Ринопневмониямен ауырған жылқы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

2. 1. Тарихи деректер, қоздырушысы

2. 2. Індеттік ерекшеліктері.

2. 3. Дерттенуі, өтуі мен симптомдары.

2. 4. Балау және емі.

2. 5. Дауалау мен күресу шаралары

ІІІ. Қорытынды.

ІV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе

Жылқының ринопневномиясы (лат. Rhinopneumoniae equorum ) немесе Биенің вирустық іш тастауы , Жылқының герпесвирустық инфекциясы - биенің буаздығының екінші жартысында іш тастауымен, жас құлынның тыныс жолдарының жіті қабынуымен ерекшеленетін аса жұғымтал ауру.

19 ғ. ортасына дейін жылқының кілегейлі қабықтары қабынып, ыстығының көтерілуі арқылы байқалатын бұл ауру тұмау ретінде қарастырылып келеді. 1922-23 жылдары оны АҚШ-та Димок пен Эдвардс сипаттады, ал Германияда аурудың диагнозын 1937 жылы Мисснер мен Хармс қойды. Кейіннен ауру Америка мен Европаның басқа елдерінде, Африка мен Азия құрлықтарында анықталды.

Қоздырушысы - Herpesvirus equi 1, жылқы герпесвирустарының бірінші типіне жатады, құрамында РНҚ бар, ірі, диаметрі 120300 нм болады. Морфологиялық жағынан жылқы герпесвирустарының 2-және 3- типінен, басқа жануарлардың герпесвирустарының айырмашылығы жоқ.

Жылқы герпесвирустары жылқы эритроциттерін аггютинациялайды, гемадсорбция тудырады. Торша өсіндісіне өскенде өзіне тән цитопатогендік әсер береді. Ринопневмония вирусының екі подтипі бар, біріншісі Америка континентінде, екіншісі Европа мен Азияда кездеседі.

Төзімділігі. Вирус сутегі иондарының концентрациясының өзгеруіне сезімтал, рН 4-тен төменғ 10-нан жоғары болғанда тез белсенділігін жояды, вирусқа ең қолайлы орта рН 6-6, 7. 50% глицерінде жақсы сақталады, бұл ортада 40 градус температура жағдайында 5 ай белсенділігін жоймайды. Натрийдің дизоксихолоты 1:100 және 1:1000 езіндісінде 22-24 градуста белсенділігін 45-60 минутта жояды. Ол трипсиннің әсеріне тзімсіз, эфир мен хлороформға сезімтал.

Ауруға жылқы тұқымына, жынысына, жасына қарамай шалдығады. Әйтсе де төл сезімтал келеді. Таза қанды асыл тұқымды жылқылар жиі ауырады, ал жергілікті жылқылар төзімдірек келеді. Басқа жануарлардан есек, қашыр пони ауырады. Ринопневномияның вирусы ауру жылқының қанында, танаудан аққан сорада болады да, жануар пысқырған кезде аэрозоль ретінде ауаға шашырайды. Буаз биенің шаранасында вирус мол шоғырланады да, іш тастаған кезде сыртқы ортаға бөлінеді. Тастанды төл, шу және шарана негізгі жұғу факторы болып табылады. Вирустың айғыр шәуітімен берілетіндігі толық дәлелденген жоқ.

2. 1. Тарихи деректер, қоздырушысы

Қоздырушысы - Herpesvirus equi 1, жылқы герпесвирустарының бірінші типіне жатады, құрамында РНҚ бар, ірі, диаметрі 120300 нм болады. Морфологиялық жағынан жылқы герпесвирустарының 2-және 3- типінен, басқа жануарлардың герпесвирустарының айырмашылығы жоқ. Вирусының 2 типі (ЖГВ-2) латентті инфекция, ал 3-типі (ЖГВ-3) коитустық жыныс экзантемасын қоздырады. Бұл вирустардың экономикалық жағынан ең зияндысы ринопневмония қоздырушысы - ЖГВ 1.

1-сурет. Қоздырушысы - Herpesvirus equi 1

Төзімділігі. Вирус сутегі иондарының концентрациясының өзгеруіне сезімтал, рН 4-тен төменғ 10-нан жоғары болғанда тез белсенділігін жояды, вирусқа ең қолайлы орта рН 6-6, 7. 50% глицерінде жақсы сақталады, бұл ортада 40 градус температура жағдайында 5 ай белсенділігін жоймайды. Натрийдің дизоксихолоты 1:100 және 1:1000 езіндісінде 22-24 градуста белсенділігін 45-60 минутта жояды. 1% метанол және этил спирті, гепарин немесе ЭДТА вирустың инфекциялық қасиетіне әсер етпейді. Ол трипсиннің әсеріне тзімсіз, эфир мен хлороформға сезімтал.

2. 2. Індеттік ерекшеліктері

Ринопневмонияның вирусы ауру жылқының қанында, танаудан аққан сорада болады да, жануар пысқырған кезде аэрозоль ретінде ауаға шашырайды. Буаз биенің шаранасында вирус мол шоғырланады да, іш тастаған кезде сыртқы ортаға бөлінеді. Тастанды төл, шу және шарана негізгі жұғу факторы болып табылады. Вирустың айғыр шәуетімен берілетіндігі толық дәлелденген жоқ.

2-сурет. Ринопневмониямен ауырған жылқы.

Ауру қоздырушысының бастауы ауырған, жасырын кезеңдегі және вирус алып жүретін жылқылар. Ринопневмония жаңадан байқалған шаруашылықтарды ауыр өте жиі өтіп, барлық бейім жануарлар түгелдей дерлік ауырып болмай басылмайды. Буаз биелердің көпшілігі іш тастайды. Іш тастаған биелерде иммунитет қалыптасады да, кейінгі 2-3 жылда іш тастау өте сирек ұшырайды.

Буаз бие негізінен 5-11 айлығында, әсіресе, 10 айлығында құлын тастайды. Ауру тұрақтаған шаруашылықта ринопневмония 2-4 жылда қайталанады.

2. 3. Дерттенуі, өтуі мен симптомдары.

Табиғи жағдайда вирус жылқының денесіне тыныс жолдары арқылы енеді. Ол алдымен танаудың кілегейлі қабығының эпителийінде өсіп-өнеді. Инфекцияың бастапқы осынау ошағынан ауру қоздырушысы қанға өтеді де, сол арқылы ішкергі тыныс мүшелеріне, жатырға, орталық жүйке жүйесіне тарайды. Вирустың көбеюі оған қарсы иммундық реакцияларды тудырады да, қанда, кілегейлі қабықтардың секреттерінде антиденелер пайда болады. Бұл антиденелер сырттан енетін инфекциядан қорғағанымен, іштегі инекцияның өрбіп, асқынуына төтеп бере алмайды. Сондықтан буаз бие жатырындағы ұрық дертке шалдығады. Бұл процеске антиген мен антидененің қосылысынан пайда болған иммундық кешендердің де себепкерлігі бар. Организмнің иммундық қорғанысында жыныс мүшелерінің кілегейлі қабықтарында қалыптасқан орны шектелген иммунитеттің маңызы жоғары да, гуморальдық антиденелердің жануардың жазылуына септігі онша емес.

Өтуі мен симптомдары. Ринопневмонияның жасрын кезеңі 3-7 күн, ауру кәдімгі өткенде ересек жылқының жоғарға тыныс жолдары қабынып, ыстығы39-40 °С, кейде 41ºС-қа жетіп, жануар жабырқап, күйзеледі. 2-3 күн өткенде тыныс жолдарының катарлы қабынуы қайтып, дененің ыстығы басылады.

Малдың күтімі жақсы болса, ауру жеңіл өтіп, катар процестері онша білінбейді. Тек дененің қызы ғана байқалады. Күйі нашар жылқылардың жұтқыншақ сөл түйіндері ұлғайып, кейде фарингит және көмейдің ісінуіне байланысты жануар ентігіп тыныс алады. Сирақтарындағы тарамыс қынаптары қабынып, пододерматит байқалады. Ауру аса зілді өткенде миокардит байқалып, жүректің қызметі бұзылады. Орталық жүйке жүйесі мүкістеніп, жануар селқостанып, аяғын тәлтіректеп басады, жақтың, құйрықтың, сфинктердің жүйкеледі салданады. Ару басқа вирустық немесе бактериялық инфекциялармен асқынса пневмония байқалады.

Ринопневмонияның респираторлық, аорттық, жыныстық және жүйкелік түрі де болады.

Респираторлық түрі. Құлындар мен жас жылқыларда ауру респираторлық түрде байқалып, күтімі жақсы болғанда, зілсіз өтеді. Негізінен жоғарғы тыныс жолдары зақымданып, дененің ыстығы шамалы көтеріледі. Кәрі жылқыларда табиғи қалыптасқан иммунитеттің әсерінен аурудың бұл түрі сирек байқалады.

Құлындар ауруға енемінің құрсағында шалдығып, әлсіз болып туады да, уыз еме алмайды. Танауының, аузының кілегейлі қабықтары мен коньюнктивасын қан кернеп немесе сарғыш тартады. Туған құлындардың кейбірі 1-1, 5 күнде өліп қалады, тірі қалғандарында ауру қосалқы бактериялық инфекциямен асқынады. Дененің ыстығы қайталанатын қызба түріне ауысады. Танаудан аққан сора қоймалжың іріңді түрге ауысады.

Ересек жылқыларда ауру денесінң сәл қызынуымен, танаудан аздап сора ағуымен ерекшеленеді. Мұндай жағдай ескерусіз қалып, оның себебі, суыққа шалдығу, жемшөптің сапасыздығы, шаң-тозаңның әсері дегендей қорытындымен ерекшеленеді.

Аборттық түрі. Буаз биелер ауруға шалдыққанда, олар буаздықтың екінші жартысында іш тастайды. дене қызынып, тыныс жолжары зақымданады. Көбінесе бұл белгілер онша білінбейді. Бұндай бастапқы реакциядан кейінгі аурудың симптомсыз өшкін кезеңі басталады, бие іш тастағанға дейін аурудың симптомы байқалмайды. Аборт сырқты белгісінсіз кенеттен болады да, іш тастаған бие онша күйзеліске ұшырамайды, жем-шөп жеуі қанағаттандырады, дененің ыстығы, тыныс алуы, тамыр соғысы қалыпты жағдайда болады.

3-сурет. Ринопневмониямен ауырған жылқы.

Инфекция зілді өткенде іш тастайтын бие қиналып, терлеп, кейде сирақтары салданып, жатып қалады. Кей жағдайда іш тастаған бие өліп қалуы мүмкін. Кейбір биелердің құлыны өлі туады немесе төл шала жансар туып, 1-3 күн ішінде өліп қалады.

Жыныстық түрі. Биенің жыныс мүшелеріне ауру қоздырушы герпес вирус айғырдан шыққан кезде немесе гематогендік жолмен қан арқылы келеді. Бұл инфекцияның себепкері ринопневмонияның қоздырушысы ЖГВ-1 ғана емес, герпес вирустың үшінші типі ЖГВ-3 де бие мен айғырдың сыртқы жыныс мүшелерінде қалдырған бөріткендер ретінде байқалатын ауруға шалдықтырады. Соңғы вирус коитустық (шағылысу) экзантемасын қоздырушысы аталады. Бұл ауру кезінде пайда болған сызаттар мен ойылымдар терінің тереңдегі қабаттарын да қамтиды.

Жүйкелік түрі. Жылқының герпес вирус инфекциясы кезінде аурудың ақырындағы жіті энцефаломиелит ретінде байқалады. Бұл клиникалық симптомдар вирустың тікелей әсерінен немесе ауру кезінде пайда болған иммундық антиген-антидене кешенінің әсерінен болатындығы анықталған жоқ. Оның белгілері жақ жүйкесінің салданып, жақ еттері босаңсып, тілі мен еріндерінің салбырауы, сирақтарының, әсіресе, артқы сирақтарының салдануы. Жылқының сауыр терісінің сезімталдығы жойылып, аяғы ақсап, жүре алмай қалады. Ауру зілсіз өткенде бұл белгілер бір күнде немесе бір аптада басылады. Ауру зілді өткенде жылқы денесі түгелдей салданып, өліп қалады.

Патологиялық-анатомиялық өзгерістер негізінде кілегейлі қабықтарда байқалады. Бұл процестер қарқынды катарлы қабыну, қанталау, бөріткен, түсу, ойылу, пайда болу арқылы сипатталады. Септимеция кезінде жүрек етінде, бауырда, бүйректерінде әр түрлі дәрежеде паренхималық дегенерация орын алады. Мононуклеарлы макрофагтар жүйесінде пролиферациялық өзгерістер болады. Мононуклеарлы макрофагтар жүйесінде пролиферациялық өзерістер болады. Шашыранды менингоэнцефалит белгілері байқалып, омыртқа маңындағы жүйке түйіндерінде (ганглияларда) лимфоциттер мен нейтрофильдер шоғырланады. Тастанды төлде геморрагиялық диатез байқалады. Көкірек және кұрсақ қуыстарында біршама қанды сарысу болады. Ми қабықтары, домбығып, іріңсіз энцефалит белгілері білінеді.

2. 4. Балау және емі.

Клиникалық белгілер бойынша ринопневмонияны анықтау қиындық тудырады. Оның белгілері басқа вирус ауруларына, әсіресе, тұмауға ұқсас. Ринопневмонияға күдікті биелердің буаздығының екінші жартысында өзіне тән белгілермен іс тастауынан туады. Түпкілікті диагноз зертханалық зерттеулердің нәтижесінде қойылады.

Зертханалық балау вирусты бөліп алып, серологиялық реакциялармен айқындауға негізделген. Зерттеу үшін ауырғанына 1-3 күн болған жылқының танауынан аққан сора, тастанды және өлген құлынның ішкі үлпершек ағзалары, жүйкелік түрі кезінде ми мен жұлын пайдаланылады. Ринопневмонияның вирусын патматериалдан бөліп алу үшін торша өсіндісінде өсіреді. 2-3 күн өткенде герпесвирустарға тәне дөңгелектенген көп ядролық торшалар немесе симпластар түзіліп өзгеше цитопатогендік әсер байқалады. 4-5 күн өткенде торшалардың жалаң қабаты мүлдем ыдрайды. Вирусты айқындау үшін телімді қан сарысуымен гемадсорбция реакциясы немесе гемадсобцияны тежеу реакциясы қойылады.

Ретроспективтік диагноз қою үшін жылқының қан сарысуын байтараптау реакциясымен, комплемент байланстыру реакциясымен, гемагглютинацияны тежеу реакцияны тежеу реакциясымен тексереді. Қажет жағдайда бұл реакцияларды қан сарысуын 2-3 апта аралатып барып қайта тексеру арқылы телімді антиденелердің титрі 4 еесе немесе одан жоғары артса диагноз дұрыс деп есептелінеді.

Ринопневмонияны тұмаудан, реовирустық инфекциядан, жұқпалы анемиядан, сальмонеллезден ажырату керек. Ол үшін аурудың клиникалық, патологоанатомиялық және індеттік ерекшеліктері ескеріледі, қорытынды тұжырым зертханалық зерттеудің нәтижесінде сүйеніп жасалынады.

Емі. Телімді арнайы дермектер жоқ. Аурудың бастапқы кезеңінде дене қызуы 40, 5°С-қа жетсе ытықты басатын дәрілермен емдейді. Танау қуысы мен өкпенің зардаптануы біліне бастаса антибактериялық ем қолданылады. Жас құлынға ауру тумай тұрып немесе туа салысымен жұғады. Ондай төлге ерекше күтім немесе антимикробтық ем қажетү Мұндай шара қолданылмаса ауру асқынып, пневмония, ішектің атониясы, қуықтың қабынуына әкеп соғады. Уақыттылы және шұғыл жүргізілгенем нәтижелі болады. Әдетте ауру мал әбден жазылып кетеді, кей жағдайда жүйке жүйесі зақымдануының салдары байқалады.

Иммунитет. Ауырып жазылған құлында иммунитет қысқа уақытқа ғана сақталады да, бір жасқа толғанда ондай төл қайталап ауруы мүмкін. Уыз арқылы қалыптасқан иммунитет біртіндеп өше келе 2-3 айға жетеді. Ауырған ересек жылқыда иммунитет 3-6 айға сақталады. Жалпы алғанда аурудың, респираторлық түріне қарағанда, аборттық түрінен кейінгі иммунитет ұзақ уақыт сақаталады. Ринопневмония кезінде иммунитетте гуморальдық және торшалық факторлардың маңызы бірдей.

2. 5. Дауалау мен күресу шаралары

Ринопневмония байқалған шаруашықта тектеу қойылып, биелерге айғыр қосуға тиым салып, қолдан ұрықтандырады. Ол үшін сұйық азотта сақталған ауру басталғанға дейінгі мерзімде алынған немесе сау шаруашылқтан әкелінген шәует пайдаланылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.