Ерте пісетін орамжапырақтың агротехникасы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Реферат
Тақырыбы:
Орамжапырақтар технологиясы

Дайындаған: Аміржан Ақмарал
Тексерген: Айым Ерболовна

Нұр-Сұлтан қаласы, 2019 жыл

Мазмұны

1. Кіріспе
2. Орамжапырақтар тұқымдастарына жалпы анықтама
3. Ерте пісетін орамжапырақтың агротехникасы
4. Орташа және кеш пісетін орамжапырақтардың агротехникасы
5. Қырыққабат өсіру технологиясы
а) Қырыққабат өсімдігінің шығу тарихы
ә) Қырыққабаттың қоректік құндылығы
б) Қырыққабатты өсірген кезде қойылатын талаптар
в) Қырыққабат аурулары мен зиянкестер және олармен күресу
6. Орамжапырақтың тұқым шаруашылығы.
7. Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе
Орамжапырақ - шөптесін және көпжылдық өсімдіктер қатарына жатады. Оның түсі ақ, жасыл және қызыл болып келеді. Оның адамға белгілі үш мыңдай түрі бар. Қазақстан жеріндегі он бес түрі қызыл кітапқа енгізілген. Орамжапырақ адам ағзасына өте пайдалы. Оның құрамында А, В, С және РР сияқты витаминдер кездеседі. Ерте кездерде ақ түсті орамжапырақтың жапырақтарын жараларға қойып, емдік қасиеті үшін медицинада да қолданған екен. Орамжапырақтар тенологиясын 2 топқа бөлуге болады. Олар Ерте пісетін орамжапырақтың агротехникасы және Орташа және кеш пісетін орамжапырақтардың агротехникасы. Ерте пісетін орамжаырақтар агротехникасын брокколи,савой оражапырағы жәнеде кольраби орамжапырағын жатқызуға болады. Ерте пісетін орамжапырақты, жақсы өсуі үшін, жеңіл, жақсы жылынатын топырақтарда орналастыру керек. Ерте пісетін орамжапырақты тек көшетпен өсіреді. Ауа райы жағдайына қарай: аймақтың оңтүстік аудандарында көшеттерді ашық жерге, мамырдың бірінші онкүндігінде отырғызады, солтүстігінде - мамырдың орта кезінде. Орамжапырақты отырғызу тәсілі өнімділікке және оның жинау мерзіміне әжептәуір әсерін тигізеді. Тәжірибе көрсеткендей өсімдіктерді оңтайлы жиілігіне дейін жеткізу өнімділікті едәуір көтереді. Ерте пісетін орамжапырақты орта есеппен 10 күн сайын суарады, ал ауа райы ыстық болғанда - 6-7 күн сайын. Жалпы бұл өсімдікті өсу даму кезінде 8-10 рет суарады. Ерте пісетін орамжапырақ бір мезгілде піспейді. Сондықтан оларды пісуіне қарай 3-4 рет таңдап, қаудандарын пышақпен кесіп алады. Салмағы 0,4 кг жеткен қаудандар өткізуге жарамды деп саналады, оларда ластанудан және тасымалдағанда зақымданудан сақтайтын 2-3 жасыл жапырақтары болуы керек. Ерте пісетін орамжапырақтың өнімін жарым жартылай механикаландыру үшін ТН-12 ілінгіш транспорттарды қолданады. Ал Орташа және кеш пісетін орамжапырақтың сұрыптарын, ерте пісетін орамжапырақ сұрыптарына қарағанда, жер асты сулары жақын орналасқан топырақтарда, көшетпен және көшетсіз өсіреді. Көшетпен өсіру Орташа мерзімде және кеш пісетін орамжапырақтарды ойпаң телімдерде орналастырады, ең дұрысы - өзен және су жайылмасы. Отырғызуға 35-40 күндік көшеттерді пайдаланады. Кеш пісетін орамжапырақтың көшеттерін отырғызудың ең дұрыс мерзімі маусымның 10-нан 15 дейін .Олардың отырғызу мерзімін дұрыс таңдау өте маңызды. Орташа және кеш пісетін орамжапырақ жүйелі түрде суаруды қажет етеді. Қаудан байланғанша орамжапырақты 8-10 тәуліктен кейін суарады, ал пісіп жетілген кезінде әрбір 10-12 тәулік сайын. Суландыру аралықтарында ұзақ үзілістер болмағаны дұрыс. Ол қаудандардың толуын тежейді, өнімді кемітеді және ең бастысы қаудандардың көптеп жарылуына әкеп соғады да, бұл тауарлық өнімнің деңгейін күрт төмендетеді. Өнімді жинауға 2 апта қалғанда суландыруды тоқтатады. Жалпы өсу даму кезеңіне 10-12 рет суарылады. Орамжапырақты көшетсіз өсіру көшет тәсілімен салыстырғанда тиімдірек болып келеді. С.Сейфуллин атындағы ҚазАТУ деректерінде көшетпен өсірген орамжапырақтың гектарлық өнімділігі 386 ц болған, ал көшетсізінікі - 397 ц. Аз шығынға байланысты 1 ц өнімнің өзіндік құны 20 % төмендеген. Көшетсіз өсірілген орамжапырақ суыққа шыдамды, 4-5 °С уақытша ызғарларға күйзеліссіз шыдайды. Өсу үдерісі кезінде топыраққа терең бойлайтын қуатты тамыр жүйесін дамытады, бұл өсімдіктің қорекпен және сумен қамтамасыздануын жақсартады. Бұл суару арасындағы ұзақ үзілістерге және жаздың жоғары температурасына шыдауға мүмкіндік береді. Көшетсіз өсіргенде өсу даму кезеңі 13-15 тәулікке қысқарады. Осы орамжапырақтар технологиясые тереңірек қарастыру үшін біз орамжапырақ тұқымдастарының өкілі - Қырыққабатты алдық. Қырыққабаттың отырғызу тәсілін,өсіп келе жатқан тұқымға өойылатын талаптар, зиянкестерден қорғану тәсілін, топырақты қанадй тыңайтқыштармен құнарландыру керек соның бәрін қарастырдық.

Орамжапырақтар тұқымдастарына жалпы анықтама
Орамжапырақ тұқымдасы (лат. Brassicaceae), немесе крестгүлділер тұқымдасы (лат. Cruciferae) - қосжарнақты, бір, екі және көп жылдық шөптесін, бұта, жартылай бұта өсімдіктер. Дүние жүзінде негізінен Солтүстік жарты шарда тараған 350 туысы, 3 мыңдай түрі белгілі. Қазақстанда 78 туысқа жататын 298 түрі бар. Жапырақтары кезектесе орналасқан, бөбе жапырағы болмайды. Гүлі ақ, қызғылт, сары, көк түсті, қосжынысты. 4 тостағанша, 4 күлте жапырақшалары қиғаш (крест) орналасқан. Гүлшоғыры сыпыртқы тәрізді. Аталығы 6, аналығы - біреу. Наурыз - тамыз айларында гүлдейді. Жемісі - бұршаққын, кейде жаңғаққа ұқсас болады. Тұқымы майлы, құрамында глюкоидтар бар. Орамжапырақ тұқымдасының арасында тағамдық көкөністер (қырыққабат, шалқан, шалғам, тарна, т.б.), майлы өсімдіктер (қыша, арыш, т.б.), дәм-татымдық (қышабас, ақжелкек, баймана, т.б.), дәрілік (ымыртгүл, шытырмақ, қанатжеміс, жұмыршақ, т.б.), бояу алынатын (қышабас, шытыршық), балдық және әсемдік үшін өсірілетін көптеген түрлері кездеседі. Орамжапырақ тұқымдасының шөл, шөлейтті жерлерде өсетін түрлерінің мал азықтық маңызы зор. Орамжапырақ тұқымдасына жататын өсімдіктердің арасында қорғауға алынып, Қазақстанның "Қызыл кітабына" енгізілген 15 түрі бар. Мысалы, Попов ақшешегі (Arabіs popovіі), шымыр ергеш (Stroganovіa robusta), жіңішке пайыз (Stubendorfіa gracіlіs), тағы да басқа Орамжапырақты өсімдіктер әртүрлі өнім мүшелерін қалыптастырады: қаудан - ақ, қызыл және савойлық орамжапырақтарда, қолтықтық бүршік (қауданшалар) - брюссель орамжапырағында; жұмыргүл - түсті орамжапырақта; жуандаған сабақ - кольрабиде. Орамжапырақтарды өсірген кезде агротехникалық шаралар гүлсидамды сабақтың болдырмауына жағдай жасауы керек, себебі гүлсидамы пайда болса, жапырақтары қатайып, тағамдық және дәмдік сапалары нашарлайды.
Ерте пісетін орамжапырақтың агротехникасы
Ерте пісетін орамжапырақты жеңіл, жақсы жылынатын топырақтарда орналастыру керек Сүдігерді жыртқан кезде әр гектарға 40-50 т орташа шіріген қарашірінді және 4-5 ц суперфосфат еңгізеді. Топырақта калий жетіспегенде суперфосфатпен бірге 1,2-1,5 ц хлорлы калий еңгізеді. Көктемде культивацияның алдынан гектарына 3,0-3,5 ц аммиак селитрасын еңгізеді.Ерте көктемде танапқа тырма жібереді, содан кейін культивациямен бірге тырмалап, топырақты шығыршықты таптағыштармен тығыздайды. Ерте пісетін орамжапырақты тек көшетпен өсіреді. Ауа райы жағдайына қарай: аймақтың оңтүстік аудандарында көшеттерді ашық жерге, мамырдың бірінші онкүндігінде отырғызады, солтүстігінде - мамырдың орта кезінде. Отырғызуды кешеуілдету оның өнімділігін кемітеді және өнім жинау мерзімін кейінге шегереді, бұл ерте пісетін орамжапырақ технологиясының экономикалық тиімділігін төмендетеді. Қыш құмырада және құмырасыз өсірген көшеттерді СКНБ-4А немесе СКН-6А көшет отырғызатын машиналарымен отырғызады. Қолмен отырғызғанда танапта алдын ала қашау табанды культиватормен, танаптың ұзын бойына 13-14 см тереңдікке қарықтар жыртады. Көшет отырғызар алдында дайындалған телімнің әр гектарына 200-250 м3 су жіберіп суландырады. Көшетті шотпен жасалған топырақ ұясына отырғызады. әрбір ұяға алдын ала мұқият араластырылған 200-300 г қарашіріндіні және 10-15 г суперфосфатты салады. Ұядағы органикалық және минералды тыңайтқыштар орамжапырақтың өнімін едәуір көтереді. Қыш құмырада және топырақ текшесінде өсірген көшеттерді отырғызғанда ұяларға тыңайтқыштарды салмайды, себебі олар құмыраларда бар. Құмыраларды ұяларға отырғызғанда олардың кемері топырақ бетінен 2-3 см төмен болуы керек. Орамжапырақты отырғызу тәсілі өнімділікке және оның жинау мерзіміне әжептәуір әсерін тигізеді. Тәжірибе көрсеткендей өсімдіктерді оңтайлы жиілігіне дейін жеткізу өнімділікті едәуір көтереді. Көшетті қажетті тереңдікке, алғашқы кәдімгі жапырағына дейін, өсу нүктесін (өзегін) жаппай отырғызу - өте маңызды. Саяз отырғызылған өсімдік нашар бекиді, топырақта нашар орналасады және оңай сынады
Орамжапырақ көшетін отырғызу: а-дұрыс емес; тым терең; б-дұрыс емес, саяз.

Қазіргі кезде ерте пісетін орамжапырақтар төмендегі сұлбамен отырғызылады: қатараралығы - 70 см, қатар бойында - 30 см. Бір гектарға 47,6 мың өсімдік отырғызады. Отырғызғаннан соң ізінше көшетті судың аз мөлшерімен - 250-300 м3 суарады. 4-5 тәуліктен кейін жойылған өсімдіктердің орнына жаңа көшеттер отырғызады. Отырғызуға шымыр, жақсы жетілген көшетті, тамырға жабысқан топырағымен бірге алады, ең дұрысы топырақ текшесінде өсірген көшетті пайдалану. Топырақ тығыздалғанда қатараралықтарын КРН-2,8МО, КРСШ-2,8А, КОР-4,2 немесе ФПУ-4,2, ФПН-2,8 фрезерлі культиваторларымен өңдейді. Қатараралықтарды әрбір суарудан немесе күшті жаңбырдан кейін қопсытады. Жиі суғарғанда культивацияны бір суарудан кейін өткізеді. Бірінші рет саяз, 5-6 см қопсытады, кейінгі өңдеулерде тереңдігін 10-14 см дейін жеткізеді. Өсімдіктердің тамырларына және жапырақтарына зиян келтірмеу үшін әрбір өңдеу кезінде, қатардың өң бойынан қорғау алаңын кеңейте түседі. Арамшөптерден таза танаптарда культиваторларға қопсытқыш қашау тәрізді табандарды, ал арамшөбі бар жерде жалпақ кескіш табандарды орнатады. Өсімдіктердің қатараралықтары жапырақтармен жабылғанда топырақ өңдеуді тоқтатады. Орамжапырақтың дамуының бас кезінде арамшөптермен қатты ластанатынына байланысты, өсімдіктердің қатарларында отау жұмысын 2-3 рет қолмен жүргізеді немесе гербицидтерді қолданады. Арамшөптермен күресу үшін орамжапырақтың көшетін отырғызғанша трефлан (4-6 кгга), стомп (3-6 кгга), басф (1,5-2 кгга), трифлурекс (4-6 кгга), көшет отырғызғаннан кейін лонтрел 300 (0,2-0,5 кгга), набу (1-3 кгга), пантера (0,75-1,5 кгга) тарга супер (1-2 кгга), фуроре супер (0,8-1,2 кгга), фюзилад супер (0,75-1,5 кгга) гербицидтерін қолданады. Әр гектарға 300-400 л жұмыс ерітіндісін ОВТ -1А, ОН-400-3 бүріккіштерімен бүркеді. С.Сейфуллин атындағы ҚазАТУ-дың тәжірибелерінде орамжапырақты отырғызар алдында трефлан еңгізгенде (гектарына 4-6 кг егіс алдындағы культивация астына) өсу дамудың басында 1 м2 82 дана арамшөп болған, ал бақылау нұсқасында - 265; өнімділігі тиісінше 393 және 342 цга. Ерте пісетін орамжапырақты орта есеппен 10 күн сайын суарады, ал ауа райы ыстық болғанда - 6-7 күн сайын. Жалпы бұл өсімдікті өсу даму кезінде 8-10 рет суарады. Алдыңғы үш суарудың гектарлық су мөлшері 250-300 м3 болса, соңғыларын 400-450 м3 жеткізеді. Жеңіл құмдық топырақтарда суаруды жиі жүргізеді, бірақ аз мөлшермен - 300-350 м3 га. Орамжапырақтың өсу даму кезеңінде суару аралықтарының ұзақ үзілістері қолайсыз әсерін тигізеді, әсіресе ауа райы ыстық болғанда.Ерте пісетін орамжапырақ үстеп қоректендіруді жақсы қабылдайды. Оны екі рет қоректендіру керек: біріншісін көшет отырғызғаннан 10-15 тәулік өткен соң, бұл кезде олар орнығады және өсімдіктер өсе бастайды, екіншісін - қаудандары қалыптаса бастағанда. Бірінші қоректендіргенде әр гектарға 0,5-0,8 ц аммиак селитрасы, 1ц суперфосфат және 0,3-0,4 ц хлорлы калий еңгізеді. Екінші ретте - 1-1,5 ц аммиак селитрасы, 1ц суперфосфат, 0,5 ц хлорлы калий ерітінді түрінде немесе суарудың алдынан құрғақ күйінде. Бірінші рет қоректендіргенде құрғақ тыңайтқыштарды, өсімдіктердің қатарының екі жағынан, тамырларын зақымдамау үшін өсімдіктен 10 см алшақ 6-8 см тереңдікке, ал екінші ретте қатараралықтың ортасына 10-15 см тереңдікке енгізеді. Орамжапырақты зиянкестер мен аурулардан қорғау үшін химиялық және биологиялық тәсілдерді қолданады, агротехникалық шаралар (ауыспалы егісті сақтау, жоғары сапалы көшеттер өсіру, төзімді сұрыптарды қолдану) жүргізіледі. Орамжапырақтың ақ көбелегіне, көбелегіне, күйе көбелегіне қарсы актеллик (0,5 кгга), арриво (0,16 кгга), диазинон (1 кгга) димилин (0,06-0,1 кгга), кинмикс (0,2-0,3 кгга), каратэ (0,1 кгга), суми альфа (0,2 кгга), циткор (0,16 кгга), устад (0,4кгга), циракс (0,16 кгга), шерпа (0,16 кгга), кресті бүргеге қарсы - актеллик (1 кгга), каратэ (0,1 кгга). Орамжапырақтың көбелегіне (жұлдызқұрттың 1-2 ұрпағы) қарсы битоксибациллин (2 кгга), дипел (2 кгга), лепидоцид (1,5-2 кгга) биодәрмектерін қолданады; орамжапырақтың ақ көбелегіне, көбелегіне, қан көбелегіне - битоксибациллин (1-1,5 кгга), дипел (1-1,5 кгга), лепидоцид (0,5-1 кгга). Ерте пісетін орамжапырақ бір мезгілде піспейді. Сондықтан оларды пісуіне қарай 3-4 рет таңдап, қаудандарын пышақпен кесіп алады. Салмағы 0,4 кг жеткен қаудандар өткізуге жарамды деп саналады, оларда ластанудан және тасымалдағанда зақымданудан сақтайтын 2-3 жасыл жапырақтары болуы керек. Ерте пісетін орамжапырақтың өнімін жарым жартылай механикаландыру үшін ТН-12 ілінгіш транспорттарды қолданады. Шілде айында жиналған ерте пісетін орамжапырақ өсу даму кезеңінің соңында тыныштық қалпындағы қолтық бүршіктерінен қаудан қалыптастырып, екінші өнім беру қабілетіне ие. Сол үшін негізгі өнім жинау кезінде қаудандарды абайлап кесіп, жапырақтарын сақтап қалады. Алғашқы өнім жиналған соң орамжапырақ танабын мол сумен суарады және қоректендіреді. 15-20 тәуліктен кейін бүршіктері өсе бастағанда өсімдіктерде ең жақсы жетілген бүршіктерін қалдырып, басқаларын жұлып, қалыптастырады. Брокколи. Brassica cauliflora (Mill). Брокколи немесе қояншөп орамжапырағы, түсті орамжапырақтың түршесі болып табылады және олар біріне-бірі көп жағынан ұқсас. Брокколидің борпаң жұмыргүліне шоғырланған жекелеген жасыл өркендерін тағамға пайдаланады. Брокколи - пайдалы дақыл. Алғашқы негізгі жұмыргүлдерін кесіп алған соң бүйір жапырақтарының қолтық бүршіктерінен қосымша жұмыргүл қалыптастыратын, жаңадан гүлді өркендері пайда болады. Жаңа жұмыргүлдің түзілуі күзгі суыққа дейін жалғасады. Өсіруге Грин Спраутинг сұрыпы ұсынылады. Көшетті ашық жерге отырғызғаннан 40-50 тәулік өткен соң пісіп жетіледі. Өнімділігі жоғары, өнімділігі бойынша Грибовская 1355 сұрпынан1,5-2 есе асып түседі. Алғашқы жұмыргүлдерінің салмағы 600 г жетеді. Өнім беретін сабақтарының түсі жасыл және күлгін жасыл. Брокколидің өсіру жағдайлары түсті орамжапырақтікіне ұқсас. Бірақ жұмыргүлін көлеңкелеудің қажеті болмайды. Бірінші рет жинағанда ең ірі жұмыргүлдерін шырынды сабақтарымен, ірі жапырақ сағақтарына зақым келтірмей кесіп алады. Жұмыргүлдерін бітеугүлдері ашылғанша кесіп алу керек. Жұмыргүлдері солып қалмау үшін оларды таңертең ерте немесе кешке таман жинайды.екінші рет жинауды бірінші жинаудағы 1-2 апта өткен соң жүргізеді, сосын үшіншісін, осылайша бозқырауға дейін жалғастыра береді. Өнім жиналуы 2-2,5 ай созылады. Жұмыргүлдерін кесіп алған сайын өсімдіктерді қоректендіреді және суарады. Суарулардың саны және жиілігі ауа райына байланысты. Савой орамжапырағы. Brassica saвouda Lizg. Бұл қауданды орамжапырақтың ерекше түрі: жапырақтары көпіршікті (кеңірдекті), қауданы борпылдақ, сырты ақшыл жасыл, іші ақшыл сары түсті. Сақталғыштығы ұзақ емес. Ақ қауданды орамжапыраққа қарағанда аязға төзімді. Қоректілігі және дәмдік қасиеттері бойынша ақ қауданды орамжапырақтан асып түседі, одан жұмсақтау, ақуыздарға, минералды заттарға және дәрумендерге бай. Бәліштің, голубцының ішіне салады, бұқтырып пісіреді, тұздық ретінде пайдаланады. Тұздауға және ұзақ сақтауға жарамсыз. Өсірудің агротехникалық тәсілдері ерте пісетін ақ қауданды орамжапырақтікіне ұқсас. Өнімділігі 200-250 цга. Кольраби. Brassica olearacea var. gonguloides L. Ол қаудан емес, өте күшті жан-жақты өскен, кейіннен тамаққа пайдаланылатын сабақ жеміс қалыптастырады. Дәмі зігіріктің дәміне ұқсас, бірақ нәзіктеу, тәттірек және шырынды келеді. Шикі, бұқтырылған, пісірілген күйінде, фарш ретінде қолданады, сорпа пісіреді. С дәруменінің көптігінен оны солтүстік апельсині деп атайды. Өсіруге ерте пісетін Венская белая 1350 сұрпы ұсынылады. Өскін пайда болғаннан тұтынуға дейін - 65-75 тәулік. Сабақ жемісі ұсақ, диаметрі 6-9 см, домалақ немесе домалақ жайпақ, солғын жасыл түсті, мәйегі нәзік, дәмді, бірақ жинауды кешеуілдеткенде қатаяды және дәмдік сапалылығын тез жоғалтадыЕртерек пайдалану үшін кольрабиді ерте ақ қауданды орамжапырақ тәрізді көшетпен өсіреді және онымен бір мезгілде топыраққа, 45х15-20 см сұлбасымен отырғызады. Өсімдікті күтіп-баптау ақ қауданды орамжапырақтікіне ұқсас. Таңдап жинайды. Күзде-қыста пайдалануға көшетсіз өсіреді. Онда тұқымды танапқа маусымның 15-нен шілденің 1-не дейін себеді. Өсіру технологиясы ақ қауданды орамжапырақты көшетсіз өсіргенге ұқсас. Күзде бір мезгілде жинап алады. Орташа өнімі - 120-180 цга. Кольрабиді кеш пісетін ақ қауданды орамжапырақ егістігін жиілеткіш ретінде, сондай-ақ қызанақты және қиярды отырғызғанға дейін олардың телімдерінде өсіруге болады.
Орташа және кеш пісетін орамжапырақтардың агротехникасы
Орташа және кеш пісетін орамжапырақтың сұрыптарын жер асты сулары жақын орналасқан топырақтарда, көшетпен және көшетсіз өсіреді. Көшетпен өсіру. Орташа мерзімде және кеш пісетін орамжапырақтарды ойпаң телімдерде орналастырады, ең дұрысы - өзен және су жайылмасы. Орташа мерзімде пісетін орамжапырақ 100 ц өніммен топырақтан 40 кг азот, 12 кг фосфор және 44 кг калий ә.е.з. бойынша алып шығады. Сүдігер жыртқанда гектарына 40-60 т көң және 4-5 ц суперфосфат енгізеді. Топырақта калий мол болғанда калийлі тыңайтқыштарды қолданбайды, ал топырақта калий жетпесе 1-1,5 цга хлорлы калийді еңгізеді. Ерте көктемде топырақ жетілген соң танапқа тырманы екі ізбен жібереді, содан соң культивациямен бірге гектарына 1,5-2 ц аммиак селитрасын енгізеді. Екінші рет культивацияны көшет отырғызар алдында арамшөптерді жою және топырақты қопсыту үшін жүргізеді. Егер көктемде топырақ тым тығыздалған болса, бірінші культивацияның орнына терең қопсытқышпен немесе қайырмасыз соқаларға тырма тіркеп өңдейді. Отырғызар алдында танапты суарады. Отырғызуға 35-40 күндік көшеттерді пайдаланады. Олардың отырғызу мерзімін дұрыс таңдау өте маңызды. Орташа мерзімде пісетін орамжапырақтың көшеттерін ерте пісетін орамжапырақты отырғызғаннан соң, мамырда, тек маусымның бірінші аптасынан кешіктірмей отырғызу керек. Кеш пісетін орамжапырақтың көшеттерін отырғызудың ең дұрыс мерзімі маусымның 10-нан 15 дейін. Тым ерте отырғызу қаудандардың ерте пісіп жетілуіне мүмкіншілік жасайды, бұл өнімді тұздау кезеңінен бұрын жинауға итермелейді. Көшеттерді кеш отырғызғанда қаудандардың қалыптасуы ауа температурасы түнде теріске дейін төмендегенде, ал өсімдіктердің бір қалыпты дамуына күндізгі жылылық жетіспегендіктен қаудандары өсіп жетілмей, соның әсерінен олар борпылдақ болып, қалыпты салмағына жетпейді, құнсызданады. Сонымен қатар 20 маусымнан кейін отырғызу өнімді бірсыпыра кемітетінін де ескеру керек. Қазақстанның солтүстігінде мамырдың соңында маусымның басында бозқыраулар қайталануы мүмкін. Сондықтан отырғызар алдында ауа райы болжауларына көңіл аудару керек. Егерде алдыңғы 2-3 тәулікте бозқырау түсу алдын ала болжанған болса, отырғызуды шегере тұрған жөн. Суықтың алдында танапқа 5 тәулік бұрын отырғызылған көшет бозқырауларға зақымданбайды шыдайды. Өсу күшіне байланысты орташа мерзімде пісетін орамжапырақты 70х45-50 см, кеш пісетінді 70х50-60 см сұлбасымен отырғызады. Озық шаруашылықтардың тәжірибелері көрсеткендей екі таспаның аралығы 90 см, қатарындағы аралығы 50 см (90+50х50) етіп отырғызу тиімді екен. Осылай отырғызу танапты одан әрі тракторлармен өңдеуді біраз ұзартуға мүмкіндік береді, өйткені трактордың дөңгелектері кең қатараралықтарымен жүріп, өсімдіктерге зиян келтірмейді. Көшет отырғызғаннан кейін танапты міндетті түрде суару керек. Ауа райы ыстық және құрғақ кезде көшет отырғызғаннан кейін судың аз мөлшерімен - 100-150 м3га - 2-3 рет суарады. Жойылған өсімдіктердің орнына, 5-6 тәулік өткен соң қосымша көшеттерді қолмен отырғызады, содан соң суарады. Жаз бойы қатараралықтарын 3-4 рет өңдейді, таспа сұлбасымен отырғызылған танапта - 5-6 рет. Бірінші рет ұстара табындарымен 5-6 см тереңдікке, екінші рет жебе табындарымен бірге қашауларды да қойып өңдейді. Әрбір өңдеген сайын қопсыту тереңдігін тереңдете түсіп, 14 см жеткізеді. Қатараралықтардағы арамшөптерді 2-3 рет қолмен және гербицидтермен жояды. Екінші және үшінші қопсытуды түптеумен бірге жүргізеді, бұл сабақтың топырақ үстіндегі бөлігінде қосымша тамырлардың түзілуіне мүмкіндік береді және өсімдіктің тұрақтылығын арттырады. Қопсытқан кезде орамжапырақты қосымша қоректендіреді: бірінші рет көшет отырғызғаннан 10-15 тәулік өткен соң, екіншісін жапырақтар күшті өскен кезде, үшіншісін қаудан қалыптасар алдында. Бірінші қоректендіргенде гектарына 1 ц аммиак селитрасын, 2 ц суперфосфатты және 0,3 ц хлорлы калийді, екінші және үшінші ретте 2 ц аммиак селитрасын, 2 ц суперфосфатты және 0,5 ц хлорлы калийді еңгізеді. Орташа және кеш пісетін орамжапырақ жүйелі түрде суаруды қажет етеді. Қаудан байланғанша орамжапырақты 8-10 тәуліктен кейін суарады, ал пісіп жетілген кезінде әрбір 10-12 тәулік сайын. Суландыру аралықтарында ұзақ үзілістер болмағаны дұрыс. Ол қаудандардың толуын тежейді, өнімді кемітеді және ең бастысы қаудандардың көптеп жарылуына әкеп соғады да, бұл тауарлық өнімнің деңгейін күрт төмендетеді. Өнімді жинауға 2 апта қалғанда суландыруды тоқтатады. Жалпы өсу даму кезеңіне 10-12 рет суарылады. Орташа мерзімде пісетін орамжапырақтың сұрыптарын жас күйінде, тамыз қыркүйек айларында пайдалану үшін пісуіне қарай таңдап жинайды. Кеш пісетіндерді қаудандары ең жоғары салмағына және тығыздығына жеткенде бір мезгілде жинайды. Таңдап жинағанда және кішірек алаңдарда орамжапырақты қолмен жинайды. Қаудандарды пышақпен немесе өткір күрекпен кесіп алады. Тұздауға жұмсалатын қаудандарды тазалаған соң, сыртында оны тығыз қаусырған жасыл жапырақтары және ұзындығы 1-2 см зігірігі болуы тиіс. Ұзақ мерзім сақтауға арналған қаудандарда 2-3 жасыл жапырақтарын және 2-3 см жететін зігірігі қалдырылады. Ақ қауданды орамжапырақтың үлгіқалыпты қаудандары жаңа піскен тығыз, бұзылмаған, жарылмаған, таза, ал салмағы 0,8 кг-нан кем болмауы керек. Өнімді тасымалдағанда көліктің өтуіне ыңғайлы болу үшін 5-6 қатардан жиналған орамжапырақтарды атжалдарға салады. Тасуға ПОУ-2 әмбебап көкөніс платформасын, ДТ-20 немесе ДТ-24 тракторларына тіркеп немесе аспалы ПНСШ-12 қолданады. Орамжапырақты тасуға үлгіқалыпты жәшіктері немесе контейнерлерді пайдаланады. Үлкен егіс алаңдарында жаппай өнім жинағанда орамжапырақ жинайтын МСК-1 комбайнын пайдалы орамжапырақты УМК - 2 комбайнымен жинап, одан әрі УДК - 30 немесе УДК 30-01 желісінде орамжапырақтарды өңдеу өте тиімді. Осы жиын терін кешенімен тасқынды жинау, жинағаннан кейін өңдеу, қаптау (ыдысқа салу), сақтауға қою еңбек шығынын 5,4 адам-сағаттан 1,4 адам-сағатқа дейін азайтады. Орамжапырақ жинағыш МСК-3 комбайнын пайдаланғанда тауарлы қауданды кеседі, оны тазалайды, қатарында ілесіп келе жатқан тасымал көлігіне салады, ал үлгіқалыпқа сай еместерін- тіркемелі көлікке. Бір тоннаға жұмсалатын шығын 5,4 адам-сағатт тоннадан 0,9 адам-сағат тоннаға дейін кемиді. Орамжапырақтың өнімін жинауды тұрақты ызғарлардың басталуына дейін бітіру керек, әйтпесе танапта қалған өнімге кенеттен түскен бозқырау үлкен зиян келтіруі мүмкін. Кесілген, бірақ танапта қалған орамжапырақтарды түнге қарай жапырақтармен жабады. Ұзағырақ ені 2-2,5 м, биіктігі 1,5 м дейінгі, ұзындығы 5-10 м үймелерде сақтайды. Үймені сабанмен немесе бойралармен жабады. Көшетсіз өсіру. Орамжапырақты көшетсіз өсіру көшет тәсілімен салыстырғанда тиімдірек болып келеді. С.Сейфуллин атындағы ҚазАТУ деректерінде көшетпен өсірген орамжапырақтың гектарлық өнімділігі 386 ц болған, ал көшетсізінікі - 397 ц. Аз шығынға байланысты 1 ц өнімнің өзіндік құны 20 % төмендеген. Көшетсіз өсірілген орамжапырақ суыққа шыдамды, 4-5 °С уақытша ызғарларға күйзеліссіз шыдайды. Өсу үдерісі кезінде топыраққа терең бойлайтын қуатты тамыр жүйесін дамытады, бұл өсімдіктің қорекпен және сумен қамтамасыздануын жақсартады. Бұл суару арасындағы ұзақ үзілістерге және жаздың жоғары температурасына шыдауға мүмкіндік береді. Көшетсіз өсіргенде өсу даму кезеңі 13-15 тәулікке қысқарады. Орамжапырақты көшетсіз өсіру үшін жеңіл, құнарлы, арамшөптерден таза топырақтар қажет. Батпақтанатын ауыр топырақтар аса қолайлы емес, өйткені өскіндері қабыршақтан өте алмайды. Жеңіл құмдақ топырақтар да жарамайды, себебі олардың үстіндегі қабаты тез кеуіп кетеді, сонымен қатар күшті жел болғанда өскіндері құммен зақымданады. Топырақты көшетке дайындағандай дайындайды. Сүдігерді жыртқанда органикалық және минералды тыңайтқыштарды көшет үшін еңгізілген мөлшерде еңгізеді. Көктемде танапты екі рет тырмалайды, содан соң 4-5 см тереңдікке культивациялайды. Егіс алдында арамшөп өскіндерін жою үшін сондай тереңдікке қайтадан культивациялайды және таптағыштармен тығыздайды. Аймақтың солтүстік аудандарында ең оңтайлы себу мерзімі 10-18 мамыр, оңтүстігінде - 5-15 мамыр. С.Сейфуллин атындағы ҚазАТУ тәжірибелерінде 5 мамырда сепкенде гектарлық өнім 580 ц жетті, ал 15 мамырда - 497 ц, 25 мамырда - 332 ц. Егіс алдыңғы топырақ өңдеу мен себу аралығында алшақтық болмауы керек. Егіске әртүрлі тұқым сепкіш машиналарын қолданады: СОН-2,8, СКОН-4,2, ізінше топырақты нығыздайды. Себуге елеуіштерде іріктелінген бірінші класты тұқымдар қолданылады. Оларды себер алдында ТМТД мен (8 гкг) өңдейді. Тұқымдарды 3-4 см тереңдікке себеді, мөлшері гектарына 1,2-1,5 кг. Тұқымдарды бірқалыпты тереңдікке себу үшін дискілердің шектегіштерін мұқият реттейді және серіппені қатты қысады. Қатараралықтардың ені - 70 см. Ауыр топырақтарда және кешіктіріп сепкенде себу мөлшерін 25 % арттырады. Бірқалыпты себуді қамтамасыз ету үшін орамжапырақтың 1 кг тұқымына 2-3 кг қуырылған тарыны қосып, оларды жақсылап араластырады. Тарының орнына алдын ала еленген, түйіршіктелген суперфосфатты қолдануға болады (4 кг тұқымға). Оларды нақ себу алдында араластырады. Толықтырғыш міндетін орындай отырып суперфосфат алғашқы алғашқы өсу кезеңінде тыңайтқыш ретінде пайдасын келтіреді. Жақсы нәтижені сырты қапталған (дражеленген) тұқымдармен себілген егістіктер береді. Ауа райы құрғақ кезде біркелкі өскіндер алу үшін себер алдында танапты суландырғыш қондырғылармен суландырады, культивация жүргізгеннен кейін себеді. Өскіндері шықпай қабыршақ пайда болса торлы тырмалармен тырмалайды, бірақ ең дұрысы күн аралатып немесе күнде судың аз мөлшерімен суару. Шыққан өскіндерді айқышгүлділердің бүргелері зақымдамауы керек. Сондықтан өскіндер пайда болардан 1-2 тәулік бұрын егісті актелликпен, каратэмен өңдейді.
Өскіндері пайда болғаннан 30-40 тәулік өткен соң көшетсіз орамжапырақ мұқият күтіп баптауды қажет етеді. Топырақ борпылдақ және арамшөптерден таза болуы керек. Өсімдіктердің қатарлары байқалғаннан кейін қатараралықтарды бірінші рет 4-5 см тереңдікке өңдейді. Жас өсімдіктерді топырақпен жаппас үшін культиваторға жақсы қайралған ұстара табандары орнатылады және жұмысты шамалы шапшаңдықта өткізеді. Қорғау аймағы 12-15 см. Қатарларында бір мезгілде жеңіл қол кетпендерімен топырақты қопсытады. Орамжапырақтың кәдімгі екі жапырағы түзілгенде қатараралықтарын және қатарларын өңдеуді қайталайды. Осы кезде өсімдіктердің арасын 20-25 см етіп сиретеді. Екінші рет ақырғы сиретуін 4-5 жапырақ түзілген кезде өткізеді. Қатардағы өсімдіктердің бірінен-бірінің қашықтығын сұрыпқа байланысты 45-60 см дейін жеткізеді. Сирету жұмыстарын кешіктіру, өсімдіктердің бойшаң болуына әкеп соғады, нәтижесінде өнім кемиді. Егістік таза болса, сиретуді кәдімгі 3-4 жапырағы пайда болғанда бір ретте өткізуге болады. Қатардағы арамшөптермен күрескенде, қол еңбегін азайту үшін гербицидтерді қолданады. Орамжапырақтардың бірқалыпты өсуіне және дамуына қажетті топырақ ылғалдылығы ең төмен су сыйымдылығының 75-80 %. Бұл әсіресе өсе бастағанда, ал тамыр жүйесі әлі әлсіз дамыған кезде өте маңызды. Суаруды өскін пайда болғаннан 5-6 тәулік өткеннен кейін шамалы су беріп суарады, кейін әрбір дақылға - 8-10 тәулік сайын гектарына 400-450 м3 су жіберіп суару. Өсу даму кезеңінде орамжапырақты 3 рет үстеп қоректендіреді: 2-3 жапырақ кезеңінде; жапырақ дегелегі қалыптасқаннан кейін; қаудан пайда бола бастағанда.
Қырыққабат өсіру технологиясы Қырыққабат-қырыққабат отбасына жатады, оның құрамына 7 түрлерін қамтитын Brassica түріне жатады. қырыққабат (ақ және қызыл қырыққабат). Бұл резервтік заттар қойылған бастың бірінші жылында (кеңейтілген орталық бүйрек) екіжылдық өсімдік. Көктемде төмен температурада (+ 2 градус жылу) қысқы сақтаудан кейін, трансплантацияланған өсімдік қолайлы жағдайда кейде 2,5 метр биіктігіне жететін тұқым бұтасына айналады. Ол жәндіктермен опылдайды. Ұрықтанғаннан кейін жеміс-жидек дамиды. Ұрықтанудан ұрықтың пісетініне дейін - шамамен 70 күн. Өсіп келе жатқан қырыққабаттың тарихы. Қырыққабат ежелден шыққан. Тіпті 4000 жыл бұрын қырыққабат египтяндарға, гректерге және римдіктерге жеуге болатын көкөніс ретінде белгілі болды. Жабайы түрінде ол әлі де Еуропа мен Азияның Атлантика және Жерорта теңізі жағалауында орналасқан елдерде кездеседі. Қырыққабат орта және батыс Жерорта теңізінде өсірілетін жапырақ қырыққабының жапырақты түрлерінен пайда болды. Жерорта теңізінен көне қырыққабаттар Алдыңғы Азияға, ал содан кейін Иранға Балқанға енген. Бұл аймақтың әр түрлі табиғи жағдайларында эволюция процесінде морфология мен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.