Шалғам дақылының биологиялық ерекшеліктері мен өсіру технологиясы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Тақырыбы: Шалғам дақылының биологиялық ерекшеліктері мен өсіру технологиясы.

Орындаған: Шүйіншібаева Данагүл
АГ-303
Тексерген: Смағұлова Дина

Алматы-2019
Жоспар:
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
1. Шалғам дақылының биологиялық ерекшеліктері
2. Шалғам дақылын өсіру технологиясы
III. Қортынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер

I. Кіріспе
Шалғам (Raphanus satіvus) - орамжапырақ тұқымдасына жататын көкөніс; крестгүлділер тұқымдасына жататын көкөніс. Бір жылдық шалғам (еуропалық сорт) сепкен жылы тамыртүйнек салады, тұқым береді. Екі жылдық шалғам (қыстық сорт) сепкен жылы тамыр-түйнек, келесі жылы тұқым береді. Көбіне бір жылдық шалғам өсіріледі. Жапырағы аздап тілімделген, тамыржемісі ұсақ (7 - 20 г), түсі қызыл, алқызыл, ақ, күлгін, сары. Тамыржемісінде 25 - 30 мг%, жапырағында 50 - 60 мг% С витамині бар. Тамыржемісі жастай тағамға пайдаланылады. Гүлі ақ, қызғылт. Сепкеннен кейін 50 - 70 тәулікте гүлдейді. Суыққа төзімді, айқас тозаңданады. 20°С-та сабақтанып, тамыржеміс түзеді. Құрамында органикалық заттар мол, борпылдақ, құмдақ топырақта жақсы өседі. Шалғам жылыжайда, ашық жерлерде өсіріледі. Шалғамның Заря, Йыгева 169, Новинка 515, Красный великан, Дүнген 128, тағы басқа сорттары бар. Шалғам Қазақстанның оңтүстік облыстарында көп өсіріледі. Негізгі зиянкестері: крестгүлділер бүргесі, орамжапырақ шыбыны, аурулары: альтернариоз, жалған ақұнтақ кеселі.
Шалғам - орамжапырақтылар туысына жататын біржылдық немесе екіжылдық өсімдік. Шалғам жеуге жарамды, көптеген елдерде өсірілетін көкөніс. Латын тіліндегі radix сөзі тамыр деген мағынаны береді. Жеуге тамыры жарамды, және тамыр қалыңдығы 3 см, сырты жұқа қызыл түсті болады. Шалғам ерте өсетін көкөністер қатарына жатады. Шалғам өте тез өсетіндіктен, оны аса үлкейтпей, жас кезінде жеген дұрыс. Құрамында қыша майының көптігінен өткір дәм береді. Жылы аймақтарда шалғамды жылына 2-3 мәрте егіп, өнім алуға болады. Тіпті бір бөлігін ерте көктемде жылыжайда, ал көктемнің екінші жартысында бақшада, үшінші рет жаздың басында егіп, шалғамды жеу маусымын ұзартуға болады. Жеке жанұя өзіне ғана пайдаланған жағдайда шалғамды көп мөлшерде егуге болмайды, себебі ол тез ұрықтанып, тамыр сабағы жеуге жарамсыз болып қалады.
Тағамға шалғамның тамыр сабағы ғана емес, жапырақтары да қолданылады. Құрамында бағалы дәрумендер болуына байланысты көптеген аймақтарда иммунитетті көтеру үшін жейді. Тағамнан тыс, шалғамды бақша ішіне қатар ажырату үшін (мысалы, пияз бен сәбіздің арасына) егеді.

II. Негізгі бөлім
1. Шалғам - орамжапырақ тұқымдасына жататын көкөніс; крестгүлділер тұқымдасына жататын көкөніс. Бір жылдық шалғам (еуропалық сорт) сепкен жылы тамыртүйнек салады, тұқым береді. Екі жылдық шалғам (қыстық сорт) сепкен жылы тамыр-түйнек, келесі жылы тұқым береді. Көбіне бір жылдық шалғам өсіріледі. Жапырағы аздап тілімделген, тамыржемісі ұсақ (7 - 20 г), түсі қызыл, алқызыл, ақ, күлгін, сары. Тамыржемісінде 25 - 30 мг%, жапырағында 50 - 60 мг% С витамині бар. Тамыржемісі жастай тағамға пайдаланылады. Гүлі ақ, қызғылт. Сепкеннен кейін 50 - 70 тәулікте гүлдейді. Суыққа төзімді, айқас тозаңданады. 20°С-та сабақтанып, тамыржеміс түзеді. Құрамында органикалық заттар мол, борпылдақ, құмдақ топырақта жақсы өседі. Шалғам жылыжайда, ашық жерлерде өсіріледі. Шалғамның Заря, Йыгева 169, Новинка 515, Красный великан, Дүнген 128, тағы басқа сорттары бар. Шалғам Қазақстанның оңтүстік облыстарында көп өсіріледі. Негізгі зиянкестері: крестгүлділер бүргесі, орамжапырақ шыбыны, аурулары: альтернариоз, жалған ақұнтақ кеселі.
Шалғам - орамжапырақтылар туысына жататын біржылдық немесе екіжылдық өсімдік. Шалғам жеуге жарамды, көптеген елдерде өсірілетін көкөніс. Латын тіліндегі radix сөзі тамыр деген мағынаны береді. Жеуге тамыры жарамды, және тамыр қалыңдығы 3 см, сырты жұқа қызыл түсті болады. Шалғам ерте өсетін көкөністер қатарына жатады. Шалғам өте тез өсетіндіктен, оны аса үлкейтпей, жас кезінде жеген дұрыс. Құрамында қыша майының көптігінен өткір дәм береді. Жылы аймақтарда шалғамды жылына 2-3 мәрте егіп, өнім алуға болады. Тіпті бір бөлігін ерте көктемде жылыжайда, ал көктемнің екінші жартысында бақшада, үшінші рет жаздың басында егіп, шалғамды жеу маусымын ұзартуға болады. Жеке жанұя өзіне ғана пайдаланған жағдайда шалғамды көп мөлшерде егуге болмайды, себебі ол тез ұрықтанып, тамыр сабағы жеуге жарамсыз болып қалады.
Тағамға шалғамның тамыр сабағы ғана емес, жапырақтары да қолданылады. Құрамында бағалы дәрумендер болуына байланысты көптеген аймақтарда иммунитетті көтеру үшін жейді. Тағамнан тыс, шалғамды бақша ішіне қатар ажырату үшін (мысалы, пияз бен сәбіздің арасына) егеді.
Розово-красный с белым кончиком. Сорттың шығу тегі Данияның тәжір- ибелік нұсқасынан жекеше-ұрпақтылық сұрыптаудан алынған. Барлық жерлерде өседі. Ашық жерлер үшін 1940ж, ал қорғаулы жерлер үшін 1957ж бері аудандастырылған. Өте өнімді және өнімді сорт.
Орташа ерте пісетін, вегетациялық кезеңі 28-33 күн, тұқымдықтарды отырғызудан тұқымның пісуіне дейін 120-125 күн.
Тұқымжарнақтары орташа ірі, жасыс, күрең түстілеу, тұқымжарнақта- рының астыңғы жағындағы бүгілмесі ашық-қызғылт, ол бараған сайын қарқынды қызыл түске айналады.
Дегелектері жартылай тік тұрған, жапырақтары орташа ірі, күшті немесе сәл тілімді, жасыл түсті. Сабақтары жіңішке, қысқа, түстері жасыл.
Тамыржемістері орташа ірі, диаметрі 2-ден 3см-ге дейін, индексі 0,01.
Тамыржемісінің массасы 16-21г., түстері ақшылдан қызылға немесе қызғылт-көгілдірге дейін, ұштары ақ тамыржемістің (14)-тен 13-ке дейін бөлігін алады. Жұмсақтары шырынды, ақ, дәмділігі жақсы.
Гүлсидамдары тармақталған, түкті немесе түксіз, биіктігі 60-100см. Гүлдері гүл шоғырына жиналған, түстері ақ, қызғылт және көгілдір. Жемісі - ұзынша 2,5-4см, жасыл, бұршаққын.Тұқымдары жайпақша - домалақ, сарғылт-қоңыр, 1000 дәннің массасы 8-12г. Тауарлылық өнімі 120-140цга.

1-сурет. Қызыл-қызғылт ақ ұшты шалғам

Дунганский 128. Сорт Қазақ картоп және көкөніс шаруашылығында жер-гілікті жеке түрінен жекелік сұрыптау әдісімен алынған. 1956 жылдан бері тіркелген. Сорт ашық жерлілік, бірақ жылыжай және шуақжайларда өте сел- дір түрде 10-12, 8-10см сеуіп өсіруге болады. Орташа кеш пісетін сорт, вегетациялық кезеңі 40-45 күн. Тауарлылық өнімі 80-250цга. Ыстыққа төзімді, бірақ қолдан суармалауға сұранысты, ауруларға төзімді. Сақталғыш- тығы жақсы, қысты күні де сақталынады. Тамыржемістерінің дәмділік сапасы жоғары. Тұқымшаларын жабық жерде өсіргенде, беретін тұқымдық өнімдері өте жоғары. Тұқымдықтарды отырғызудан тұқымның пісуіне дейін 100-110 күн.
Гүлсидамдары ашық-жасыл, тұқымжарнақта-рының астыңғы жағындағы бүгілмесі ашық-қызғылт түсті. Дегелектері жартылай тік тұрған, ірі, диаме- трлері 50-60см, жайылған, жапырақтары ірі 25-30см, ашық- жасыл, тегіс. Жапырақтың пластинкасы жалпақ, күшті тілінген, өсімдіктердегі жапырақ- тар саны 6-дан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.