Үйрек балапандарын азықтандыру
Жоспар
1. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
2. Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
2.1.1 Құс қора-жайларының гигиенасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .4
2.1.2 Құс қораларын жобалауда нормативтік базасы ... ... ... ... ... ... ... . ..5-9
2.2 Қоралардың бөліктерін зоогигиеналық тұрғыдан бағалау ... ... ... ..10-11
2.3 Ауылшаруашылық құстарын азықтандыру және құс азығына қойылатын санитариялық-гигиеналық талаптар (мал азығын санитариялық тұрғыдан бағалау) және азықтың санитариялық сапасын сақтайтын шараларды белгілеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12-16
2.4. Суға және су көзіне қойылатын санитариялық-гигиеналық талаптар (ішетін суды санитариялық бағалау, сарқынды лас сулардың қоймасына әсері және оларды жіберудің санитариялық тәртібі, суды зарарсыздандыру, табиғи су көздері, оларды салыстырмалы сипаттау және гиигеналық бағалау, ауыл шаруашылығын сумен қамтамасыз ету жүйелері.) және оның санитариялық сапалылығын сақтау шараларын белгілеу ... ... ... ... ... ... ..1 7-21
2.5 Құс өсіру гигиенасы мен санитариясы, үйрек қораларын желдету жүйелері, құс қораларының жылу балансы. Үйрек гигиенасы ... ... ... ... .22-29
2.6 Құс шаруашылық нысандарын инфекциялық және инвазиялық аурулардан сақтаудағы профилактикалық, санитариялық-гигиеналық шараларын белгілеу, үйрек аурулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30-36
2.7 Үйректердің аталық-аналықтарын бағу, үйрек етін өндіру,
тұқымдық үйрек балапандарын өсіру, үйрек балапандарын етке өсіру ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...37-43
3 Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...44-45
4 Қолданылған әдебиеттер.
РЕФЕРАТ
Жұмыс: 46 беттен , 6 кестеден , 3 қосымшадан, 3 сызбадан, 3 суреттен тұрады.
Түйінді сөздер: гигена, стандарт, генератор, дезинфекция, дератизация, монтаж, гигиеналық-санитариялық талаптар, климат, геология, гидрология т.б.
Кіріспе
Өндірістік құс шаруашылығы нарық сұраныстарын жеңіл диеталық тағамдармен қамтамасыз етуге өзінің сүбелі үлесін қосатын, аграрлық кешеннің әрі үдемелі, әрі жедел өзгеріп, тез дамитын саласы болып саналады. Келешекте жұмыртқа құс етін өндіру технологияларын жетілдіру, әр шаршы метр жерден өнім шығынын көбейтіп, оның өзіндік құнын төмендетуді көздейді. Бұл жағдайдағы негізгі мақсат және міндет, бүкіл шығындыбарынша азайту болып табылады. Үйректерді дұрыста тиімді пайдалануға бағытталған ортаның жан - жақты көрсеткіштерін, үйректің тұқымдық ерекшеліктерін түгел қамтинын технологиялық процестің басты мақсаты - үйректің күнделікті тіршілігіне қажет жем мөлшерін барынша азайтып, олардан адамға қажетті өнімдер алуға (ет, жұмыртқа,мамық) пайдалану.
Алға қойылған мақсатқа жету үшін, ең алдымен мынадай мәселелерді шешу қажет:
бірнеше бағыттағы үйрек шаруашылықтары мен фермаларын мамандандыру;
салалық стандарттарды жасап, оны көлемді түрде үйрек жұмыртқасы мен етін өндіретін технологиялық үрдісті енгізе отырып пайдалану;
шаруашылықтарды пайдалы технологияға аустыруды, үйректі инфекциядан қорғауды қамтамасыз ететін қажет құрал - жабдықтар бар үйректерге арналған жаңа түрін салу;
іске қосылғалы тұрған, толық механикаландырылған, жоғары деңгейде автоматтандырылған технологиялық үрдістерге қажет жақсы жетілдірілген, әрі жұмыста өте сенімді кешенді технологиялық құралдардың жан - жақты нақтыланған технологиялық мөлшерлер мен негізгі талаптар әзірлеу;
үйрек және үйрек клеткаларын пайдалану мерзімін ұзартатын клеткалық батареяның ыңғайлы конструкциясын жасау;
үйректі клеткалық батареяда ұстағандағы сұрыптау және өндіру жұмыстарын ұйымдастыру;
Сонымен қатар, көліктің және басқару міндеттерін орындайтын машиналардың технологиялық жүйесі жасалынады, автоматтандырылған басқару бағдарламасымен жабдықталған үйрек фабрикаларын құру мәселесі шешіледі. Бұл салалық автоматтың басқау жүйесін дайындап, оны өндіріске енгізудегі ең басты талап болып саналады.
Негізгі бөлім
2.1.1 Құс қора-жайларының гигиенасы
Көп жағдайда, әсіресе Қазақстанның Солтүік және батыс аймақтанында күннің суық кездерінде құс басын сақтап көбейтуге, оларды бағып күтуге, қораларының жылылығына, оның микроклиматының қолайлығына көп байланысты. Ал, қолайлы микро климат қора құрылысын салғанда технологиялық жобалаудың нормаларын (НТП) сақтау ветеринариялық - санитариялық тұрғада жер таңдап, қора жайларды дұрыс орналастыру, құрылыс материялдарын таңдау, қора бөліктерінің талапқа сай болуы, желдету және қи шығару жүйелерінің жұмыс істеу реті және т.б. тығыз байланысты екендігі туралы мына төмендегі мәліметтерде көрсетілген.
Үйрек бағу.
Жалпы, үйректер суыққа шыдамды болғанмен, қора ішінің ылғалдылығы жоғары болса оған шыдамайды. Сондықтан олардың тұратын, жататын жерлері таза құрғақ болуы керек, ал астындағы төсеніштерін жылына екі рет: күзде және көктемде ауыстрып тұрады.Төсенішке сабан, ағаш ұнтағы, торф т.б. қолайлы заттарды пайдаланады. Қора дымқылдығын азайту үшін: төбеге желдеткіш жасайды; бағананың үстіне қалыңдығы құстың отырғызу тығыздығы да әсер етеді. Сондықтан 1 шаршы метр жерге 3 бастан артық келмейтіндей етіп отырғызады. Ал Оңтүстік аймақтарда, құстар өзінің көп уақыттарын далада өткізетін болса, онда отырғызу мөлшерін 4 басқа дейін өсіреді.Үйректер астық дәндерін, асхана қалдықтарын, түбір және түйнек жемістерін де жей береді. Оларға жүгері, арпа, сұлы, тары, бидай, дән қалдықтарын беруге болады. Күндік азықтық дән мөлшерінің 50 - 60 пайызына дейін жүгері, 20 - 30 пайыз - сұлы беруге болады. Арпаны бітеудей де және жарма күйінде де береді. Бұл өзінің қоректік қасиеті жағынан сұлыдан жоғары. Үйрекке беретін бұршақ тектес дәнді дақылдардың (бұршақ, ақ бұршақ т.б.) күндік мөлшері жалпы дән көлемінің 15 пайызынан аспауы керек. Қызылша және картопты да жақсы жейді. Жануар өнімдерінен алынған азықтардың ең маңыздылары: сүт сарысуы, жеуге жарамсыз ірімшік, сүт, ет және балық өндірістерінің қалдықтары. Жеуге жарамсыз жаңадан дайындалған ірімшік пен құрғақ азықты 3 :1 қатынастағы балық және ет ұндарының орнын баса алады. Көк шөптен күніне 1 басқа 100 - 120 г, ал сәбіз, қызанақ, асқабақ секілді көкөністерді 40 -50 грамм есебінен береді. Витамин көзі ретінде майдаланған шөптерді пайдалануға болады. Негізгі күндік азық мөлшерінде 3 - 5 пайыз шамасында минеральды азықтар ретінде ракушқа, бор, ұнтақталған әк, жұмыртқа қабығы және ас тұзын беріп отырады.Үйрек шаруашылықтарында өте жауапты кезең - көктемнің басы. Бұл уақытта үйректерге жұмыртқалар алдында 3 күн бұрын, күндіз араластырған жем (быламық), түнде - дән береді. Егер дән өспеген болса, онда алдын ала суға бөктіріп барып, берген дұрыс. Оларға күндіз азық мөлшерін 15 - 20 пайызға өсіріп, ақзатты қоректерді көбейтеді, ірі азықтарды азайтады.
2.1.2 Құс қораларын жобалауда нормативтік базасы
Құс шаруашылығы құрылыстарын белгіленген зоогигиеналық норма мен ветеринариялық - санитариялық талаптарға сай жобалауға, салуға және пайдалануға бақылау жасап отыру қажет.
Ауыл шаруашылық өндірісінің технологиясы. Ауыл шаруашылық кәсіпорынның негізін белгілі бір өнім өндірудің технологиясы құрайды.Оның маңызды элементтері: құсты ұстау жағдайы, толық сапалы азықтандыру және суару режимі, құстың тұқымын жақсарту үшін белгілі бағытта селекциялық жұмыстар жүргізу, микроклиматпен (желдету - жылу жүйелері, қи шығару және т.б.) қамтамасыз ету, зоотехникалық талаптарды орындау, ветеринариялық жұмыс жүргізу жүйесі және т.б.
Технология табиғи - климаттық және экономикалық жағдайларға сай, сондай - ақ шаруашылықтың бағытына қарай жасалады. Әрине оның бәрі басты мақсат - белгілі бір өнім алуға бағытталады: үйрек семірту шаруашылықтарында арзан ет, құс шаруашылығында - арзан жұмыртқа алу. Алайда, осы шаруашылықтың тиімділігін арттыру үшін құсқа жоғары өнім беретіндей ыңғайлы әрі тиімді технология қажет.
Құс шаруашылығын жүргізу технологиясы алдына ала жасалған жобаға, әсресе оның құс органдарының биологиядық талаптарын қанағаттандыра алатындай түрлеріне бейімделуі тиіс.
Құс шаруашылығы объектілерін салуды ұйымдастыру. Қазіргі уақытта әр жеке шаруашылықтар құсқа арналған құрылыстарын өз қаржыларымен жүргізеді. Құс қораны салу ең алдымен тапсырыс берушінің ұсынысымен жоба жасауға арналған тапсырмасын жасаудан басталады. Жобалауға тапсырма жасау - бұл жұмыстың алғашқы кезеңі. Онда негізгі технологиялық міндеттер мен санитариялық - гигиеналық талаптар атап көрсетіледі. Олардың бәрі болашақ кәсіпорынның техникалық дәрежесін айқындайтын жобалық - сметалық құжаттар жасау үшін негіз болып табылады. Жобаға ұсыныстармен тапсырмаларды жасауға жеке шаруашылықтың немесе өндіріс кооперативтерінің басшылары және мамандары қатысады. Жобалық тапсырманың құстың жасы, жынысы тобына қарай ұстаудың зоогигиеналық талаптарын қатаң сақтау, ауруға шалдығуын азайтады.
Жобалық ұсыныстармен тапсырмаларды жасауға құс мамандары белсенді араласуы қажет. Сонымен қатар технологиялық процестерді жақсы меңгерген, құсқа керекті ережелерді сақтау қатаң болу керек.
Құс қораларының құрылыстары оларды жобалаудан басталады. Құрылыс салу және қалпына келтіру үшін жобалау және зерттеу жұмыстарын қол қойылған келісім негізінде жобалаумен зерттеу ұйымдары жүргізеді. Келісім шартта жобалау және зерттеу жұмыстарын орындау мерзімі мен құны, оған келісімде көрсетілген жұмыстар сметасы, тапсырыс берушінің осы жұмыстарды қаржыландыру туралы анықтамасы және оларды жобалау үшін деректерді беретін график көрсетілуге тиіс.
Құрылысты бастамас бұрын нысанды жобалау үшін бөлінген қаржы есебінен құрылыс салу үшін жобалау - зерттеу жұмыстарының алғашқы тізімі жасалады.
Кәсіпорынның, ғимараттың және басқа құрылыстардың жобасы техникалық құжаттар жиынтығы болып есептеледі. Оған: түсініктеме жазбалар, кескіндер мен схемалар, экономикалық және техникалық есеп - қисаптар, сметалар мен нысанды салып және іске қосуға қажетті басқада құжаттар жатады.
Жобалау - құрылыс салудың алғашқыда маңызды кезеңі. Сондықтанда жобалауды ғылым мен техниканың соңғы жетістіктерін, сондай - ақ құрылыс басталар кезде және ол іске қосылар кезде технологиялық және өндірісті ұйымдастыру жағынан механикаландыру, жарықтандыру, сол сияқты архитектуралық - жоспарлау шешімінің дәрежесі, құрылыс конструкциясы жағынан артта қалып қоймастай етіп олардың даму келешегін ескере отырып жасаған жөн. Құс шаруашылығы кәсіпорындарын ғимараттарымен басқа құрылыстарын жобалауды жобалау мекемелері жүзеге асырады. Ал тапсырмаберуші - сол құрылысты салғызуға құқығы бар ұйым.
Құс шаруашылығы кәсіпорындарын технологиялық жобалаудың нормалары (ТЖН немесе НТП) кеңес заманында жан - жақты жасалған және олар түбегейлі өзгерген жоқ.
Дегенмен де, жалпы қоғамның және шаруашылықтар мен кәсіпорындардың меншік иелерінің өзгеруіне байланысты құс шаруашылығына арналған құрылыстарды жобалау, салу және пайдаға беру жүйелерінің талаптарында жаңа құжаттар, саладағы нормаларды жетілдіру мен басқада өзгерістер енгізелуде.
Әсіресе, мұндай өзгерістер Ресейде кең көлемде жүргізілуде.
Технологиялық жобалау нормаларын құсқа керекті зоогигиеналық талаптардың барлығы анықталған: құстарды ұстау жүйелері табынның мөлшері мен құрылымы, үй жайлар мен қора - қопсылардың арнайы тізімдері және құрамы мен оларға қойылатын технологиялық талап, үй, қоражайлар мен басқада құрылыстардың алаңы мен көлем мөлшері, құс азығы мен төсеніштерін, керекті денгейдегі шамамен мөлшері, қажетті су мен оған қойылатын талап нормалары, құс көңдерін шығару жүйелеріне қойылатын талаптар нормативі, құстардан бөлінетін жылу, газ және бу нормалары, іштегі ауаның ауқымы және қораны жылыту мен желдету талаптары, қораны табиғи және жасанды жарықтандырудың нормалары, өндірістік процестерді технологиялық жабдықтау және механикаландыру.
Жобалаудың негізгі мақсаты құстарға максималды өнім ала алатындай жағдай жасауға мүмкіндік беретін құс шаруашылығы нысандарының жобаларын жасау.
Құрылыс нормалары мен ережелерін (СНиП) - ауыл шаруашылығының барлық салаларында жобалау мен құрылысты реттейтін негізгі нормативтік талаптар мен ережелер жиынтығы. Қазіргі уақытта Ресейде жобалау мен құрылыстың әр түрлі сұрақтарына жауап беретін 80 - нен аса СНиП жұмыс істейді.
Құрылыс саласындағы мемлекеттік стандарттыр (МемСТ) - негізгі ұсынылатын ережелерді белгілейді, олар ғимарат пен құрылыстардың жеке бөліктерінің, құрылыс материалдарының нақты параметрлері мен сипаттамасын белгілеп, бұл өнімді құрастыру, өткізу және қолдану кезіндегі техникалық бірлігін қамтамасыз етеді.
Жобалау мен құрылыс бойынша ережелер жиынтығы - құрылысы нормалары, ережелері және жалпы техникалық стандарттардың қажетті талаптарын қамтамасз ететін ережелерді белгілейді.
Териториялды құрылыс нормалары - облыстар мен аудандардың экономикалық мүмкіндіктерін, ұлттық салт - дәстүрлерін, социялды және табиғи кликаттық ерекшеліктерін ескеретін, ұсынылатын ережелер мен тиісті территорияның шекарасында қолданылуы тиісті нормаларды белгілейді.
Құс шаруашылығы нысандарын жобалау кезінде мемлекеттік бақылау органдарының құжаттарын қоладну қажет, мысалы: мемлекеттік өрт сөндіру қызметі, ТЖМ, Мемлекеттік Экология, т.б. әсіресе, денсаулық сақтау министірлігінің санитариялық нормалары (СанПиН), гигиеналық нормалар (ГН) және санитариялық ережелер қатаң сақталуы қажет.
Қораны жобалау негізінен жобалық тапсырмадан басталады.
Жобалық тапсырма - жобаға талап пен негізгі міндеттер көрсетілген жобалаудың алғашқы сатысы. Жобалауға тапсырманы тапсырыс беруші белгілейді және мынадай маңызды деректерді көрсетеді: кәсірорынның атауы, жобаға негіз болған себептер, құрылыс салатын аудан және алаң, оъбектінің өндірістік қуаты, құс шаруашылығын дамытудың келешектік жоспарлары, құстарды күтіп - бағу технологиясы, табынның саны, құрамы мен өнімділігі, санитариялық - гигиеналық режимі, жобаланған азықтандыру рационы, ветеринариялық сақтау жүйелері, ветеринариялық - санитариялық талаптар мен зоогигиеналық параметрлер. Тапсырмада құрылыс салудың айрықша жағдайларына байланысты негізгі деректер (сесмикалық жағдай, топырақтың құрамы және т.б.), өнім түрлерімен оларды пайдлану аймақтары, кәсіпорын іске қосылғаннан кейін және оны салу кезінде шикізатпен, сумен, жылумен, газбен, электр қуатымен қамтамасыз ететін негізгі көздер, қоршаған ортаны қорғау жөніндегі шаралар жүргізу үшін негізгі мүмкіндіктер, ағын суларды тазарту мен ағытып жіберу жөніндегі мүмкіндіктері, бұзылған жерді қайта қалпына келтіру жобасын жасау туралы талап, кәсіпорынды кеңейту мүмкіндігі, құрылыс объектілерін іске қосу кезегі, құрылыс және мантаждау жұмыстарын аяқтаудың белгіленген мерзімі, жобалау сатылары, жоба түрлерін жасауға талап атап көрсетіледі.
Жоба түрлері. Көрсетілген жобалық тапсырмаға сәйкес жобалар: дербес, экспериментальдық, қайта қолдынылатын және типтік болып бөлінеді.
Дербес жоба - айтықша сирек объектілер үшін жасалады. Дербес жоба көбінесе экспериментальдық болып келеді. Оны ғимаратты, не кешенді құрылыстарды тек бірақ рет салу үшін қолданады. Жобалау жер бетінің жағдайына, орнына, климатына, геологиялық, гидрологиялық және т.б. жағдайларға қарай жүргізіледі.
Экспериментальдық жоба тікелей өндірістік жағдайларда жаңа техникалық шешімдерді мұқият тексеру қажет болған жағдайда жасалады. Оның зерттеу негіздеріне: құстарды күтіп бағудың жаңа технологиясы, өндірістік процестерді механикаландыру мен автоматтандырудың айрықша жүйесі, құрылыстық жаңа шешімдер және т.б.
Қайта қолданылатын жобалар барынша сәтті жасалған дерес жобаларды қайтадан қолдану керек болған кезде пайдаланылады.
Типтік жоба бір текті объектілерді жаппай салуға және қолдануға арналған олар өзінің орны мен негізгі параметрлері жағынан көп қолануға болатын жобалық шешім. Типтік жоба құрылыс - монтаж жұмыстарының құнын төмендету есебінен құрылыс салу құнын күрт қысқартуға мүмкіндік береді.
Жұмысшы жобаның типтік жоба бойынша салатын кәсіпорын нысандарына жасайды. Оған мыналар қажет: жалпы түсініктемелік жазба, құрылысты ұйымдыстыр, сметалық құжат, жұмыс жобасының паспорты, жұмысшы құжаттыр.
Түсініктемелік жоба - шындап келгенде бұл жобалаушылардың негізгі түпті құжаты. Онда мынадай деректер келтіріледі: таңдап алған құрылыс алаңын негіздеу, отынға, суға, жылу және электр көздеріне, еңбек ресуртсарына қажеттілік және осы қажеттілікті қамтамасыз кту мүмкіндіктері, технологиялық процестер мен және жалпы көлік пен энергетикалық және санитариялық-техникалық құрылыстар мен біріктірілген барлық өндірістік және қосымша құрылыстар мен құрылғылардың өзара орналасуын көрсететін бас жоспар бойынша мәліметтер, қоршаған табиғи ортаны қорғау жөніндегі шаралар енеді.
Типтік жобаның құрамы. Ғимараттың немесе құрылыстың типтік жобасына құжаттардың мынадай түрлері жатады: жұмыс сызықтары, сметалар құрал-жабдықтарға анықтама.
Жұсыс сызықтары бекітілген жобалық тапсырмаларға, немесе техникалық жобаларға сәйкес жасалады. Сметалар, сметалық нормалар мен бааларды басшылыққа ала отырып, жұмыс сызықтары бойынша жасалады.
Жоба құжаттарын тексеру және құрылыстың сапасын бағалау.
Ветеринария мамандарымен құс өнімін өндіретін технологтар жобалау мен құрылыс салуға сол сияқты оларды қадылдау мен пайладануға беру ісіне бақылау жасап отыруға міндетті. Бұл жерде олар жобалық шешімдерді қабылдаудың пайдалылығын және жасалған сметаның дұрыстығын қадағалайды. Жобаларды сараптан өткізудің мақсаттары мыналыр: малдың денсаулығын қорғауға және өнімділігін арттыруға бағытталған ветеринариялық-санитариялық және зоогигиеналық талаптарды қатаң сақтай отырып, жобалық шешімдердің жоғары техникалық дәрежесін қамтамасыз ету, фабрикаларды індеттен және басқа да аурулардан сақтау, жұқпалы аурулардың алдын алу және құс өнімінен сақтандыру, ветеринариядағы ауыр еңбекті механикаландыру, сол сияқты қоршаған ортаны қолғау, ағын суларды өндірістік қалдықтармен ластанудан сақтау.
Жобаны сараптау барысында жобада белгілеп, бекітілген және ветеринариялық бақылаушылармен келісілген шешімдерге сәйкестігіне, құс фабрикаларын құру, табындар құару, оларды өсіру мен азықтандырудың негізгі көздерін айқындауға,фабрикалардың ауқымы мен құрылымдарына, құстарды орналастыру және ұстаудың қолданылып жүрген технологиясын ескере отырып тазалау, желдету үшін керекті технологияның қолданылатындығына және жұқпалы құс ауруларының сырттан келуінен сақтауға, ал пайда болған жағдайда оларды тез арада жоюға, құс фабрикаларында үйректерді зиянды микробтардын сақтауға, үйректерге қажетті үй, қора-жайлар мен басқа да құрылыстарға, олардың санына, құрамына, алаңдар, мөлшері мен технологиялық жабдықталуына, ветеринариядығы қиын жұмыстардың механикаландырылуына назар аудару керек.
Объектілерді пайдалануға қабылдау тәртібі. Объектіні тапсыру-қабылдау процесі кезінде оның жобаға сәйкес екендігі анықталады.
Объектіні пайдалану үшін тапсырыс беруші кәсіпорын басшысының бұйрығымен құрылған жұмысшы комиссия объектіні қабылдыйды. Комиссия құрамында ветеринариялық-санитариялық бақылау өкілдері кемиді.
Омиссия орындалған құрылыс-монтаж жұмыстарының жобалық-сметалықжұжаттарға сәйкустігін, атқарылған жұмыс сапасын, монтаждау ұйымдарының жабдықтарды, және конструкциялар мен тетіктерді, ғимараттар мен басқа құрылыстарды байқап көргендігін, барлық жобалық және орындалатын құжаттардың бар екендігін тексереді.
1-сурет. Қора-жайдың сызба нұсқасы.
2.2 Қоралардың бөліктерін зоогигиеналық тұрғыдан бағалау.
Құс,үйрек және аң мал, аң шаруашылықтары үшін көп жағдайда бір қабатты қора жайлар слынады.олар тік бұрышты түзу болып келеді және бір-біріне өзара байланысты жекелей конструкциялық элементтерден тұрады.
Олар тіректі және қорғаушы болып бөлінеді. Үй-жайдың негізгі тіректі элементтеріне ғимараттың ірге тасы, қабырғалары, едені мен төбелері жатады. Оларға қатты күш салмақ түседі, температураның әсері де мол. Сондықтан да олар сас берік, мақты материалдардан жасалады. Тіректі элементтердің орналасу ерекшеліктеріне қарай ғимараттың мынадай типтерін анықтауға болады. Каркассыз түрі, ол - өзара байланысқан қабырғалар мен жабындылардан тұратын қатты да берік қорап. Ғимараттардың сыртқы және ішкі қабырғалары төбенің жабындыларының салмағын көтеріп тұрады. Ғимараттың мұндай түрлері құс шаруашылығы объектілері мен басқа құрылыстырын ауда кеңінен пайдаланылады. Ал каркасты түрі - тіректерден, кеспелтектерден, негізгі және қосымша құрылыс фермаларынан немесе тіркеулерден, ригельдер мен плиталардан құралған ауқымды жұйе. Каркас - ғимараттың негізгі тірегі, ол ендік және бойлық элементтерден тұрады. Каркас типті қора-жайға тән сипат олардың жұмыс ерекшеліктеріне қарай нақты бөлінуі. Қорғаушы элементтер (ішкі-сыртқы қабырғалар, едендер, қоршаулар, есік-терезе ойықтары) үй-жайдың ішін ауаның зиянды әсерлерінен сақтайды. Сонымен қатар осы екі элементтер бірігіп,ортақ қызмет атқаратын жағдайлар да болады. Оған қабылғалар, каркассыз қора-жайларжағы жабыныш материялдары жатады. Қора-жайдың негізгі конструкциялық элементтеріне табан,ірге тас, қабырғалар, еден, төбе, шатыр және т.б. жатады.
Қора-жайдың табаны. Құс шаруашылығы құрылыстары үшін негіз болып ірге тастың асты мен жан-жағындағы таырақ қабаттары бар, ғимарат салмағын көтеріп тұратын оның берік болуына әсері тиетін топырақ қабаттары болып саналады. Кез келген құрылыстың беріктігі мен бекемдігі ең алдымен осы табанға байланысты. Табан берік, біркелкі, құрғақ, кем дегенде 2-3см ғана отыратын және жылжымайтын болуы тиіс.
Ірге тас. Бұл ғимараттың барлық тіректі элементтерін ұстап тұратын жер астындағы бөлігі. Оған қойылатын негізгі талаптар: беріктігі, мықтылығы, атмосфералық құбылыстарға шыдамдылығы, ұзаққа жететіндігі.
Қора-жай қабырғалары. Қабырғалардың жылу және дымқыл өткізбеуін қамтамасыз ету үшін олардың қалыңдығы ескеріледі, немесе аз күш жұмсай отырып жылу жібермейтін материалдар пайдаланылады. Гигиеналық жағынан келгенде қабырғалар жылу жібермейтін материалдардан соғылған жөн. Сондықтан қабырғалардың жылу қорғайтын қасиеті жеткілікті әрі жылуды аз өткізетін термикалық қарсылық коэффициенті жоғары болуы тиіс. Жылуға берік және ауаны орташа деңгейде өткізіп тұратын болғаны жөн.
Төбе жапқыштар. Континенталдық климат жағдайында олар қора-жайды сыртқы әуе кеңістігініңқұбылыстарынан сақтайды, қыста да, жазда да жылу сақтауды жоғары деңгейде қамтамасыз етеді. Төбе жапқыштары берік, барынша жеңіл, жылуды аз жіберетін, құрғақ, теп-тегіс, су өткізбейтін, қатты, ұзаққа шыдайтын болуға тиім.
Едендер. Едендер құс қора-жайларының қорғаушы элементтері ретінде қызмет етеді. Еденнің конструкциясы мен материялдары оның ішіндегі микроклиматқа, санитариялық-гигиеналық жағдайларға, үйректердың денсаулығы мен тазалығына, өнім сапасына және өнімділік көрсеткіштеріне айтарлықтай деңгейде әсерін тигізеді. Құс фабрикаларының едендері мынадай топтарға сай келуі керек: жылуды аз өткізетін, берік, қажалмайтын, жанбайтын,тұтас, тегіс, су өткізбейтін, адамдар мен құстардың денсаулығына зиянсыз, тазартып-жинауға қолайлы, құстардың түрлі әрекеттеріне төзімді берік болып келуі тиіс.
Қақпа, есік және тамбурлар. Бұлардың бәрі ғимарат пен басқа құрылыстарды қорғайтын, қоршаған орта мен жылу алмасып тұратын бөліктері. Қақпа арқылы жылу алмасады. Сондықтан оны тығыз, суық күгндері қатпайтындай етіп жасау керек. Қақпаның бетін ағаштан, ал ішін жылу өткізбейтін заттар салынған тақтайдан жасайды.
Терезелер мен жарықтандыру. Терезелердің саны мен мөлшері ғимаратқа қажетті және сәулеттік шешімге сай болуы керек. Терезелер - ғимараттарды сырттан бөліп тұратын және табиғи жарық беретін, ішін желдендіріп отыратын қажетті элементтер. Сондықтан да терезелердің ауқымының аздығы қажетті жарықты қамтамасыз ете алмайды, ал үлкен терезелер қора-жай ішін салқындатып немесе тым ысытып жібереді.
Терезе қимасы қораптардан, жақтаулардан, алдына төселген тақтайшалардан және сыртқы су аққыштан тұрады. Терезелер бітеу, ашылмалы-жаппалы, бір не екі қабат әйнектелген болып жасалуы мүмкін.
Ал күшті жел соққан кезде терезе арқылышығып кететін жылу мөлшері 200-300 пайызға дейін артады. Құс қораларында терезенің еденнен биіктігі кемінде 1 метр болуы керек. Осындай жағдайда қора-жай жақсы жарықтандырылады,құстар жаурап, тоңа қоймайды.
2-сурте. Жоғарыдан қарағандағы кескін.
2.3 Ауылшаруашылық құстарын азықтандыру және құс азығына қойылатын санитариялық-гигиеналық талаптар (мал азығын санитариялық тұрғыдан бағалау) және азықтың санитариялық сапасын сақтайтын шараларды белгілеу.
Үйректерді азықтандыру.
Үйрек азықтандыруды олардың көлшік, өзен секілді табиғи су қоймаларында түрлі балдыр, ұсақ су жәндіктерін ұстап жейтінін ескере отырып ұтымды ұйымдастыру қажет. Ертелі - кеш дәнді азықтармен қосымша азықтандырып отырады. Қыста тәулігіне 4 рет азықтандырады. Айына 12 - 15 жұмыртқа салатын тірілей салмағы 3 кг үйрек мекиені тәулігіне - 160 - 175 г дәнді азық ұнтағын, 10 - 12 г күнжара, шрот, 6 - 8 е ет, балық қалдығын, 40 г шөп ұнын, 40 г пісірілген картоп, 110 г сәбіз, көк азық, 1,4 - 1,5 г сүйек ұнын, 8 - 9 г ұлу қабыршығын, бор, 1,4 - 1,5 г ас тұзын береді. Мекиеннің тірілей салмағы бұдан 100 грамға өзгерсе (көбейсе не азайса), дәнді азықтарды 6 грамға молайтып не, тиісінше, азайтып отырады.
Осылайша азықтандырылған үйрек басына жылына 62 кг дәнді азық, 5 г жануар тектес азық, 5 кг шөп ұны, 9 кг көк азық, 32 г тамыр - түйнек жемістілер, 0,5 кг ашытқы, 8 кг көк сүт, 4 кг минералды қосындылар жұмсалады. Үйрек құрғақ азыққа қақалып, жөнді жей алмайтындықтан, азықты міндетті түрде ылғалдандырып, қажетті көлемде сумен шайып жұтуын ұйымдастырады.
Дұрыс азықтандырған жағдайда әр үйрек мекиенінен жылына 200 - ге дейін жұмыртқа салып, лдан шайқалып шығарылған балапандарынан 2 - 2,5 ц үйрек етін өндіруге болады. Ол үшін олардың жасына, тұқымына, тірілей салмағы мен өнімділігіне байланысты өзгеретін қоректік мұқтаждығы жан - жақты және толық қамтамасыз етілуі керек. Өйтекні үйрек мекиенінің жұмыртқалағыштығы азықтандыру денгейі және сапасымен шектелетін тірілей салмағын сақтауына тікелей байланысты келеді. Арықтап, тірілей салмағын жоғалтақан жағдайда үйрек жұмыртқалағыштығы азайып, жұмыртқасының сапасы нашарлағандықтан, олардың тірілей салмағын ай сайын өлшеу арқылы азықтандыру деңгейін бақылау қажет.
Үйрек балапандарын азықтандыру. Үйрек балапандарын ылғалдандырылған қосындылармен, туралған көк шөп, су өсімдіктері мен балдарлар, тамыр жемістерімен араластырып азықтандырады. Оларды өмірінің алғашқы күндері тауық балапандары секілді азықтандырып, көкке шығып жайылмайтын жағдайда ұсталса, 11 күннен кейін витоминдермен қамтамасыз ету үшін әр қайсысының аузына 1 г балық майын тамызып тұрады. 15 күндігінен бастап суға жіберіп, 1 айлығына дейін тәулігіне - 3 рет, ал бір айдан кейін 2 рет дәнді азықпен қосымша азықтандырып тұрады. Ертеңгісін жемді аз берсе, балапандар көлшік өсімдіктерін жақсы жейді. Кешкісін жатарға тойындырып жатқызады.
Осылайша азықтандырғанда 56 тәулікте әр үйрек балапанының басына 7,5 кг дәнді азық, 0,8 кг жануар тектес азық, 0,3 кг шөп ұны, 3,5 кг көк азық, 2,6 кг шырынды азықтар, 2 кг көк ұны, 0,3 кг минералдық қосындылар жұмсалады. Ыстық күнде балапандардың азыққа зауқы соқпағандықтан, оларға көл жағалауында ыстықтан саялайтын көлеңкелі бастырма тұрғызады.
Ас қорыту барысы дұрыс өту үшін - 1 - 8 апталық етке өсірілетін үйрек балапанының азығына - 6 пайызға дейін, тұқымдық балапан мен үйрек мекиендікінде - 7 - 10 пайыз шикі жасунақ болуға тиіс. 20 күнге дейінүйрек балапанын күнделікті қоректік қажеттілігіне сәйкес толық қамтамасыз ететін қрама жем не құнарл жем қосындысымен азықтандырып, одан кейінгі уақытта оладрың азығындағы қымбат белоктық, жануар тектес азықтарды біртіндеп азайтып, 25 - ші күннен бастап жем ұнтағын ертеңгілік және кешке қарай береді, табиғи өзен - көлдің балдыры мен басқа да азықтарын жегізеді.
3-сурет.Үйрек балапандарын азықтандыру.
Үйрек жемінің жеткілікті жағдайында балапандарды толық рациондық түйіршіктелген құрама жеммен 10 - 15 күн бордақылап, 60 - 65 күндігінде тіілей салмағын 2 кг - ға жеткізіп сояды. Түйіршіктелген азықты 1 20 күндік балапанға - 2 - 4 мм, 20 - 56 күндігіне - 5 - 8 мм етіп ұнтақтап жегізеді. Алғашқы 20 күнде жем құрамындағы шикі протеин көлемін 18 пайыз денгейіне дейін көтеріп, 100 грамындағы алмасу энергиясын 1150 - 1210 кДж денгейінде сақтайды да, 21 - ші күннен бастап шикі протеин көлемін 16 пайызға дейін төмендетіп, АЭ - сын 1200 - 1260 кДж100 г көлеміне дейін көтереді. Бұл балапан денесіндегі май байламын ұлғатып, ұшасының сыртқы тауарлық түрін жақсартады. Етке өсірілетін үйрек балапанына азық шығынын көл мен көлшік балдыры мен көк азықты кеңінен қолдану арқылы азайтады.Тұқымдық үйрек балапанын 50 - күндігіне дейін етке өсірілген балапан азықтандырумен бірдей азықтандырып, содан кейінгі уақытта биологиялық тұрғыдан зиянды ерте жыныстық жетілуін шектеу үшін азығындағы шикі протеин көлемін - 15 пайыз, ал АЭ - 1050 - 1090 кДж100 г денгейінде ұстайды. Үйрек етін жыл бойы өндіру үшін мекиен үйректерді жыл бойы 2 - 3 кезеңде жұмыртқалайтындай етіп топтастырып, жұмыртқалай бастауына 2 - 3 апта қалғанда, өнімдік кезеңдегі азықтандыру нормасымен азықтандыра бастайды. Жемге қомағайлығын ескеріп, үйректі қойыртпақты жем қосындысымен азықтандырып не жемді сумен жеткілікті шайып жұтатындай жағдай туғызады.
Үйрек етін өндіретін үдемелі өнеркәсіптік шаруашылықтарда көбіне азықтандырудың құрғақ түрі - жай құрама құрғақ немесе түйіршіктелген жеммен қоректендіру әдісі қолданылады. Бұл әдіспен құс азықандыру, осыған байланысты жұмыстарды механикаландыруға, әрбір өнімге кететін жалпы шығынды азайтуға мүмкіндік береді. Ал аралас әдіспен құс азықтандыру (құрғақ, ылғалды, көк шөп, сәбіз, картоп, балық, ірімшік және мал сойғанда қалған қалдықтарды қосып беретін) өте сирек қолданылады. Бұл әдістің артықшылығы, жергілікті арзан қоректік заттарды, ет комбинаты, сүт комбинаты қалдықтарын беруде ғана. Бірақ бұл жолы азықтық заттардың бәрін қолмен таратуға тура келеді. Астаулардың саны 3 - 4 есе көбейеді. Ылғалды қоректік быламықтың тез бұзылуына байланысты құстардың ас қорыту жолдары ауруға шалдығуы мүмкін.
Бұл әдіспен азықтандырған кезде құс раиондарын олардың жасына, өнімділігіне, салмақтарына қарай жасайды (8,9 - қосымшаларды қараңыз).
Түйіршіктелген жем берсе, жемнің шашылып, рәсуа болуы азаяды. Яғни жемді құстардың пайдалану жай құрғақ жемге қарағанда, 10 -15 пайызға өседі.
Түйіршіктердің мөлшері, құс шамасына қарай мынадай болуы керек:
Үйрек шамасы, күн 7 - 21 21 - ден жоғары
Түйіршік диаметрі,мм 2 - 3 3,4
Түйіршік ұзындығы, мм 3 - 4 8 -10
Үйре балапандарын 1 жетіге дейін майдалап, ұнтақталған, витаминтермен және микроқосымшалармен толықтырылған түйіршік жеммен азықтандырады. Себебі бұл түйіршік жемдер ішіндегі қоректік заттардың бөлек - бөлек ыдырауына мүмкіндік бермейді. Сондықтан оларға бұл жемді еркін береді.
Ет бағытындағы үйрек балапандарын (бройлер балапан) екі кезеңге бөліп, олардың өсу уақыттарына қарай, ерекшеліктерін ескеріп азықтандырады. Себебі алғашқы 3 апта бойы үйрек балапанының бұлшық еттері өседі. Сондықтан бұл уақытта оларға протеин көп керек. Одан әрі қарай балапан еттері өсуінің төмендеуіне байланысты сапасы жақсы құс етін алу үшін рациондағы ауыспалы энергия мөлшерін көбейтіп, протейнді азайту қажет. Егер рационда клечатка көп болса, жемнің қорыту сапасын төмендетеді. Сесебі үйректер райионындағы клечатканың 6,5 - 58,5 пайызын қорыта алады. Сондықтан балапандарға 3 аптаға дейін 5 пайыз, ал одан әрі клечатканы 6 пайыздан артық бермеу керек. Ас қорыту қабілеттілігін арттыру үшін үйрек балапандарына 2 апталығынан бастап мөлшері 3 - 5 мм қиыршық тастарды 100 басқа 0,5 - 1,0 килограмнан келетіндей етіп, жеті сайын бір рет беріп тұрады. Сақа үйректерге жемнің жалпы салмағының 0,5 пайызына тең етіп, рационға қиыршық тастарды қосып беріп отырады.
Тұқымдық балапандырды 49 - 56 күндіктеріне дейін бройлер - балапандардың рационы бойынша еркін жемдейді, ал одан әрі мөлшерін азайтады. Шөп ұнын үйрек рационының күндік азық мөлшерінің 25 - 30 пайызына дейін қосу арқылы, клетка денгейін 10 пайызға дейін көтеруге болады.
Қолдан ұрықтандыратын кезде кежектерді ұрғашыларынан бөлек ұстап, еркімен азықтандырады. Егер олар қатты семіре бастаса, онда жемнің күндік мөлшерін 200 грамға дейін азайтады. Кежектерге арналған 100 г құрама жемге: 17 г шикі протеин, 1,17 МДж ауысапы энергия, 5 г - нартий болуы керек. 1 т құрама жемге 15 млн Х.Ө.А, 1,3 млн Х.Ө. Д3, 15 г - Е витоминдерін және микроэлементтерді сақа үйректерге арналған мөлшермен қосады.
Сақа үйректер өте талғампаз болады. Сондықтан жем түрін, құрамын үнемі тұрақты түрде ұстаған дұрыс. Оның үстіне жаңа жемге үйректер өте жай үйренеді. Есте болатын бір нәрсе, егер қорадағы тепература 250 С - қа дейін көтерілсе үйректер жемді аз жей бастайды. Мұндай кезде жемнің дәмділігін, құнарлығын бұрыңғыдан қарағанда жақсарту керек. Құс азықтандырудың дұрыс немесе дұрыс емес екендігін бақылап отыру үшін 50 бастан өлшеп, салмағының өзгеруін анықтап отырады. Құстарды әруақытта түстен кейін, жұмыртқалаған соң өлшейді. Егер үйректердің, салмақтары үнемі өзгермей, біркелкі болып тұрса, онда оларды дұрыс азықтандырған болып табылады. Зауттар үйректердің неше түрлі жас кезеңдеріне арналған толық рационды құрама жемдер шығарады. Солардың кейбір рецептері 10 шы қосымшада берілген.
Толық рационды құрама жем дегеніміз - құстардың мол өнім беруі үшін физиологиялық қажеттілігін толық қамтамалыз ететін дәмді, өте жоғары сапалы қоректік заттар. Мұндай жем берсең, басқа ешқандый қоспалардың қажеті болмайды. Керек кезінде қиыршық тастар тастар беріп тұрса болғаны. Тастардың үлкендігі ірі үйректерге 10 мм - ге дейін болуы керек. Тас орнына құм беруге болмайды. Себебі олардың ішектері бітеліп қалады. Қиыршық тастар бермесе құстарды ас қорыту қабілеті 5 -10 пайыз төмендейді. Үйрек қарнында тастар 7 - 10 күн бойы сақталады. Қиыршық тастың сапасын олардың тұз қышқылына еруіне қарай анықтайды. Егер 40 пайыз ерісе, онда тас мөлшерін көбейту керек.
Соңғы жылдары үйректерді өнім беретін кезеңдеріне қарай азықтандырылу қолдынылып жүр. I - кезеңі - 180 - 270 күн өте жақсы жұмыртқалайтын (75 - 80 пайыз) және өсетін мезгілі; I І - кезеңі - 271 - 330 күн өсуі бірқалыпты болады, ал жұмыртқалауы 40 - 45 пайызға дейін төмендейді. Қазақ құс шаруашылығы ғылыми - зерттеу институтының зерттеулері үйрекке қажет қоректік заттыр I - және I І кезеңдерінде көлемі жағынан қарайлас екендігін анықтаған. Осы кезеңде (180 - 330 күн) үйректердің өнімділігі жақсы болуы үшін, 100 грамында: 1,13 МДж ауыспалы қуат, 17 пайыз шикі протеин, 2,5 г кальций, 0,8 - 0,9 г фосфор және 0,3 - 0,4 г натрий бар жоғары сапалы құрама жем берукерек. Бұдан әрі шикі протеинді жұмыртқалауы тоқтағанша 15 пайызға дейін азайтады.
Ауыр үйрек балапандарына (бройлер) арналған ҚҚШҒЗИ (қазақ құс шаруашылығы ғылыми - зерттеу институты) жетілдірілген азық мөлшері мен азықтандыру режимі төмендегі кестеде көрсетілген.
1-кесте.Үйректің бройлер балапандарын азықтандыру мөлшері және режимі (100 г шаққанда)
Үйрек шамасы, күн
Ауыспалы қуат, МДж
Шикі протеин, г
Шикі клечатка, г
Кальций, г
Фосфор, г
Натрий,г
1 - 14
1,151
21,0
4,0
1,2
0,8
0,4
15 - 49
1,235
15,0
5,0
1,2
0,8
0,4
Ауыр кросстардың үйрек балапандарын режиммен азықтандырғанда 49 күндік балапандырдың салмағы 3 килограмға жетеді. Бұл жолы 1 кг қоспасын салмағына 2,6 кг азық (жем) жұмсайды.
4 сурет. Ересек үйректер.
2.4 Суға және су көзіне қойылатын санитариялық-гигиеналық талаптар (ішетін суды санитариялық бағалау, сарқынды лас сулардың қоймасына әсері және оларды жіберудің санитариялық тәртібі, суды зарарсыздандыру, табиғи су көздері, оларды салыстырмалы сипаттау және гиигеналық бағалау, ауыл шаруашылығын сумен қамтамасыз ету жүйелері.) және оның санитариялық сапалылығын сақтау шараларын белгілеу.
Су кешенді табиғи байлық болып табылады және дүниежүзілік мұхит, жер асты суы, мұз бен қар, өзен, көл және батпақ суларынан тұрады.барлық су қорының тек 2 пайызы ғана тұщы су үлесіне тиеді.
Адам өмірі үшін, құстар, жануардар мен өсімдіктердің тіршілігі үшін су аса қажет. Сонымен қатар су сыртқы орта факторлары есебінде құстар денсаулығына едәуір әсер етеді. Сондақтан құс организмі үшін судың алатын орны ерекше. Ол ерекшелік организмнің құрамының үштен екі бөлігінің судың үлесіне тиюімен қатар оның құрамындазиянды заттар мен қауіпті микробтардың болуымен оның құсты өсірудегі санитариялық орны жан-жақты көрсетілген.
Суға қойылатын ветеринариялық-гигиеналық талаптар. Судың физикалық жағдайы, химиялық және газдық құрамы, микробпен ластануы, оның тағы басқа сипаттамалары үйрек денсаулығына белгілі бір дәрежеде әсер етеді. Тіпті үйрек суарып жүрген судың өзгеруінің өзі олардың ас қорытылуының бұзылуына әсерін тигізбей қоймайды. Мұндай үйректің жемге зауқы соқпайды. Осының бәрі оның өнімділігін төмендетеді.
Үйрек ішетін судың сапасы төмен болса (лай, бөгде иісті, қалыптан бөлек дәмді келсе, түрлі химиялық қоспалар болса) асқазан-ішек жолдары секреторлық аппараттарының қызметін қоздырмай, кері физиологиялық реакция береді. Сондықтан үйректерді сапалы сумен қамтамасыз ету үшін оның санитариялық-гигиеналық көрсеткіштерін анықтап отыру қажет. Суды гигиеналық тұрғыдан бағалау су көзін санитариялық тексеру, судың физикалық, химиялық және бактериологиялық қасиеттерін анықтау негізінде жүргізіледі. Сонымен қатар гельминтологиялық, гидробиологиялық, радиометриялық және басқа да суды зерттеу әдістері қолданады.
Үйрек шаруашылықтары пайдаланатын табиғи су көздері мамандар тарапынан үнемі санитариялық бақылауда болуы қажет.
Санитариялық бақылауға алудың негізі үйрек фабрикалатын сумен қамтамасыз ететін барлық су көздерін есепке алу мен паспорттаудан тұрады. Су көздеріндегі судың сапасы мен мөлшеріне сипаттама беру үшін санитариялық паспорт пайдаланылады. Бұл құжатта су көзінің санитариялық жағдайы, тексеру нәтижелері, судың химиялық құрамы мен бактериологиялық көрсеткіштері, үйрек арасында, әсіресе суға байланысты шығатын аурулардың барлық шығу жағдайлары жайлы мәліметтер көрсетіледі.
Санитариялық паспорт су көзінің басында жүргізілетін санитариялық зерттеулердің негізінде толықтырылып, эпизоотологиялық, топографиялық және техникалық жағдайлары анықталады.
Су қоймаларын санитариялық-топографиялық тұрғыдан зерттеу су көзінің тегі мен типін, көлемі мен тереңдігін, топырақ пен жер қыртысының терең топырақ асты қабатының сипатын, жер, су көзі айналасының топографиясын белгілеуге мүмкіндік береді.
Су көздерін ветеринариялық-санитариялық тұрғыдан бақылауға мынадай жайыттар жатады: оның ветеринариялық-санитариялық жағдайын байқау және судың органикалық, тағы басқа қалдықтармен, бөгде заттармен ластануының алдын алу мақсатымен күзеттер ұйымдастыру; су сапасын санитариялық-зертханалық бақылау және жыл маусымымен топырақ жағдайына сәйкес су сапасының тұрақтылығына есеп жүргізу; үйрек ішетін су сапасы мен үйрек ауруларының арасындағы қатынасын бақылау.
Антропогенді судың ластану көрсеткіштеріне судың тотығуы, аммоний тұздары азоты мен альбуминоидты азоттың, сондай-ақ нитриттер мен нитраттар азотының, полифосфаттардың және т.б. шоғырлануы жатарды. Үйректің денсаулығына судың физикалық жағдайы, оның химиялық құрамы, микробпен ластануы және т.б. көрсеткіштер әсер етеді.
Сапасы төмен (мөлдір емес, бөгде иісі мен дәмі бар) жылымшы сумен құсты суарғанда асқазан - ішек жолдары бездерінің сөл бөлу қасиеті төмендейді.
Үйрек организміне нитраттар мен нитриттер кері әсер тигізеді, олар аминдермен қосылыс түзе отырып организмге өте қауіпті нитрозаминдер ( белсенді канцерогендер) түзеді.
20ºС температурадағы жылы сумен суарғанда суыққа төзімділігі төмендейді,құс аурушаң келеді. Ересек үйректер үшін судың температурасы 10 - 12 ºС.
Судың құрамына оның пайда болу жағдайлары, техногендік және антропогендік факторлар әсер етеді. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
2. Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
2.1.1 Құс қора-жайларының гигиенасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .4
2.1.2 Құс қораларын жобалауда нормативтік базасы ... ... ... ... ... ... ... . ..5-9
2.2 Қоралардың бөліктерін зоогигиеналық тұрғыдан бағалау ... ... ... ..10-11
2.3 Ауылшаруашылық құстарын азықтандыру және құс азығына қойылатын санитариялық-гигиеналық талаптар (мал азығын санитариялық тұрғыдан бағалау) және азықтың санитариялық сапасын сақтайтын шараларды белгілеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12-16
2.4. Суға және су көзіне қойылатын санитариялық-гигиеналық талаптар (ішетін суды санитариялық бағалау, сарқынды лас сулардың қоймасына әсері және оларды жіберудің санитариялық тәртібі, суды зарарсыздандыру, табиғи су көздері, оларды салыстырмалы сипаттау және гиигеналық бағалау, ауыл шаруашылығын сумен қамтамасыз ету жүйелері.) және оның санитариялық сапалылығын сақтау шараларын белгілеу ... ... ... ... ... ... ..1 7-21
2.5 Құс өсіру гигиенасы мен санитариясы, үйрек қораларын желдету жүйелері, құс қораларының жылу балансы. Үйрек гигиенасы ... ... ... ... .22-29
2.6 Құс шаруашылық нысандарын инфекциялық және инвазиялық аурулардан сақтаудағы профилактикалық, санитариялық-гигиеналық шараларын белгілеу, үйрек аурулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30-36
2.7 Үйректердің аталық-аналықтарын бағу, үйрек етін өндіру,
тұқымдық үйрек балапандарын өсіру, үйрек балапандарын етке өсіру ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...37-43
3 Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...44-45
4 Қолданылған әдебиеттер.
РЕФЕРАТ
Жұмыс: 46 беттен , 6 кестеден , 3 қосымшадан, 3 сызбадан, 3 суреттен тұрады.
Түйінді сөздер: гигена, стандарт, генератор, дезинфекция, дератизация, монтаж, гигиеналық-санитариялық талаптар, климат, геология, гидрология т.б.
Кіріспе
Өндірістік құс шаруашылығы нарық сұраныстарын жеңіл диеталық тағамдармен қамтамасыз етуге өзінің сүбелі үлесін қосатын, аграрлық кешеннің әрі үдемелі, әрі жедел өзгеріп, тез дамитын саласы болып саналады. Келешекте жұмыртқа құс етін өндіру технологияларын жетілдіру, әр шаршы метр жерден өнім шығынын көбейтіп, оның өзіндік құнын төмендетуді көздейді. Бұл жағдайдағы негізгі мақсат және міндет, бүкіл шығындыбарынша азайту болып табылады. Үйректерді дұрыста тиімді пайдалануға бағытталған ортаның жан - жақты көрсеткіштерін, үйректің тұқымдық ерекшеліктерін түгел қамтинын технологиялық процестің басты мақсаты - үйректің күнделікті тіршілігіне қажет жем мөлшерін барынша азайтып, олардан адамға қажетті өнімдер алуға (ет, жұмыртқа,мамық) пайдалану.
Алға қойылған мақсатқа жету үшін, ең алдымен мынадай мәселелерді шешу қажет:
бірнеше бағыттағы үйрек шаруашылықтары мен фермаларын мамандандыру;
салалық стандарттарды жасап, оны көлемді түрде үйрек жұмыртқасы мен етін өндіретін технологиялық үрдісті енгізе отырып пайдалану;
шаруашылықтарды пайдалы технологияға аустыруды, үйректі инфекциядан қорғауды қамтамасыз ететін қажет құрал - жабдықтар бар үйректерге арналған жаңа түрін салу;
іске қосылғалы тұрған, толық механикаландырылған, жоғары деңгейде автоматтандырылған технологиялық үрдістерге қажет жақсы жетілдірілген, әрі жұмыста өте сенімді кешенді технологиялық құралдардың жан - жақты нақтыланған технологиялық мөлшерлер мен негізгі талаптар әзірлеу;
үйрек және үйрек клеткаларын пайдалану мерзімін ұзартатын клеткалық батареяның ыңғайлы конструкциясын жасау;
үйректі клеткалық батареяда ұстағандағы сұрыптау және өндіру жұмыстарын ұйымдастыру;
Сонымен қатар, көліктің және басқару міндеттерін орындайтын машиналардың технологиялық жүйесі жасалынады, автоматтандырылған басқару бағдарламасымен жабдықталған үйрек фабрикаларын құру мәселесі шешіледі. Бұл салалық автоматтың басқау жүйесін дайындап, оны өндіріске енгізудегі ең басты талап болып саналады.
Негізгі бөлім
2.1.1 Құс қора-жайларының гигиенасы
Көп жағдайда, әсіресе Қазақстанның Солтүік және батыс аймақтанында күннің суық кездерінде құс басын сақтап көбейтуге, оларды бағып күтуге, қораларының жылылығына, оның микроклиматының қолайлығына көп байланысты. Ал, қолайлы микро климат қора құрылысын салғанда технологиялық жобалаудың нормаларын (НТП) сақтау ветеринариялық - санитариялық тұрғада жер таңдап, қора жайларды дұрыс орналастыру, құрылыс материялдарын таңдау, қора бөліктерінің талапқа сай болуы, желдету және қи шығару жүйелерінің жұмыс істеу реті және т.б. тығыз байланысты екендігі туралы мына төмендегі мәліметтерде көрсетілген.
Үйрек бағу.
Жалпы, үйректер суыққа шыдамды болғанмен, қора ішінің ылғалдылығы жоғары болса оған шыдамайды. Сондықтан олардың тұратын, жататын жерлері таза құрғақ болуы керек, ал астындағы төсеніштерін жылына екі рет: күзде және көктемде ауыстрып тұрады.Төсенішке сабан, ағаш ұнтағы, торф т.б. қолайлы заттарды пайдаланады. Қора дымқылдығын азайту үшін: төбеге желдеткіш жасайды; бағананың үстіне қалыңдығы құстың отырғызу тығыздығы да әсер етеді. Сондықтан 1 шаршы метр жерге 3 бастан артық келмейтіндей етіп отырғызады. Ал Оңтүстік аймақтарда, құстар өзінің көп уақыттарын далада өткізетін болса, онда отырғызу мөлшерін 4 басқа дейін өсіреді.Үйректер астық дәндерін, асхана қалдықтарын, түбір және түйнек жемістерін де жей береді. Оларға жүгері, арпа, сұлы, тары, бидай, дән қалдықтарын беруге болады. Күндік азықтық дән мөлшерінің 50 - 60 пайызына дейін жүгері, 20 - 30 пайыз - сұлы беруге болады. Арпаны бітеудей де және жарма күйінде де береді. Бұл өзінің қоректік қасиеті жағынан сұлыдан жоғары. Үйрекке беретін бұршақ тектес дәнді дақылдардың (бұршақ, ақ бұршақ т.б.) күндік мөлшері жалпы дән көлемінің 15 пайызынан аспауы керек. Қызылша және картопты да жақсы жейді. Жануар өнімдерінен алынған азықтардың ең маңыздылары: сүт сарысуы, жеуге жарамсыз ірімшік, сүт, ет және балық өндірістерінің қалдықтары. Жеуге жарамсыз жаңадан дайындалған ірімшік пен құрғақ азықты 3 :1 қатынастағы балық және ет ұндарының орнын баса алады. Көк шөптен күніне 1 басқа 100 - 120 г, ал сәбіз, қызанақ, асқабақ секілді көкөністерді 40 -50 грамм есебінен береді. Витамин көзі ретінде майдаланған шөптерді пайдалануға болады. Негізгі күндік азық мөлшерінде 3 - 5 пайыз шамасында минеральды азықтар ретінде ракушқа, бор, ұнтақталған әк, жұмыртқа қабығы және ас тұзын беріп отырады.Үйрек шаруашылықтарында өте жауапты кезең - көктемнің басы. Бұл уақытта үйректерге жұмыртқалар алдында 3 күн бұрын, күндіз араластырған жем (быламық), түнде - дән береді. Егер дән өспеген болса, онда алдын ала суға бөктіріп барып, берген дұрыс. Оларға күндіз азық мөлшерін 15 - 20 пайызға өсіріп, ақзатты қоректерді көбейтеді, ірі азықтарды азайтады.
2.1.2 Құс қораларын жобалауда нормативтік базасы
Құс шаруашылығы құрылыстарын белгіленген зоогигиеналық норма мен ветеринариялық - санитариялық талаптарға сай жобалауға, салуға және пайдалануға бақылау жасап отыру қажет.
Ауыл шаруашылық өндірісінің технологиясы. Ауыл шаруашылық кәсіпорынның негізін белгілі бір өнім өндірудің технологиясы құрайды.Оның маңызды элементтері: құсты ұстау жағдайы, толық сапалы азықтандыру және суару режимі, құстың тұқымын жақсарту үшін белгілі бағытта селекциялық жұмыстар жүргізу, микроклиматпен (желдету - жылу жүйелері, қи шығару және т.б.) қамтамасыз ету, зоотехникалық талаптарды орындау, ветеринариялық жұмыс жүргізу жүйесі және т.б.
Технология табиғи - климаттық және экономикалық жағдайларға сай, сондай - ақ шаруашылықтың бағытына қарай жасалады. Әрине оның бәрі басты мақсат - белгілі бір өнім алуға бағытталады: үйрек семірту шаруашылықтарында арзан ет, құс шаруашылығында - арзан жұмыртқа алу. Алайда, осы шаруашылықтың тиімділігін арттыру үшін құсқа жоғары өнім беретіндей ыңғайлы әрі тиімді технология қажет.
Құс шаруашылығын жүргізу технологиясы алдына ала жасалған жобаға, әсресе оның құс органдарының биологиядық талаптарын қанағаттандыра алатындай түрлеріне бейімделуі тиіс.
Құс шаруашылығы объектілерін салуды ұйымдастыру. Қазіргі уақытта әр жеке шаруашылықтар құсқа арналған құрылыстарын өз қаржыларымен жүргізеді. Құс қораны салу ең алдымен тапсырыс берушінің ұсынысымен жоба жасауға арналған тапсырмасын жасаудан басталады. Жобалауға тапсырма жасау - бұл жұмыстың алғашқы кезеңі. Онда негізгі технологиялық міндеттер мен санитариялық - гигиеналық талаптар атап көрсетіледі. Олардың бәрі болашақ кәсіпорынның техникалық дәрежесін айқындайтын жобалық - сметалық құжаттар жасау үшін негіз болып табылады. Жобаға ұсыныстармен тапсырмаларды жасауға жеке шаруашылықтың немесе өндіріс кооперативтерінің басшылары және мамандары қатысады. Жобалық тапсырманың құстың жасы, жынысы тобына қарай ұстаудың зоогигиеналық талаптарын қатаң сақтау, ауруға шалдығуын азайтады.
Жобалық ұсыныстармен тапсырмаларды жасауға құс мамандары белсенді араласуы қажет. Сонымен қатар технологиялық процестерді жақсы меңгерген, құсқа керекті ережелерді сақтау қатаң болу керек.
Құс қораларының құрылыстары оларды жобалаудан басталады. Құрылыс салу және қалпына келтіру үшін жобалау және зерттеу жұмыстарын қол қойылған келісім негізінде жобалаумен зерттеу ұйымдары жүргізеді. Келісім шартта жобалау және зерттеу жұмыстарын орындау мерзімі мен құны, оған келісімде көрсетілген жұмыстар сметасы, тапсырыс берушінің осы жұмыстарды қаржыландыру туралы анықтамасы және оларды жобалау үшін деректерді беретін график көрсетілуге тиіс.
Құрылысты бастамас бұрын нысанды жобалау үшін бөлінген қаржы есебінен құрылыс салу үшін жобалау - зерттеу жұмыстарының алғашқы тізімі жасалады.
Кәсіпорынның, ғимараттың және басқа құрылыстардың жобасы техникалық құжаттар жиынтығы болып есептеледі. Оған: түсініктеме жазбалар, кескіндер мен схемалар, экономикалық және техникалық есеп - қисаптар, сметалар мен нысанды салып және іске қосуға қажетті басқада құжаттар жатады.
Жобалау - құрылыс салудың алғашқыда маңызды кезеңі. Сондықтанда жобалауды ғылым мен техниканың соңғы жетістіктерін, сондай - ақ құрылыс басталар кезде және ол іске қосылар кезде технологиялық және өндірісті ұйымдастыру жағынан механикаландыру, жарықтандыру, сол сияқты архитектуралық - жоспарлау шешімінің дәрежесі, құрылыс конструкциясы жағынан артта қалып қоймастай етіп олардың даму келешегін ескере отырып жасаған жөн. Құс шаруашылығы кәсіпорындарын ғимараттарымен басқа құрылыстарын жобалауды жобалау мекемелері жүзеге асырады. Ал тапсырмаберуші - сол құрылысты салғызуға құқығы бар ұйым.
Құс шаруашылығы кәсіпорындарын технологиялық жобалаудың нормалары (ТЖН немесе НТП) кеңес заманында жан - жақты жасалған және олар түбегейлі өзгерген жоқ.
Дегенмен де, жалпы қоғамның және шаруашылықтар мен кәсіпорындардың меншік иелерінің өзгеруіне байланысты құс шаруашылығына арналған құрылыстарды жобалау, салу және пайдаға беру жүйелерінің талаптарында жаңа құжаттар, саладағы нормаларды жетілдіру мен басқада өзгерістер енгізелуде.
Әсіресе, мұндай өзгерістер Ресейде кең көлемде жүргізілуде.
Технологиялық жобалау нормаларын құсқа керекті зоогигиеналық талаптардың барлығы анықталған: құстарды ұстау жүйелері табынның мөлшері мен құрылымы, үй жайлар мен қора - қопсылардың арнайы тізімдері және құрамы мен оларға қойылатын технологиялық талап, үй, қоражайлар мен басқада құрылыстардың алаңы мен көлем мөлшері, құс азығы мен төсеніштерін, керекті денгейдегі шамамен мөлшері, қажетті су мен оған қойылатын талап нормалары, құс көңдерін шығару жүйелеріне қойылатын талаптар нормативі, құстардан бөлінетін жылу, газ және бу нормалары, іштегі ауаның ауқымы және қораны жылыту мен желдету талаптары, қораны табиғи және жасанды жарықтандырудың нормалары, өндірістік процестерді технологиялық жабдықтау және механикаландыру.
Жобалаудың негізгі мақсаты құстарға максималды өнім ала алатындай жағдай жасауға мүмкіндік беретін құс шаруашылығы нысандарының жобаларын жасау.
Құрылыс нормалары мен ережелерін (СНиП) - ауыл шаруашылығының барлық салаларында жобалау мен құрылысты реттейтін негізгі нормативтік талаптар мен ережелер жиынтығы. Қазіргі уақытта Ресейде жобалау мен құрылыстың әр түрлі сұрақтарына жауап беретін 80 - нен аса СНиП жұмыс істейді.
Құрылыс саласындағы мемлекеттік стандарттыр (МемСТ) - негізгі ұсынылатын ережелерді белгілейді, олар ғимарат пен құрылыстардың жеке бөліктерінің, құрылыс материалдарының нақты параметрлері мен сипаттамасын белгілеп, бұл өнімді құрастыру, өткізу және қолдану кезіндегі техникалық бірлігін қамтамасыз етеді.
Жобалау мен құрылыс бойынша ережелер жиынтығы - құрылысы нормалары, ережелері және жалпы техникалық стандарттардың қажетті талаптарын қамтамасз ететін ережелерді белгілейді.
Териториялды құрылыс нормалары - облыстар мен аудандардың экономикалық мүмкіндіктерін, ұлттық салт - дәстүрлерін, социялды және табиғи кликаттық ерекшеліктерін ескеретін, ұсынылатын ережелер мен тиісті территорияның шекарасында қолданылуы тиісті нормаларды белгілейді.
Құс шаруашылығы нысандарын жобалау кезінде мемлекеттік бақылау органдарының құжаттарын қоладну қажет, мысалы: мемлекеттік өрт сөндіру қызметі, ТЖМ, Мемлекеттік Экология, т.б. әсіресе, денсаулық сақтау министірлігінің санитариялық нормалары (СанПиН), гигиеналық нормалар (ГН) және санитариялық ережелер қатаң сақталуы қажет.
Қораны жобалау негізінен жобалық тапсырмадан басталады.
Жобалық тапсырма - жобаға талап пен негізгі міндеттер көрсетілген жобалаудың алғашқы сатысы. Жобалауға тапсырманы тапсырыс беруші белгілейді және мынадай маңызды деректерді көрсетеді: кәсірорынның атауы, жобаға негіз болған себептер, құрылыс салатын аудан және алаң, оъбектінің өндірістік қуаты, құс шаруашылығын дамытудың келешектік жоспарлары, құстарды күтіп - бағу технологиясы, табынның саны, құрамы мен өнімділігі, санитариялық - гигиеналық режимі, жобаланған азықтандыру рационы, ветеринариялық сақтау жүйелері, ветеринариялық - санитариялық талаптар мен зоогигиеналық параметрлер. Тапсырмада құрылыс салудың айрықша жағдайларына байланысты негізгі деректер (сесмикалық жағдай, топырақтың құрамы және т.б.), өнім түрлерімен оларды пайдлану аймақтары, кәсіпорын іске қосылғаннан кейін және оны салу кезінде шикізатпен, сумен, жылумен, газбен, электр қуатымен қамтамасыз ететін негізгі көздер, қоршаған ортаны қорғау жөніндегі шаралар жүргізу үшін негізгі мүмкіндіктер, ағын суларды тазарту мен ағытып жіберу жөніндегі мүмкіндіктері, бұзылған жерді қайта қалпына келтіру жобасын жасау туралы талап, кәсіпорынды кеңейту мүмкіндігі, құрылыс объектілерін іске қосу кезегі, құрылыс және мантаждау жұмыстарын аяқтаудың белгіленген мерзімі, жобалау сатылары, жоба түрлерін жасауға талап атап көрсетіледі.
Жоба түрлері. Көрсетілген жобалық тапсырмаға сәйкес жобалар: дербес, экспериментальдық, қайта қолдынылатын және типтік болып бөлінеді.
Дербес жоба - айтықша сирек объектілер үшін жасалады. Дербес жоба көбінесе экспериментальдық болып келеді. Оны ғимаратты, не кешенді құрылыстарды тек бірақ рет салу үшін қолданады. Жобалау жер бетінің жағдайына, орнына, климатына, геологиялық, гидрологиялық және т.б. жағдайларға қарай жүргізіледі.
Экспериментальдық жоба тікелей өндірістік жағдайларда жаңа техникалық шешімдерді мұқият тексеру қажет болған жағдайда жасалады. Оның зерттеу негіздеріне: құстарды күтіп бағудың жаңа технологиясы, өндірістік процестерді механикаландыру мен автоматтандырудың айрықша жүйесі, құрылыстық жаңа шешімдер және т.б.
Қайта қолданылатын жобалар барынша сәтті жасалған дерес жобаларды қайтадан қолдану керек болған кезде пайдаланылады.
Типтік жоба бір текті объектілерді жаппай салуға және қолдануға арналған олар өзінің орны мен негізгі параметрлері жағынан көп қолануға болатын жобалық шешім. Типтік жоба құрылыс - монтаж жұмыстарының құнын төмендету есебінен құрылыс салу құнын күрт қысқартуға мүмкіндік береді.
Жұмысшы жобаның типтік жоба бойынша салатын кәсіпорын нысандарына жасайды. Оған мыналар қажет: жалпы түсініктемелік жазба, құрылысты ұйымдыстыр, сметалық құжат, жұмыс жобасының паспорты, жұмысшы құжаттыр.
Түсініктемелік жоба - шындап келгенде бұл жобалаушылардың негізгі түпті құжаты. Онда мынадай деректер келтіріледі: таңдап алған құрылыс алаңын негіздеу, отынға, суға, жылу және электр көздеріне, еңбек ресуртсарына қажеттілік және осы қажеттілікті қамтамасыз кту мүмкіндіктері, технологиялық процестер мен және жалпы көлік пен энергетикалық және санитариялық-техникалық құрылыстар мен біріктірілген барлық өндірістік және қосымша құрылыстар мен құрылғылардың өзара орналасуын көрсететін бас жоспар бойынша мәліметтер, қоршаған табиғи ортаны қорғау жөніндегі шаралар енеді.
Типтік жобаның құрамы. Ғимараттың немесе құрылыстың типтік жобасына құжаттардың мынадай түрлері жатады: жұмыс сызықтары, сметалар құрал-жабдықтарға анықтама.
Жұсыс сызықтары бекітілген жобалық тапсырмаларға, немесе техникалық жобаларға сәйкес жасалады. Сметалар, сметалық нормалар мен бааларды басшылыққа ала отырып, жұмыс сызықтары бойынша жасалады.
Жоба құжаттарын тексеру және құрылыстың сапасын бағалау.
Ветеринария мамандарымен құс өнімін өндіретін технологтар жобалау мен құрылыс салуға сол сияқты оларды қадылдау мен пайладануға беру ісіне бақылау жасап отыруға міндетті. Бұл жерде олар жобалық шешімдерді қабылдаудың пайдалылығын және жасалған сметаның дұрыстығын қадағалайды. Жобаларды сараптан өткізудің мақсаттары мыналыр: малдың денсаулығын қорғауға және өнімділігін арттыруға бағытталған ветеринариялық-санитариялық және зоогигиеналық талаптарды қатаң сақтай отырып, жобалық шешімдердің жоғары техникалық дәрежесін қамтамасыз ету, фабрикаларды індеттен және басқа да аурулардан сақтау, жұқпалы аурулардың алдын алу және құс өнімінен сақтандыру, ветеринариядағы ауыр еңбекті механикаландыру, сол сияқты қоршаған ортаны қолғау, ағын суларды өндірістік қалдықтармен ластанудан сақтау.
Жобаны сараптау барысында жобада белгілеп, бекітілген және ветеринариялық бақылаушылармен келісілген шешімдерге сәйкестігіне, құс фабрикаларын құру, табындар құару, оларды өсіру мен азықтандырудың негізгі көздерін айқындауға,фабрикалардың ауқымы мен құрылымдарына, құстарды орналастыру және ұстаудың қолданылып жүрген технологиясын ескере отырып тазалау, желдету үшін керекті технологияның қолданылатындығына және жұқпалы құс ауруларының сырттан келуінен сақтауға, ал пайда болған жағдайда оларды тез арада жоюға, құс фабрикаларында үйректерді зиянды микробтардын сақтауға, үйректерге қажетті үй, қора-жайлар мен басқа да құрылыстарға, олардың санына, құрамына, алаңдар, мөлшері мен технологиялық жабдықталуына, ветеринариядығы қиын жұмыстардың механикаландырылуына назар аудару керек.
Объектілерді пайдалануға қабылдау тәртібі. Объектіні тапсыру-қабылдау процесі кезінде оның жобаға сәйкес екендігі анықталады.
Объектіні пайдалану үшін тапсырыс беруші кәсіпорын басшысының бұйрығымен құрылған жұмысшы комиссия объектіні қабылдыйды. Комиссия құрамында ветеринариялық-санитариялық бақылау өкілдері кемиді.
Омиссия орындалған құрылыс-монтаж жұмыстарының жобалық-сметалықжұжаттарға сәйкустігін, атқарылған жұмыс сапасын, монтаждау ұйымдарының жабдықтарды, және конструкциялар мен тетіктерді, ғимараттар мен басқа құрылыстарды байқап көргендігін, барлық жобалық және орындалатын құжаттардың бар екендігін тексереді.
1-сурет. Қора-жайдың сызба нұсқасы.
2.2 Қоралардың бөліктерін зоогигиеналық тұрғыдан бағалау.
Құс,үйрек және аң мал, аң шаруашылықтары үшін көп жағдайда бір қабатты қора жайлар слынады.олар тік бұрышты түзу болып келеді және бір-біріне өзара байланысты жекелей конструкциялық элементтерден тұрады.
Олар тіректі және қорғаушы болып бөлінеді. Үй-жайдың негізгі тіректі элементтеріне ғимараттың ірге тасы, қабырғалары, едені мен төбелері жатады. Оларға қатты күш салмақ түседі, температураның әсері де мол. Сондықтан да олар сас берік, мақты материалдардан жасалады. Тіректі элементтердің орналасу ерекшеліктеріне қарай ғимараттың мынадай типтерін анықтауға болады. Каркассыз түрі, ол - өзара байланысқан қабырғалар мен жабындылардан тұратын қатты да берік қорап. Ғимараттардың сыртқы және ішкі қабырғалары төбенің жабындыларының салмағын көтеріп тұрады. Ғимараттың мұндай түрлері құс шаруашылығы объектілері мен басқа құрылыстырын ауда кеңінен пайдаланылады. Ал каркасты түрі - тіректерден, кеспелтектерден, негізгі және қосымша құрылыс фермаларынан немесе тіркеулерден, ригельдер мен плиталардан құралған ауқымды жұйе. Каркас - ғимараттың негізгі тірегі, ол ендік және бойлық элементтерден тұрады. Каркас типті қора-жайға тән сипат олардың жұмыс ерекшеліктеріне қарай нақты бөлінуі. Қорғаушы элементтер (ішкі-сыртқы қабырғалар, едендер, қоршаулар, есік-терезе ойықтары) үй-жайдың ішін ауаның зиянды әсерлерінен сақтайды. Сонымен қатар осы екі элементтер бірігіп,ортақ қызмет атқаратын жағдайлар да болады. Оған қабылғалар, каркассыз қора-жайларжағы жабыныш материялдары жатады. Қора-жайдың негізгі конструкциялық элементтеріне табан,ірге тас, қабырғалар, еден, төбе, шатыр және т.б. жатады.
Қора-жайдың табаны. Құс шаруашылығы құрылыстары үшін негіз болып ірге тастың асты мен жан-жағындағы таырақ қабаттары бар, ғимарат салмағын көтеріп тұратын оның берік болуына әсері тиетін топырақ қабаттары болып саналады. Кез келген құрылыстың беріктігі мен бекемдігі ең алдымен осы табанға байланысты. Табан берік, біркелкі, құрғақ, кем дегенде 2-3см ғана отыратын және жылжымайтын болуы тиіс.
Ірге тас. Бұл ғимараттың барлық тіректі элементтерін ұстап тұратын жер астындағы бөлігі. Оған қойылатын негізгі талаптар: беріктігі, мықтылығы, атмосфералық құбылыстарға шыдамдылығы, ұзаққа жететіндігі.
Қора-жай қабырғалары. Қабырғалардың жылу және дымқыл өткізбеуін қамтамасыз ету үшін олардың қалыңдығы ескеріледі, немесе аз күш жұмсай отырып жылу жібермейтін материалдар пайдаланылады. Гигиеналық жағынан келгенде қабырғалар жылу жібермейтін материалдардан соғылған жөн. Сондықтан қабырғалардың жылу қорғайтын қасиеті жеткілікті әрі жылуды аз өткізетін термикалық қарсылық коэффициенті жоғары болуы тиіс. Жылуға берік және ауаны орташа деңгейде өткізіп тұратын болғаны жөн.
Төбе жапқыштар. Континенталдық климат жағдайында олар қора-жайды сыртқы әуе кеңістігініңқұбылыстарынан сақтайды, қыста да, жазда да жылу сақтауды жоғары деңгейде қамтамасыз етеді. Төбе жапқыштары берік, барынша жеңіл, жылуды аз жіберетін, құрғақ, теп-тегіс, су өткізбейтін, қатты, ұзаққа шыдайтын болуға тиім.
Едендер. Едендер құс қора-жайларының қорғаушы элементтері ретінде қызмет етеді. Еденнің конструкциясы мен материялдары оның ішіндегі микроклиматқа, санитариялық-гигиеналық жағдайларға, үйректердың денсаулығы мен тазалығына, өнім сапасына және өнімділік көрсеткіштеріне айтарлықтай деңгейде әсерін тигізеді. Құс фабрикаларының едендері мынадай топтарға сай келуі керек: жылуды аз өткізетін, берік, қажалмайтын, жанбайтын,тұтас, тегіс, су өткізбейтін, адамдар мен құстардың денсаулығына зиянсыз, тазартып-жинауға қолайлы, құстардың түрлі әрекеттеріне төзімді берік болып келуі тиіс.
Қақпа, есік және тамбурлар. Бұлардың бәрі ғимарат пен басқа құрылыстарды қорғайтын, қоршаған орта мен жылу алмасып тұратын бөліктері. Қақпа арқылы жылу алмасады. Сондықтан оны тығыз, суық күгндері қатпайтындай етіп жасау керек. Қақпаның бетін ағаштан, ал ішін жылу өткізбейтін заттар салынған тақтайдан жасайды.
Терезелер мен жарықтандыру. Терезелердің саны мен мөлшері ғимаратқа қажетті және сәулеттік шешімге сай болуы керек. Терезелер - ғимараттарды сырттан бөліп тұратын және табиғи жарық беретін, ішін желдендіріп отыратын қажетті элементтер. Сондықтан да терезелердің ауқымының аздығы қажетті жарықты қамтамасыз ете алмайды, ал үлкен терезелер қора-жай ішін салқындатып немесе тым ысытып жібереді.
Терезе қимасы қораптардан, жақтаулардан, алдына төселген тақтайшалардан және сыртқы су аққыштан тұрады. Терезелер бітеу, ашылмалы-жаппалы, бір не екі қабат әйнектелген болып жасалуы мүмкін.
Ал күшті жел соққан кезде терезе арқылышығып кететін жылу мөлшері 200-300 пайызға дейін артады. Құс қораларында терезенің еденнен биіктігі кемінде 1 метр болуы керек. Осындай жағдайда қора-жай жақсы жарықтандырылады,құстар жаурап, тоңа қоймайды.
2-сурте. Жоғарыдан қарағандағы кескін.
2.3 Ауылшаруашылық құстарын азықтандыру және құс азығына қойылатын санитариялық-гигиеналық талаптар (мал азығын санитариялық тұрғыдан бағалау) және азықтың санитариялық сапасын сақтайтын шараларды белгілеу.
Үйректерді азықтандыру.
Үйрек азықтандыруды олардың көлшік, өзен секілді табиғи су қоймаларында түрлі балдыр, ұсақ су жәндіктерін ұстап жейтінін ескере отырып ұтымды ұйымдастыру қажет. Ертелі - кеш дәнді азықтармен қосымша азықтандырып отырады. Қыста тәулігіне 4 рет азықтандырады. Айына 12 - 15 жұмыртқа салатын тірілей салмағы 3 кг үйрек мекиені тәулігіне - 160 - 175 г дәнді азық ұнтағын, 10 - 12 г күнжара, шрот, 6 - 8 е ет, балық қалдығын, 40 г шөп ұнын, 40 г пісірілген картоп, 110 г сәбіз, көк азық, 1,4 - 1,5 г сүйек ұнын, 8 - 9 г ұлу қабыршығын, бор, 1,4 - 1,5 г ас тұзын береді. Мекиеннің тірілей салмағы бұдан 100 грамға өзгерсе (көбейсе не азайса), дәнді азықтарды 6 грамға молайтып не, тиісінше, азайтып отырады.
Осылайша азықтандырылған үйрек басына жылына 62 кг дәнді азық, 5 г жануар тектес азық, 5 кг шөп ұны, 9 кг көк азық, 32 г тамыр - түйнек жемістілер, 0,5 кг ашытқы, 8 кг көк сүт, 4 кг минералды қосындылар жұмсалады. Үйрек құрғақ азыққа қақалып, жөнді жей алмайтындықтан, азықты міндетті түрде ылғалдандырып, қажетті көлемде сумен шайып жұтуын ұйымдастырады.
Дұрыс азықтандырған жағдайда әр үйрек мекиенінен жылына 200 - ге дейін жұмыртқа салып, лдан шайқалып шығарылған балапандарынан 2 - 2,5 ц үйрек етін өндіруге болады. Ол үшін олардың жасына, тұқымына, тірілей салмағы мен өнімділігіне байланысты өзгеретін қоректік мұқтаждығы жан - жақты және толық қамтамасыз етілуі керек. Өйтекні үйрек мекиенінің жұмыртқалағыштығы азықтандыру денгейі және сапасымен шектелетін тірілей салмағын сақтауына тікелей байланысты келеді. Арықтап, тірілей салмағын жоғалтақан жағдайда үйрек жұмыртқалағыштығы азайып, жұмыртқасының сапасы нашарлағандықтан, олардың тірілей салмағын ай сайын өлшеу арқылы азықтандыру деңгейін бақылау қажет.
Үйрек балапандарын азықтандыру. Үйрек балапандарын ылғалдандырылған қосындылармен, туралған көк шөп, су өсімдіктері мен балдарлар, тамыр жемістерімен араластырып азықтандырады. Оларды өмірінің алғашқы күндері тауық балапандары секілді азықтандырып, көкке шығып жайылмайтын жағдайда ұсталса, 11 күннен кейін витоминдермен қамтамасыз ету үшін әр қайсысының аузына 1 г балық майын тамызып тұрады. 15 күндігінен бастап суға жіберіп, 1 айлығына дейін тәулігіне - 3 рет, ал бір айдан кейін 2 рет дәнді азықпен қосымша азықтандырып тұрады. Ертеңгісін жемді аз берсе, балапандар көлшік өсімдіктерін жақсы жейді. Кешкісін жатарға тойындырып жатқызады.
Осылайша азықтандырғанда 56 тәулікте әр үйрек балапанының басына 7,5 кг дәнді азық, 0,8 кг жануар тектес азық, 0,3 кг шөп ұны, 3,5 кг көк азық, 2,6 кг шырынды азықтар, 2 кг көк ұны, 0,3 кг минералдық қосындылар жұмсалады. Ыстық күнде балапандардың азыққа зауқы соқпағандықтан, оларға көл жағалауында ыстықтан саялайтын көлеңкелі бастырма тұрғызады.
Ас қорыту барысы дұрыс өту үшін - 1 - 8 апталық етке өсірілетін үйрек балапанының азығына - 6 пайызға дейін, тұқымдық балапан мен үйрек мекиендікінде - 7 - 10 пайыз шикі жасунақ болуға тиіс. 20 күнге дейінүйрек балапанын күнделікті қоректік қажеттілігіне сәйкес толық қамтамасыз ететін қрама жем не құнарл жем қосындысымен азықтандырып, одан кейінгі уақытта оладрың азығындағы қымбат белоктық, жануар тектес азықтарды біртіндеп азайтып, 25 - ші күннен бастап жем ұнтағын ертеңгілік және кешке қарай береді, табиғи өзен - көлдің балдыры мен басқа да азықтарын жегізеді.
3-сурет.Үйрек балапандарын азықтандыру.
Үйрек жемінің жеткілікті жағдайында балапандарды толық рациондық түйіршіктелген құрама жеммен 10 - 15 күн бордақылап, 60 - 65 күндігінде тіілей салмағын 2 кг - ға жеткізіп сояды. Түйіршіктелген азықты 1 20 күндік балапанға - 2 - 4 мм, 20 - 56 күндігіне - 5 - 8 мм етіп ұнтақтап жегізеді. Алғашқы 20 күнде жем құрамындағы шикі протеин көлемін 18 пайыз денгейіне дейін көтеріп, 100 грамындағы алмасу энергиясын 1150 - 1210 кДж денгейінде сақтайды да, 21 - ші күннен бастап шикі протеин көлемін 16 пайызға дейін төмендетіп, АЭ - сын 1200 - 1260 кДж100 г көлеміне дейін көтереді. Бұл балапан денесіндегі май байламын ұлғатып, ұшасының сыртқы тауарлық түрін жақсартады. Етке өсірілетін үйрек балапанына азық шығынын көл мен көлшік балдыры мен көк азықты кеңінен қолдану арқылы азайтады.Тұқымдық үйрек балапанын 50 - күндігіне дейін етке өсірілген балапан азықтандырумен бірдей азықтандырып, содан кейінгі уақытта биологиялық тұрғыдан зиянды ерте жыныстық жетілуін шектеу үшін азығындағы шикі протеин көлемін - 15 пайыз, ал АЭ - 1050 - 1090 кДж100 г денгейінде ұстайды. Үйрек етін жыл бойы өндіру үшін мекиен үйректерді жыл бойы 2 - 3 кезеңде жұмыртқалайтындай етіп топтастырып, жұмыртқалай бастауына 2 - 3 апта қалғанда, өнімдік кезеңдегі азықтандыру нормасымен азықтандыра бастайды. Жемге қомағайлығын ескеріп, үйректі қойыртпақты жем қосындысымен азықтандырып не жемді сумен жеткілікті шайып жұтатындай жағдай туғызады.
Үйрек етін өндіретін үдемелі өнеркәсіптік шаруашылықтарда көбіне азықтандырудың құрғақ түрі - жай құрама құрғақ немесе түйіршіктелген жеммен қоректендіру әдісі қолданылады. Бұл әдіспен құс азықандыру, осыған байланысты жұмыстарды механикаландыруға, әрбір өнімге кететін жалпы шығынды азайтуға мүмкіндік береді. Ал аралас әдіспен құс азықтандыру (құрғақ, ылғалды, көк шөп, сәбіз, картоп, балық, ірімшік және мал сойғанда қалған қалдықтарды қосып беретін) өте сирек қолданылады. Бұл әдістің артықшылығы, жергілікті арзан қоректік заттарды, ет комбинаты, сүт комбинаты қалдықтарын беруде ғана. Бірақ бұл жолы азықтық заттардың бәрін қолмен таратуға тура келеді. Астаулардың саны 3 - 4 есе көбейеді. Ылғалды қоректік быламықтың тез бұзылуына байланысты құстардың ас қорыту жолдары ауруға шалдығуы мүмкін.
Бұл әдіспен азықтандырған кезде құс раиондарын олардың жасына, өнімділігіне, салмақтарына қарай жасайды (8,9 - қосымшаларды қараңыз).
Түйіршіктелген жем берсе, жемнің шашылып, рәсуа болуы азаяды. Яғни жемді құстардың пайдалану жай құрғақ жемге қарағанда, 10 -15 пайызға өседі.
Түйіршіктердің мөлшері, құс шамасына қарай мынадай болуы керек:
Үйрек шамасы, күн 7 - 21 21 - ден жоғары
Түйіршік диаметрі,мм 2 - 3 3,4
Түйіршік ұзындығы, мм 3 - 4 8 -10
Үйре балапандарын 1 жетіге дейін майдалап, ұнтақталған, витаминтермен және микроқосымшалармен толықтырылған түйіршік жеммен азықтандырады. Себебі бұл түйіршік жемдер ішіндегі қоректік заттардың бөлек - бөлек ыдырауына мүмкіндік бермейді. Сондықтан оларға бұл жемді еркін береді.
Ет бағытындағы үйрек балапандарын (бройлер балапан) екі кезеңге бөліп, олардың өсу уақыттарына қарай, ерекшеліктерін ескеріп азықтандырады. Себебі алғашқы 3 апта бойы үйрек балапанының бұлшық еттері өседі. Сондықтан бұл уақытта оларға протеин көп керек. Одан әрі қарай балапан еттері өсуінің төмендеуіне байланысты сапасы жақсы құс етін алу үшін рациондағы ауыспалы энергия мөлшерін көбейтіп, протейнді азайту қажет. Егер рационда клечатка көп болса, жемнің қорыту сапасын төмендетеді. Сесебі үйректер райионындағы клечатканың 6,5 - 58,5 пайызын қорыта алады. Сондықтан балапандарға 3 аптаға дейін 5 пайыз, ал одан әрі клечатканы 6 пайыздан артық бермеу керек. Ас қорыту қабілеттілігін арттыру үшін үйрек балапандарына 2 апталығынан бастап мөлшері 3 - 5 мм қиыршық тастарды 100 басқа 0,5 - 1,0 килограмнан келетіндей етіп, жеті сайын бір рет беріп тұрады. Сақа үйректерге жемнің жалпы салмағының 0,5 пайызына тең етіп, рационға қиыршық тастарды қосып беріп отырады.
Тұқымдық балапандырды 49 - 56 күндіктеріне дейін бройлер - балапандардың рационы бойынша еркін жемдейді, ал одан әрі мөлшерін азайтады. Шөп ұнын үйрек рационының күндік азық мөлшерінің 25 - 30 пайызына дейін қосу арқылы, клетка денгейін 10 пайызға дейін көтеруге болады.
Қолдан ұрықтандыратын кезде кежектерді ұрғашыларынан бөлек ұстап, еркімен азықтандырады. Егер олар қатты семіре бастаса, онда жемнің күндік мөлшерін 200 грамға дейін азайтады. Кежектерге арналған 100 г құрама жемге: 17 г шикі протеин, 1,17 МДж ауысапы энергия, 5 г - нартий болуы керек. 1 т құрама жемге 15 млн Х.Ө.А, 1,3 млн Х.Ө. Д3, 15 г - Е витоминдерін және микроэлементтерді сақа үйректерге арналған мөлшермен қосады.
Сақа үйректер өте талғампаз болады. Сондықтан жем түрін, құрамын үнемі тұрақты түрде ұстаған дұрыс. Оның үстіне жаңа жемге үйректер өте жай үйренеді. Есте болатын бір нәрсе, егер қорадағы тепература 250 С - қа дейін көтерілсе үйректер жемді аз жей бастайды. Мұндай кезде жемнің дәмділігін, құнарлығын бұрыңғыдан қарағанда жақсарту керек. Құс азықтандырудың дұрыс немесе дұрыс емес екендігін бақылап отыру үшін 50 бастан өлшеп, салмағының өзгеруін анықтап отырады. Құстарды әруақытта түстен кейін, жұмыртқалаған соң өлшейді. Егер үйректердің, салмақтары үнемі өзгермей, біркелкі болып тұрса, онда оларды дұрыс азықтандырған болып табылады. Зауттар үйректердің неше түрлі жас кезеңдеріне арналған толық рационды құрама жемдер шығарады. Солардың кейбір рецептері 10 шы қосымшада берілген.
Толық рационды құрама жем дегеніміз - құстардың мол өнім беруі үшін физиологиялық қажеттілігін толық қамтамалыз ететін дәмді, өте жоғары сапалы қоректік заттар. Мұндай жем берсең, басқа ешқандый қоспалардың қажеті болмайды. Керек кезінде қиыршық тастар тастар беріп тұрса болғаны. Тастардың үлкендігі ірі үйректерге 10 мм - ге дейін болуы керек. Тас орнына құм беруге болмайды. Себебі олардың ішектері бітеліп қалады. Қиыршық тастар бермесе құстарды ас қорыту қабілеті 5 -10 пайыз төмендейді. Үйрек қарнында тастар 7 - 10 күн бойы сақталады. Қиыршық тастың сапасын олардың тұз қышқылына еруіне қарай анықтайды. Егер 40 пайыз ерісе, онда тас мөлшерін көбейту керек.
Соңғы жылдары үйректерді өнім беретін кезеңдеріне қарай азықтандырылу қолдынылып жүр. I - кезеңі - 180 - 270 күн өте жақсы жұмыртқалайтын (75 - 80 пайыз) және өсетін мезгілі; I І - кезеңі - 271 - 330 күн өсуі бірқалыпты болады, ал жұмыртқалауы 40 - 45 пайызға дейін төмендейді. Қазақ құс шаруашылығы ғылыми - зерттеу институтының зерттеулері үйрекке қажет қоректік заттыр I - және I І кезеңдерінде көлемі жағынан қарайлас екендігін анықтаған. Осы кезеңде (180 - 330 күн) үйректердің өнімділігі жақсы болуы үшін, 100 грамында: 1,13 МДж ауыспалы қуат, 17 пайыз шикі протеин, 2,5 г кальций, 0,8 - 0,9 г фосфор және 0,3 - 0,4 г натрий бар жоғары сапалы құрама жем берукерек. Бұдан әрі шикі протеинді жұмыртқалауы тоқтағанша 15 пайызға дейін азайтады.
Ауыр үйрек балапандарына (бройлер) арналған ҚҚШҒЗИ (қазақ құс шаруашылығы ғылыми - зерттеу институты) жетілдірілген азық мөлшері мен азықтандыру режимі төмендегі кестеде көрсетілген.
1-кесте.Үйректің бройлер балапандарын азықтандыру мөлшері және режимі (100 г шаққанда)
Үйрек шамасы, күн
Ауыспалы қуат, МДж
Шикі протеин, г
Шикі клечатка, г
Кальций, г
Фосфор, г
Натрий,г
1 - 14
1,151
21,0
4,0
1,2
0,8
0,4
15 - 49
1,235
15,0
5,0
1,2
0,8
0,4
Ауыр кросстардың үйрек балапандарын режиммен азықтандырғанда 49 күндік балапандырдың салмағы 3 килограмға жетеді. Бұл жолы 1 кг қоспасын салмағына 2,6 кг азық (жем) жұмсайды.
4 сурет. Ересек үйректер.
2.4 Суға және су көзіне қойылатын санитариялық-гигиеналық талаптар (ішетін суды санитариялық бағалау, сарқынды лас сулардың қоймасына әсері және оларды жіберудің санитариялық тәртібі, суды зарарсыздандыру, табиғи су көздері, оларды салыстырмалы сипаттау және гиигеналық бағалау, ауыл шаруашылығын сумен қамтамасыз ету жүйелері.) және оның санитариялық сапалылығын сақтау шараларын белгілеу.
Су кешенді табиғи байлық болып табылады және дүниежүзілік мұхит, жер асты суы, мұз бен қар, өзен, көл және батпақ суларынан тұрады.барлық су қорының тек 2 пайызы ғана тұщы су үлесіне тиеді.
Адам өмірі үшін, құстар, жануардар мен өсімдіктердің тіршілігі үшін су аса қажет. Сонымен қатар су сыртқы орта факторлары есебінде құстар денсаулығына едәуір әсер етеді. Сондақтан құс организмі үшін судың алатын орны ерекше. Ол ерекшелік организмнің құрамының үштен екі бөлігінің судың үлесіне тиюімен қатар оның құрамындазиянды заттар мен қауіпті микробтардың болуымен оның құсты өсірудегі санитариялық орны жан-жақты көрсетілген.
Суға қойылатын ветеринариялық-гигиеналық талаптар. Судың физикалық жағдайы, химиялық және газдық құрамы, микробпен ластануы, оның тағы басқа сипаттамалары үйрек денсаулығына белгілі бір дәрежеде әсер етеді. Тіпті үйрек суарып жүрген судың өзгеруінің өзі олардың ас қорытылуының бұзылуына әсерін тигізбей қоймайды. Мұндай үйректің жемге зауқы соқпайды. Осының бәрі оның өнімділігін төмендетеді.
Үйрек ішетін судың сапасы төмен болса (лай, бөгде иісті, қалыптан бөлек дәмді келсе, түрлі химиялық қоспалар болса) асқазан-ішек жолдары секреторлық аппараттарының қызметін қоздырмай, кері физиологиялық реакция береді. Сондықтан үйректерді сапалы сумен қамтамасыз ету үшін оның санитариялық-гигиеналық көрсеткіштерін анықтап отыру қажет. Суды гигиеналық тұрғыдан бағалау су көзін санитариялық тексеру, судың физикалық, химиялық және бактериологиялық қасиеттерін анықтау негізінде жүргізіледі. Сонымен қатар гельминтологиялық, гидробиологиялық, радиометриялық және басқа да суды зерттеу әдістері қолданады.
Үйрек шаруашылықтары пайдаланатын табиғи су көздері мамандар тарапынан үнемі санитариялық бақылауда болуы қажет.
Санитариялық бақылауға алудың негізі үйрек фабрикалатын сумен қамтамасыз ететін барлық су көздерін есепке алу мен паспорттаудан тұрады. Су көздеріндегі судың сапасы мен мөлшеріне сипаттама беру үшін санитариялық паспорт пайдаланылады. Бұл құжатта су көзінің санитариялық жағдайы, тексеру нәтижелері, судың химиялық құрамы мен бактериологиялық көрсеткіштері, үйрек арасында, әсіресе суға байланысты шығатын аурулардың барлық шығу жағдайлары жайлы мәліметтер көрсетіледі.
Санитариялық паспорт су көзінің басында жүргізілетін санитариялық зерттеулердің негізінде толықтырылып, эпизоотологиялық, топографиялық және техникалық жағдайлары анықталады.
Су қоймаларын санитариялық-топографиялық тұрғыдан зерттеу су көзінің тегі мен типін, көлемі мен тереңдігін, топырақ пен жер қыртысының терең топырақ асты қабатының сипатын, жер, су көзі айналасының топографиясын белгілеуге мүмкіндік береді.
Су көздерін ветеринариялық-санитариялық тұрғыдан бақылауға мынадай жайыттар жатады: оның ветеринариялық-санитариялық жағдайын байқау және судың органикалық, тағы басқа қалдықтармен, бөгде заттармен ластануының алдын алу мақсатымен күзеттер ұйымдастыру; су сапасын санитариялық-зертханалық бақылау және жыл маусымымен топырақ жағдайына сәйкес су сапасының тұрақтылығына есеп жүргізу; үйрек ішетін су сапасы мен үйрек ауруларының арасындағы қатынасын бақылау.
Антропогенді судың ластану көрсеткіштеріне судың тотығуы, аммоний тұздары азоты мен альбуминоидты азоттың, сондай-ақ нитриттер мен нитраттар азотының, полифосфаттардың және т.б. шоғырлануы жатарды. Үйректің денсаулығына судың физикалық жағдайы, оның химиялық құрамы, микробпен ластануы және т.б. көрсеткіштер әсер етеді.
Сапасы төмен (мөлдір емес, бөгде иісі мен дәмі бар) жылымшы сумен құсты суарғанда асқазан - ішек жолдары бездерінің сөл бөлу қасиеті төмендейді.
Үйрек организміне нитраттар мен нитриттер кері әсер тигізеді, олар аминдермен қосылыс түзе отырып организмге өте қауіпті нитрозаминдер ( белсенді канцерогендер) түзеді.
20ºС температурадағы жылы сумен суарғанда суыққа төзімділігі төмендейді,құс аурушаң келеді. Ересек үйректер үшін судың температурасы 10 - 12 ºС.
Судың құрамына оның пайда болу жағдайлары, техногендік және антропогендік факторлар әсер етеді. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz