Баға белгілеудің сатылары бойынша бағаларды топтастыру

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті

Экономика факультеті

Туризм кафедрасы

Қонақ үй қызметіндегі баға белгілеу пәні бойынша
Қонақ үй қызметіндегі жеңілдіктерді
анықтау реті тақырыбындағы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Орындаған:
Тур-33 тобының студенті
Теміртас А.

Тексерген:
э.ғ.к., доцент
Дулатбекова Ж.А.

Астана - 2018
МАЗМҰНЫ
Бет

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

1. ҚОНАҚ ҮЙ ҚЫЗМЕТІНДЕГІ ЖЕҢІЛДІКТЕРДІ АНЫҚТАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Қонақ үй қызметіндегі баға белгілеудің теориялық ерекшелікте ... ... ... ... ... 4
1.2 Қонақ үй қызметіндегі баға белгілеуде жеңілдіктерді анықтау ... ... ... ... ... ...7
1.3 Қонақ үй қызметіндегі жеңілдікті анықтаудың шетел тәжірибесі ... ... ... ... .11

2. ҚОНАҚ ҮЙ ҚЫЗМЕТІНДЕГІ ЖЕҢІЛДІКТІ АНЫҚТАУ РЕТІН ТАЛДАУ
2.1 Қазақстандағы қонақ үй қызметіндегі жеңілдіктер белгілеу жағдайы ... ... ..15
2.2 Marriott International компаниясының сенімділік бағдарламасының жеңілдіктер жасау ретін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18

3. ҚОНАҚ ҮЙ ҚЫЗМЕТІНДЕГІ ЖЕҢІЛДІКТІҢ ТИІМДІЛІГІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛЫНДАҒЫ ҰСЫНЫС ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 5
КІРІСПЕ

Қазақстандағы қонақ үйлердің баға белгілеудегі қазіргі уақытта ең өзекті тақырыптардың бірі - қонақ үй қызметіне жеңілдіктер жасау юолып табылады. Көптеген қонақ үйлер жеңілдікті маусым ықпалынан, кейбіреулері маркетинг мақсатында, басқалары жабылудың табалдырығында тұрған кезде белгілейді. Алайды осындай іс-әрекеттер көп жағдайда қонақ үйлерге теріс әсерін тигізеді. Сол себепті осы курстық жұмыста жеңілдіктерді белгілеудің дұрыс реттері қарастырылып, оларға талдау жасалынады.
Жұмыстың өзектілігі: Қонақ үй қызметінде жеңілдіктер жүйесі компанияға өзінің белгілі бір әсерлерін тигізеді. Кейбір әсерлері жақсы болса, басқалары теріс болуы мүмкін. Сондықтан қонақ үй кәсіпорнындақаржы ресурстарын дұрыс қолдану мақсатында жеңілдіктерді баға белгілеудің бір бөлігі ретінде қарастыру керек.
Жұмыстың мақсаты: Қазақстандағы қонақ үй қызметіндегі жеңілдіктер белгілеу жағдайын анықтау, қонақ үй қызметіндегі жеңілдікті анықтау ретін талдау және қонақ үй қызметіндегі жеңілдіктің тиімділігін жетілдіру жолындағы ұсыныс жасау.
Жұмыстың міндеттері:
oo қонақ үй қызметіндегі баға белгілеудің теориялық негіздерін сипаттау;
oo қонақ үй қызметіндегі баға белгілеуде жеңілдіктерді анықтау;
oo қонақ үй қызметіндегі жеңілдікті анықтаудың шетел тәжірибесін қарастыру;
oo Қазақстандағы қонақ үй қызметіндегі жеңілдіктер белгілеу жағдайын анықтау;
oo қонақ үй қызметіндегі жеңілдікті анықтау ретін талдау;
oo қонақ үй қызметіндегі жеңілдіктің тиімділігін жетілдіру жолындағы ұсыныс жасау.
Курстық жұмыстың құрылымы: курстық жұмыс үш бөлімнен тұрады: кіріспе, негізгі бөлім және қорытынды. Негізгі бөлім өз кезегінде үшке бөлінеді. Ол бірінші теория бөлімі, талдау бөлімі және ұсыныс жасау. Теория бөлімінде қонақ үй қызметіндегі баға белгілеудің теориялық негіздерін сипаттау, қонақ үй қызметіндегі баға белгілеуде жеңілдіктерді анықтау және де қонақ үй қызметіндегі жеңілдікті анықтаудың шетел тәжірибесін қарастыру жұмысы жүргізіледі. Талдау бөлімінде Қазақстандағы қонақ үй қызметіндегі жеңілдіктер белгілеу жағдайын анықтау және қонақ үй қызметіндегі жеңілдікті анықтау ретін талдау жұмысы жасалынады. Ал үшінші бөлімінде қонақ үй қызметіндегі жеңілдіктің тиімділігін жетілдіру жолындағы ұсыныстар жасау шаралары қарастырылады.

1. ҚОНАҚ ҮЙ ҚЫЗМЕТІНДЕГІ ЖЕҢІЛДІКТЕРДІ АНЫҚТАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.1 Қонақ үй қызметіндегі баға белгілеудің теориялық ерекшеліктері

Қонақ үй кәсіпорынының қызметінің ең негізгі мәселелерінің бірі - олардың өз тауарлары мен қызметтеріне баға белгілеу. Бағалар қызметтермен тығыз байланыста болады. Нарықтық экономика шарттарында қонақ үй кәсіпорынының және кәсіпкердің табысты болуы, олардың өздерінің тауарлары мен қызметтеріне бағаны дұрыс белгілеуіне байланысты. Бірақ оны жасау оңайға соқпайды, себебі бағаға саяси, экономикалық, психологиялық және әлеуметтік факторлар кешені әсер етеді. Бүгін баға тауарды өндіруге кеткен шығынның санымен анықталса, ал ертең оның деңгейі сатып алушының мінез-құлық психологиясына қатысты болуы мүмкін. Сөйтіп, кәсіпкер тауарға баға белгілеген кезде, оның деңгейіне әсер етеін бүкіл факторларға көңіл бөлуі тиіс және бағаны пайда табатындай етіп белгілеу керек [1, 35 б.].
Жалпы бағаның екі негізгі теориясы бар:
oo бірінші теорияның жақтаушыларының ойлары бойынша - тауар бағасы оның құның көрсетеді (Баға = Шығындар + Пайда) - өндіруші жағынан.
oo екінші теорияның жақтаушыларының ойлар бойынша - тауар бағасы дегеніміз сатып алушының тауар үшін төлеуге дайын ақшасының соммасы - тұтынушы жағынан [2, 40 б.].
Экономикалық категория ретінде бағаның бірнеше анықтамалары бар:
oo фундаменталдық категория, ол тауар бірлігі үшін сатушының сатуға,
oo ал сатып алушының сатып алу үшін беруге келісетін ақша саны;
- тауар құнын ақшалай белгілеу;
oo қоғамдық жұмыс уақытын қажет ететін тауарды өндіруге кеткен
oo өлшемдерді жаналай өлшеу үшін қызмет ететін экономикалық категория;
oo факттік сұраныс пен ұсыныстың сандық қатынасы [3, 45 б.].
Бағаның маңызы екі түрлі рөлде көрінісін табады:
oo баға экономикалық категорияның, нарықтық конъюктураның индикаторы ретінде жүреді. Баға деңгейі, оның динамикасы қоғамдық өндіріс саласында өтіп жатқан өзгерістерді көрсетеді. Баға сұраныс пен ұсыныстың баланстану жағдайлары туралы, кірістің өсуі туралы, ақшалы эмиссия туралы және т.б. ақпарат береді;
oo баға маркетингтік реттеуші болып табылады (маркетинтік кешеннің 4Р элементтерінің бірі), және оның көмегімен өндіріске, ауысымға, тұтынуға әсер іске асырылады. Баға мемлекет экономикасының маңызды пропорцияларының баланстануына, нарық көлеміне, халықтың сатып алушылық қабілетіне тура әсерін тигізеді [2, 40 б.];
Қонақ үйдегі баға белгілеу - бұл тауарлар мен қызметтерге баға құру (жасау) үрдісі. Баға белгілеудің екі негізгі моделдерін белгілеп атауға болады:
Нарықтық баға белгілеу - ол нарықта қандайда бір тауарға сатып алушылардың сұранысының және сатушының ұсыныстырының ара қатынастарының негізінде іске асады;
Мемлекеттік баға белгілеу (орталықтандырылған мемлекеттік баға белгілеу) - мұнда шығындық баға белгілеу шекарасында баға негізіне өндіріс шығындары мен айналымдар енеді(кіреді) [4].
Бағалар және баға белгілеу бірігіп баға механизмін құрайды. Ол екі бөліктен тұрады: баға, оның түрлері, құрылымы, өлшемі өзгеріс динамикасы; және баға белгілеу, белгілеу ережелері, жаңа бағалар құру және қатысушыларын өзгерту әдістері. Қонақ үй қызметіндгі баға белгілеудің әдістемесі - бұл баға белгілеудің концепциясын әзірлеуге қатысты; бағаларды анықтауға және негіздеуге қатысты; баға жүйелерін құруға қатысты; баға белгілеуді басқаруға қатысты жалпы ережелер, принциптер және әдістер жинағы [4].
Жалпы әдістемелеу (ол баға белгілеу стратегиясын ойлап табуға көмектеседі) және әдістемені (ол әдістемелеу элементі болып табылады және онда бұл стратегияны іске асырудың нақты ұсыныстары және құралдары болады) бір - бірінен айыру қажет.
Баға белгілеудің принциптері (бұл бүкіл баға жүйесіне тән болатын және оның негізінде жатқан тұрақты жұмыс істейтін жайлар) әдістеменің маңызды элементі болып табылады:

Сурет - 1. Қонақ үй қызметіндегі баға белгйлеу приниптері
Ескерту - мәліметтер [2] негізінде автормен құрастырылған

oo бағаны негіздеудің ғылымилығының принциптері - баға белгілеуде нарықтық экономиканың даму заңдылықтарын үйрену және есептеу қажеттілігінен тұрады;
oo мақсатты бағытталған принцип - шешу үшін бағаларды қолдану керек болатын негізгі экономикалық және әлеуметтік мәселелрді айқын анықтауынан құралады;
oo баға белгілеу үрдісінің үздіксіздік принципі - баға белгілеу үрдісінің динамикалығымен анықталады (мысалы, шикізаттан дайын өнімге дейін қозғалысы - тауар қозғалысының әр кезеңінде өзіндік баға қойылады);
oo баға белгілеу үрдісінің және бағалардың сақталуын бақылау үрдісінің бірлік принципі - ол баға белгілейтін және басқаратын мемлекеттік органдар оларды (бағаларды) бақылауы тиіс деген принциптерінен тұрады [2, 40 б.].
Экономикалық тәжірибе көрсетуі бойынша баға белгілеудің негізгі міндеттерінің тізімі кез келген қазіргі заманғы мемлекетке жалпы болып табылады, бірақ экономика дамуының типтері мен кезезеңдерінен байланысты өзгеріп отырады.
Келесі міндеттер баға белгілеудің негізгілері болып саналады:
oo өнімді өндіруге кеткен шығындары жабу (немесе оны іске асыруға көмектеседі) және өндірушінің (делдалдың) жақсы жұмыс істеуіне жеткілікті болатын пайданы қамтамасыз ету. Өндіруші үшін нарық конъюктурасы неғұрлым ыңғайлы болса, яғни ол өзінің өнімін неғұрлым жоғары бағамен жөнелтетін болса, соғұрлым ол үлкен пайдаға ие болады;
oo баға құру кезінде өнімдердің бір-бірін алмастыруын есепке алу. Берілген өнімді өндіруге қанша шығын кеткені тұтынушыға қызық емес. Егер бір өнім нарықта әр түрлі бағалармен ұсынылса, тұтынушы, әрине, төмен бағамен ұсынылған өнімді таңдайды. Егер бірдей бағамен сапасы жоғары және сапасы төменірек өнімдер ұсынылса, тұтынушы сапасы жоғары өнімді тандайды;
oo әлеуметтк мәселелерді шешу;
oo экологиялық саясатты іске асыру;
oo сыртқы саяси сұрақтарды шешу [5].
Ақырғы үш міндеттер баға белгілеудің қазіргі заманғы кезеңінде пайда болған, оларды әсіресе дамымаған апатты нарықтан басқарылатын нарыққа өту кезінде шешу маңызды.

1.2 Қонақ үй қызметіндегі баға белгілеуде жеңілдіктерді анықтау

Қонақ үй қызметіндегі баға белгілеудегі жеңілдіктер әртүрлі фаткорларға байланысты болады. Қонақ үй қызметтеріндегі жеңілдіктердің түрлерін келесідей қарастыруға болады.
Осы жеңілдіктер әртүрлі топтардағы бағалардың құрамына кіреді. Ұлттық экономикадағы бағалар топтары келесідей бөлінеді:
1) көтерме бағалар өнеркәсіптік кәсіпорындар немесе олардың делдалдары бөлшектік саудалық ұйымдар қызметтерінсіз өзінің тауарларын үлкен мөлшерлерде сататын бағалар. Өнім көтерме бағамен кәсіпорындар, салалар араларында, сауда ұйымдарына сату арқылы көтерме саладан бөлшектік салаға сатылады, бірақ ол ұсақ партиялармен сатып алатын халыққа сатылмайды. Көтерме бағалармен тауарларды жөнелту қолма-қолсыз ақшамен есеп айырысады;
2) бөлшектік бағалар - тауарларды соңғы тұтынушы - халыққа сататын бағалар, өйткені бұндай тауарлар негізінде тұтынушылық өнімдер болып табылады. Бөлшектік бағаларды қолдануда көбінесе қолма-қол ақшамен есеп айырысады;

Сурет - 2. Қонақ үй қызметіндегі жеңілдіктер түрлері
Ескерту - мәліметтер [6] негізінде автормен қүрастырылған

3) сатып алу бағалары (закупочные) - ауылшаруашылық өндірушілер ауылшаруашылық өнімдерін үлкен көлемде мемлекетке және кәсіпорындаға сататын бағалар. Егер мұндай өндірушілер ауылшаруашылық емес өнімді сататын болса (мысалы, артық техника), онда бұл бағалар көтерме болады. Көбіне ауылшаруашылық өнімін үлкен көлемде мемлекеттік саясаттың материялдық базасы ретінде фондтар құру үшін мемлекеттік органдар сатып алады. Сонымен қатар сатып алу бағалар деп ауылшаруашылық өнімдерін үлкен партиялармен мемлекеттік емес кәсіпорындар және ұйымдар (мысалы, ет комбинаттары) сатып алатын бағаларды атайды. Егер ауылшаруашылық өнімі халыққа сатылатын болса, онда бөлшек баға деген ұғым қолданылады. Сатып алу бағалар ұғымынан мемлекеттік сатып алу бағалары ұғымын айыра білу керек. Мемлекеттік закупка бағалары - орталықтанған мемлекеттік фондттар құру үшін мемлекеттік органдар әртүрлі өнімдерді (тек қана ауылшаруашылық өнім ғана емес) сатып алатын бағалар. Мемлекеттік сатып алу объектісі болатын өнімдер халықшаруашылық, стратегиялық және әлеуметтік маңызға ие болады (шикізаттың негізгі түрлері, жанармай, бидай, мақта және т.б.

Бағаның басқа түрлеріне қарағанда, мемлекеттік сатып алу бағалары арқылы ең алдымен жалпы ұлттық мәселелер шешіледі, сондықтан мемлекет сатушыға белгіленген жеңілдіктер береді;
4) құрылыс өнімдерінің бағалары. Құрылыс өнімдеріне қолданылатын сметалық бағалар туралы айтылады. Оның екі түрі болады: жалпы құрылыс объектісінің сметалық құны және типтік құрылыс объектісінің шекті өнімі бірлігінің орташаланған сметалық құны (мысалы, 1шаршы метр тұрғын ауданы үшін, 1 шаршы метр бояу жұмыстары және т.б.);
5) Тарифтер - ерекше түр тауарларының бағалары - қызметтер бағалары. Қызметтеің ерекшелігі - оның нақты материалдық-заттық формасы болмауында. Осыған байланысты сатып алушы қызметті сатып алуы кезінде оның (қызметтің) сапасы туралы толық түсінігін алуға мүмкіндігі болмайды. Сатып алушы сатып алатын қызметі туралы ақпаратты тек оның сатушысы арқылы біледі. Қызмет көрсету кезінде өндіріс мерзімі тұтыну мерзімімен дәлме-дәл келеді, яғни мұнда делдалдың көмегі қажет емес. Бұл қызметті бағалаудың ерекшілігін шарттайды және қызметтерге арналған тарифтер ұғымын түсіндіреді, бірақ қызметтерге арналған бағалар ұғымын қолдану дұрысырақ болар.
Қызмет көрсету саласына байланысты көтерме тарифтер (ауыр жүк транспорты, байланыс және юридических лиц арналған қызметтердің басқа түрлері) және бөлшектік, яғни халыққа арналған қызметтерге тарифтер;
6) сыртқы сауда бағалары - жоғарыда айтылғандай, ұлттық тауарлар мен қызметтердің экспорты, ал шетел тауарлары мен қызметтерінің импорты іске асатын бағалар. Бұл топтың бағаларының құрылуы ұлттық бағаларды құрудан ерекшеленеді. Сыртқы сауда бағаларын есептеуде бәсекелестік материалдарды қолдану пайдалы, яғни дүниежүзілік нарықта ұқсас өнімді немесе өнімнің технико-экономикалық параметрлері бойынша жақын өнімді өндіретін және сататын фирмалардың бағалары туралы ақпарат [6, 17-18 б.].
Экспорттық бағалар - дүниежүзілік нарықта өндірушілер немесе сыртқы саудалық ұйымдар ұлттық тауарларын (қызметтерін) сататын бағалар. Бұл бағалар келесі түрде анықталады:
- дүниежүзілік нарықта ориентир - бағаны таңдау;
- бұл бағаны шарттасудың (келісудің) нақты шарттарына әкелу (сапасын, тасымалдауын, төлемін, сақтандыруын, сақтауын және т.б. ескере отырып);
- экспорттық пошлинасын еңгізу;
- ҚР Ұлттық банкінің курсы бойынша келісімді жасаған күнге экспорттаушы - ел валютасына ауыстыру [6, 18-19 б.].
Импорттық бағалар - фирмалар тауарларды (қызметтерді) шетелден сатып алатын бағалар. Импортталатын өнімдерге бағаларды кедендік импорттық баж салығына, валютаның курсы және бұл тауардың мемлекет ішінде жөнелту шығындарының негізінде белгіленеді. Импорттық бағалар құрылымында жанама салықтар маңызды орын алады.
Мемлекет басқаруының қаталдығы деңгейі бойынша бағаларды топтастыру:
1) нарықтық бағалар (бос) - мемлекеттің тура бағалық қатысуынан бос болатын бағалар. Сонымен қатар, олар бағаның деңгейі мен құрылымына әсер ететін басқа да рычагтардың іс-әрекеттерінен бос болмайды;
2) басқарылатын бағалар - өзгерулерінің белгіленген шекаралары бар болатын бағалар және өзгертулері мемлекет бекітетін белгілеген әдістеме бойынша іске асады. Нарықтық экономика шарттарында бұл түрдің бағалары жеткілікті таратылған және дәстүрлі жоғарылатылған мемлекеттік бақылау объектісі болып табылатын тауарлар мен қызметтерге белгіленеді (шикізаттың, жанармайдың, магистральді көліктің, байланыстың негізгі түрлері, әлеуметтік мағынадағы өнімдер және т.б.).
Баға белгілеудің сатылары бойынша бағаларды топтастыру
Баға белгілеудің кезеңдері бойынша бағалардың дифференциациясы өндірушіден шекті тұтынушыға дейінгі тауар қозғалысы үрдісінде пайда болатын бағалар арасындағы сандық байланысты көрсетеді. Тауар қозғалысының әр алдыңғы кезеніндегі баға келесі кезеңнің элементі болып табылады. Тауар қозғалысы үрдісінде бағаны құру жоғарыда 2 суретте қарастырылды:
1) Өндірушінің көтерме бағалары тауар өндірісі кезенінде пайда болады, аралық мінездемесі бар және өнімді өндірушінің өндіруге және жөнелтуге кеткен шығындарды қайтаруға және кәсіпорынның ойлаған пайдасын әкелуге арналған.
Дайындаушының бағаларын қарастра отырып, ішкі шаруашылық бағаларға тоқтамауға болмайды.
Ішкі шаруашылық, немесе трансферттік бағалар - бір шаруашылық құрылымның бөлімшешелінің өзара есеп айырасатын баға. Бұл бағалар жиі сыртқы нарықтық конъюнктураға бағытталмаған, олар берілген шаруашылық құрылымның жалпы саясатына қатысты ішкі есептік-бөлушілік есептерін шешу керек. Жиі жағдайда ішкі шаруашылық бағалар өндірушінің бағаларымен сәйкес келуі мүмкін;
2) көтерме сату бағалары дайындаушының бағаларынан басқа бюджет кірісінің маңызды статьялары болып табылатын жанама салықтарды еңгізеді;
3) көтерме сатып алу (закупка) бағалары делдалдық кезеңінде құрылады. Көтерме сатып алу бағалары көтерме сату бағаларынан басқа делдалдық қосымшаларды (жеңілдіктерді) қосады. Көтерме сатып алу бағалары делдалдық звенонвң жұмыс жасауы үшін қажетті қаржылық шарттарды қамтамасыз етеді;
4) бөлшектік бағалар бөлшектік сауда саласында құрылады. Олар көтерме сатып алу бағаларынан басқа сауда жеңілдіктерін (қосымшаны) қосады. Бөлшектік бағалар бөлшектік сауданың пайдалы жұмысы үшін қажетті шарттарды қамтамасыз етеді [7].

1.3 Қонақ үй қызметіндегі жеңілдікті анықтаудың шетел тәжірибесі

Қонақ үй қызметіндегі жеңілдіктерді анықтаудың шетелдік тәжірибесін қолдану - біздің еліміздің экономикасына тиімді әсер етеді деген ойдамыз. Сондықтан шет елдердегі баға белгілеу ретін қарастырайық. Шет елдердегі баға белгілеу мен бағаны реттеу тәжірибесін зерттеу, оның заңдылығы мен тенденциясын түсінуге, Қазақстан экономикасының нарыққа өту кезіндегі баға механизмін қалыптастыруда алған білімді пайдалануға мүмкіндік береді. Олар тәуелсіздігін бізден бұрын алған және олардың экономикасы көптеген ерекшеліктерге ие, сонымен қатар шет дамыған еледрдің баға белгілеу механизмін білу артықшылық етпейді. Сондықтан төменде даыған елдердегі баға белгілеу мен бағаны реттеу үлгілеріне тоқталмақшымыз [8, 173-174 б.].
Алпауыт ел АҚШ-тағы баға белгілеу мен баға реттеуге келер болсақ, АҚШ- та 70- жылдары көтерме және бөлшек сауда бағалары қарқынды түрде өсті.Инфляция деңгейі жоғарылай берді. Мемлекеттің жасаған алғашқы қадамы осы инфляция ны бағаны тура реттеу арқылы жеңу болды. 1971 жылы тамызда АҚШ президенті Р.Никсонның ұсынысымен бағаға орталықтандырылған бақылау орнатылды. Ең күрделі экономикалық жағдайды қоғамдық пікірлердің қысымы президентке шұғыл шешім қабылдауға ықпал етті. Инфляцияның күрт түсуі ауыр жағдайға - жұмыссыздыққа әкелу қаупі болды. Қысқа мерзімді жоспарда АҚШ- тағы бағаны тікелей реттеу экономиканы тұрақтандыруға көмектесті. 1972 жылы күзде көтерме және бөлшек сауда бағасы төмендеп, жұмыспен қамтамассыз ету біраз өсіп, ЖІӨ тез өсе бастады. Алайда орталықтандырылған реттеудің кейбір жағымсыз салдарлары да көрініс берді. Баға мен жалақыны тоқтату капиталдың салааралық құйылуын шектеді, инвестицмя әрекеті тоқтап, іскерлік белсенділік деңгейі төмендеді, табыс өсімі азайды. 1972 жылы мамырда АҚШ бағаны тура бақылаудан бас тартты. Қазір Америка әкімшілігі бағасын тура реттеудің кейбір түрлерін және мемлекет тұрғысынан қаржыландыруды шектей отырып, жанама реттеу әдісі мен нарық тұтқасын белсенді пайдаланды, себебі елдегі жалпы экономикалық жағдайды жақсарту керек болды. Бағаны жанама реттеудің негізгі бағыттары:
-- рестрикциондық несие-ақша саясаты, федералды резервтік жүйенің есептік мөлшерлемесін реттеу;
-- тауарлар мен қызмет көрсетуді федералды сатып алуды кеңейту;
-- мемлекеттік бюджет тапшылығын қысқарту;
-- рационалды салық саясаты.
Мұндай мемлекеттік макроэкономикалық саясатты жүргізу арқасында АҚШ ішкі нарықтағы ұсыныс пен сұраныс арақатынасына белсенді түрде өзгерістер енгізді және баға деңгейі мен базалық айырбастау пропорциясын анықтады. Елде соңғы жылда тұрақты және жоғары қарқынды өсу байқалды, елеулі профицитпен сөзсіз қосылатын мемлекеттік бюджеттің тапшылық мәселелері жойылды. Қазір бағаны тікелей мемлекеттік реттеу тек жоғары монополияланған салаларда ғана қолданылады. АҚШ- та мемлекет тұрғысынан бағалық 5%- дан 10%-ға дейін ғана реттеледі [9, 155-159 б.].
Франция экономикасындағы баға мәселесіне тоқталар болсақ, Франция өнеркәсібі дамыған елдердің бірі болып табылады. Бұл елде ұзақ уақыт бойы баға мемлекеттік реттеудің қатаң тәртібінде болды. 40 жыл бойы(1947- 1986) бағаны жартылай мемлекеттік реттеу, осы уақытқа дейін сақталған дирижизм саясатының құрамдас бөлігі болып табылады. Бағаны либеризациялау 1973 жылдан 1980 жылдың екінші жартысына дейін созылды. 1986 жылы мемлекеттік бақылаудан өнеркәсіп өнімі бағасының 90%- ы босатылды. Қазір француз үкіметі монополист- салалар кәсіпорындағры өнімінің бағасын реттейді: газ, электр энергиясын, көлікті, ауыл шарушылық өнімдерін. Тауарлар мен қызмет көрсетудің және реттеу бағалары арасындағы арақатынас мынадай: бағаның 20%-ын мемлекет реттесе, ал қалған 80%- ы еркін баға белгілеу тәртібінде реттеледі. Бағаны реттеу ауыл шаруашылық өнімдерін өндірушілерге мемлекеттік әсер етудің, фермерлер мен өнеркәсіп, сауда қызмет көрсету жұмысшылары табыстарындағы паритетті сақтаудың басты аспабы болып табылады. Ауыл шарушылық өнімдерінің бағасының 90%- ы реттеледі. Сонымен мемлекет азық- түлік өнімінің бөлшек бағасы динамикасына және деңгейіне жанама ықпал етеді. Бағаны реттеуді жүзеге асыратын мемлекеттік құүрылым, экономика және жоспарлау министрлігінің бәсеке бойынша департаменті болып табылады [16].
Швеция. Бұл елде бағаны бақылау мен тексеруді - Азаматтық әкімшілігі министрлігіне бағынатын бәсеке мен бағаны мемлекеттік басқармасы сияқты арнаулы орган іске асырады. Швецияда бағаны реттеу заңы мен бәсеке шартымен баға туралы мәліметтерді ұсыну міндеттігі туралы заң қабылданған және әрекет етеді. Қысқа мерзімді бағаны тоқтату - бұл инфляцияның көтерілмеуіне жол бермеу және нарықтағы күрт дисбаланстарды қалпына келтіру үшін қолданылады. Бағаны реттеу туралы заң мемлекетке соғыс , не оның шығу қаупі ,не бағаның жалпы өсу қаупі кезінде бағаға тікелей әсер ету жөніндегі шараларды іске асыру құқын береді. Жекелеген тауарлар үшін максималды баға деңгейін қою, тәртіп орнату мүмкіндігіне ие. Бұл кезде бағаны жоғарлатуға, осы жөнінде алдын ала ескерту берілгенннен кейін және бағаны жоғарлату мөлшері дәлелденгеннен соң ғана рұқсат беріледі. Баға деңгейіне ықпал ету, мемлекеттік монополия және мемлекеттік кәсіпорындар арқылы ғана іске асырылады. Швецияның ауыл шаруашылығына бағалық субсидиялаудың маңызды көзі- импорттық шикізаттарға қойылатын кедендік алымдар. Олар ішкі нарықпен сыртқы нарықтың ең жоғарғы бағалары арасындағы айырмашылық мөлшерінде орнатылады. Баға белгілеуді мемлекеттің тұрғысына реттеудің маңызды сферасы- тұрғын үй бағасы. Үйлердің өте қымбат екенін ескере отырып, мемлекет тұрғын үй субсидиясы мен қарыздар береді [17].
Даниядағы баға белгілеу мен баға реттеуге келсек, бұл елде баға белгілеу жүйесі нарық факторларының ықпалымен құрыларды. Бағаны қалыптастыруға мемлекттік әсер аса шектеулі. Бұл облыстағы мемлекет функциясы сұраныс пен ұсыныс арақатынасының өндірістік шығындары мөлшері сияқты критерийлерден шыға отырып, өз өнімі бағасын дербес орнататын және өндірушілердің еркін бәсекесі үшін максималды жағымды жағдайлар орнатуда болып табылады.
Мемлекеттің сектордағы масштабы үлкен емес бағалар мен тарифтерді мемлекеттік және муниципалдық өкімет, фолькетинг(парламент) орнатады. Тікелей мемлекет орнататын немесе реттелетін бағалардың үлкен салмағы 6%- ға жуық болады. Даниядағы баға белгілеудің негізгі заңды актісі, 1989 жылы 1 маусымда фолькетинг қабылдаған бәсеке туралы заң болып табылады. Баға белгілеу облысындағы монополияның қызметін қадағалайтын мүшелер, өнеркәсіп министрі төрт жылдық мерзімге тағайындайтын мүшелерін бәсеке мәселелері бойынша кеңес іске асырады. Ауыл шаруашылық өнімдеріне баға белгілеу процесі, Дания мүше болып енетін ЕО(ЕС) ауыл шаруашылық саясаты механизмінің ықпалымен құрылады. Сонымен қатар фермерлерге мемлекет тарапынан күрделі құрылыс үшін, суландыру жұмыстарын жүргізуді, энергия сақтаушы жүйені негіз үшін қарыз беру мен жеңілдетілген ренталық жағдайлар ұсынылады [18].
Норвегия. Елдегі бағаны мемлекеттік реттеудің, 1995 жылғы бекітілеген баға пайда мен бәсекені шектеудің негізі сонымен қатар осы заң негізінде жарық көрген бірқатар корольдік бақылау заңы, резолюциялар болып табылады. Кәсіпкерлік пен баға белгілеу сұрақтарын реттеуші заңдардың орындалуын бақылауды баға белгілеудің мамандандырылған органдары іске асырады. Оның ішіндегі маңыздылары: Баға бойынша кеңес, Баға бойынша директорат, Баға бойынаша мемлекеттік инспекция. Мемлекет максималды және минималды баға деңгейін анықтап, бағаны тоқтатуды жүргізеді, баға белгілеу облысындағы баға жеңілдіктер мен үстемелерді, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.