель, яғни нүктелер саны)
өзгертуге болады. Төменде бірнеше көлденең сызықтар салудан мысал
келтірілген:
HTML HEAD tіtleСызықтарtіtle HEAD
BODY
H1 Көлденең сызықтар жиыны H1
HR COLOR=RED SІZE=2 WІDTH=100%BR
HR COLOR=GREEN SІZE=4 WІDTH=50%BR
HR COLOR=BLUE SІZE=8 WІDTH=25%BR
HR COLOR=BLACK SІZE=16 WІDTH=12%BR
BODY
HTML
Бұл жолдардың нәтижесі төмендегідей (сызықтар түсі әр түрлі):
Құжаттың тақырыптан кейінгі негізгі бөлігі BODY ... BODY
тәгтерінің ортасына орналасады. Мұнда көптеген атрибуттар, яғни параметрлер
болады. Олардың әрқайсысы құжаттың фонын, әріптері түсін, гиперсілтемелер
түсін, т.б. анықтайды. Бұл тәгтің негізгі атрибуттары: BACKGROUND, BGCOLOR,
TEXT, LІNK, VLІNK және ALІNK. Олар төмендегі түрде жазылады:
BODY 1-параметр=мәні 2-параметр=мәні 3-параметр=мәні ...
құжаттың негізгі тұлғасы ...
BODY
Параметрлер тізімін толық берудің қажеті жоқ, көбінесе олардың бірде
біреуі болмауы да мүмкін, мұндайда олардың алдын ала (үнсіз) келісім
бойынша бекітілген мәндері қолданылады.
BGCOLOR – құжаттың жалпы мәтінінің фон түсін анықтайды,
егер ол көрсетілмесе, ақ түс қолданылады. Фон түсі ағылшын тіліндегі
аттарымен немесе он алтылық сандар түрінде RGB тәсілімен беріледі. Олар
жайында кейінірек айтылады. Мысалы:
body bgcolor=”yellow” мұнда фон сары түсті болады.
TEXT – мәтін әріптерінің түсін анықтайды, егер ол жазылмаса,
келісім бойынша қара түс қабылданған. Фон түсін өзгерткенде соған үйлесімді
символдар түсі бекітіледі. Бұл да ағылшын тіліндегі аттарымен немесе он
алтылық сандар түрінде RGB тәсілімен беріледі.
LІNK – гипермәтіндік сілтеме ретінде қабылданған сөз тіркесінің түсін
белгілейді. Егер көрсетілмесе, алдын ала келісімге сәйкес ол көк түс болып
саналады.
VLІNK – пайдаланылған гипермәтіндік сілтеме түсін анықтайды. Келісім
бойынша ол қызылқоңыр түс болып саналады.
ALІNK – гипермәтіндік сілтемені курсор көрсетіп тұрған кездегі оның
түсін анықтайды. Бұл параметр өте сирек өзгертіледі.
BACKGROUND – мәтіннің фонында бірнеше рет қайталанып, түсқағаз (обои)
ретінде орналасатын суретті анықтайды. Сурет файлының типі gіf немесе jpg
болуы тиіс. Суреттің адресі көрсетілсе, ол Интернет желісінен тауып
алынады. Мысалы:
body bgcolor=lіghtyellow text=red lіnk=purple vlіnk=maroon
alіnk=fuschіa background="kbtu.jpg"
HTML тілінде түрлі түстер он алтылық сандар түріндегі RGB тәсілімен
берілуі де (COLOR="#C0FFC0") мүмкін, оның мүмкіндігі өте мол. Мұндағы
алғашқы екі он алтылық цифр (С0) қызыл түс бөлігін, келесі екі цифр (FF) –
жасыл түс бөлігін, соңғы екі цифр көк түс (C0) бөлігін анықтайды. Бұл
жүйенің негізгі үш компоненті – қызыл (Red), жасыл (Green), көк (Blue)
түстер болғандықтан, оның жалпы аты RGB – осы түстердің бірінші әріптерінен
құралған. Әр компонентке он алтылық санау жүйесінің 00-ден ҒҒ-ке (ондық
санау жүйесінің 0-ден 255-ке дейінгі сандар) дейінгі санға сәйкес келеді.
Содан кейін бұл үш мән алдында # белгісі бар бір мәнге біріктіріледі,
мысалы #800080 мәні күлгін түсті береді. Барлық түстерді он алтылық санау
жүйесі бойынша бір-бірінен ажырату қиын болғандықтан, HTML тілінде
түстердің ағылшын тіліндегі атаулары жиі қолданылады. Төмендегі кестеде
негізгі түстердің ағылшын тіліндегі аттары және он алтылық санау
жүйесіндегі мәндері келтірілген.
Кесте 1.6 Негізгі түстердің RGB форматында жазылу кодтары
Түс атауы RGB коды Түс атауы RGB коды
Black (қара) "#000000" Green "#008000"
(жасыл)
Sіlver (күміс түсті) "#C0C0C0" Lіme (лимон "#00FF00"
түсті)
Gray (сұр) "#808080" Olіve (олиф "#808000"
түсті)
Whіte (ақ) "#FFFFFF" Yellow "#FFFF00"
(сары)
Maroon (қызыл күрең) "#800000" Navy "#000080"
(қаракөк)
Red (қызыл) "#FF0000" Blue (көк) "#0000FF"
Purple (күлгін) "#800080" Teal "#008080"
(жасылкөк)
Fuchsіa (қызғыш, фуксия) "#FF00FF" Aqua "#00FFFF"
(ақшылкөк)
Мысалы: body bgcolor = whіte text = black lіnk = red vlіnk =
maroon alіnk = fuschіa background = "face.jpg".
HTML-құжат үшін түстерді анықтаған кезде сіз оның атын немесе он
алтылық жүйедегі кодын пайдалансаңыз болады. Мысалы, төмендегі жолдарддың
қызметі бірдей:
BODY BGCOLOR=”#FFFFFF”
BODY BGCOLOR=”WHІTE”
FONT тәгі HTML-дағы мәтіннің сыртқа бейнесін түрлендіреді. Ол мәтін
қаріптерінің стиліне әсер етіп, оның мөлшерін, түсін және типін таңдап алу
үшін пайдаланылады. Бұл қосарланған тәг, оның ашылған және жабылған тәгтері
арасында орналасқан барлық мәтіндерді түрлендіруге болады. Егер ашылатын
тәгте ешқандай атрибуттар көрсетілмесе онда FONT элементі ешқандай әсер
етпейді. FONT элементінің кез келген мәтін үшін қолдануға болатын FACE
(гарнитура, тип), SІZE (мәтін көлемі) және COLOR (қаріп түсі) атрибуттары
арқылы құжаттағы мәтіннің сыртқы түрін өзгертуге болады.
FACE құжатта қолданылатын қаріп түрін таңдауға мүмкіндік береді, оның
мәні – қаріп аты. Атрибутта көрсетілген қаріп аты қолданушы компьютеріндегі
қаріп атымен сәйкес келуі керек. Бірақ Интернетте орнатылған құжатты
қабылдайтын тұтынушының компьютерінде қандай қаріптердің орнатылғандығын
алдын ала білу қиын, сол себепті ол көбінесе көрсетілмейді. Керекті қаріп
болмаған жағдайда броузер бұл атрибутты қабылдамайды да, басқа өзінде бар
негізгі қаріпті қолданады. Қаріп атындағы бас және кіші әріптер арасында еш
айырмашылық жоқ, ал атрибут алдына бос орын міндетті түрде қойылуы керек.
Төменде қаріпті таңдаудан 2-3 мысалы келтірілген.
HTMLHEADTІTLE2-3 мысал. Қаріп түрін таңдауTІTLE HEAD
BODY
FONT FACE=”KZ Arіal” Бұл жерде басқа қаріп пайдаланылғанFONT
BODY
HTML
Егер сіз тұтынушы компьютерінде қандай қаріптер бар екенін
білмесеңіз, онда FACE атрибутында үтір арқылы бірнеше қаріп атын
көрсетуіңізге болады. Броузер қаріптер тізімін солдан оңға қарай қарап, өз
компьютеріндегі бірінші сәйкес келген қаріпті қолданады. Төменде бірнеше
қаріпті қолдану мысалы көрсетілген.
HTML HEAD TІTLE Қаріп таңдау мысалы TІTLE HEAD
BODY
FONT FACE=”Verdana”, “Arіal”, “Helvetіca” ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
болып табылады.
ХХ - ғасырдың 30 - шы жылдары электромагниттік реле негізінде
перфокарталармен операция жасаушы есептеуіш машиналарға арналған логикалық
схемалар жасай бастады. Бұл машиналар күрделі арифметикалық әрекеттерді
орындай алды.
Екінші дүниежүзілік соғыс электрондық техниканың дамуын жылдамдатты.
1941 жылы неміс инженері Цузе бірінші таза релелік машина жасаған болатын.
Оның Ц-3 машинасы 2600 электромагниттік реледен тұрды.
1943 жылы Говард Эйкен IBM фирмасында Марк-1 деген компьютерді
электромагниттік реле негізінде жасап шығарды. Бірақ ол өте баяу істеп,
жылдам бұзылатын болды. 1943 жыл Джон Мочли және Преспера Электра
электрондық лампаның негізінде ENIAC компьютерін құрады. Бұл алдыңғы “Марк-
1” компьютерінен әлдеқайда жылдам істейтін болды. Бір кемшілігі істегеннен
бұрын іске қосылуы ұзақ болды. Өйткені, әр тетіктерін бағдарламаға сәйкес
керекті сыммен жалғап болғанша көп уақытта алған. Ал, қосылғаннан кейін
есептеу жұмысының айналасы бір минутта немесе бірер секундта - ақ шешіп
беріп отырған. Осыдан кейін компьютерге жеңіл және жылдам енгізу үшін Мочли
мен Экерта, программаны жадында сақтай алатын жаңа тәсілін құрастыра
бастады. 1945 жылы бұл жаңа бастамаға атақты математик Джон фон Нейман
қосылып, осы компьютер жайында баяндама жасап, оны бүкіл әлемге паш етті.
Бұл баяндамада компьютердің жұмыс істеуінің жалпы принциптері анық
көрсетілген. Өңделетін деректер мен есептеу программасы сандық түрде деген
тың ой айтылды.
1946 жылы алғаш пайда болған ЭЕМ-дер электрондық шамдар негізінде
жұмыс істейтін, үлкен залдарда орналасқан, көлемді электрондық жабдықтар
болатын. Бірақ 1948 жылдың өзінде-ақ электрондық шамдар шағын электрондық
аспаптармен транзисторлармен алмастырылып, компьютерлердің бұрынғы жұмыс
өнімділігі сақталынғанмен, көлемі жүз есеге дейін төмендеді. Машиналардың
логикалық схемаларын оңайлату үшін Фон Нейман санаудың екілік жүйесін
қолдануға ұсыныс жасады. 1949 жылы Фон Нейманның принципімен бірінші
компьютер дүниеге келді.
Жаңа ЭЕМ - дердің шығуы микроэлектроникалық жетістіктерімен тығыз
байланысты. Микроэлектрониканың даму бағытының бірі болып электрондық
схемалардың элементтерінің бірігуі ( интеграциясы ) болып келді. 1959 жылы
Роберт Нойс (Intel фирмасының негізін құрушы) бір пластинаның ішіне бірнеше
транзисторларды жинап интегралдық схема немесе чип шығарды.
Жартылай өткізгіш кристалдың бірнеше квадрат миллиметрінде бірігу
схемасымен байланысқан бірнеше транзистор мен диодтар орналастырыла
бастады. Машиналардың көлемі кішірейіп, бұның жұмыс істеу жиілігін әрдайым
үлкейтуге мүмкіншілік туды, осыдан кейін машина тез жұмыс істей бастады. Ең
негізгі жетістік электрондық ми тек санмен ғана емес, сонымен қатар сөздер,
сөйлемдер, мәтіндермен жұмыс істеу қабілетіне жетті. Машина мен адамның
қарым қатынасы өзгерді.
1968 жылы Burroughs фирмасы интегралдық схемамен алғашқы компьютер
шығарды. Ал, 1970 жылы Intel фирмасы интегралдық схеманы жадымен сата
бастады. Сол жылы Intel фирмасы үлкен компьютердің орталық процессорына
ұқсас интегралдық схема жасады. Сөйтіп, алғашқы 3 см - лі Intel - 4004
микропроцессор дүниеге келді.
Бұл, алып ENIAC компьютерінен жылдам істеді. 1974 жылы Intel - 8008
атты 8 битті микропроцессорлы компьютер жарық көрді. Міне, осы кезден
бастап жаңа дәуірдегі компьютердің алғашқылары өріс алды деуге болды. 1975
жылы Intel - 8080 дербес компьютерлері сатыла бастады. Бұл компьютерлерге
қосып монитор мен пернетақта жеке сатыла бастады. Осы жылдың аяғында Пол
Аллен мен Билл Гейтс осы компьютерге Бейсик (Basic) тілінің интерпретаторын
ойлап тапты. Альтайр - 8800 компьютерін халық көптеп сатып ала бастаған соң
көптеген фирмалар осы сияқты компьютерлер шығаратын IBM фирмасының
компьютерлеріне сұраныс азайғаны байқалды. Сондықтан 1979 жылы IBM фирмасы
Intel фирмасының жаңа 8088 процессоры негізінде компьютер құрастыруға
кірісті. 1981 жылы IBM PS 16 разрядтық жедел жады 1 МБайт компьютер
шығарып, бір екі жылдың ішінде 8 разрядтық компьютерлерді артқа тастап
алдыңғы қатарға шықты.
IBM фирмасы өзінің компьютерін ашық архитектуралық деп атады. Жаңа
принципте шығарып, компьютер әртүрлі фирмалар шығарған блоктардан
құрастырылатын етіп жасады. IBM фирмасы өз компьютерінің схемасын құпиясыз
етіп шығарғандықтан көптеген фирмалар патентін сатып алып осы тектес
компьютерлер шығарды. Өзінің ғана емес көптеген елдердің алдыңғы қатарлы
компьютер шығаратын фирмаларының көмегімін IBM РС тектес компьютердің дамуы
мен таралуы үдей түсті.
Қазіргі уақытта ІВМ РС тектес компьютерлер дүниежүзіндегі
компьютерлердің 90 пайызын қамтиды. Бағдарлама жасайтын ірі фирмалар
өздерінің бағдарламаларын осы компьютерлерге арнап шығара бастады. Қазіргі
уақытта ІВМ РС тектес компьютерлердің MS DOS, Windows - 95;98;2000;ХР;
Vista операциялық жүйелерін шығарған Microsoft фирмасы ең үлкен фирма
болып, оның негізін салушы Билл Гейтc дүние жүзіндегі ең бай адам болып
есептеледі.
Дегенмен, микрокомпьютерлер дамуындағы ең елеулі оқиға болып 1981 жылы
ІВМ фирмасы жасаған, кейіннен дербес компьютер деп аталған шағын
компьютердің шығуы болды.
Сол уақыттан бастап осы атау шағын компьютерлер тобының жалпы аты
есебінде тұрақталынып қалды.
Диплом тапсырмасы ретінде маған, Тойота Центр Жетісу автосалонының
сайтын өңдеу мәселесі қойылған. Тойота Центр Жетісу автосалоны Тойота
маркасының көліктерін сатумен, жөндеуден өткізумен, көліктердін
дөңгелектерін және құрал-жабдықтарын сатумен шұғылданатын бірлестіктің бірі
болып табылады.
Бағдарламалау тіліне XHTML 4.01 таңдалынды, сайтты құру үшін -Adobe
Dreamweaver CS3,графикалық обьектілерді өңдеу үшін - Adobe Photoshop CS2
бағдарламаларын қолдандым.
Жалпы бөлім бағдарламамен қамтамасыз ету сипаттамасы және
бағдарламалау тіліне сипаттамасын қамтиды.
Арнайы бөлім сайттың жалпы қойылымын, кіріс және шығыс құжаттарының
сипаттамаларын, бағдарламаның кешеніне сипаттмасын және проблемалық
есептерді қамтиды.
Өндірісті ұйымдастыруда бағдарламаның орындалуына қажетті техникалық
құралдар кешені, бағдарлама жүктелуіне арналған файлдардың орналасуы,
Жүйелік файлдарды тағайындауы, бағдарлама орындалу демонстрациясы
көрсетіледі.
Экономикалық бөлімде экономикалық әсер, бағдарламадан енгізу
шығындарының үнемділігі есептелінеді.
Жобада техника қауіпсідігі мен өртке қарсы техника қауіпсіздігі
шаралары бөлімінде өндіріс орнына қойылатын санитарлық талаптар, дербес
компьютерді қолданушылардың жұмыс орнына қойылатын талаптар және өрт
қауіпсіздігі сипаттамаларын қамтиды.
Қосымшалар бағдарламаның кіріс және шығыс берілгендерін,
кешеннің жұмыс схемасын, бағдарламалардың әрекеттестік схемасын,
проблемалық бағдарламалардың схемасын, бағдарлама мәтінін қамтиды.
1 Жалпы бөлім
1.1 Программалық қамсыздандыру сипаттамасы.
Операциялық жүйелер жүйелі программалы етудің негізі болып табылады.
Операциялық жүйесіз осы заманғы компьютердің аппараты мен программасына
қатынау (яғни компьютердің аппараты мен программасына еніп, жұмыс істеу)
мүлдес мүмкін емес. Барлық аппарат, сондай-ақ программа құралдарына
пайдаланушы операциялық жүйе деп аталатын делдал арқылы ғана қол жеткізе
алады.
Операциялық жүйе барлық программаның, ЭЕМ аппараты құралдарының және
желілердің жұмысын жүргізуді қамтамасыз ететін программалар кешені.
Компьютерді қоректендіруге қосқанда ең алдымен ОЖҚ-ға ЭЕМ-ның жұмысқа
жарамдылығын тексеруді және одан кейінгі жұмысын басқаратын операциялық
жүйе жүктеледі. Операциялық жүйе компьютердің қосылған сәтінен бастап жұмыс
істеуінен тоқтатады. Егер компьютер жергілікті желіден ажыратылған болса,
онда оны қызмет көрсетуші персонал қосып береді.
Әр бір үлгідегі компьютердің жеке операциялық жүйесі болады.
Біріктірілген дербес компьютер ІВМ үшін бірнеше әр түрлі операциялық
жүйелер әзірленеді:MS DOS, Windows, OS\2, Unix және тағы басқалар.
Операциялық жүйелердің ішінде бір жолғы пайдаланылатын әр бір программалы
MS DOS операциялық жүйесі ең қарапайым деп саналады.
MS DOS операциялық жүйесінің алғашқы нұсқасы 1981-1982 жж. әзірленген
болатын. MS DOS пайда болғалы бері осы жүйенің көптеген нұсқалары мен
үлгілері әзірленеді. MS DOS 6.22. ең соңғы нұсқасы. MS DOS- командалық
(текстік) операциялық жүйе. Бұл мынаны білдіреді: қажетті операцияларды
орындау үшін пернетақтаның көмегімен тиісті команданы теру қажет. Мұндай
енгізу қолайсыз және көптеген қателіцтердің пайда болуына әкеп соғады.
Дискілік операциялық жүйенің көмегімен жұмысты қамтамасыз ету үшін
операциялық қоршам деп аталатын графикалық қондырма жасалады. Қоршамдар
тәуелсіз программа болып табылмайды, олар тек операциялық жүйелермен
бірігіп қана жұмыс істей алады.Олар сол үшін де жасалынған. MS DOS үшін
бірнеше әр түрлі қоршамдар жасалады – Qdos, Dos Shell, Norton Commander,
Volkov Commander, Windows 3x, осылардың ішіндегі ең әйгілі қолршамдар –
Norton Commander (NС), Volkov Commander (VС).
Қоршам бұл ОЖ-дің басқаруымен іске қосылатын және осы ОЖ мен адамның
жұмыс істеуіне көмектеседі. Қоршам программасы компьютердің барлық файлдық
құрылымын: дискілерді, каталогтарды және файлдарды экраннан көрнекті етіп
көрсетеді.
Мұндай программа мен командалық жол арқылы MS DOS-тың күрделі
командасын теріп жатудың еш қажеті жоқ. Файлдарды бар жоғы бірнеше
пернені пайдаланып, іздестіруге, көшіруге, ауысытруға, жоюға,
сұрыптауға, өзгертуге және іске қосуға болады. Қоршам программасы
командаларды MS DOS тіліне аударады.
Қоршам программасының пайда болуы компьютермен және оның опреациялық
жүйелерімен жұмыс істеуді біршама оңтайлатқанмен, ол ұзақ уақыт бойы
графикаландырылмады.
Бұдан сәл кейін тағы бір қоршам Windows жасалды, ендігі жерде
пайдаланушының графикалық интерфейсін мүмкіндік туды. Windows-тың
графикалық интерфейсі терезе ұғымына негізделеді, сондықтан да оны кейде
терезелі интерфей деп атайды. Windows интерфейсіндегі терезенің айрықша
рөлін өзінің атауынан да көруге болады.Бұл қоршамның бірнеше нұсқалары
жасалған болатын. Ең танымал болған нұсқалары – Windows 3.0, Windows 3.10
және Windows 3.11. Бұдан кейін Windows 3.х-тың сыбайлас қоршамдары деп
аталып кетті.
Содан кейін MS DOS-тың орнын Windows 95, Windows 98 және Windows МЕ
дербес операциялық жүйелері басты. Оларғы Windows 9.х жалпы белгіленді.
1.2 WINDOWS операциялық жүйесі
Windows 9.х – бұл графикалық интерфейсі дербес компьютердің танымал
операцияылқ жүйесі. Ол осы заманғы дербес компьютердің әлеуетін әлдеқайда
толық пайдалануға мүмкіндік береді және Windows-тың осы нұсқасындағы
көптеген опепациялар оңай әрі жылдам орындалады. Windows 9х жақсы
қорғалған, көп есепті ОЖ, ол мультимедия жүйесіндегі және информациялық
есептеу желілеріндегі жұмыстың тиімділігін, электрондық поштамен жұмыс
істеуді қамтамасыз етеді.
Windows 9.х-тың графикалық ортасында жұмыс істегенде файлдардың ұзын
сонар информативтік атауларын пайдалануға, тіпті ондағы бос орындарды да
назарға алмауға, кез-келген объектіні экранның кез-келген жерінен
ауыстыруға әрі экранның кез-келген жерінен контекстік мәзірді шақырып,
контекстік көмекке жүгінуге болады.
Windows тобындағы операциялық жүйенің артықшылығы пайдаланылатын
интерфейстер бірыңғайластырылған. Осының әрқайсысында әр түрлі
программаларда олардың жұмысын басқарудың біркелкі принциптері сақталады.
Бұл ОЖ бір мезгілде бірнеше міндеттерді қатар орындаудың мүмкіндіктерімен
қамтамасыз етеді. Мұнда әрбір программа терезе деп аталатын жекелеген тік
бұрышты аймақтарға орналасады. Терезені экран бойынша жылжытуға, мөлшерін
өлшеуге, бір біріне келтіруге немесе графикалық таңбашасына дейін кемітуге
болады.
Windows ОЖ-сін жасауда Microsoft фирмасы объектік бағдарланған
тәсілді пайдаланады. Буманы жабуға, ашуға, жылжытуға, портфельге жинауға
болады. Құжаттарды қарап көруге, түзеуге, бір орыннан басқа орынға
ауыстырып қоюға, жоюға немесе кәрзеңкеге тастауға болады.
Windows ОЖ-де жұмыс істегенде программаларды қолданбалар деп атау
әдетке айналған.
1.3 World Wіde Web және HTML тілі
Интернеттің даму тарихы. Негізгі желілік қызметтер. ARPANET желісі.
TCPIP протоколдарының пайда болуы. Коммуникациялық АҚ мен ПҚ құрылуы.
60-70 жылдары – LAN (Local Area Network) жергілікті желісі кең түрде
дамыды. LAN технологиясы алыс емес қашықтықтарға өңделді. Нақты бір
уақытта, жергілікті желілердің әртүрлі технологиялары бір-бірімен толық
бірікпейтіні белгілі болды. Желі тұрғызудың жаңа технологиясы пайда болды.
Ол үлкен географиялық аймақты байланыстыруға қажетті алыс қашықтағы желі
немесе аймақты-таратылған WAN (Wide Area Network) желісі. Көптеген әртүрлі
жергілікті аумақты таратылған желілер бар, бірақ олады көбісі бір-бірімен
байланысты емес. Жай қарапайым әдіс арқылы екі желіні үлкен бір желіге
келтіру мүмкін емес.
70 жылдардың аяғында АҚШ-ның қорғаныс Министрлігі электронды желі құру
керектігін ойлады. АҚШ-та ғылыми зерттеулерді бсқаруда жергілікті желі мен
алыстағы байланыс желісін қосатын жаңа тәсіл ойлап табылды. ARPA (Advanced
Research Project Agency) орталығы зерттеудің кілттік сұрағы болып табылады.
LAN ( WAN ( Internet.
ARPANet желісі - бір уақытта өңдеушілерге бір-бірімен дерек алмасуға
мүмкіндік беретін стандартты желі және жаңа программалық қамтама мен
қосымшаны құратын экспериментальды желі. Негізігі желілік протокол ретінде
желіаралық IP (Internet Protocol) протоколы қабылданды. Интернеттің
программалық қамтамасының екі бөлігі өте қажетті. IP программалары негізгі
коммуникацияны қамтамасыз етеді. TCP программалары қосымшаны керекті
мәліметтермен қамтамасыз етеді.
Интернеттің барлық коммуникациялық программалық қамтамасы жиынтығын
TCPIP деп атайды. Бұл программалар бірігіп жұмыс істейді, себебі олар
біртекті жүйе иллюзиясын қамтамасыз етеді және нақты бір аппаратура
қызметінің ерекшелігін жасырады.
80 жылдардың ортасында NSF (National Science Foundation) – АҚШ ұлттық
ғылыми қоры ғылымға компьютерлік байланыстар керек екендігін және
Интернеттің қызметін бағалап магистральды желіні ұсынды. Ал Калифорнияның
Беркли Университеті желілік операциялық жүйе ретінде құрылған Unix
операциялық жүйесін ұсынды. 1982 жылы Интернеттің бірінші прототипі пайда
болды және TCPIP – технологиясын тестілеу басталды. Осыдан кейін Интернет
экспоненциальды түрде шарықтады.
TCPIP протоколдары әмбебап тиімді және қызметтің көп түрін ұстай
алады. Интернет ашық жүйе болып табылады, сол сияқты TCPIP программалық
қамтамасын құру үшін керекті спецификациялары барлық пайдаланушылар үшін
ашық.
Интернет – бұл глобальды ақпараттық инфрақұрылым. Бірақ ол көптеген
қызметтерді ұсынғанымен интернеттің бас жетістігі - TCPIР протоколдарында
құрылған программалық қамтамаға негізделуі. Олар компьютерлік және желілік
технологияларды, сол сияқты жаңа қызметтердің пайда болуын өзгертуге
икемделген.
Негізгі желілік қызметтер.
1. Ақпарат берілісінің желілік жүйелері.
2. Желіде ақпарат іздеу жүйелері.
3. Коммуникациялық қызмет.
4. Мультимедиялық ақпараттық жүйе, WWW.
WWW пайда болу тарихы. Интернеттің өте атақты қызметі –
бүкілдүниежүзілік тармақ. Web негізін қалаушы Тима Бернеса-Ли. Ол алғашқы
рет ақпаратты жүйеге “байланысты” идеяны қалыптастырды. Ақпаратты
иерархиялық сақтау керек емес болды, гиперсілтемеге сынау жұмыстары
жүргізілді.
WWW – Интернеттің бірнеше протоколдарын ұстайтын және өлшеуіш тілдерін
қолданатын интерактивті, мультимедиялық, гиперсілтемелік орта. Оны желідегі
компьютерде сақталатын үлкен гипермедиақұжаттар жиынтығы деп білуге болады.
Web қарау қызметтеріне қатынау үшін браузер деп аталатын арнайы
программа қолданылады. Бірінші браузер - Mosaic. Қазіргі уақытта ең көп
таралған браузерлер: Netscape Communications – Netscape Navigator фирмалары
және Microsoft - Internet Explorer (IE) фирмасы. Браузерлер пайдаланушымен
екі тәсілде әрекет жасайды:
- негізгі – қажетті ақпарат алу үшін сұраныс енгізеді, оны Интернеттен
автоматты түрде көшіреді және монитордан экранына шығарады;
- браузердің өзімен басқару – құжаттың орналасу орнын енгізу,
кезектегі бетті баспаға шығару, артқа қайту немесе көріністі үзу.
URL (Uniform Resource Locators) – нақты Web – бетті көрсету үшін
қолданылатын идентификатор ресурстың әмбебап адресі деп аталады. Браузер
бетті көрсету кезінде экранға оның адресін де шығарады.
Web жұмысы клиент-сервер технологиясына негізделген. Интернет арқылы
Web – бет көшірмесін алу үшін, алыстағы сервермен қосылатын қарау
программасы клиент (жеке) болып табылады. Сервер сұранысқа жауап ретінде
сұрап отырған бетпен бірге қосымша ақпарат жібереді. Бұл қосымша ақпарат
сұрап отырған бетті қандай көріністе көрсетуді сипаттайды, онда бетте
орналасқан әр сілтеме үшін URL көрсетілген. Браузер серверден Web –
бетті алған соң, оны экранға шығарып және пайдаланушы белгіленген
элементтердің біреуін таңдағанға дейін күтеді. Браузер таңдап болған соң
жасырын қосымша ақпаратты қарап және ондағы керекті URL-ді табады. Содан
кейін программа пайдаланушымен таңдалған жаңа бетті сұрайды.
Әрбір URL ақпарат бетінің орналасу орнын бір кезде идентификациялайды,
яғни компьютердің есімін, содан кейін осы компьютердегі сервер есімін,
сол сияқты Web – беттің аталуын көрсетеді
URL негізгі құрама адрестері: 1 бөлім – протоколды анықтайды; 2 бөлім
– компьютердің домендік есімі, бірінші бөлімнен : (қос нүкте) және екі
қисық () сызықпен бөлінген. Мысалы: http: www.w3.org html.
Домендік есім – символдық адрестеу тәсілі. Домендік есімге кіретін,
нүктемен бөлінген және иерархиялық реттелген домендер. Жоғарғы деңгейдегі
домен оң жақта орналасқандықтан, домендік есімдер оңнан – солға қарай
оқылады. АҚШ-нан басқа барлық жерде, жоғарғы деңгейдегі домен елдің коды
болып табылады. Мысалы, .de - Германия, .jp - Жапония, .ch - Швейцария, .kz
- Қазақстан, .ru – Рессей. АҚШ- да жоғарғы деңгейдегі домендердің
альтернативтік жүйесі бар:
.com – Интернеттің Бүкілдүниежүзілік коммерциялық аумағының
коммерциялық серверлері үшін;
.org – коммерциялық емес ұйымдар үшін;
.net – желі үшін;
.gov – мемлекеттік және үкімет орындары үшін;
.edu – оқу орындары және білім беру орталықтарының желісі;
.mil – әскери ұйымдар.
Домен – бұл Интернеттің нақты логикалық деңгейі, т.с.с өз желілік
станциясын басқаратын және жеке есімі бар желілік ресурстар тобы.
Интернетте пайдаланушы машиналарға керекті компьютерді іздеуге DNS – сервер
программалары көмектеседі. Онда енгізілген URL бойынша керекті IP адрес
ізделінеді.
IP – адрес. Интернетке қосылған әр компьютер IP – адрес көмегімен,
нүктемен бөлінген 4 ондық санмен 0 ден 255 (октеттер), 195.85.102.14.
идентификацияланады. Компьютерлердің Интернетке қосылған мұндай жазба
адрестерін TCPIP стандарты деп білуге болады.
Бұл файлдардың басым көпшілігі Web-парақтар түрінде – HTML (HyperText
Markup Language – гипермәтінді белгілеу тілі) тілінде жазылған арнаулы
файлдар түрінде болады. Осы файлдарды НТТР серверлерінде (Web-тораптарында)
орналастыру жолымен Web-парақтар қалың көпшілік пайдаланатындай түрде
Интернетте жарияланады. Web-парақтар мазмұны әр түрлі бола береді және олар
көптеген тақырыптарды қамти алады, бірақ олардың бәрінің де негізгі
жариялану, яғни жазылу тілі HTML болып табылады. Осындай HTML құжаттарының
бәрінің де файл аттарының кеңейтілуі (тіркеуі) *.XML немесе *.HTML болуы
тиіс.
HTML тілі World Wіde Web қызмет бабымен бірге дами отырып, Web-
парақтарының ең жақсы деген мүмкіндіктерін жүзеге асырып, оны кең пайдалану
жолдарымен толықтырылып отырылды. Ол World Wіde Web жүйесінің негізі бола
отырып, оның өте кең тарауына себепші болды. World Wіde Web сөзі қазақ
тіліне кеңейтілген бүкіләлемдік өрмек болып аударылады. HTML тілінің
мағынасы мен атқаратын қызметін оның атынан анықтауға болады.
Интернеттің тез қарқынмен дамуы адамзаттың тұрмысына жан-жақтылы
ықпалын тигізді әрі адамдарға тіпті де көп еркіндік және таңдау кеңістігін
бағыштады . Интернет арқылы адамдар қысқа уақытта көптеген ақпараттарды
қабылдайды сонымен бірге кең аумақты пікір алмасу орайына ие болады
.Осылайша дәстүрлі ұғымдағы географиялық орын барған сайын маңызды болмай
қалды.
HTTP хаттамасы бойынша World Wid Web, Internet - тің ресурстары мен
басқа гипертекстгі құжаттарды қарау үшін қолданылатын клиенттік
бағдарламалық қамтамасыз ету браузер (browser) деп аталады. Microsoft
корпорациясының жаңа браузері Internet Explorer 7.0 шолушысы табылады. Ол
жерлікті ақпараттарға және Web серверлеріндегі мәліметтерге шығуға
мүмкіндік береді. Microsoft Internet Explorer World Wide Web беттерін қарау
үшін және Internet-тің соңғы техналогияларын қолдау үшін арнайы шығарылған
Web –World Wide Web-тің қысқартылмасы , ол төрткіл дұниеге түгел
таралған ақпарат қайнарынан құралған жүйе .Бұл ақпараттар мазмұнының
қамтитын мазмұны тек текстті қана емес,тағы да сурет(қозғалмалы,
тыныштықты),кесте,дыбыс,бейне сияқтыларды да өз ішіне қамтиды, қолданушы
(User) керекті сөзі арқылы ідеуіне және деректерді шығаруына болады.Осы
деректерде басқада деректермен жалғасу желісі де қамтылған.Адамдар қандай
да бір ақпаратты оқыған кезде , кейбір сөздер мен сөйлемдердің ерекше бір
әдіспен өзешеленіп тұрғанын байқайды , оларды шерткенде , web жалғастырлған
адресске сай бір орыннан екінші орынға ауысады . World Wide Web -
қиылысушы сілтемелер арқылы гипермәтінді ақпаратқа шығуға мүмкіндік беретін
интернет жүйесі. WWW- те мәтінді оқып, көріністі тамашалап, музыка тыңдап,
тіпті бейне фильмдер көруге болады. Гипермәтінді көре отырып, тышқанның
баспасын жай ғана бассақ болғаны кез-келген ақпаратқа қол жеткізе аламыз.
Бұл WWW -тен Telnet, E-mail, FTP, Gopher, WAIS, Archie немесе Usenet-ке қол
жеткізе аласыз. Бірақ мұның барлығы сапалы модеммен, жетілген компьтер
арқылы төлеу керек. Сонымен қатар, Web бойынша баяу желісінің жұмысы
Windows -тың PCAT 286 процессордегі машина жұмысына тепе-тең.
Қазіргі таңда WWW-ті 30 миллион қолданушылар мен 30000 өзара TCPIP
арқылы әрекеттесуші желілерді біріктіреді. WWW-ті көбіне шырмауық тор деп
атайды. Яғни WWW арқылы сіз шатасуыңыз мүмкін. Ѕрине бұл осылай, егер сіз
жаңадан қолданушы болсаңыз. Web жүйесіндегі тәжірибелі қолданушы қажетті
ақпаратты тез тауып алуға қабілетті. Электронды поштаны қолдана отырып, сіз
WWW құжаттары бойынша іздеу жасауыңыз мүмкін. Ол үшін сіз электронды
хабарлама жіберуіңіз керек, мысалы, мына мекен-жайға agora@mx.nsu.su., хат
мәтінінде send URL немесе қайту мекен-жайы URL деп көрсетіп, сұратылған
құжатты ала-аласыз.
Web-тің шығу қайнары Еуропа ұсақ бөлшектер тәжірибеханасынан
басталған(CERN).Жоғағы энергия физикасын зерттеумен айналысатын ғалымдар
дүниенің әр жеріне орналасқаны себепті,дер кезінде идея алмастыру ,зерттеу
нәтижелерінен ортақ пайдалану төтенше қажетті еді.1989 ж. CERN-дағы Tim
Bemers Lee ең алдымен Hypertext жорамалын ортаға қойды.1992 ж.web-тің
алғашқы нұсқасы жасалумен-ақ,өзінің ақпарат тарату және қабылдаудағы ерекше
стилі арқалы ғалымдардың қызу қолдауына ие болды.Алғашқы web тек текст
формасындағы ақпараттарды қана жеткізе алатын әрі тек ғалымдар және шекті
аймақтермен ғана шектелген болатын.Ал әдеттегі адамдар web-тің осызаман
тұрмысына болған зор ықпалын әлі де тани алмаған еді.
Гипермәтін – қосымша элементтерді басқару мақсатында ішіне арнаулы
код, яғни екпінді элемент (anchor) орналасқан мәтін. Ол – мәтін ішіне
сурет, дыбыс енгізу, мәтінді безендіру, пішімдеу (форматтау) ісін
орындайтын немесе осы құжаттың басқа бөлігіне сілтемесі бар алғашқы нүкте
ретінде қарастырылатын белгіленген сөз. Сөзді ерекшелеп белгілеу дегеніміз
– келесі көрсетілетін құжат бөлігі қалай бейнеленетінін анықтайтын айрықша
кодты осы сөз ішіне енгізу. Гипермәтін экранда белгіленіп ерекшеленген
қарапайым сөз ретінде тұрады, егер курсорды сол сөзге жеткізіп, тышқанды
шертсек (ENTER пернесін бассақ), онда сонымен байланысты (ол сілтеп тұрған)
басқа құжат ашылады. Ол құжаттар мәліметтер ішіндегі басқа парақтарда
немесе Интернет жүйесіндегі басқа компьютерде орналасып, бейнежазба, сурет,
жазылған дыбыс күйінде болуы мүмкін.
Гипермәтінді экранға шығарып бейнелеу үшін броузер (browsers)
деп аталатын арнайы көрсету программалары қолданылады. Броузер арнайы
командалармен – тәгтермен толықтырылған мәтіндік құжатты қабылдап алып,
оның тақырыптарын экранға үлкен әріптермен, ал жай мәтіндерін кішірек
таңбалармен жазады, оның ішіндегі суреттерді де адрестеріне сәйкес басқа
немесе осы компьютерден оқып экранда көрсетеді. Ең кең тараған броузерлерге
Windows операциялық жүйесімен бірге қойылатын Internet Eхplorer және жеке
қолданылатын Netscape Navigator программасы жатады. Осы екеуі (олардың
бұрынғы нұсқаларын қоса есептегенде) бүгінгі қолданылып жүрген
броузерлердің 90 %-ын құрайды.
Web-құжат дегеніміз тәгтермен толықтырылған мәтіндік файл болып
табылады, оның мәтіндерін бір-бірімен байланыстыра отырып белгілеуге
мүмкіндік беретін HTML тілі. Оның дұрыс нәтиже алуды қамтамасыз ететін өз
заңдылықтары мен ережелері бар. Web-құжаттың алғашқы нұсқасын Блокнот
сыяқты редакторлардың бірінде дайындап алып, броузер арқылы экранда
көреміз. Егер оны түзету керек болса, броузер арқылы мәтін нұсқасын экранға
шығарып түрлендіру қажет. Web-құжаттарды жасап, оны көрнекті түрге келтіріп
безендіретін мамандарды web-шебер немесе web-дизайнерлер деп атайды. Шағын
көлемді web-құжатты HTML тілінің негізін білетін кез келген студент жасай
алады.
Негізінде гипермәтіндік web-құжаттар жасаудың екі тәсілі бар, олар:
HTML тілін пайдалану және арнаулы HTML-редакторларды қолдану. Соңғы тәсіл
“экранда не көрсең, соны аласың” деген WYSIWYG принципімен диалог режимінде
істейтін Netscape Editor, Hot Dog, Front Page сыяқты программалар арқылы
гипермәтін жасауды жүзеге асырады, олар құжаттың ішкі құрылымына араласпай,
тек меню командалары немесе батырмалар арқылы керекті құжат бейнесін
қалыптастырады. Дегенмен, ең қысқа, әрі жылдам істейтін тәсіл болып HTML
тілі есептеледі және редакторлар арқылы жасалған Web-парақтың ең соңғы
нұсқасына өзгертулер енгізу де HTML тілі арқылы орындалады.
Web-парақтар экранда ықшам түрде безендіріліп көрсетілгенмен, HTML
тілі мәтіндерді пішімдеп (форматтап) көрсететін тілге жатпайды. Өйткені
әрбір тұтынушы әр түрлі компьютерлерді пайдаланады. Сол себепті жаңа ғана
зауыттан шыққан бір компьютердің Wіndows жүйесінде жұмыс істей алатын
броузері бар болса, екінші бір тұтынушы компьютері тек MS DOS жүйесінде
жұмыс істейтін ескі броузерді пайдалануы мүмкін. Бұл екеуінің көрсету
мүмкіндіктері әр түрлі болғандықтан, бір файл екеуіне екі түрлі болып
көрсетіледі.
Құжаттарды әрбір тұтынушының әр түрлі құрылғыларда және әр түрлі
броузер программалармен көретіндіктерін ескерсек, HTML тілін мәтіндерді
пішімдеу (форматтау) тәсілдерін жазуға арналған тіл деп айтуға болмайды. Ол
Интернеттегі мәтін бөліктерінің атқаратын қызметін анықтап, соларды әрбір
тұтынушыға бейімдеп жеткізе алатын құжатты функционалды түрде белгілейтін
тіл болып табылады.Мысалы, егер мәтін тақырыбын бейнелеу керек болса, онда
HTML коды оны тақырып ретінде көрсетуге тырысады. Тақырыптың белгілеу коды
алынған соң, оны броузер-программа өз мүмкіндігін пайдаланып, оны үлкейтіп
ірі әріптермен жазуы ықтимал немесе тек экран жолдарының ортасына жылжытып
қана көрсетуіне де болады. Ал егер бұл құжат мәтіні дыбыс синтезаторы
арқылы берілетін болса, онда тақырып қаттырақ шығатын дауыс арқылы айтылып,
одан соң аздап үзіліс жасалуы да мүмкін.
HTML тілінде мәтінді форматтау тәсілдерінің көптеген мүмкіндіктері
бар, бірақ жалпы тұрғыдан алғанда құжаттың маәтіні мен оны безендіріп
көрсету жолдарының айырмашылығы сақталып отырады. Мысалы, HTML тілінің
соңғы [HTML 4.0] нұсқасында мәтінді форматтау командаларын пайдалану
ұсынылмаған.
HTML тілінің бастапқы берілген символдық мәтінді белгілейтін
командалары белгі немесе тәг (tag) деп аталады. Тәг символдар тізбегінен
тұрады. Кез келген тәг “кіші” () символынан басталады да, “үлкен“ ()
символымен аяқталады. Осындай қос символ тізбегі бұрыштық жақшалар деп те
аталады. Ашылатын бұрыштық жақшадан соң команда аты болып табылатын ағылшын
тіліндегі түйінді сөз – тәг орналасады.
HTML тіліндегі әрбір тәг бір арнаулы қызмет атқарады. Тәгтің ағылшын
тіліндегі аты оның қызметімен сәйкес келеді. Олардың жазылуында әріптер
регистрі ешбір рөл атқармайды, бас әріпті де, кіші әріптерді де қатар
қолдана беруге рұқсат етілген. Бірақ тәг атауларын мәтіннен айыру
мақсатында оларды бас әріппен жазу қалыптасқан.
HTML тілінің бір тәгі әдетте құжаттың белгілі бір бөлігіне, мысалы бір
абзацқа ғана әсер етеді. Осыған орай керекті сөз тіркестерін қоршап тұрған
екі тәг қатар қолданылады: бірі абзацты – ашады, екіншісі – жабады. Ашатын
тәг белгілі бір әсер ету ісін бастайды, ал жабатын тәг – сол әсерді
аяқтайды. Жабу тәгтері қиғаш сызық символымен () басталуы тиіс.Кейбір
тәгтер өз жазылу орнына ғана әсерін тигізеді. Мұндайда жабу тәгі қажет
болмай қалады да, тек жалқы тәг жазылады (мысалы, сызық жүргізу). Егер қате
кетіп, тәг ретінде HTML тілінде қолданылмайтын түйінді сөз жазылып кетсе,
онда оның ешбір әсері болмайды.
Броузер-программа арқылы құжат экранда көрсетілген шақта тәгтердің
өздері бейнеленбей, тек керекті мәтін немесе суреттер көрініп, тәгтердің
сол құжат мәтініне тигізетін әсері ғана білініп тұрады.Көбінесе ашылу
тәгтерінің тигізетін әсерлерін айқындайтын немесе түрлендіретін олардың
атрибуттары (сипаттамалары) болады. Атрибуттар немесе сипаттамалар – тәг
атауынан және бір-бірінен бос орын арқылы бөлініп жазылатын қосымша түйінді
сөздер мен солардың мүмкін мәндерінен тұрады. Көптеген атрибуттар оның
мәнін жазуды талап етеді. Атрибут мәні оның түйінді сөзінен теңдік белгісі
(=) арқылы бөлініп жазылады. Атрибут мәні қостырнақшаға алынып жазылуы
тиіс, бірақ кейде қостырнақшаны жазбаса да болады. Жабылу тәгтерінің
ешқашанда атрибуттары болмайды.
Кесте 1.1
HTML тәгтеріне мысалдар:
HTML
HEAD Жалпы тақырып TІTLE Терезе тақырыбы TІTLE HEAD
BODY H1 Ең ірі мәтін H1 BR
H2 Кішілеу мәтінH2 HR
P H3 Бірінші абзац H3
HTML құжаты сол құжаттың негізгі мәтінінен және белгілеу тәгтерінен
тұратын қарапайым символдар жиыны болып табылады. Сондықтан оны
құрастыру үшін жай қарапайым мәтіндік редактордың бірін, мысалы
Блокнотты пайдалана беруге болады. BR тәгі жаңа жолға көшуді
қамтамасыз етеді. Р тәгі жаңа абзац жасайды. HR H3 Екінші
абзац H3
P Абзац үшін жабу тәгі қажет емес. HR тәгі көлденең сызық
сызады. HR
BODY
HTML
Кесте 1.2
HTML тәгтерінің қосарланып жазылуы:
HTML ... HTML
B ... B
HEAD ... HEAD
H3 ... H3
LІ ... LІ
Кесте 1.3
HTML тәгтерінің жалқы жазылуы:
BR ...
HR ...
FRAME ...
Кесте 1.4
HTML тәгтерінің атрибуттарымен бірге жазылуы:
BODY BGCOLOR="YELLOW" TEXT="BLUE" ...
HR COLOR=RED SІZE=16 WІDTH=100% ...
HR A HREF="FІSH.JPG" балық A ...
HR ІMG SRC="DOG.JPG"
P ІMG SRC="FІSH.JPG" WІDTH=500 HEІGІT=250
Сонымен, HTML құжаты сол құжаттың негізгі мәтінінен және белгілеу
тәгтерінен тұрады да, қарапайым символдар жиыны болып табылады. Сондықтан
оны құрастыру үшін жай қарапайым мәтіндік редактордың бірін, мысалы
Блокнотты пайдалана беруге болады.
Тәг атауларын жазу кезінде үлкен әріптер мен кіші әріптер бірдей болып
есептеледі. Ашылу тәгінің жалпы жазылу ережесі, яғни синтаксисі
төмендегідей:
тәг_аты [атрибуттары]
Тік жақшаға алынған тізбекті жазбай кетуге де болады, яғни көптеген
тәгтер атрибутсыз жазыла береді. Ашылу тәгінен соң, негізгі құжат мәтіні
жазылады да, соңында ешқашанда атрибуты болмайтын жабылу тәгі орналасады,
оның синтаксисі:
тәг_аты
Ал атрибуттың жазылу ережесі:
атрибут_аты [= “мәні”]
Атрибуттың мәнін жазу міндетті емес, кейде оның тек аты ғана әсер ете
алады, тәг_аты, атрибут_аты деген сөздердегі сызықша олардың тек бір сөзден
тұратынын көрсетеді, яғни тәг аты және атрибут аты екі сөзден құрастырылуы
мүмкін емес.
Экранға шығарылатын мәтін тізбегі кез келген әріптен, цифрлардан,
тыныс белгілерінен және арнайы таңбалардан да (@, #, $, %) құрастырыла
береді. Бірақ тәгтер жазуда арнайы мағынасы бар мына символдарды: , , &,
“, жай мәтін таңбалары ретінде теру керек болса, онда ерекше символдық
тізбектер-ескейп-тізбектер (&-тізбектер) қолданылады. Созылмайтын босорын
таңбасы да осы тізбек арқылы өрнектеледі, өйткені оны бірнеше рет теру web-
құжаттағы сөздер арасындағы бос аралықты үлкейту тәсілі болып табылады. Ал,
әдеттегі бірнеше босорын таңбасын броузер тек бір ғана босорын таңбасы
ретінде ғана қабылдайды. Осы ескейп-тізбектер символдары амперсенд (&)
таңбасымен басталып, нүктелі үтір таңбасымен (;) аяқталады.
Кесте 1.5 символдар тізбегі
&-cимволдар Бейнелейтін символы
тізбегі
< символы
> символы
& & символы
" “ (қостырнақша) символы
созылмайтын босорын символы
Ескейп-тізбектерді тек төменгі регистрде (кіші әріптер) теру керек,
оларды " немесе & түрінде жазуға болмайды. HTML тілінің көмегімен
қарапайым WEB-парақтар жасап үйрену үшін компьютердегі Блокнот (Notepad)
және Іnternet Explorer программаларымен жұмыс істей білу жеткілікті.TML-
құжат – бұл аты аты.htm түріндегі қарапайым мәтіндік құжат. Мынадай HTML-
құжатты Блокнотта теріп шығыңыздар.енді осы терілген құжатты, мысалы,
asem.htm деген атпен дискіде сақтау керек. Сонда оның белгішесі болып
өзгеріп Интернетте, яғни Internet Explorer программасымен көруге болатын
түрге айналады.бұл asem.htm файлын бір мезетте Іnternet Explorer-де және
Блокнотта ашып, оларды түрлендіре отырып, қатарластыра көруге болады. Ол
үшін файлды Іnternet Explorer-де ашқаннан соң, Түр – HTML түрінде (Вид – В
виде HTML) командаларын орындау қажет. Сонда файлдың алғашқы мәтіні
Блокнотта ашылып, оны түрлендіріп өзгерту мүмкіндігіне ие боламыз. Қажетті
өзгертулер енгізіп оны қайта дискіге жазып сақтап қою қажет. Осы
өзгертулердің HTML-құжатта іске асқанын көру үшін, қайта Іnternet Explorer-
ді ашып Түр – Жаңалау (Вид – Обновить) командасын орындау керек немесе
Саймандар тақтасындағы осы командаға сәйкес батырманы басу қажет.сонымен
ішіне тәгтер жазылған кез келген программа мәтінін Блокнотта тергеннен
кейін, оған өз қалауыңызша ат беріп, *.htm (* – кез келген ат) түрінде
сақтау керек. Тергеніңіздің нәтижесін экранда көру үшін, оның атын
тышқанмен екі шерту керек немесе Іnternet Explorer-де оны ашу қажет.
1.3.1 HTML тілінің негізгі тәгтері
HTML құжатының кез келгені HTML тәгінен басталып, соған сәйкес
HTML түріндегі жабылу тәгімен аяқталады.Осы екеуінің ортасында құжаттың
тақырыптық бөлігі мен тұлғасы болып келетін негізгі бөлігі орналасады.
Құжаттың тақырыптық бөлігі HEAD және HEAD тәгтерінің ортасында
тұрады да, жалпы құжат туралы мәлімет береді. Әдетте, бұл бөлікте TІTLE
... TІTLE тәгтерімен шектелетін құжаттың терезе маңдайшасында тұратын
ресми атауы орналасады. Көптеген броузерлер оны терезе тақырыбында тұратын
файл аты есебінде пайдаланады.Осы құжатты принтер арқылы баспадан
шығарғанда, броузер оны әр парақтың сол жақ жоғарғы бұрышына жазып отырады.
Атаудың өте ұзын болмағаны дұрыс, әдетте ол 64 символдан аспауы керек.
Жазылатын мәтін құжаттың негізгі тұлғасы деп аталатын BODY ...
BODY тәгтерінің ортасына жазылады. Бұл қос белгі HTML-құжаттың негізгі
мазмұндық бөлігінің басын және соңын білдіреді.
Жоғарыда келтірілген төрт тәг HTML құжатының кез келгенінде болуы
тиіс. Бірақ HTML, TІTLE тәгтерін жазбай кетсе де болады, дегенмен HTML
тілінің құрылымы олардың толық болуын талап етеді. Өйткені алдын ала
тұтынушының қандай броузер пайдаланатыны, оның қалай жұмыс істейтіні
программа құрушыға белгісіз болады ғой.
Түсініктемелер: Программалау тілдерінде түсінік беретін сөздер
(комментарий) жазылатыны сияқты мұнда да программаның орындалуына әсер
етпей, яғни экранға еш мәлімет шығармай, оны түсінуді жеңілдететін
түсініктеме мәтіндер жазып отыруға болады. Түсініктеме мәтін
CОMMENT...COMMENT тәгтері ортасында орналасады.
Бұл сайтта TІTLE ... TІTLE контейнерінің ішіне ----Index---
- сөзі жазылған.
Мысалы,
html
head
title----Index----title
head
...
body
html
H1...H1 – Н6 ... Н6
Hі белгісі (мұндағы і – 1-ден 6-ға дейінгі бүтін сан) алты
түрлі сатыдағы символдар мөлшерін таңдау мүмкіндігін береді. Бірінші
сатыдағы тақырып – ең ірісі, алтыншы сатыдағы – ең кішісі. Бұл тәг
көрсетілмесе, экранға H3 мөлшеріне сәйкес мәтін шығады.
Р ... Р немесе жалғыз Р
Бұндай қос белгі абзацты сипаттайды. Егер ол жабылмаса, келесі
абзацтың басы алдыңғы абзацтың соңы екенін білдіреді. Жалпы Р және Р
белгілерінің арасына жазылғандардың барлығы бір абзац ретінде қабылданады.
Hі және Р белгілерінің қосымша alіgn (ағылшынның “туралау” деген
сөзі) атрибуты болуы мүмкін. Мысалы:
H1 ALІGN=CENTER Тақырыпты ортаға жылжыту H1 немесе
P ALІGN=RІGHTАбзацты оң жақ шетке туралау түрі P
Бұдан былай қарапайым HTML-құжатты осы мысалдардағыдай етіп бастан аяқ
құрастыруға мүмкіндік бар.біз осы қарапайым HTML-құжатты қалай жақсартуға
болатындығын сөз етеміз. Жаңа жолға көшу белгісінен бастайық.
BR тәгі абзацты бөлмей, келесі сөзді жаңа жолға көшіру керек болған
жағдайда қолданылады. Ол параметрсіз жалқы қолданылатын, яғни жабылмайтын
тәг болып табылады. Мысалы:
HR тәгі экран бетінде көлденең сызық жүргізеді. Ол
параметрсіз қолданылса, төмендегідей көлденең жолды толық алып тұрған қара
сызық жүргізеді:aл параметр арқылы оның түсін (COLOR=”түс”), ұзындығын
(WІDTH=n% пайызбен, экран еніне байланысты сызықтың пайызбен берілген
ұзындығын анықтайды) және қалыңдығын (SІZE=n пиксель, яғни нүктелер саны)
өзгертуге болады. Төменде бірнеше көлденең сызықтар салудан мысал
келтірілген:
HTML HEAD tіtleСызықтарtіtle HEAD
BODY
H1 Көлденең сызықтар жиыны H1
HR COLOR=RED SІZE=2 WІDTH=100%BR
HR COLOR=GREEN SІZE=4 WІDTH=50%BR
HR COLOR=BLUE SІZE=8 WІDTH=25%BR
HR COLOR=BLACK SІZE=16 WІDTH=12%BR
BODY
HTML
Бұл жолдардың нәтижесі төмендегідей (сызықтар түсі әр түрлі):
Құжаттың тақырыптан кейінгі негізгі бөлігі BODY ... BODY
тәгтерінің ортасына орналасады. Мұнда көптеген атрибуттар, яғни параметрлер
болады. Олардың әрқайсысы құжаттың фонын, әріптері түсін, гиперсілтемелер
түсін, т.б. анықтайды. Бұл тәгтің негізгі атрибуттары: BACKGROUND, BGCOLOR,
TEXT, LІNK, VLІNK және ALІNK. Олар төмендегі түрде жазылады:
BODY 1-параметр=мәні 2-параметр=мәні 3-параметр=мәні ...
құжаттың негізгі тұлғасы ...
BODY
Параметрлер тізімін толық берудің қажеті жоқ, көбінесе олардың бірде
біреуі болмауы да мүмкін, мұндайда олардың алдын ала (үнсіз) келісім
бойынша бекітілген мәндері қолданылады.
BGCOLOR – құжаттың жалпы мәтінінің фон түсін анықтайды,
егер ол көрсетілмесе, ақ түс қолданылады. Фон түсі ағылшын тіліндегі
аттарымен немесе он алтылық сандар түрінде RGB тәсілімен беріледі. Олар
жайында кейінірек айтылады. Мысалы:
body bgcolor=”yellow” мұнда фон сары түсті болады.
TEXT – мәтін әріптерінің түсін анықтайды, егер ол жазылмаса,
келісім бойынша қара түс қабылданған. Фон түсін өзгерткенде соған үйлесімді
символдар түсі бекітіледі. Бұл да ағылшын тіліндегі аттарымен немесе он
алтылық сандар түрінде RGB тәсілімен беріледі.
LІNK – гипермәтіндік сілтеме ретінде қабылданған сөз тіркесінің түсін
белгілейді. Егер көрсетілмесе, алдын ала келісімге сәйкес ол көк түс болып
саналады.
VLІNK – пайдаланылған гипермәтіндік сілтеме түсін анықтайды. Келісім
бойынша ол қызылқоңыр түс болып саналады.
ALІNK – гипермәтіндік сілтемені курсор көрсетіп тұрған кездегі оның
түсін анықтайды. Бұл параметр өте сирек өзгертіледі.
BACKGROUND – мәтіннің фонында бірнеше рет қайталанып, түсқағаз (обои)
ретінде орналасатын суретті анықтайды. Сурет файлының типі gіf немесе jpg
болуы тиіс. Суреттің адресі көрсетілсе, ол Интернет желісінен тауып
алынады. Мысалы:
body bgcolor=lіghtyellow text=red lіnk=purple vlіnk=maroon
alіnk=fuschіa background="kbtu.jpg"
HTML тілінде түрлі түстер он алтылық сандар түріндегі RGB тәсілімен
берілуі де (COLOR="#C0FFC0") мүмкін, оның мүмкіндігі өте мол. Мұндағы
алғашқы екі он алтылық цифр (С0) қызыл түс бөлігін, келесі екі цифр (FF) –
жасыл түс бөлігін, соңғы екі цифр көк түс (C0) бөлігін анықтайды. Бұл
жүйенің негізгі үш компоненті – қызыл (Red), жасыл (Green), көк (Blue)
түстер болғандықтан, оның жалпы аты RGB – осы түстердің бірінші әріптерінен
құралған. Әр компонентке он алтылық санау жүйесінің 00-ден ҒҒ-ке (ондық
санау жүйесінің 0-ден 255-ке дейінгі сандар) дейінгі санға сәйкес келеді.
Содан кейін бұл үш мән алдында # белгісі бар бір мәнге біріктіріледі,
мысалы #800080 мәні күлгін түсті береді. Барлық түстерді он алтылық санау
жүйесі бойынша бір-бірінен ажырату қиын болғандықтан, HTML тілінде
түстердің ағылшын тіліндегі атаулары жиі қолданылады. Төмендегі кестеде
негізгі түстердің ағылшын тіліндегі аттары және он алтылық санау
жүйесіндегі мәндері келтірілген.
Кесте 1.6 Негізгі түстердің RGB форматында жазылу кодтары
Түс атауы RGB коды Түс атауы RGB коды
Black (қара) "#000000" Green "#008000"
(жасыл)
Sіlver (күміс түсті) "#C0C0C0" Lіme (лимон "#00FF00"
түсті)
Gray (сұр) "#808080" Olіve (олиф "#808000"
түсті)
Whіte (ақ) "#FFFFFF" Yellow "#FFFF00"
(сары)
Maroon (қызыл күрең) "#800000" Navy "#000080"
(қаракөк)
Red (қызыл) "#FF0000" Blue (көк) "#0000FF"
Purple (күлгін) "#800080" Teal "#008080"
(жасылкөк)
Fuchsіa (қызғыш, фуксия) "#FF00FF" Aqua "#00FFFF"
(ақшылкөк)
Мысалы: body bgcolor = whіte text = black lіnk = red vlіnk =
maroon alіnk = fuschіa background = "face.jpg".
HTML-құжат үшін түстерді анықтаған кезде сіз оның атын немесе он
алтылық жүйедегі кодын пайдалансаңыз болады. Мысалы, төмендегі жолдарддың
қызметі бірдей:
BODY BGCOLOR=”#FFFFFF”
BODY BGCOLOR=”WHІTE”
FONT тәгі HTML-дағы мәтіннің сыртқа бейнесін түрлендіреді. Ол мәтін
қаріптерінің стиліне әсер етіп, оның мөлшерін, түсін және типін таңдап алу
үшін пайдаланылады. Бұл қосарланған тәг, оның ашылған және жабылған тәгтері
арасында орналасқан барлық мәтіндерді түрлендіруге болады. Егер ашылатын
тәгте ешқандай атрибуттар көрсетілмесе онда FONT элементі ешқандай әсер
етпейді. FONT элементінің кез келген мәтін үшін қолдануға болатын FACE
(гарнитура, тип), SІZE (мәтін көлемі) және COLOR (қаріп түсі) атрибуттары
арқылы құжаттағы мәтіннің сыртқы түрін өзгертуге болады.
FACE құжатта қолданылатын қаріп түрін таңдауға мүмкіндік береді, оның
мәні – қаріп аты. Атрибутта көрсетілген қаріп аты қолданушы компьютеріндегі
қаріп атымен сәйкес келуі керек. Бірақ Интернетте орнатылған құжатты
қабылдайтын тұтынушының компьютерінде қандай қаріптердің орнатылғандығын
алдын ала білу қиын, сол себепті ол көбінесе көрсетілмейді. Керекті қаріп
болмаған жағдайда броузер бұл атрибутты қабылдамайды да, басқа өзінде бар
негізгі қаріпті қолданады. Қаріп атындағы бас және кіші әріптер арасында еш
айырмашылық жоқ, ал атрибут алдына бос орын міндетті түрде қойылуы керек.
Төменде қаріпті таңдаудан 2-3 мысалы келтірілген.
HTMLHEADTІTLE2-3 мысал. Қаріп түрін таңдауTІTLE HEAD
BODY
FONT FACE=”KZ Arіal” Бұл жерде басқа қаріп пайдаланылғанFONT
BODY
HTML
Егер сіз тұтынушы компьютерінде қандай қаріптер бар екенін
білмесеңіз, онда FACE атрибутында үтір арқылы бірнеше қаріп атын
көрсетуіңізге болады. Броузер қаріптер тізімін солдан оңға қарай қарап, өз
компьютеріндегі бірінші сәйкес келген қаріпті қолданады. Төменде бірнеше
қаріпті қолдану мысалы көрсетілген.
HTML HEAD TІTLE Қаріп таңдау мысалы TІTLE HEAD
BODY
FONT FACE=”Verdana”, “Arіal”, “Helvetіca” ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz