Тұтқырлық үйкеліс күші

Мазмұны

Кіріспе

Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазіргі педагогикалық қоғамдастықтың алдында білім берудің жаңа модулін құрудың, сынақтан өткізу мен енгізудің ауқымды міндеттері тұр. Оның жүйесінің негізгі ұстанымдары «Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында» көрсетілген [1. Б. 15] .

Осы бағытта оқытудың тиімді әдіс-тәсілдерін таңдап, жұмыстың нәтижелі болуына үздіксіз ізденіп, оқушылардың білімі мен шығармашылық қабілет- терін дамытуда «Оқу материалын тірек - сызбалар арқылы оқыту технологиясын» пайдалануға болады. Бұл технология тәжірибеде білімді қолдануда біліктілікті жетілдіру үшін көптеген оқу уақытын үнемдейді. Тірек-сызбаны пайдаланудың нәтижесі - тақырыптың тұтастығын, қисындылығын, ықшамдылығын, көрнекілігін қамтамасыз етеді, оқушылардың білімін тиянақтайды, алған білімін оңай еске түсіруге көмектеседі.

Зерттеу жұмысының мақсаты. Мектептің физика курсын оқыту барысында «Оқу материалын тірек - сызбалар арқылы оқыту технологиясын» қолдану және оқу сабақтарын жоспарлаудың теориялық негіздері мен оны тәжірибелік негіздерін зерттеу.

Зерттеу жұмысының міндеттері:

• «Орта мектеп физика курсының механика бөлімі бойынша сабақтарының тірек-конспектілерінің» теориясын жинақтау.
• В. Ф. Шаталовтың «Тірек конспектілер арқылы оқыту технологиясын» оқыту үрдісінде тиімділігін зерделеу.
• Физика пәнінде қолданылатын тірек-сызбаларды пайдаланып, оның тиімділігін зерттеу.

Зерттеу жұмысының нысаны. Жалпы орта білім беретін мектептегі оқу үдерісі.

Зерттеудің ғылыми болжамы. Физика және астрономия пәнін оқыту барысында оқу процесінде тірек-сызбалар арқылы оқыту технологиясын қолдану арқылы физика және астрономия сабақтарын жоспарлау мақсатты түрде оқушылардың ақыл-ой қабілетін қалыптастыруға және олардың танымдық белсенділігін жоғарылатуға мүмкіндік береді.

Зерттеу жұмысының әдістері:

• Зерттеу мәселесі бойынша ғылыми-әдістемелік, педагогикалық- психологиялық әдебиеттерді, сондай-ақ физика және астрономия пәні бойынша әрекет етуші оқулықтар мен оқу бағдарламаларын теория жүзінде талдау.
• Алға қойылған «Орта мектеп физика курсының механика бөлімі бойынша сабақтарының тірек-конспект» әдісін зерттеу мақсатында тәжірибелік жұмысты жүзеге асыру.
• Зерттеу нәтижелерін физика-математикалық өңдеу.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы:

• Физика курсын оқыту барысында «Орта мектеп физика курсының механика бөлімі бойынша сабақтарының тірек-конспектілерін» қолдану арқылы оқушылардың танымдық белсенділіктерін қалыптастырудың қажеттілігі және дидактикалық мүмкіндіктері теориялық негізделді.
• Оқушылардың танымдық белсенділігін қалыптастыруға, физиканы оқу барысында олардың логикалық ойлау қабілетін дамытуда тірек-сызбаларды қолдану технологиясының тиімділігі көрсетілді.
• «Оқу материалын тірек - сызбалар арқылы оқыту технологиясы» қолданылған сабақ жоспарының үлгілері жасақталады.

Зерттеу жұмысының практикалық құндылығы:

• Пән бойынша оқушылардың білім деңгейін көтерудің тәсілдерін өңдеу.
• «Орта мектеп физика курсының механика бөлімі бойынша сабақтарының тірек-конспектілерінің» қолданылуы мен өңделуі.
• Зерттеудің негізгі ережелері мен қорытындыларын мектеп мұғалімдері өздерінің тәжірибелік қызметінде пайдалана алады, сонымен бірге оларды болашақ мамандарды дайындау кезінде қолдануға болады.

Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, «Орта мектеп физика курсының механика бөлімінің қысқаша мазмұны», «Орта мектеп физика курсының механика тарауын оқытудың педагогикалық-психологиялық негіздері», «Орта мектеп физика курсының механика тарауын оқытуда тірек-конспектілерін пайдалану жолдары» атты бөлімдерден, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады. Жұмыс 75 бетте баяндалады, 20 суреттен, 1 кестеден, 9 сұлбадан тұрады.

Дипломдық жұмыс қорытындысында жүргізілген зерттеу нәтижесінде алынған тұжырымдар жасалынды.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 21 атаудан тұрады.

Қосымшада «Орта мектеп физика курсының механика тарауын оқытуда тірек-конспектілерін пайдалану жолдары» қолданылған сабақ жоспарларының үлгілері көрсетілген.

Ақпараттық база. Жалпы педагогикалық-психологиялық әдебиеттер, мектеп оқулығы, интернет көздері, физиканы оқыту әдістері туралы оқулықтар мен оқу құралдары.

Тірек сөздер. Танымдық белсенділік, тірек-сызбалар, Шаталовтың педагогикалық технологиясы, қайталау негізінде білімді меңгерту принципі.

1 Орта мектеп физика курсының механика бөлімінің қысқаша мазмұны

1. 1 Кинематика негіздері

Кинематика - механикалық қозғалыс туғызушы себептердің күштерді ескерусіз оқитын механикалық бөлім.

Механикалық қозғалыс - дененің бөлшектерінің немесе олардың кеңестіктерінің бөліктерінің уақыттың өтуімен басқа денелерге қатысы.

Дененің кеңестіктегі орнын және оның қозғалысын қандайда санақ жүйесіне қатысты беруге болады:

• қозғалысқа қатысты санақ денесімне.
• санақ денесіне қатысты координаталық жүйемен.
• Өлшеу тәсілімен.

Дененің кез келген қозғалысын негізгі екі түріне бөлуге болады: ілгермелі және айналмалы.

Ілгермелі қозғалыс деп барлық нүктелері бірдей қозғалатын дененің қозғалысын айтады.

Айналмалы қозғалыс деп центрлері айналыс өсі деп аталатын бір түзудің бойында жататын, барлық нүктелері шеңбер бойымен қозғалатын денені айтады.

Материялық нүкте деп берілген жағдайда оның өлшемдерін ескермеуге болатын денені айтады [5. Б. 14] .

Материялық нүкте қозғалысын берудің тәсілдері

Векторлық тәсіл: берілген уақыт моментінде материялық нүктенің орнын координаталар басынан берілген нүктеге жүргізілген $\overrightarrow{r}$ радиус векторын сипаттайды.

z

х

у

О

z

у

х

Сурет 1. 1. 1. Материялық нүкте қозғалысын берудің векторлық тәсілі.

Координаталық тәсіл: берілген уақыт моментінде материалдық нүктенің орны үш координаталармен (х, у, z) сипатталады.

$r = \left \overrightarrow{r} \right = \sqrt{x^{2} + y^{2}{+ z}^{2}}$ (1. 1. 1)

Траектория - материалық нүктенің қозғалыс барысында кеңестікте сызатын сызығы. Тракторияның түрі бойынша түзусызықты және қисықсызықты деп ажыратылады.

В

S

Сурет 1. 1. 2. Материялық нүктенің траекториясы

S жол - материалық нүктенің қозғалыс барысында траектория бойынша жүріп өтен. Жол - скаляр шама.

Орын ауыстыру $\mathrm{\Delta}\overrightarrow{r}$ - нүктенің бастапқы және ақырғы орындарын қосатын орналастыру векторы.

Орын ауыстырудың векторлық модулі

$\mathrm{\Delta}r = \left \mathrm{\Delta}\overrightarrow{r} \right = \sqrt{\left( x_{B} - x_{A} \right) ^{2}} + \left( y_{B} - y_{A} \right) ^{2} + \left( z_{B} - z_{A} \right) ^{2}$ (1. 1. 2)

Дене бір бағыттағы түзу сызықты қозғалысы кезінде $\left \mathrm{\Delta}\overrightarrow{r} \right = S$ .

Жылдамдық

Орташа (жолдық) $ʋ$ жылдамдық - $\mathrm{\Delta}s$ жүріп өткен $\mathrm{\Delta}t$ уақыт аралығының сан жағынан қатынасына тең:

$(ʋ) = \frac{S}{\mathrm{\Delta}t}\ немесе\ (ʋ) = \frac{S}{t}\ .$ (1. 1. 3)

Орын ауыстырудың орташа жылдамдығы - $\ \mathrm{\Delta}r\ \$ орын ауыстырудың оны жүріп өтуге қажет $\mathrm{\Delta}t$ уақыт қатынасына тең: $\$

$(ʋ) = \frac{\mathrm{\Delta}r}{\mathrm{\Delta}t}.$ (1. 1. 4)

Лездік жылдамдық - бұл берілген уақыт моментіндегі жылдамдықтың $ʋ_{лез\ }\ \$ аз уақыт $\mathrm{\Delta}t$ аралығындағы сан жағынан тек физикалық шама.

$\overrightarrow{ʋ} = \lim_{\mathrm{\Delta}t \rightarrow 0}\frac{\mathrm{\Delta}\overrightarrow{r}}{\mathrm{\Delta}t}$ (1. 1. 5)

Жылдамдық қозғалыстың жылдамдығын және бағытын сипаттайды. Жылдамдық траекторияға әр уақытта жанама бойымен бағытталған Жылдамдықтың өлшем бірлігі ХБЖ $\lbrack ʋ\rbrack = 1м/с$

Үдеу $\overrightarrow{а}$ - $\mathrm{\Delta}ʋ$ жылдамдықтың өзгерісінің $\mathrm{\Delta}t$ уақыт аралығының қатынасын береді. Сан жағынан векторлық физикалық шама.

$\overrightarrow{а} = \frac{\mathrm{\Delta}\overrightarrow{ʋ}}{\mathrm{\Delta}t} = \frac{\overrightarrow{ʋ} - {\overrightarrow{ʋ}}_{0}}{\mathrm{\Delta}t}$ (1. 1. 6)

Үдеу жылдамдық модулінің және бағытының өзгеру шапшандығын сипаттайды.

Үдеудің өлшем бірлігі ХБЖ [а] = 1 м/с ²

Қозғалыстың салыстырмалығы

Қозғалмайтың санақ жүйесіне қатысты дененің $\mathrm{\Delta}r$ берілген уақыт аралығында орын ауыстыруы. Қозғалмайтын санақ жүйесіне және қозғалатын санақ жүйесіне қатысты орын ауыстырудың геометриялық қосындысына тең:

$\mathrm{\Delta}\overrightarrow{r} = \mathrm{\Delta}\overrightarrow{r}' + \mathrm{\Delta}\overrightarrow{r_{0}}$ (1. 1. 7)

y

z

z’

y’

x

x’

O

O

Сурет 1. 1. 3. Материалық нүктенің ілгермелі қозғалысы.

Қозғалмайтын санақ жүйесімен қатысты дененің жылдамдығы $ʋ$ оның қозғалатын санақ жүйесіне қатысты жылдамдығының геометриялық қосындысына тең:

$\overrightarrow{ʋ} = {\overrightarrow{ʋ}}' + \overrightarrow{ʋ_{0}}\ \ \ \ \ \ \ \$ (1. 1. 8)

(жылдамдықты қосудың классикалық заңы)

Бірқалыпты түзу сызықты қозғалыс

Дене кез - келген уақыт аралықтарында бірдей жол жүретін қозғалыс бірқалыпты қозғалыс деп аталады [7. Б. 8] .

Бірқалыпты түзу сызықты қозғалыс кезінде:

Үдеу $\boxed{\overrightarrow{а} = 0}$ Жылдамдық $\boxed{\overrightarrow{ʋ} = const}$ Орын ауыстыру $\boxed{\mathrm{\Delta}\overrightarrow{r} = \overrightarrow{ʋ}\mathrm{\Delta}t}$
Жүріп өткен жол $\boxed{S = \ ʋt}$

Координата $\boxed{x = x_{0} \pm ʋ_{x}t}$
(бірқалыпты түзу сызықтық қозғалыстың
кинематикалық теңдеуі)

$ʋ_{x}$ жылдамдық проекциясы «+» таңба алынады егер жылдамдықтың бағыты кез-келген таңдап алынған бағытпен сәйкес келсе, қарама-қарсы жағдайда «-» таңбасы алынады.

.

.

.

x

O

x

S

.

.

.

x

O

x

S

Сурет 1. 1. 4. Бірқалыпты түзу сызықты қозғалыс.

Бірқалыпты айнымалы қозғалыс

Кез-келген уақыт аралығында жылдамдықтың модулі бірдей шамаға өзгеретін дененің қозғалысы бірқалыпты айнымалы қозғалыс деп аталады.

Бірқалыпты айнымалы қозғалыс кезінде:

Үдеу $\boxed{\overrightarrow{а} = const}$
Жылдамдық $\boxed{\overrightarrow{ʋ} = \overrightarrow{ʋ_{0}} + \overrightarrow{a}t\ }$

Егер үдеу векторы жылдамдық векторына сәйкес бағыттас болса, онда қозғалыс бірқалыпты үдемелі болады. Егер үдеу векторы қарама-қарсы болса бірқалыпты кемімелі болады.

Орын ауыстыру $\boxed{\mathrm{\Delta}\overrightarrow{r} = \overrightarrow{ʋ_{0}}t + \frac{\overrightarrow{а}t^{2}}{2}}$
Жүріп өткен жол $\boxed{S = \ ʋ_{0x}t \pm \frac{a_{x}\ . \ \ t^{2}\ }{2}\ \ немесе\ \ S\ = \ \frac{ʋ_{x}^{2} - ʋ_{0x}^{2}}{\pm 2a}\ }\$

Координата $\boxed{x = x_{0} \pm ʋ_{0x}t \pm \frac{a_{x}t^{2}}{2}}$ (бірқалыпты айнымалы қозғалыстың
кинематикалық теңдеуі)

$ʋ_{x}$ жылдамдық прекциясы ( $a_{x}$ үдеуінің проекциясы) «+» таңбасымен алынады, егер жылдамдық және үдеу бағыты таңдап алынған бағытпен сәйкес келсе, қарама-қарсы жағдайда $ʋ_{x}$ жылдамдық проекциясы ( $a_{x}$ үдеуінің проекциясы) «-» таңбасы алынады.

Дененің еркін түсу үдеуі

Бірқалыпты айнымалы түзу сызықты қозғалыс дербес жағдай болып тек қана ауырлық күшінің әсерінен жүзеге асатын $\overrightarrow{g}$ денелердің түсуі болып табылады. Еркін түсу үдеуі g=9, 81m/c ² уақыт бойынша ауырлық күші бағытымен сәйкес келсе ол дененің массасына тәуелсіз, бірақ орынның $\varphi = 45^{o}$ ендігіне және жердің бетінде қозғалатын дененің h биіктігіне тәуелді $h \ll R_{ж}$ . Егер формула (R _ж Жердің радиусы) еркін түсу үдеуі және бірқалыпты айнымалы қозғалыстың формуласын пайдаланса:

.

.

O

S

y

y0

y

.

.

y

y0

O

y’

Сурет 1. 1. 5. Дененің еркін түсу үдеуінің қозғалысының бағыты.

Үдеу $\boxed{\overrightarrow{g} = const}$ Жылдамдық $\boxed{\overrightarrow{ʋ} = \overrightarrow{ʋ_{0}} + \overrightarrow{g}t}$ Орын ауыстыру $\boxed{\mathrm{\Delta}\overrightarrow{r} = \overrightarrow{ʋ_{0}}t + \frac{\overrightarrow{g}t^{2}}{2}}$ Жүріп өткен жол $\boxed{S = ʋ_{0y}t \pm \frac{g. t^{2}}{2}\ \ және\ \ S = \frac{ʋ_{y}^{2} - ʋ_{0y}^{2}}{\pm 2g}}\$ (бір бағытты
қозғалыс кезінде)

Координата $\boxed{y = y_{0} \pm ʋ_{0y}t \pm \frac{{gt}^{2}}{2}}$

Горизонталь лақтырылған дененің қозғалысы

Қозғалысқа кедергі болмаған кезде лақтырылған денеге тек қана ауырлық күші әсер етеді. $ʋ\$ жылдамдықпен горизонталь лақтырылған дене қарсы жазық болады (екі өлшемді қозғалыстың түрі болып табылады) . Дене $x$ өсі бойымен бірқалыпты $ʋ_{0}$ жылдамдық бірқалыпты үдемелі және 0у өсі еркін түсу үдеуімен бірқалыпты үдемелі қозғалады. Дененің қозғалыс траекториясы парабола болады [2. Б. 16-18] .

.

y

h

l

O

x

Сурет 1. 1. 6. Горизонталь лақтырылған дененің қозғалысы.

t yақыт моментіндегі $x$ және у координаталар $\boxed{x = ʋ_{0}t; \ \ \ y = h - \frac{{gt}^{2}}{2}}$

Қозғалыс траекториясының теңдеуі $\boxed{y = h - \frac{g}{2ʋ_{0}^{2}}x^{2}}$

t yақыт моментіндегі жылдамдық $\boxed{ʋ_{x} = ʋ_{0}\ \ \ \ ʋ_{y} = - gt}$ векторының проекциясы $\ \ \boxed{ʋ = \ \sqrt{ʋ_{x}^{2} + ʋ_{y}^{2}} = \sqrt{ʋ_{0}^{2} + (gt) ^{2}}}$

t yақыт моментіндегі жылдамдық векторымен

бұрыштық тангенсі $\boxed{tg = \frac{\left ʋ_{y} \right}{\left ʋ_{x} \right} = \frac{ʋ_{0}}{gt}}$

Дененің ұшу уақыты $\boxed{t = \sqrt{\frac{2h}{g}}}$

Дененің ұшу қашықтығы $\boxed{l = ʋ_{x}t = ʋ_{0}\sqrt{\frac{2h}{g}}}$

Горизонталь лақтырылған дененің қозғалысы

Горизонталь лақтырылған дененің жағдайындағыдай горизонталь бұрышпен $\alpha$ бұрыштық $ʋ_{0}$ жылдамдықпен лақтырылған денеге тек қана ауырлық күші әсер етеді (кедергі күшін ескермейміз) .

Қозғалыс жарық қозғалысымен есептеледі. Дене (екі өлшемді) Ох өсі бойымен дене $ʋ_{x} = ʋ_{0}\cos\alpha$ жылдамдықпен бірқалыпты қозғалады, ал Оу өсі бойымен g еркін түсу үдеуімен (көтерілудің максималь биіктігіне дейін) бірқалыпты кемімелі, одан киін бірқалыпты үдемелі қозғалады.

Еркін түсу үдеуі мен бірқалыпты айнымалы дененің қозғалыс траекториясы парабола болады.

.

.

y

h _max

x

l

Сурет 1. 1. 7. Горизонталь лақтырылған дененің қозғалысы.

t уақыт моментіндегі дененің
х және у координатары $\boxed{\begin{array}{r} x = ʋ_{x}t = ʋ_{0}\cos\alpha t\ ; \\ \ y = \ ʋ_{0}\sin\alpha t - \frac{{gt}^{2}}{2} \end{array}}$

Қозғалыс траекториясының
теңдеуі $\boxed{y = tg\alpha x - \left( \frac{g}{{2ʋ}_{0}^{2}\cos^{2}\alpha} \right) x^{2}}$

t уақыт моментіндегі $ʋ_{x}$ және $ʋ_{y}$
жылдамдық векторларының проекцисы $\boxed{\begin{array}{r} ʋ_{x} = ʋ_{0}\cos\alpha; \\ ʋ_{y} = ʋ_{0}\sin{\alpha - gt} \end{array}}$ t уақыт моментіндегі $\overrightarrow{ʋ}$ жылдамдық
векторымен горизонтал арасындағы
$\beta$ бұрышының тангенсі $\boxed{tg\beta = \frac{\left ʋ_{y} \right}{\left ʋ_{x} \right} = \frac{\left ʋ_{0}\sin{\alpha - gt} \right}{ʋ_{0}\cos\alpha}}$

t уақыт моментіндегі $ʋ$ жылдамдық модулі
$\boxed{ʋ = \sqrt{ʋ_{x}^{2} + ʋ_{y}^{2}} = \sqrt{\left( ʋ_{0}\cos\alpha \right) ^{2} + \left( ʋ_{0}\sin{\alpha - gt} \right) ^{2}}}$

Дененің ұшу уақыты
(дененің ұшу уақыты оның максималь
биіктікке көтерілу уақытынан екі есе артық) $\boxed{t_{ұшу} = \frac{{2ʋ}_{0}\sin\alpha}{g}}$

Дененің максималь биіктікке көтерілу уақыты
(траекторияның максималь биіктігінде жылдамдық
проекциясы $ʋ_{0} = 0$ ге тең) . $\boxed{t_{ұшу} = \frac{ʋ_{0}\sin\alpha}{g}}$ Дененің ұшу қашықтығы $\boxed{l = ʋ_{x}t_{ұшу} = ʋ_{0}\cos\alpha\frac{{2ʋ}_{0}\sin\alpha}{g} = \frac{ʋ_{0}^{2}\sin{2\alpha}}{g}}$

(белілген $ʋ_{0}$ бастапқы жылдамдықта максималь ұшу қашықтығы $\alpha = 40^{0}$ бұрыш жасаған кезде мүмкін болады) .

Максималь көтеру биіктігі $\boxed{һ_{мах} = \frac{ʋ_{0}^{2}\sin^{2}\alpha}{2g}}$

Сызықтық бұрыштық жылдамдықтар

Шеңбер доғасы бойынша дененің қозғалғанын сипаттау үшін дененің бұрыштық жылдамдықтары пайдаланылады [5. Б. 15] .

Бұрыштық жылдамдық $\omega$ - радиусының бұрылу бұрышына, осы бұрылыс жүзеге асатын уақыттың қатынасына сан мәніне тең физикалық шаманы айтады.

$\omega = \frac{\mathrm{\Delta}\varphi}{\mathrm{\Delta}t}$ (1. 1. 9)

Шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалатын кездегі ( $\omega$ =const) бұрылу бұрышы мына қатынаспен анықталады.

$\mathrm{\Delta}\varphi = \omega\mathrm{\Delta}t$ (1. 1. 10)

Егер t ₀ =0 тең уақыт моментінде бастапқы бұрыш ${\ \varphi}_{0}$ - ге тең болса, онда мына формуламен анықталады:

$\varphi = \varphi_{0} + \omega t$ (1. 1. 11)

.

.

A

B

O

R

Сурет 1. 1. 8. Сызықты бұрышты жылдамдық.

Бұрыштық жылдамдық дененің бұрылу шапшандығын сипаттайды.

ХБЖ бұрыштық жылдамдықтың өлшем бірлігі $\lbrack\omega\rbrack = 1\frac{рад}{с} = 1с^{- 1}.$

Бұл жағдайда айналмалы дененің $ʋ$ жылдамдығы дененің сызықтық жылдамдығы деп аталады.

Бұрыштық және сызықтық жылдамдықтар мына қатынаспен байланысады

$ʋ = \frac{\mathrm{\Delta}S}{\mathrm{\Delta}t} = \frac{\mathrm{\Delta}\varphi \bullet R}{\mathrm{\Delta}t} = \omega \bullet R$ (1. 1. 12)

$\omega = \frac{ʋ}{R}$ (1. 1. 13)

Белгілі бір өске қатысты дене айналған кезде $\mathrm{\Delta}\varphi$ бұрылу бұрышы және $\omega$ бұрыштық жылдамдығы дененің барлық нүктелері үшін бірдей болады. Сонымен бірге $\mathrm{\Delta}S$ жолы және $ʋ$ сызықтық жылдамдық, R айналу өсіне дейінгі

қашықтықтан тәуелді.

$\omega = \frac{ʋ_{1}}{R_{1}} = \frac{ʋ_{2}}{R_{2}}\overset{\Rightarrow}{. }\frac{ʋ_{2}}{ʋ_{1}} = \frac{R_{2}}{R_{1}}$ (1. 1. 14)

Шеңбер бойынша бірқалыпты қозғалыс

Шеңбер бойынша бірқалыпты қозғалыс қисық сызықты қозғалыстың қарапайым және маңызды жағдайы болып табылады. Шеңбер бойынша бірқалыпты айнымалы қозғалыс кезінде дененің жылдамдығы уақыт өтуі бойынша өзгермейді, тек қана бағыты бойынша өзгереді. Нүктенің жылдамдығы бағыты бойынша өзгеретіндіктен шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалған кезде дене үдеу алады. Бұл үдеу кез - келген уақыт моментінде шеңбер центріне қарай бағытталады және ол центрге тартқыш үдеу деп аталады

.

.

B

O

R

A

Сурет 1. 1. 9. Шеңбер бойынша бірқалыпты қозғалыс.

Центрге тартқыш үдеу а _ц мына қатынас бойынша анықталады

$a_{ц} = \frac{ʋ^{2}}{R}.$ (1. 1. 15)

Нүктенің шеңбер бойынша бірқалыпты қозғалысын сипаттау үшін айналыс периоды және жиілігі ұғымдарын енгізеді [5. Б. 16] .

Айналыс периоды Т - осы уақытта дененің бір толық айналыс жасайтын уақыты.

$T = \frac{2\pi R}{ʋ} = \frac{2\pi}{\omega}.$ (1. 1. 16)

ХБЖ айналыс периодының өлшем бірлігі $\lbrack T\rbrack = 1c$

Айналыс жиелігі n - дене 1 секунтта жүзеге асыратын сан жағынан айналу санына тең физикалық шаманы айтады.

$n = \frac{1}{T} = \frac{ʋ}{2\pi R} = \frac{\omega}{2\pi}.$ (1. 1. 17)

ХБЖ айналыс жиелігінің өлшем бірлігі $\lbrack n\rbrack =$ 1 айн/санына = 1 c ^-1

... жалғасы

Сұйықтың динамикалық түтқырлығы

Сұйықтар мен газдардың негізгі қасиеттері

Сұйықтың тұтқырлығын анықтау

Магниттік тұтқырлық

Сұйықтар мен газдардың механикасын зерттейтін физиканың бөлімдері

Сұйық және оның физикалық қасиеттерi

Реологияның негізгі түсініктері және заңдары

Сұйықтықтың физикалық қасиеттері

Майлау жүйесінің құрлысы

Физикалық тартылыс күштері

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс