Тұрақсыз стенокардия
Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан Мемлекеттік Медицина Университеті
Білім алушының өзіндік жұмысы
Мамандығы: Жалпы медицина
Кафедра: №1 Ішкі аурулар кафедрасы
Дисциплина: Ішкі аурулар негіздері
Тақырыбы: Дәлелді медицинаға негізделген стенокардияны емдеу принциптері
Орындаған: Тәжіғос А.Т.
Тексерген: Мергалиева К.Ж.
Тобы: 407 Б
Ақтөбе 2019 жыл
Жоспары:
Кіріспе бөлім
Негізгі бөлім
Стенокардия туралы түсінік
Стенокардияның емдеу принциптері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Стенокардия
Стенокардия - 1 айдан астам уақытқа созылатын және белгілі бір жүктемеге жауап ретінде пайда болатын жүрек аймағындағы дискомфорт немесе стереотипті ауырсыну ұстамаларымен сипатталады.
ЖИА көптеген жылдар бойы экономикалық дамыған елдер арасындағы өлімнің басты себебі болып келе жатыр. Стенокардиямен сырқаттану мүмкіндігі жасқа сәйкес жоғарылауда. Мәселен, 45-54 жас аралығында аурушаңдық әйелдерде 0,1-1 %, ерлерде 2-5 %, ал 65-74 жас аралығында 10-15% және 10-20% сәйкесінше. 10 млн-ға жуық еңбекке қабілетті тұрғындар ЖИА-мен ауырады, олардың 13 бөлігін тұрақты стенокардия құрайды. 2000 жылы Ресейде ЖИА-мен аурушаңдылық 100 мың тұрғынға 425,5 жағдайды құрады. ЖИА-дан өлім 65 жасқа дейінгі жаста кейінгі 20 жылда 50 %-ға төмендеді, бірақ ЖИА-дан жалпы өлім өзгеріссіз қалды. Ресейде өлімділік 2000 жылы 3%-ға өсті. ЖИА-дан өлім ерлерде 65 жасқа дейін әйелдерге қарағанда 3 есе жоғары. Одан жоғары жаста екі жыныста өлімділік теңесіп, 80 жастан кейін ерлерге қарағанда әйелдерде 2 есе жоғары болады. Фремингем зерттеуі бойынша жүрек өлімінің 2-жылдық жиілігі ерлерде 5,5% әйелдерде 3,8%, фатальды емес инфаркт 14,3% пен 6,2% құрайды. Популяцияда тек 40-50% стенокардиясы бар науқастар өз аурулары жайында біледі, ал қалған 50-60% танылмайды.
Негізгі қауіп факторлары:
Науқас жасы ( ерлерде = 55 жас, әйелдерде = 55 жас )
Шылым шегу
Қант диабеті
Дислипидемия
Тұқым қуалаушы гиперхолестеринемия
Артериалды гипертония
Бүйрек ауруы ( микроальбуминурия не ШФЖ 60 млмин)
Семіздік ( ИМТ= 30 кгм2 )
Гиподинамия
Қосымша:
ауыр анемия;
бақыланбайтын гипертензия;
гипертиреоз;
гипоксия;
тахиаритмия;
брадиаритмия;
клапанды жүрек ақауы (жиі аорта клапаны стенозы);
гипертрофиялық кардиомиопатия.
Себебі:
Атеросклероз - жүрек артериялары стенозының жиі себебі болып табылады. Кеуде тұсындағы ауырсыну пайда болатын кейбір науқастарда жүрек артериялары қалыпты немесе минимальды тарылған. Бұл науқастарда ауырсынудың ең мүмкін болатын себебі вазоспазм, ол Принцметал стенокардиясы мен Х синдромында туындайды.
Миокард ишемиясы сонымен қатар қан құрамына әсер етуші факторларының салдарынан туындауы мүмкін: ауыр анемия ( эритроциттердің төменгі дәрежесі) немесе тыныс жетіспеушілігіне соқтыратын ұзақ уақыт шылым шеккенде бақыланатын қанның оттегіні тасымалдау мүмкінділігі төмендегенде.
Патофизиологиясы:
Коронарлы артериялардың атеросклерозды тарылу салдарынан, миокардтың оттегімен қамтамасыз етілуі мен оның тасымалдануы арасындағы дисбаланас туындайды, оның нәтижесінде миокард ишемиясы пайда болады (әсіресе субэндокардиальды қабаты зақымдалады) Микардтың диастолалық, систолалық қызметінің бұзылысы жүреді.
Жіктелуі:
Канадалық жүрек-қантамыр ұйымының тұрақты стенокардияны физикалық жүктемені орындауына тәуелді жіктеуі:
I функциональды класс - стенокардия ұстамалары тек әдеттегіден аса жоғары жүктеме кезінде туындайды.
II функциональды класс - стенокардия ұстамалары тегіс жермен 500 м жүргенде, 2-ші этаждан жоғары көтерілгенде пайда болады. Ұстаманың оянғаннан кейінгі алғашқы сағаттарда, суық желді ауа райында, эмоционалды күштемеде кездесу жиілігі артады.
III функциональды класс - әдеттегі физикалық белсенділігінің айрықша шектелуі. Ұстамалар тегіс жерде 100-500 м жүргенде, 1-ші этажға көтерілгенде туындайды.
IV функциональды класс - стенокардия аздаған физикалық жүктемеде, 50-100 м қашықтықты жүргенде пайда болады. Стенокардия ұстамалары тыныштықта кездеседі.
Клиникасы:
Ауырсыну синдромы:
Орналасуы - төс артында;
Ауырсынудың пайда болу шарты -- физикалық жүктеме, қатты эмоция, тамаққа аса тою, суық, желге қарсы жүру, шылым шегу;
Ауырсыну ұзақтығы 1-15 мин
Сипаты: ұстама тәрізді, батып, қысып ауырсыну;
Иррадиациясы: сол қол, төменгі жақсүйек
Ауырсыну тоқтайды: физикалық жүктемені тоқтатқанда, нитроглицерин қабылдағанда
Қосалқы белгілер: жүрек айну, құсу, тершеңдік, шаршағыштық, ентігу, жүрек соғу жиілігінің жоғарылауы, АҚ жоғарылау ( кейде төмендейді)
ЭКГ өзгерістері:
Стенокардия ұстамасы кезіндегі ЭКГ өзгерістері миокард ишемиясы метаболизм бұзылысына байланысты. Осының арқасында миокардтағы биоэлектрлік процесстер бұзылысы іске асады -- Т тісшесінің форма, амплитуда, полярлығының өзгерісіне соқтыратын реполяризация бұзылысы.
Аса айқын және ұзақ ( бірақ қайтымды) ишемиялық өзгерістер миокард дистрофиясына әкеліп ишемиялық зақымдалуларды белгілейді, ол өз кезегінде ЭКГ-да SТ сегментінің изолиниядан жоғары не төмен ығысуымен көрінеді.
Т тісшесінің өзгерісі ишемия орнына байланысты. Ерте же айқын ишемиялық өзгерістер субэндокардиальды қабатта дамитыны баршамызға танымал. Ол ЭКГ-да жоғары үшкір соңы бар Т тісше (биік коронарлы Т тісше) ретінде сипатталады. Ишемияның субэпикардиальды аймақта орналасуында, сонымен қатар трансмуральды және интрамуральды ишемияда, теріс симметриялы Т тісше (теріс коронарлы Т тісше).
Ишемия зонасына қарсы жатқан жүрек аймағын көрсететін шықпаларда реципрокты өзгерістер бақыланады.
Стресс ЭхоКГ - коронарлы артерия жетіспеушілігін нақты анықтайтын әдіс. Оның мәні: добутамин, өңеш арқылы ЭКС немесе физикалық жүктеме арқылы жүрек соғу жиілігі артқанда сол қарынша сегментінің қозғалысына эхокардиографиялық баға беру.
Әдіс сезімталдығы - 65-90%, спецификалығы - 90-95%.
Стресс ЭхоКГ-ға көрсеткіштер:
атипті күштемелі стенокардия ( стенокардия эквиваленттері немесе науқастың ауырсынуды анық емес баяндауы);
ВЭМ орындауының қиындауы немесе мүмкін еместігі;
Типті стенокардия клиникасындағы ВЭМ ақпаратсыздығы;
Типті күштемелі стенокардия клиникасындағы Гисс шоғыры а.блокадасы, СҚ гипертрофиясы, WPW синдромы кезінде жүктемелі сынамада ЭКГ өзгерістері болмаса
Әдіс сезімталдығы -- 50-80%, спецификалығы -- 80-95%.
Сынаманың оң критерийі -- ұзақтығы 0,08с -тан асатын ST сегментінің горизонтальды депрессиясы.
Коронарлы ангиография:
Бұл әдіс ЖИА диагностикасында "алтын стандарт" болып табылады. Себебі ол коронарлы артериялардың тарылуды, оның дәрежесі мен орнын анықтайды.
Әдістің қолдану көрсеткіштері ( Европалық кардиологтар ұйымының ұсынуы бойынша, 1997):
дәрілік емнің әсері болмағандағы III функционалды класстан жоғары күштемелі стенокардия;
миокард инфарктісінен кейінгі күштемелі стенокардия I-II ФК;
Миокард сцинтиграфиясының мәліметтері бойынша ишемия белгілерімен Гисс шоғыры аяқшасының блокадасымен күштемелі стенокардия;
Ауыр қарыншалық аритмиялар;
қантамырларға ( аорта, сан, ұйқы артериясы) операция жасар алдында тұрақты стенокардиясы бар науқастарға;
Миокард реваскуляризациясы (баллонды дилятация, АКШ);
диагнозды нақтылау.
Тұрақты стенокардиясы бар науқаста ишемияға қарсы емі бойынша ұсыныстар
Класс І
Стенокардия ұстамасын басу және алдын алу мақсатында қысқа әсерлі нитроглицерин (науқастар нитроглицеринді қолданылу бойынша инструкцияны алу керек) (В)
Бета-блокатордың эффектісін бағалау және максимальды емдік дозаға дейін титрлеу; ұзақ әсер етуші препараттың мақсатты қолдануын бағалау (А)
Бета-блокаторың төменгі эффективтілігі немесе көтере алмауы болса кальций антагонистінің монотерапиясы ( А), ұзақ әсерлі нитрат ( С)
Егер де бета-блокатормен монотерапия жеткілікті әсер етпесе, дигидропиридинді кальций антогистін қосу ( В)
Класс ІІа
Егер бета-блокаторды жаман көтерсе синусты түйіннің if каналы ингибиторын тағайындау - ивабрадин ( В)
Егер кльций антагонистімен монотерапия не кальций антагонисті же бета - блокатормен комбинирленген терапия тиімсіз болса, онда кальций антагонистін пролонгирленген нитратпен алмастыру. Нитратқа толеранттылықтың дамуын болдырмау ( С)
Класс ІІб
Метаболикалы әсер ететін препарат ( триметазидин) стандартты емге қосымша немесе көтере алмаушылықта альтернатива ретінде қолданылуы мүмкін ( В)
Тұрақты стенокардиясы бар науқастардың болжамын жақсартатын фармакотерапия ұсынысы:
Класс І
Аспирин 75 мгтәул қарсы көрсеткіштер жоқ болса ( белсенді асқазан ішек жолынан қан кету, аллергия аспиринге немесе көтере алмаушылық) (А)
ЖИА бар барлық науқастарда статиндер ( А)
иАПФ АГ, жүрек жетіспеушілігі, СҚ дисфункциясы, миокард инфарктінен (МИ) кейінгі СҚ дисфункциясы немесе қант диабеті(ҚД) (А)
Бета-блокаторлар ішке анамнезде миокард инфарктісі немесе жүрек жетіспеушілігі бар науқастарға ( А)
Класс ІІа
иАПФ стенокардиясы бар және ЖИА диагнозымен науқастарға ( В)
Аспиринге альтернатива ретінде клопидогрел аспиринді қабылдай алмайтын тұрақты стенокардия бар науқастарда ( мысалы, аллергия үшін) ( В)
Статиндер жоғарғы дозада ЖИА бар жоғарғы қауіптегі науқастарда ( жүрек-тамырлы өлім 2 %-дан жоғары) ( В)
Класс ІІб
Фибраттар қант диабеті немесе метаболикалық синдроммен науқастардағы триглицеридтері жоғары немесе ХС ЖТЛП төменгі дәрежеде ( В)
Алдын алу шаралары:
Стенокардия профилактикасында қауіп факторларын болдырмау керек:
Дене салмағын қалпына келтіру;
Атеросклероз бен жүрек-қантамырлы жүйе ауруларында ұсынылатын диетаны сақтау;
Зиянды әдеттерден бас тарту ... жалғасы
Білім алушының өзіндік жұмысы
Мамандығы: Жалпы медицина
Кафедра: №1 Ішкі аурулар кафедрасы
Дисциплина: Ішкі аурулар негіздері
Тақырыбы: Дәлелді медицинаға негізделген стенокардияны емдеу принциптері
Орындаған: Тәжіғос А.Т.
Тексерген: Мергалиева К.Ж.
Тобы: 407 Б
Ақтөбе 2019 жыл
Жоспары:
Кіріспе бөлім
Негізгі бөлім
Стенокардия туралы түсінік
Стенокардияның емдеу принциптері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Стенокардия
Стенокардия - 1 айдан астам уақытқа созылатын және белгілі бір жүктемеге жауап ретінде пайда болатын жүрек аймағындағы дискомфорт немесе стереотипті ауырсыну ұстамаларымен сипатталады.
ЖИА көптеген жылдар бойы экономикалық дамыған елдер арасындағы өлімнің басты себебі болып келе жатыр. Стенокардиямен сырқаттану мүмкіндігі жасқа сәйкес жоғарылауда. Мәселен, 45-54 жас аралығында аурушаңдық әйелдерде 0,1-1 %, ерлерде 2-5 %, ал 65-74 жас аралығында 10-15% және 10-20% сәйкесінше. 10 млн-ға жуық еңбекке қабілетті тұрғындар ЖИА-мен ауырады, олардың 13 бөлігін тұрақты стенокардия құрайды. 2000 жылы Ресейде ЖИА-мен аурушаңдылық 100 мың тұрғынға 425,5 жағдайды құрады. ЖИА-дан өлім 65 жасқа дейінгі жаста кейінгі 20 жылда 50 %-ға төмендеді, бірақ ЖИА-дан жалпы өлім өзгеріссіз қалды. Ресейде өлімділік 2000 жылы 3%-ға өсті. ЖИА-дан өлім ерлерде 65 жасқа дейін әйелдерге қарағанда 3 есе жоғары. Одан жоғары жаста екі жыныста өлімділік теңесіп, 80 жастан кейін ерлерге қарағанда әйелдерде 2 есе жоғары болады. Фремингем зерттеуі бойынша жүрек өлімінің 2-жылдық жиілігі ерлерде 5,5% әйелдерде 3,8%, фатальды емес инфаркт 14,3% пен 6,2% құрайды. Популяцияда тек 40-50% стенокардиясы бар науқастар өз аурулары жайында біледі, ал қалған 50-60% танылмайды.
Негізгі қауіп факторлары:
Науқас жасы ( ерлерде = 55 жас, әйелдерде = 55 жас )
Шылым шегу
Қант диабеті
Дислипидемия
Тұқым қуалаушы гиперхолестеринемия
Артериалды гипертония
Бүйрек ауруы ( микроальбуминурия не ШФЖ 60 млмин)
Семіздік ( ИМТ= 30 кгм2 )
Гиподинамия
Қосымша:
ауыр анемия;
бақыланбайтын гипертензия;
гипертиреоз;
гипоксия;
тахиаритмия;
брадиаритмия;
клапанды жүрек ақауы (жиі аорта клапаны стенозы);
гипертрофиялық кардиомиопатия.
Себебі:
Атеросклероз - жүрек артериялары стенозының жиі себебі болып табылады. Кеуде тұсындағы ауырсыну пайда болатын кейбір науқастарда жүрек артериялары қалыпты немесе минимальды тарылған. Бұл науқастарда ауырсынудың ең мүмкін болатын себебі вазоспазм, ол Принцметал стенокардиясы мен Х синдромында туындайды.
Миокард ишемиясы сонымен қатар қан құрамына әсер етуші факторларының салдарынан туындауы мүмкін: ауыр анемия ( эритроциттердің төменгі дәрежесі) немесе тыныс жетіспеушілігіне соқтыратын ұзақ уақыт шылым шеккенде бақыланатын қанның оттегіні тасымалдау мүмкінділігі төмендегенде.
Патофизиологиясы:
Коронарлы артериялардың атеросклерозды тарылу салдарынан, миокардтың оттегімен қамтамасыз етілуі мен оның тасымалдануы арасындағы дисбаланас туындайды, оның нәтижесінде миокард ишемиясы пайда болады (әсіресе субэндокардиальды қабаты зақымдалады) Микардтың диастолалық, систолалық қызметінің бұзылысы жүреді.
Жіктелуі:
Канадалық жүрек-қантамыр ұйымының тұрақты стенокардияны физикалық жүктемені орындауына тәуелді жіктеуі:
I функциональды класс - стенокардия ұстамалары тек әдеттегіден аса жоғары жүктеме кезінде туындайды.
II функциональды класс - стенокардия ұстамалары тегіс жермен 500 м жүргенде, 2-ші этаждан жоғары көтерілгенде пайда болады. Ұстаманың оянғаннан кейінгі алғашқы сағаттарда, суық желді ауа райында, эмоционалды күштемеде кездесу жиілігі артады.
III функциональды класс - әдеттегі физикалық белсенділігінің айрықша шектелуі. Ұстамалар тегіс жерде 100-500 м жүргенде, 1-ші этажға көтерілгенде туындайды.
IV функциональды класс - стенокардия аздаған физикалық жүктемеде, 50-100 м қашықтықты жүргенде пайда болады. Стенокардия ұстамалары тыныштықта кездеседі.
Клиникасы:
Ауырсыну синдромы:
Орналасуы - төс артында;
Ауырсынудың пайда болу шарты -- физикалық жүктеме, қатты эмоция, тамаққа аса тою, суық, желге қарсы жүру, шылым шегу;
Ауырсыну ұзақтығы 1-15 мин
Сипаты: ұстама тәрізді, батып, қысып ауырсыну;
Иррадиациясы: сол қол, төменгі жақсүйек
Ауырсыну тоқтайды: физикалық жүктемені тоқтатқанда, нитроглицерин қабылдағанда
Қосалқы белгілер: жүрек айну, құсу, тершеңдік, шаршағыштық, ентігу, жүрек соғу жиілігінің жоғарылауы, АҚ жоғарылау ( кейде төмендейді)
ЭКГ өзгерістері:
Стенокардия ұстамасы кезіндегі ЭКГ өзгерістері миокард ишемиясы метаболизм бұзылысына байланысты. Осының арқасында миокардтағы биоэлектрлік процесстер бұзылысы іске асады -- Т тісшесінің форма, амплитуда, полярлығының өзгерісіне соқтыратын реполяризация бұзылысы.
Аса айқын және ұзақ ( бірақ қайтымды) ишемиялық өзгерістер миокард дистрофиясына әкеліп ишемиялық зақымдалуларды белгілейді, ол өз кезегінде ЭКГ-да SТ сегментінің изолиниядан жоғары не төмен ығысуымен көрінеді.
Т тісшесінің өзгерісі ишемия орнына байланысты. Ерте же айқын ишемиялық өзгерістер субэндокардиальды қабатта дамитыны баршамызға танымал. Ол ЭКГ-да жоғары үшкір соңы бар Т тісше (биік коронарлы Т тісше) ретінде сипатталады. Ишемияның субэпикардиальды аймақта орналасуында, сонымен қатар трансмуральды және интрамуральды ишемияда, теріс симметриялы Т тісше (теріс коронарлы Т тісше).
Ишемия зонасына қарсы жатқан жүрек аймағын көрсететін шықпаларда реципрокты өзгерістер бақыланады.
Стресс ЭхоКГ - коронарлы артерия жетіспеушілігін нақты анықтайтын әдіс. Оның мәні: добутамин, өңеш арқылы ЭКС немесе физикалық жүктеме арқылы жүрек соғу жиілігі артқанда сол қарынша сегментінің қозғалысына эхокардиографиялық баға беру.
Әдіс сезімталдығы - 65-90%, спецификалығы - 90-95%.
Стресс ЭхоКГ-ға көрсеткіштер:
атипті күштемелі стенокардия ( стенокардия эквиваленттері немесе науқастың ауырсынуды анық емес баяндауы);
ВЭМ орындауының қиындауы немесе мүмкін еместігі;
Типті стенокардия клиникасындағы ВЭМ ақпаратсыздығы;
Типті күштемелі стенокардия клиникасындағы Гисс шоғыры а.блокадасы, СҚ гипертрофиясы, WPW синдромы кезінде жүктемелі сынамада ЭКГ өзгерістері болмаса
Әдіс сезімталдығы -- 50-80%, спецификалығы -- 80-95%.
Сынаманың оң критерийі -- ұзақтығы 0,08с -тан асатын ST сегментінің горизонтальды депрессиясы.
Коронарлы ангиография:
Бұл әдіс ЖИА диагностикасында "алтын стандарт" болып табылады. Себебі ол коронарлы артериялардың тарылуды, оның дәрежесі мен орнын анықтайды.
Әдістің қолдану көрсеткіштері ( Европалық кардиологтар ұйымының ұсынуы бойынша, 1997):
дәрілік емнің әсері болмағандағы III функционалды класстан жоғары күштемелі стенокардия;
миокард инфарктісінен кейінгі күштемелі стенокардия I-II ФК;
Миокард сцинтиграфиясының мәліметтері бойынша ишемия белгілерімен Гисс шоғыры аяқшасының блокадасымен күштемелі стенокардия;
Ауыр қарыншалық аритмиялар;
қантамырларға ( аорта, сан, ұйқы артериясы) операция жасар алдында тұрақты стенокардиясы бар науқастарға;
Миокард реваскуляризациясы (баллонды дилятация, АКШ);
диагнозды нақтылау.
Тұрақты стенокардиясы бар науқаста ишемияға қарсы емі бойынша ұсыныстар
Класс І
Стенокардия ұстамасын басу және алдын алу мақсатында қысқа әсерлі нитроглицерин (науқастар нитроглицеринді қолданылу бойынша инструкцияны алу керек) (В)
Бета-блокатордың эффектісін бағалау және максимальды емдік дозаға дейін титрлеу; ұзақ әсер етуші препараттың мақсатты қолдануын бағалау (А)
Бета-блокаторың төменгі эффективтілігі немесе көтере алмауы болса кальций антагонистінің монотерапиясы ( А), ұзақ әсерлі нитрат ( С)
Егер де бета-блокатормен монотерапия жеткілікті әсер етпесе, дигидропиридинді кальций антогистін қосу ( В)
Класс ІІа
Егер бета-блокаторды жаман көтерсе синусты түйіннің if каналы ингибиторын тағайындау - ивабрадин ( В)
Егер кльций антагонистімен монотерапия не кальций антагонисті же бета - блокатормен комбинирленген терапия тиімсіз болса, онда кальций антагонистін пролонгирленген нитратпен алмастыру. Нитратқа толеранттылықтың дамуын болдырмау ( С)
Класс ІІб
Метаболикалы әсер ететін препарат ( триметазидин) стандартты емге қосымша немесе көтере алмаушылықта альтернатива ретінде қолданылуы мүмкін ( В)
Тұрақты стенокардиясы бар науқастардың болжамын жақсартатын фармакотерапия ұсынысы:
Класс І
Аспирин 75 мгтәул қарсы көрсеткіштер жоқ болса ( белсенді асқазан ішек жолынан қан кету, аллергия аспиринге немесе көтере алмаушылық) (А)
ЖИА бар барлық науқастарда статиндер ( А)
иАПФ АГ, жүрек жетіспеушілігі, СҚ дисфункциясы, миокард инфарктінен (МИ) кейінгі СҚ дисфункциясы немесе қант диабеті(ҚД) (А)
Бета-блокаторлар ішке анамнезде миокард инфарктісі немесе жүрек жетіспеушілігі бар науқастарға ( А)
Класс ІІа
иАПФ стенокардиясы бар және ЖИА диагнозымен науқастарға ( В)
Аспиринге альтернатива ретінде клопидогрел аспиринді қабылдай алмайтын тұрақты стенокардия бар науқастарда ( мысалы, аллергия үшін) ( В)
Статиндер жоғарғы дозада ЖИА бар жоғарғы қауіптегі науқастарда ( жүрек-тамырлы өлім 2 %-дан жоғары) ( В)
Класс ІІб
Фибраттар қант диабеті немесе метаболикалық синдроммен науқастардағы триглицеридтері жоғары немесе ХС ЖТЛП төменгі дәрежеде ( В)
Алдын алу шаралары:
Стенокардия профилактикасында қауіп факторларын болдырмау керек:
Дене салмағын қалпына келтіру;
Атеросклероз бен жүрек-қантамырлы жүйе ауруларында ұсынылатын диетаны сақтау;
Зиянды әдеттерден бас тарту ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz