Наркоздың түрлері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
А) Жансыздандыруға алдын-ала дайындық (премедикация) және наркоздың өту сатылары.
Ә) Наркоздың түрлері.
Б) Жергілікті жансыздандырудың жіктелуі.
В) Ингаляциялық наркозға арналған дәрілер
Г) Ингаляциялық емес наркозға арналған дәрілік заттар.
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Наркоз (грек. narkosіs - мелшию, ұйып қалу) - орталық жүйке жүйесіне арнайы дәрілер жіберу арқылы организмде жасанды түрде шақырылған терең ұйқы. Наркоздан кейін жануар есінен толық не жартылай айырылып, ауыру сезімін жоғалтып, тіндер жансызданады.
Анестезиологтар жіберілетін дәрінің мөлшерін аппарат (электрэнцефалограф) арқылы бақылап, тамырдың соғуын, қан қысымын өлшеп отырады. Өйткені науқастың организмі жіберілген дәріге реакция беріп, анафилакстік шок (естен тану) болуы не наркоз беретін түтік тыныс жолдарын жарақаттап, ауаның өтпей қалуы мүмкін.
ХХ ғасырдың басына дейін жануарларға операция жалпы жансыздандыру жасалмай жасалды. Қатты ауырсыну сезімінің нәтижесінде, мал мазасызданып, операция жүргізу қиындыққа соқтырған, сонымен қатар малда, оташы да қасындағы көмекшілері зақым алатын болған. Аурсыну сезімі қатты болғанда мал операциялық шокқа ұшырап, өлім жағдайларыда кездескен. Көптеген зерттеулер дәлелдеген, ауырсыну сезімі жануарлар организіміне қолайсыз жағдай туғызады. Орталық жүйке жүйесінің қызметі өзгереді, соған байланысты ұлпаның қоректенуі, бүкіл ағзаның және жүйенің жұмысы бұзылады. Қазіргі кезде ветеринарлық хирургияда операцияның барлық түріне жансыздандыру жасалады, тек қарапайым немесе қысқа мерзімді операцияларда жасалмайды. Барлық үй жануарларының ауырсыну сезімі жоғары, тек құстың сезімталдығы төмендеу. Терінің, көздің, ауыздың, танау қуысының, қынаптың, тік ішектің кілегейлі қабықтарының және т.б. сезімталдығы жоғары. Құрсақтың, өкпенің, ішектің, талақтың, жатырдың, мидың ауырсыну сезімі төмендеу.
Жансыздандырудың 2 түрін ажыратады: жалпы және жергілікті. Жалпы жансыздандыру немесе наркоз - жануарларға есірткі препараттарды енгізу арқылы орталық жүйке жүйесінің қайтымды тежелуі. Есінің, сезімталдықтың, бұлшықет тонусының және кейбір рефлекстердің жоғалуы байқалады, бірақ сопақша мида орналасқан тыныс алу, 18 тамырқозғағыш және тегіс бұлшық еттердің өмірлік маңызы зор орталықтардың жұмыс қабілеті сақталады.
Наркотикалық заттарды енгізу жолдарына қарай, наркоздың мынадай түрлерін ажыратады:
ингаляциялық наркоз-наркотикалық затты тыныс жолдары арқылы енгізеді; (бу тәрізді наркотикалық препараттарға эфир, хлорэтил, хлороформ, флюотан және т.б. немесе газ тәрізді препараттарға азот тотығын, циклопропан, этилен және т.б.)
ингаляциялық емес наркоз-наркотикалық затты басқа жолдармен енгізеді: веналық-есірткі зат венаға енгізіледі, ректальді - есіртікі затты әртүрлі майлардың немесе қайнатпалардың көмегімен тік ішекке, пероральді- азық немесе зонд арқылы ауызға, перитониальді-құрсақ қуысына, бұлшықетке және тері астына есірткі затты енгізеді.
Қолданылатын заттардың саны бойынша:
1. Мононаркоз- бір зат қолданылады;
2. аралас наркоз - бір мезгілде екі немесе одан да көп заттар қолданылады;
3. қосарланған (комбинирлеген) наркоз-операциялардың әр кезеңінде әртүрлі наркотикалық заттарды қолдану немесе оларды басқа затпен қосып енгізу (миорелаксанттар, анальгетиктер және т.б.)
Наркоздың мынадай түрлерін ажыратады:
+ енгізу наркозы - аз уақыт әсер етеді, әсері тез басталады, қозу сатысы болмайды;
+ негізгі наркоз - операция жасау барысында қолданылады;
+ базисті наркоз немесе беткейлі наркоз-негізгі наркозбен бірге немесе оның алдында анестетикалық зат енгізіледі, ол негізгі наркотикалық заттың мөлшерін төмендету үшін жасалады.
Ингаляциялық наркоздың түрлері есірткелік қоспаларды енгізу тәсіліне қарай - маскалық, эндотрахеалді және эндобронхиальді болып бөлінеді. Ингаляцилық наркоздың негізгі түріне эндотрахеальді (интубациялық) наркоз жатады. Бұл кезде есірткелік қоспа тікелей кеңірдекке жіберіледі. Ол үшін кеңірдектің интубациясы жасалады. Интубация дегеніміз - кеңірдекке ауа өткізетін түтікшені енгізу.
Веналық жансыздандыру - вена тамырына ауырсыздандыратын заттарды енгізу арқылы жүргізілетін жансыздандырудың түрі болып табылады. Негізгі артықшылығы - техникалық қарапайымдылық және сенімділік болып табылады. Веналық наркозды жүргізу үшін, қолданылатын заттар қысқа уақыт әсер ететін барбитур қышқылының туындылары - гексенал және тиопентал натрий; өте қысқа уақыт әсер ететін барбитур қышқылының туындыларына жатпайтын анестетик - пропанидид; гормональді белсенділігі жоқ стероидты анестетик - виадрил; мидың метаболитінің аналогы - гаммааминомайқышқылы - натрий оксибутираты. Сонымен қатар, кетамин (калипсол, кеталар) және диприван анестетиктерін де пайдаланады.

Негізгі бөлім
А) Жансыздандыруға алдын-ала дайындық (премедикация) және наркоздың өту сатылары.
Қазіргі уақытта наркоздың ең маңызды кезеңі фармакологиялық дайындық - премидикация. Ол наркоздың жасау техникасын жеңілдетеді, есірткінің жағымсыз әсерін жояды, қауіпті вегетативті рефлекстерін азайтады немесе жояды. Премедикация қолданатын препараттардың есіртке заттарынан айырмашылығы жүйке жүйесінің арнайы бөлімдеріне әсер етеді. Олардың әсерінен наркозға қолданылатын есірткелік препараттардың дозалары кемітіледі. Премидикациялық препараттыр келесі топтарға бөлінеді:
1. Седативтік препараттар немесе нейролептиктер (транквилизаторлар; лат. tranquillare - тыныштандыру). Олорға фенотиазин қатарының препараттары - аминазин, трифтазин, пропазин, феназепам, амизил, мепротан, дроперидол, комбелен және т.б. жатады.
2. Миореласканттар. Анестезиологияның негізгі жетістігі кураретәрізді заттарды бұлшықеттердің босаңсуы үшін қолдану болып табылады. Диплацин, диоксоний, ардуан, дитилин және т.б. препараттар операция кезінде кең қолданылады.
3. Холиналитикалық препараттар. Бұл топтың басты өкілі - атропин, скополамин, платфилин. Олар бездердің секрециясын тежейді, ларинго- және бронхоспазмды төмендетеді. Коллапс, жүрек және тыныс алудың тоқтауын алдын алады.
4. Анальгетикалық препараттар. Олар екі топқа бөлінеді: есірткелік (морфин, промедол, кодеин, фентацил) және есірткелік емес (анальгин, антипирин, амдопирин). Осы препараттар аурсынуды есті бұзбай 21 төмендетеді. Бұл препараттардың мөлшерден тыс берілуі жалпы қозуды шақырады, ал өз мөлшерден аспаса тыныс алудың тежелуі байқалады.
5. Ұйқы келтіретін препараттар. Ингаляциялық наркоз алдында барбитураттар (барбитал, фенобарбитал, барбамил) немесе ниртазепам, метаквалон, хлоралгидрат, бромизолвал және т.б. препараттар қолданылады.
6. Антигистаминді препараттар. Операция барысында және ұлпаларға зақым келгенде көп мөлшерде гистаминнің бөлінуі байқалады. Егерде гистамин қанға түссе, наркоздың өтуі және операцияны жүргізу қиындайды (қан қысымы төмендейді, қан тамырының өткізгіштігі жоғарылайды). Белсенді антигистаминді препарат димедрол болып табылады.
Наркоздың клиникалық ағымы 4 сатыдан өтеді:
I сатысы - анальгезия. Наркоздың басталуынан 3-5 минут өткеннен кейін басталады. Есі жоғалады, бірақ терісінің түсі өзгермеген, гемодинамика мен тыныс алуы өзгеріссіз болады. Рефлекстері жоғарылаған. Ауыру сезімі үдемелі түрде тежеліп, толық анальгезия дамиды. Оны қысқа уақыт жасалатын операция кезінде қолданылады.
II сатысы - қозу. Есі толық жоғалғаннан кейін пайда болады. Бұл кезде ауру мал қозушаң болады, тынысы жиілеген, тахикардия, көздің қарашықтары кеңейген, жарыққа жауап бермейді. Ауру мал құсуы мүмкін.
III сатысы - хирургиялық ұйқы - жансыздандырудың міндеті болып табылады. Бұл сатыда хирургиялық операция жасалады. Хирургиялық ұйқы сатысы 4 деңгейге бөлінеді. Олар бір - бірінен тыныс алу жағдайына, жүрек-қан тамыр жүйесінің қызметіне, бұлшықеттердің босаңсуы мен рефлекстердің жойылуына қарап ажыратылады. Хирургиялық ұйқы сатысының деңгейін көздің рефлекстері арқылы анықтау ыңғайлы, өйткені олар сопақша мидың көзді қозғаушы орталығымен тығыз байланыста болады және тыныс алу мен қан айналым орталықтарына жақын орналасады. Сондықтан, қарашықтардың реакциясына қарап, тыныс алу мен жүрек қызметінің жағдайын анықтауға болады.
1 деңгей - көз алмаларының қозғалу деңгейі. Осы деңгейдің аяғында көз алмаларының еріксіз қозғалысы тоқтап, олар орталық қалыпқа келеді.
2 деңгей - қасаң қабық рефлексі. Бұл деңгейдің аяқталуы қасаң қабық рефлексінің жоғалуымен сипатталады.
3 деңгей - қарашықтардың кеңею деңгейі.
4 деңгей - диафрагмальді тыныстың қатты тежелуі байқалады. Наркоздың ары - қарай тереңдетсе, тыныс алу және тамыр қозғалтқыш орталықтардың салдануы дамып, өлімге алып келуі мүмкін.)
IV сатысы - ояну. Наркоздың сатылары осы тәртіппен кері қарай жүреді, бірақ ояну уақыты ұзағырақ болады.

Ә) Наркоздың түрлері.
Жалпы наркотикалық заттарды енгізу жолына байланысты наркоздың мынадай түрлері ажыратылады:
Ингаляциялық наркоз -- наркотикалық затты тыныс жолдары арқылы енгізеді. Ингаляциялық емес наркоз -- наркотикалық затты баска жолдармен енгізеді.
Ингаляциялық емес наркозды келесі тәсілдермен енгізеді:
1. Күре тамыр арқылы
2. Тері астына
3. Бұлшықетке
4. Тік ішекке
Әсер ету уақытына байланысты ингаляциялық емес наркозды мынадай уш топқа бөлеміз:
:: Аз уақыт әсер ететіндер (10-15мин) пропанидид,кетамин.
:: Орташа уақыт әсер ететіндер (20-40мин) гексобарбитат, тиопентал натрий.
:: Узақ уақыт асер ететіндер (60-мин) нартий оксибутират.
Күре тамырлық анестезия - күре тамырына ауырсыздандыратын заттарды енгізу арқылы жүргізілетін жансыздандырудын түрі.
Негізгі артықшылыгы - техникалық қарапайымдылық және сенімділік болып табылады. Күре тамырлық наркозды жүргізу үшін келесі заттар қолданылады: барбитураттар, гексенал, тиопентал натрий, пропанидид,натрий оксибутираты, кетамин, диприван қолданылады.
Сүйекішілік анестезия. Анестезия заттардын таралуы.
Күретамырлық анестезия
Орталық аналгезия.
Орталық аналгезияда морфин, фентанил, иснтазоцин препараттары қолданылады. Бұл препараттар ауру сезімін тарататын рефлекстердін қызыметін бұзу арқылы асер етеді.
Нейролептаналгезия (НЛА) - веналық анестезия әдісі. Ол күшті нейролептикті және наркотикалық анальгетиктерді қосып қолдануға негізделген. Бұл кезде науқастың қозғалу тынымсыздығы жоғалады, хирургиялық агрессияға реакциясы томендейді және науқаста қоршаған ортаға деген немқұрайлық пайда болады.
Миорелаксанттар - жүйке-ет талшығы синапсындағы Нм - холинорецепторларына таңдамалы әсер етіп, қаңқа бұлшық етінің қайтармалы параличіне әкелетін дәрілер. Бұл топтың дәрілерін анестезиологияда қолданады.
Антидеполяризациялаушы миорелаксанттар (пахикураре)
Антидеполяризациялаушы миорелаксанттардың қатаң молекулалары арасындағы ширек азот атомдары қашықтығы 1,0 +-0,1 нм. Молекула құрамына гидрофобты ароматикалық және гетероциклды радикалдар енеді.
Антидеполяризациялаушы миорелаксанттардың механизмі - қаңқа мускулатурасы Н - холинорецепторларында ацетилхолинмен бәсекелес антогонизмге түсу. Миорелаксанттар рецепторлардың аниондық орталығын тежейді, сонымен қатар аниондық орталықты қоршап тұрған рецептор бөліктерімен вандерваальс байланыстарын түзеді. Шеткі пластинкада тыныштық потенциалын тұрақтандырып, Н - холинорецепторларды тежеу қаңқа еттерінде әлсіз паралич шақырады. Миорелаксанттар жағары концентрацияда қаңқа еттерінің ашық натрий каналдарында өткізгіштікті тікелей бұзады.
Деполяризациялаушы миорелаксанттар (лептокураре). Деполяризациялаушы миорелаксанттардың өкілі - дитилен. Бұл ширек амин екі ацетилхолин янтарь қышқылының дихолин эфирі молекуласының қосылған сызықты структуралы, ширек азот атомдары ара қашықтығы 1,45 нм болады (лептокуаре - жіңішке куаре, грекше - жіңішке, нәзік). Дитилин Н - холинорецепторлармен гидрофобты байланыс түзбейді, антидеполяризациялаушы миорелаксанттарға қарағанда ет талшықтарында 20 есе артық жиналады.
Дитилин, Н-холинорецепторларды қоздыра отырып, қаңқа еттерінің ұшындағы пластинкаларында қайтымсыз, тұрақты деполяризацияға әкеледі. Бұл әсер потенциалын өткізуді бұзады. Дитилин енгізген алғашқы кезде еттердің фасцикуляциясы, кейін әлсіз паралич дамиды. Деполяризация кезінде қаңқа еттері калий иондарынан айырылып, ет әлсіздігінің себебі болып, әрі аса жоғары гиперкалиемия байқалады.
Соңғысы жүрек тоқтауына жүрек шамасыздығы бар, жүрек гликозидтерімен зәр айдаушы дәрілер қабылдаушылар, сонымен қатар күйікте, жарақатта, рабдомиолизде, жұлын жарақаттанған ауруларды әкеледі
Миорелаксанттарды қолдану
* Өңеш пен жұтқыншақ еттерін ингаляциялық наркозды жеңілдетумен өкпені жасанды желдету үшін босаңсыту үшін (қысқа әсерлі миорелаксант - дитилин қолданылады).
* Шығуларды салу, сүйек сынықшыларын репозициялау (дитилинді тыныс мускулатурасының параличіне әкелмейтін аз мөлшерде салынады).
* Кеуде мен іш қуыстарындағы операцияларда өкпені жасанды желдендіру жүргізілетін наркозда (наркоз терңдігін тек естен айырылу мен рефлекстер тоқтау шегіне дейін ғана береді).
Тырысқақ, ауыр тырыспа ұстамалары электротырысу терапиясы.
Пирамида мен экстрапирамида жүйесі жмыстары бұзылғанда, арахноидитте, энцефалитте, Парксинсон ауруларында тырысуда (милликтинді транквилизаторлармен немесе баклофенмен бірге ішуге беру).
Миорелаксанттарды қолданғанда болатын асқынулар. Тубокурарин хлорид вегетативті ганглийлерді тоқтатып, артериалды гипертензия секрециясы тежелуінен артериалды гипотензия байқалады. Танкуроний бромид басқа миорелаксанттарға қарағанда М-холинорецепторларды күштірек тежеп, тахикардия мен артериалды гипертензия дамытады.

Б) Жергілікті жансыздандырудың жіктелуі.
Жергілікті жансыздандыру -- жануарлар денесінің белгілі бір аумағының ауырсыну сезімін уақытша жоғалтуы. Сезімтал жүйке талшықтары арқылы импульстердің өткізілуін немесе рецепторларды тежеу арқылы іске асырылады. Анафилаксиялы шоктың немесе аллергиялық реакцияның алдын алу үшін жергілікті жансыздандыруды жүргізбестен бұрын жануардың қолданылатын анестетиктерге сезімталдығын тексерген дұрыс. Егер малдың осы анестетикке сезімталдығы жоғары болса, онда оны анестетиктің басқа түрімен ауыстыру қажет, немесе жалпы жансыздандыруды қолдану керек. Тек ауырсыну сезгіштіктің жоғалуы аналгезия, ал сезгіштіктің барлық түрлерінің жоғалуы - анестезия деп аталады.
Жергілікті жансыздандырудың келесі түрлері бар:
1. Терминальді.
2. Инфильтрациялық.
3. Регионарлық немесе аумақтық:
паравертебральді;
қабырға аралық;
бағандық;
сакральді;
бас аумағының анестезиясы.
4. Жұлындық (субарахноидалді).
5. Перидуралді (эпидуралді).
6. Сүйек ішілік - сүйек каналына.
7. Вена тамырлары арқылы аумақтық жансыздандыру.
8.Көлденең кесінді бойымен жансыздандыру.
Жергілікті жансыздандырғыштардың әсер ету мерзімін ұзарту және артериальдік қан ағыс қысымын азайту үшін анестетик ерітіндісіне адреналинді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.