Экономикада математикалық модельдеуді зерттеу

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе 3
I Экономикалық функциялар және оларды моделдеу. 4
1.1 Модельдеудің тарихы 4
1.2 Экономикалық функциялар 4
1.3. Математикалық экономика және эконометрика 8
1.4. Экономикадағы математикалық үлгiлеудiң қолданудың ерекшелiктерi мен әдiстері. 9
1.5. Экономикаға және менеджменттегi математикалық үлгiлер 10
1.6.Экономикалық бақылаулар мен өлшемдер ерекшелiктерi 13
II ТАРАУ Тәжірибиелік бөлім. 15
2.1 Есептің қойылуы 15
2.2 Үлгілеуді эконометрикалық талдау 15
2.3 Есептің шешуі 15
2.4 Есептің нәтижесі 18
Қорытынды 19
Пайдаланылған әдиебеттер тізімі 20

Кіріспе

Модельдеу қоршаған ортаны, табиғат пен қоғамда болып жатқан ақпараттық процестерді тану әдісі ретінде ерекше мәнге ие болады. Сондықтан да математикалық-экономикалық модельдеуге ерекше назар аударуға тура келеді. Себебі ол оқушылар меңгеруге тиісті білім қорын таным тәсілі мен мазмұны тұрғысында қарастырылады.Бұл математикалық-экономикалық модельдеу мәселесі, қоршаған шындықты танып-білудің әдістері ретінде оқып-үйренуді қажет етеді. Бастапқы модель деп анықталған жағдайда объектіні алмастыратын қандай да бір көмекші объекті аталған. Сондықтан табиғат заңдарының әмбебаптығы, модельдеудің жалпылығы, және біздің білімдерімізді модель түрінде бейнелеудің мүмкідіктері сәйкессіз болды.
ХХ-ғасырда модель түсінігі нақты және идеалдық модельдерді қатар қамтитындай болып жалпыланды. Сондықтан, абстрактілі модель түсінігі математикалық модельдер шеңберінен шығып, әлем туралы білімдер мен танымдардың барлығына қатысты болды. Модель түсінігінің айналасындағы кең талқылаудың қазіргі кезде де жалғасып отырғандығын естен шығармау қажет. Бастапқыда ақпараттық, кибернетикалық бағыттардағы ғылыми пәндер аясында, ғылымның басқа да салаларында түрлі тәсілдермен іске асырылатын модель ретінде танылды. Негізінде модель мәнін нақтылау тәсілі ретінде қарастырылады.
Зерттеу мақсаты: Экономикада математикалық модельдеуді зерттеу.
Зерттеу міндеттірі:
1) экономикада математикалық модельдеуді талдау.
2) экономикада математикалық модельдеуді қарастыру.
3) экономикада математикалық модельдеуді қарау.
Зерттеу өзектілігі: адамзат қоршаған ортаны өзгертуге және жақсартуға ұмтылғаннан бастап модельдерді құру адамзаттың рухани өмірінде маңызды рөл атқара бастады. Ал экономикалық функциялар экономика саласында ұтымды шешім қабылдауда маңызды болып келеді.
Зерттеу нысаны: экономикалық функциялар.
Зерттеу пәні: экономикалық және өндірістік процестердің нұсқасын келтіру.
Зерттеу әдістері: экономикалық функциялар туралы ақпарат жинау, жүктеу, аудару, талдау, жүйелеу, есеп шығару.

I Экономикалық функциялар және оларды моделдеу.

1.1 Модельдеудің тарихы

Модельдеу көне заманда ғылыми зерттеулерде қолданыла бастады және ғылым білімдердің барлық облыстарын басып алды. Ол мойындаулар ХХ ғасырда модельдеу әдісіне іс жүзінде мойындауларына және қазіргі ғылымның барлық салаларына жетістіктер әкелді. Ұзақ уақыт бойы модельдеу әдістері тәуелсіз жеке ғылым болып дамыды. Ол ұғымдар терминалогиясының біртұтас бірыңғай жүйесі болмады.Құбылыстар мен процесстердiң экономикалық талдауы отандық және шетел классиктерiнiң үлкен экономикалық жұмыстарында әрдайым сандық тұрғыда орналасты. Мысалы,1938 жылы француз математигі Ф. Кэнэ Математикалық қағида теориясын зерттеу жұмысында сұраныс заңын сипаттады. Өзінің талпынысымен Ф Кэнэ экономикалық кесте жасады. Онда ол өнiмнің қоғамдық орнын толтыру процессiнiң математикалық модель формасының бiртұтастығын көрсетті.
Модельдеуді - оқытудың басты бір әдісі ретінде физика ілімін мамандар үлкен назарда ұстап отыр. Атап айтқанда, Л.И.Резник физиканы оқып-үйренуде графикалық модельдерді қолданудың әдістемесін зерттеді. С.Е.Каменецкий модель-аналогиялардың рөлі мен мүмкіндіктерін көрсетті. Л.Р.Калапуша және И.И.Логвинов белгілерді қолданатын модельдерді қолдану ерекшеліктерін ашты. Д.И.Пеннер ядро құрылысын оқып-үйрену барысында және физикалық оптикадағы модельдеудің рөлін зерттеді. Ал физикалық есептерді шешуде құбылыстарды зерттеудегі ақпараттық-логикалық модельдердің әзірше жете зерттелмегендігі байқалады.
"Модель" термині көп мағыналы. Модель деп қандай да бір заттын кішірейтілген көшірмесін (самолет моделі, тұрғын үйлер макеті), матемаетикалық формулаларды, бұрыштан горизонтқа лақтырылған дененің ұшу моделін, іштен жану двигателі жұмысының моделін, қандай да бір нәрсенің эталоның (метр эталоны, килограмм этолоны) айтады. "Модель" термині көп мағыналы. Модель деп қандай да бір заттын кішірейтілген көшірмесін (самолет моделі, тұрғын үйлер макеті), матемаетикалық формулаларды, бұрыштан горизонтқа лақтырылған дененің ұшу моделін, іштен жану двигателі жұмысының моделін, қандай да бір нәрсенің эталоның (метр эталоны, килограмм этолоны) айтады. Жалпы түрдегі "модель" түсінігі төмендегідей негізде анықталады.

1.2 Экономикалық функциялар

Экономикалық теория басқа экономикалық ғылымдармен өзара байланысы арқылы шектелмейді, қоғамның табиғи кешеніне, сонымен бірге техникалық ғылымдарға да әсер етеді, адамдардың шаруашылық қызметінде оларды пайдаланудың тиімді нәтижесін анықтайды. Бұл экономикалық социологияға қатысты, мәдени экономия, химия ғылымының экономикасы, металлургия салаларының экономикасы т.с.с. экономикалық ғылымның ішкі саласы қолданбалы ғылымдардың барлық салаларымен байланысты. Бұл ғылымдардың техника мен технологиясының интегралдық байланысының дамуына әсер етеді, бұл жағдай келешек инженер кадрларды дайындауға, техникалық шешімді тиімді пайдалануға өте қажетті.
Келесі функциясы прагматикалық және практикалық-болжамалы. Экономикалық әдебиеттерде бұл екі түсінікке бір жағдайда талдау жасау керек. Практиканы алдын-ала жасалған болжамнан бөліп қарастыру қоғам өлшемін жағымсыз жағдайға әкелу мүмкін.
Толық жағдайда негізделмеген және ғылыми бағдарлама жасалмаған оның көп варианттылығын шешуді экономикалық практикада валюнтаризм деп атайды. Бұл вариант қоғам шығынына әкеледі.
Экономикалық теория басқа ғылымдар сияқты танымның әр түрлі формаларын қолданады. Олардың барлығы шаруашылық өмірді зерттеу әдістерінен тұратын ғылыми методологияны құрайды. Ол әдістер жалпы ғылыми және жеке болып бөлінеді.
Кәсіпорынның нарықтық экономика жағдайында қызмет етуінің экономикалық пайдалылығы табыс табумен анықталады. Кәсіпорынның табыстылығы абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштермен сипатталады. Табыстылықтың абсолютті көрсеткіші - бүл табыстар немесе пайдалардың сомасы. Шетелдік арнаулы әде-биеттерде "табыстар" ұғымы келесідей түрде анықгалады:
"Табыстар дегеніміз - қаржының келуі немесе ак-тивтер құнының өсуі, не болмаса пассивтердің азаюы түріндегі есепті кезеңдегі экономикалық пайданың үлғаюы болып табылады, бүл акционерлер салымдары-ның есебінен өсуден басқа жағдайдағы капиталдың өсуіне әкеледі"
Экономикалық функциялардың түрлері:
1) шығындарды талдау функциясы
2) сұраныс функциясы
3) ұсыныс функциясы
4) табыс функциясы
Шығындарды талдау өндiрiс шығындарының өндiрiс көлемiне ықпалын және басқа да сауда экономикалық көрсеткiштерді зерттеуiнен тұрады.
Төмендегідей функция қарастырылады:
Z=F(x)+Σbivi , i=1,n,.
Шығындардың сызықтық функциясы мына түрде болады:
Z=f(x)=b0+bix.
D (p) - Сұраныс функциясы немесе жай ғана сұраныс (ағылшын тілінен аударғанда demand - сұраныс), бір бірлігі үшін Р бағасы бойынша уақыт бірлігі үшін осы нарықта сатып алынатын тауардың саны.
Сұраныс функциясының аксиомасы: сұраныс функциясы бағаның өсуімен тауарға деген сұраныс шамасы 0-ге дейін азайғанда кемитін болады, ал бағаның төмендеуімен тауарларға сұраныс шамасы өседі.
S(p) - ұсыныс функциясы немесе ұсыныс (ағылшын тілінен аударғанда supply - ұсыныс), бір бірлігі үшін Р бағасы бойынша уақыт бірлігі үшін осы нарыққа жеткізілетін тауардың саны. Ұсыныстың функциясы өспелі болып табылады.
Ұсыныс аксиомасы: бағаның өсуімен тауарды ұсыну шамасы шексіз өседі, ал бағаның төмендеуімен ұсыныстың шамасы кемиді, 0-ға жақын болады.
Ұсыныстың келесi функциялары қарастырылады:
Жалпы ғылыми әдістер - бұл көне грек философтары негізін салған және кейінгі буын ғалымдары дамытқан диалектикалық материалистік қағидалар. Олар бір-біріне тәуелді, қайшылықты түрде дамытып, ұдайы қозғалыста болады.
Табыстылықтың абсолютті көрсеткіші өнімді (жұмыс, қызмет) өткізуден алынатын табыс болып табылады Ол қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есепте қосымша құн салығы, акциздер және т.с.с. салықтар мен міндетті төлемдер, сондай-ақ қайтарылған тауарлардың құны, сату шегерімдері және баға шегерімдері алынып тасталып көрсетіледі.
Қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есептің осы бабы бойынша негізгі қызметтен түсетін табыс көрсетіледі.
Табыс құрылымында ең үлкен үлес салмақты өнімдер мен тауарларды өткізуден түсетін табыс алады, оның мөлшері өнім өндіру деңгейімен, оның сапасымен және төменде қарастырылатын басқа да факторлармен анықталады
Өнім өткізуден түсетін табыс сомасына қоймадағы өтпеген бұйымдар қалдықтарының және сатып алушының жауапты сақталуындағы тиеліп жіберілген тауарлардың өзгерістері белгілі бір әсер етеді. Тауарлы-мате-риалдық құндылықтардың азаюы немесе керісінше өсуі бірінші жағдайда өткізуден түсетін табыс сомасының өсуіне, екіншіде - азаюына әсер етеді.
Кәсіпорында өнімді өікізуден түскен табыс жоспарланған тауар өндірісінен және бұйьшдардың (дайын әнімдер, сатып алушының жауапты сақталуындағы гауарлар) өтпеген бөлігінің қалдықтарының өзгерісінен шығуы керек. Бірақ өнімді өткізуден түсетін табыс өлемі жоспарының төмендеуі, ауыспалы тауарлы-материалдық қорлардын, тым артуы есебінен болатын жағдайлар да кездеседі
Ғылыми-техникалық жекелеген әдістерге: байқау, синтездеу мен анализдің көмегімен алынған материалды өңдеу, индукция мен дедукция, заңдар мен категориялар жүйесін құру, оларды тексеру, тәжірибе-сынақтар жүргізу, модельдер құрастыру, олардың математикалық формализациясы және т.б. жатады.
Математикалық модельдер индивидиумды көрсетеді. Альферд Маршаллдың көрсетуінше Экономикалық ғылым жеке және қоғамдық қызметтің сол бөлігін, негізінен, материалдық игіліктің жасалуын және пайдалануын зерттейді.
Рейман Барр Экономикалық ғылым - бұл сирек ресурстарды басқаруды, адамдардың тәртіптік формаларын және оны пайдалануды сансыз көп шектелмеген тұтыну қамтамасыз ететіндігін зерделейтін ғылым деп жазды.
Экономикалық ғылым - бұл білімнің жиыны, қоғамда үстемдік құратын шаруашылық идеологиясының құрамдас базасы және экономикалық ойларды қалыптастырушы.
Қазіргі кезде экономикалық ғылым экономикалық құбылыстар мен процестерді түсіндіріп болжаушы, экономикалық игілікті пайдалану және жасау тенденциясының үрдісінің заңдылығын қарастырушы маңызды әлеуметтік институт.
Эконо - ми - калық теория экономикалық ғылымның құрамдас бөлігі болып саналады. Шаруашылық практикасының тәжірибесін талдайды және экономикадағы табиғи процесті реттеу шаруашылық қызметінің аясы ретінде қоғам мен индивидиумның тұтынуын қажеттіліктерін қанағаттандыру жағдайын зерттейді.
Экономикалық ғылымның және экономикалық пәнінің зерттеу әдістемесіндегі түсінік ұқсас.
Дүниежүзіндегі экономистердің көбі экономикалық теорияны әмбебап теория деп атайды. Оқу пәні ретінде экономикалық теория, (экономика және саясиэкономия) қосалқы қорды қайта тапсыруға байланысты, өндірілетін және өндірілмейтін болып бөлінеді. Сонымен қосалқы қорды толтырудың көлемі мен деңгейінің шектеуі олардың өзара қарым-қатынасымен сипатталады, игілік сирек категория ретінде қарастырылады.
Қолда бар игілік сол кездегі тұтынуды қанағаттандыруға толық көлемде жетпеуі мүмкін, ол әр кезде орын алады. Егер, аз ғана игілікпен тұтынуды толық қамтамасыз етеміз деп елестетсек, онда нақты анық болады, экономикалық субъектілердің бір мезгілде болатын тұтынуы сол қаржымен толық қанағаттандырылса да, молықтырылған тұтыну, негізінен, жетіспеушілік болып қалатыны анық болды. Мынадай салыстырмалы тұтынудың шектеулі игілігі жетіспеушілік игілік категориясын құрайды.
Көп жақты тұтынуды шектеулі қаржыда қанағат ету мүмкін, шындығында барлығын толық қанағаттандыру мүмкін болмайды. Демек, әрбір экономикалық қимыл нақты жағдайды анықтайды. Қанағаттандыру үшін:
* мүмкіншіліктің бір, не бірнеше болу жағдайына байланысты одан шығатын қорытынды: экономикалық проблеманы шешу кезінде, экономикалық тұрғыдан тиімді баламалы вариантты таңдау керек. Мұндай жағдай, егер нақты экономикалық субъектілер бар болса, сол уақытта мүмкін болады, баламалы варианттардың арасындағы мүмкіншілікті таңдау үшін тұтыну тоқталмайды, сондықтан өндірістік айырбас, бөлу, тұтыну әр уақытта қайталанып, олардың бірлігі мен өзара байланысы ұдайы өндірісті құрайды. Осымен байланысты экономика іргелі даму жағдайында экономиканың айналыс сипатын алады. Әрбір экономикалық әрекет тұтынуды тануы тиіс;
* тұтынуды салыстырмалы және уақытша қанағаттандыру шеңберінде болмай қалмайтын қайта бастау, ұлғаю, күрделену, тереңдеу жағдайлары әр уақытта тұрақты жағдайға айналады. Басқа жағынан, біздің қаржы тұтынуымызды толық қамтамасыз етуге (ресурстар мен технология) практикалық тұрғыдан шектелген. Шектеу әр түрлі жағдайда болуы мүмкін.
Ең алдымен игіліктің сан жағынан ара-қатынасы әртүрлі болады, табиғи жағдайға байланысты, аз не көп кездеседі. Осыдан кейін адамдар жасайтын материалдық игіліктер шектеулі болады. Ол қайта өңдеу мүмкіншілігіне, сол жағдайдағы материалдық игіліктің қосалқы қордың шектеулі болуына және оны сол кездегі қайта өңдеу мүмкіндігіне байланысты болады.

1.3. Математикалық экономика және эконометрика

Нарықтың күрделi шарттарындағы кәсiпорынды басқаруын маңызды мәселе экономикалық ахуалдағы өзгерiстерiмен дұрыс шешiмдердiң дер кезiнде қабылдануы байланысты болып табылады. Бұл мәселенiң бекiту үшін шешiмiнiң бiр математикалық үлгiлеудiң әдiстерiнiң кәсiпорынды басқаруында, соның iшiнде көлiк пен темiр жолды қолдану болып табылады.
Макро деңгей, мұндай математикалық экономика және эконометрика оның тараулардалары зерттеледi, микро - математикалық үлгiлер және қазiргi экономикалық ғылымды элементпен қажеттi болатын әдiстер.
Эконометрика - математикалық және статистикалық әдiстер және үлгiлер көмегiмен сандық және сапалы экономикалық өзара байланыс үйрететiн ғылым. Эконометриканың затының қазiргi анықтауы бас мақсаттармен теорияның экономикалық дамуы үшiн қолданылатын санақтар және эконометрикалық қоғамның жарғысында iстеп шығарған математиканы атайды. Теориялық эконометрика бағалар және сынауларды статистикалық қасиеттердi қарайды, осы уақытта қолданбалы эконометрика экономикалық теориялардың бағасы үшiн эконометрикалық әдiстердiң қолдануымен шұғылданады. Эконометрика экономикалық өлшемдер үшiн құрал-сайманды бередi, сонымен бiрге микро және макроэкономиканың үлгiлерiнiң параметрлерiнiң бағасының әдiстемелiгiн. Эконометрика экономикалық процесстердiң болжауы үшiн белсене қолданылады. Экономикалық теория бұл эконометрика бөлiгi болып табылады.
Эконометрика экономикадағы сандық заңдылықтары үйренедi корреляция - регрессиялық талдау көмегiмен және нарық шарттарындағы жоспарлау және экономикалық процесстердiң болжауында кең қолданылатын экономикалық ғылымның бөлiмі.
Эконометрика термині сөзі екі бөліктен тұрады: Эконо - экономика сөзінен және метрика - өлшем деген мағынадан шыққан. Эконометрика көлемдi пәндердiң құрамына кiредi, арнаулы өлшемдер, ғылым және тәжiрибенiң әр түрлi облыстарындағы статистикалық әдiстерiн қолданады. Эконометрикаға жеке алғанда квалиметрия, биометрия, психометрия, ғылым, технометрика жатады. Демек, социометрия оңаша тұрады - бұл термин мұндай социологиядағы статистикалық талдау пәннiң ептеген бөлiкке аз топтарындағы арақатынастардың талдауының статистикалық әдiстерiне бекiндi.
Математикалық экономика өңдеумен шұғылданады, талдау арасында үлгiлердiң және микроэкономиялық сыныптарын ерекшелейтiн процесстердiң математикалық экономикалық үлктерiнiң шешiмдерiнiң iздестiреді.
Макроэкономикалық үлгiлер экономиканың негiзiнен үйренедi, мұндай жалпы ұлттық табыс iрiлендiрiлген көрсеткiштерге ие, бос еместiк және сынып бұл ерекше орын нарықтық экономиканың пiшiндеуiнде тағы басқалар тепе-теңдiктiң үлгiсi және экономикалық өсулерде орналасады, инвестиция, тұтыну.
Тепе-теңдiк үлгiлер мұндай (Эрроу В.Леонтьева болжауы бойынша шығынның үлгiсi - құт-береке үлгi шығарылым) нөлге тең күй ол кейбiр шығарылсын тең ұмтылатын қорытынды күш-жiгер экономиканың күйлерi суреттейдi.
Өсудi экономикалық үлгі экономикалық серпiндердi суреттейдi және тұрақты өсудiң траекторияларының iздестiруге және талдауларына алып келедi: (Харродтың үлгiсi, Солоу магистралдiқ түрінің үлгiсi).
Микроэкономиялық үлгiлер кәсiпорындар және фирмалар экономикалық процесстер деңгейде нарықтық шарттардағы жоспарлау және ұтымды басқарудың стратегиялық және жедел сұрақтары шешуге көмектесе суреттейдi. Микроэкономиялық үлгiлердiң арасында маңызды орын (ресурстарды бөлудi есеп және қаржыландыру, көлiк есеп, пайданы барынша көбейту фирма, ұтымды жобалау) ұтымдылық үлгiлерде орналасады.

1.4. Экономикадағы математикалық үлгiлеудiң қолданудың ерекшелiктерi мен әдiстері.

Экономикалық ғылымға математиканың енуi түбегейлi қиындықтардың жеңуiмен байланған. Кейде бұл физика және техниканың қажеттiктерiмен негiзiнде ковтың бiрнеше Веоларының бойысында байланысты дамитын математика "бойынша шарап" болды. Бас себептер бiрақ дегенмен үкiлердiң экономикалық процестерiнiң табиғаты, экономикалық ғылымды ерекшелiктерде жатады.
Экономикалық ғылым оқылытын объекттерiнiң көпшiлiгi күрделi жүйе кибернетикалық ұғыммен сипатталады.
Бүтiндiк торды жасаушы өзара iс-қимылмен болатын элементтердiң тиi сияқты жүйенiң түсiнуi өте кең жайылған бiрлiк. Кез келген жүйенiң маңызды сапасы эмерджентность болып табылады - мұндай жүйе кiретiн элементтердiң ешқайсысына қасиеттердiң бар болуы тән емес. Сондықтан бұл элементтердiң келесi зерттеуi бар элементтерiне жібермеудi олардың әдiс пен жеке жүйелердiң зерттеуiнде жеткiлiксiз пайдалану. Экономикалық зерттеулердiң қиындықтардың бiріне (жүйеден тыс ) жеке элементтер сияқты қарауға болатын экономикалық объекттер жатады.
Жүйесiнiң күрделiлiгiмен кiретiн элементтердiң санымен анықталады, бұл элементтердiң арасындағы байланыстармен, сонымен бiрге жүйемен және ортаның аралығында арақатынастармен. Экономика пәніне барлық күрделі жүйелер кіреді.
Ол элементтердiң үлкен санын бiріктіреді, iшкi (табиғи орта, экономика басқа елдер және тағы басқалар) және басқа жүйелерi бар байланыстардың алуан түрлiлігiмен айырмашылығы болады. Халық шаруашылықта табиғи, технологиялық, әлеуметтiк процесстердi нақты және жеке факторлар әрекеттеседi.
Экономиканың күрделiлiгi оның пiшiндеуiн мүмкiн еместiктi зерттеу матикиматикалық құралдармен қарастырады. Мұндай көзқарас бiрақ негiзiнен қате. Кез келген табиғат және кез келген күрделiлiктiң объектi пiшiндеу мүмкiн. Және объекттер қиындатылған дөп пiшiндеу үшiн ең үлкен мүдделердi ұсынады; пiшiндеу тап бұл жерде зерттеу басқа әдiс арқылы алуға болмайтын нәтижелер бере алады.
Кез келген экономикалық объекттер және процесстердiң математикалық үлгiлеуiн потенциалдық мүмкiндiктi бiлдiрмейдi, Оның табысты жүзеге асырылатындығы экономикалық осы деңгейде және математикалық бiлiмдер, бар бар нақты мәлiмет және есептеушi техникада. Экономикалық мәселелердiң математикалық формализациясының абсолюттi шекаралар көрсетуге болмағандығымен, әлi бейресми мәселелер, сонымен бiрге математикалық моделдеудегі тиiмдi ахуал ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.