Мәселенің өзектілігі

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Жоспары

Кіріспе

Негізгі бөлім

1. Ислам конференциясы ұйымының құрылуы және Қазақстаннық төрағалық етуі

2. ИКҰ міндеттері, мақсаттары мен қызмет ету қағидалары

3. Қазақстанның ИҚҰ шеңберіндегі ынтымақтастығы

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Мәселенің өзектілігі. Қазақстан тәуелсіздігін алған кезден бастап сыртқы саясатта теңгерімді бағытты ұстанып келді. Біз ауқымды мәселелер шешімінде мемлекеттердің ұжымдық жауапкершілігі мен көпжақты бастамаларды нығайтуды қалаймыз. Күштер тепе-теңдігі мен халықаралық қауіпсіздікті қамтамасыз ететін бірден - бір мүмкіндік ретінде Қазақстан көпкіндікті әлемді жақтап, оны қолдауда дәйектілік танытып отыр. Бұл біздің саналы қалауымыз және дүниетанымдық негізі болып табылады.
Еліміздің сыртқы саяси мүдделерінің кең ауқымды қамтуында және ұлттық мүдделерін қорғау барысында Қазақстанның ислам әлемімен ынтымақтастығы ерекше орын алады. Жаһандану мен жаңа күштер орталықтарының дамуы кезеңінде саяси әртараптандыру мен түрлі бағыттарда ұстанымдарды орнықтыру - елдің тұрақты дамуы үшін обьективті қажеттілік.

Кіріспе

Ислам ынтымақтастығы ұйымы (ИЫҰ) - ең ірі және ықпалды үкіметтік әрі халықаралық мұсылман ұйымы. Қазіргі уақытта ол жалпы саны шамамен 1, 5 миллиард адамды қамтитын 57 елдің басын біріктіріп отыр. Қазақстан 1995 жылы Ислам ынтымақтастығы ұйымының толық құқылы мүшесіне айналды. Астанада 2011 жылғы 28-30 маусымда Ислам ынтымақтастығы ұйымы Сыртқы істер министрлері кеңесінің (СІМК) 38-ші сессиясы өтті. Сол сәттен бастап Қазақстан осы халықаралық ұйымға төрағалық етуге кірісті. Қазіргі таңда ұйымның құрамында Ислам даму банкі мен Ислам білім беру ұйымдарының жұмысы жемісті болып тұр. Ал саяси мәселелердің түйінін тарқатуға ұйымның мүмкіндігі болмауда. Ислам елдері конференциясы ұйымының қанат жаюына Батыс елдері мүдделі емес. Мәселен, Мысыр кезінде Араб әлемін айрандай ұйытатын мүмкіндікке ие болды. Өкінішке орай, олар Израильмен соғыста жеңіліп, Израиль мен АҚШ-тың құпия келісімін қабылдауға мәжбүр болғанын бәріміз білеміз. Осыдан кейін Мысыр мен өзге Араб елдері арасында салқындық пайда болғаны белгілі. Бүгінде Араб елдері арасында Израильдің тек Мысырмен ғана дипломатиялық байланысы орнаған. Қазақстанның ИКҰ-ға төрағалық қызметінің басымдықтары мен көкжиектеріне бүгін әлем жұртшылығы үшін маңызды мәселелер кіріп отыр. Атап айтсақ, лаңкестік, сепаратизм, ксенофобия, исламофобия, есірткі саудасы, адам мен қару саудасы дүниежүзілік қауымдастық үшін ауқымды мәселелер болып отыр. ИКҰ-на қазақ елінің төрағалығы осы өңірдегі демократиялық жаңғыруларға, гуманитарлық және экономикалық ынтымақтастыққа, өзара түсіністік пен әрекеттестікке жаңаша тың серпін беруі керек.

Негізгі бөлім

Ислам конференциясы ұйымы (ИКҰ) 1969 жылы 25 қыркүйекте мұсылман мемлекеттерінің бастамасымен құрылған. Бүгінгі таңда 57 ел мүше, жалпы халық саны 1, 2 миллиардқа жетіп отыр. Ұйымға Ресей, Босния және Герцеговина, Тайланд бақылаушы ретінде қатысады. Ұйымның штаб-пәтері Сауд Арабиясының Джидда қаласында орналасқан.

Ұйымның негізгі басшы органдары. Өзге де халықаралық ұйымдар сияқты Ислам Конференциясы Ұйымының ең жоғары органы Ұйымға мүше мемлекеттердің корольдері мен мемлекеттер басшылары және үкіметтер басшыларының қатысуымен өтетін жоғары деңгейдегі Ислам (ИКҰ) саммиті болып табылады. Саммитте Ұйымның Жарғысына сәйкес күн тәртібіне қойылған мәселелер талқыланып, соған байланысты саяси шешімдер қабылданады. Сонымен қатар, қатысушы елдердің және Умманың (барлық мұсылман қауымы) мүддесін көздейтін басқа да өзекті проблемалар қарастырылады. Саммит әр үш жылда мүше мемлекеттердің бірінде шақырылады. Оған қажетті барлық іс-шараларды және күн тәртібін дайындауды Ұйымның Бас хатшылығының көмегімен Сыртқы істер министрлерінің кеңесі жүзеге асырады. Ал Ұйымның төтенше сессиясын Умма талап еткен жағдайда, дәлірек айтқанда, Умма мүддесі үшін өмірлік ерекше маңызы бар мәселелерді қабылдау қажет болса және Ұйымның саясатын үйлестіру мәселелері туындаса, кез келген уақытта шақыруға болады. Бұдан бөлек төтенше сессия Сыртқы істер министрлері кеңесінің ұсынымымен немесе Бас хатшының, сондай-ақ Ұйымға мүше мемлекеттердің бірінің бастамасы бойынша да шақырылуы мүмкін. Ол үшін бастамаға қатысушы мемлекеттердің көпшілігі қолдау көрсетуі қажет.

Ұйымға мүше мемлекеттер Сыртқы істер министрлері кеңесінің қызмет ауқымы да кең. Кеңес негізінен бірқатар бағыттар бойынша Ұйымның жалпы саясатының әдіс-тәсілдерін жүзеге асыру жұмыстарымен айналысады. Мысалы, Ұйымның саясаты мен мақсаттарының орындалуына ықпал ететін шешімдер мен қарарларды қабылдау мәселелерін, Ислам саммиттері мен Сыртқы істер министрлері кеңестерінде қабылданған құжаттардың жүзеге асырылу барысын қарастырады. Сонымен бірге, Бас хатшылық пен субсидиарлық органдардың бағдарламалары мен бюджетін, басқа да қаржылық және әкімшілік есептерін бекітеді. Кеңес сондай-ақ Ұйымның жаңа органын немесе комитетін бекіту жөнінде ұсыным бере алады. Сыртқы істер министрлерінің кеңесі Уммаға қатысты ерекше маңызды мәселелерді шешу мақсатында секторалдық министрлік кездесуін шақыруға ұсыныммен шығуы да мүмкін. Егер осындай кездесулер өткен жағдайда, оның қорытындысы туралы есеп Ислам саммиті мен Сыртқы істер министрлерінің кеңесіне ұсынылуы тиіс. Сыртқы істер министрлерінің кеңесі Ұйым Жарғысының 17 және 19-баптарына сәйкес белгіленген тәртіппен Бас хатшыны сайлайды және Бас хатшының орынбасарын тағайындайды. Ал Кеңес жылына бір рет тұрақты өтіп тұрады.

Қазіргі кезде Ислам Конференциясы Ұйымының төрт тұрақты комитеті - Әл-Кудс комитеті, Ақпарат және мәдениет істері жөніндегі комитет, Сауда-экономикалық ынтымақтастық жөніндегі комитет және Ғылыми-техникалық ынтымақтастық жөніндегі комитет жұмыс істейді. Бұл тұрақты комитеттерді Ұйымға қатысушы елдердің корольдері немесе мемлекеттер басшылары басқарады. Комитеттер Сыртқы істер министрлері кеңесінің ұсынымы бойынша Ұйым саммитінің шешіміне сәйкес құрылған.

ИКҰ құрылымында, сондай-ақ Атқарушы комитет, Тұрақты өкілдер комитеті, Халықаралық ислам соты және Адам құқығы жөніндегі тәуелсіз тұрақты комиссиясы да қызмет етеді. Атқарушы комитеттің төралқасын Ұйымның қазіргі кездегі, оның алдындағы және алдағы уақыттағы елдер құрайды. Комитеттің штаб-пәтері Жидда қаласында орналасқан. Адам құқығы жөніндегі тәуелсіз тұрақты комиссияның міндеті - Ұйымның шарттары мен декларацияларында көрініс тапқан азаматтардың саяси, әлеуметтік және экономикалық құқықтарының қорғалуына ықпал ету. Бұлар ислам құндылықтарына сәйкес болуы қажет. Ал Халықаралық ислам соты Ұйымның басты заңдық органы болып табылады. Ол 1987 жылы Кувейтте құрылған.

Ислам Конференциясы Ұйымының аса ірі, қызмет ауқымы жан-жақты құрылымдарының бірі - Ұйымның Бас хатшылығы. Бұл құрылым Ұйымның кеңсесіне, сондай-ақ штаттағы қызметкерлерге басшылық ететін Бас хатшыдан тұрады. Ол мүше мемлекеттер Сыртқы істер министрлерінің кеңесінде бес жыл мерзімге сайланады. Оның қосымша тағы бір мерзімге ғана сайлануға мүмкіндігі бар. Бас хатшының кандидатурасын таңдау кезінде оның саяси беделі, адалдығы, жұмыс тәжірибесі, басқа да қасиеттері ескеріледі. Ұйымның қазіргі Бас хатшысы мысырлық Экмеледдин Ихсаноғлу. Ол Бас хатшылыққа 2005 жылдың 1 қаңтарында сайланған, ал ИКҰ-ның 2008 жылы өткен саммитінде екінші мерзімге қайта сайланды.

Бас хатшының қызметі мен міндетіне Ислам саммиті мен Сыртқы істер министрлері кеңесінде және министрлік отырыстарында қабылданған шешімдердің, қарарлардың, ұсынымдардың жүзеге асырылуына бақылау жасау, қатысушы мемлекеттерді қажетті жұмыс құжаттарымен қамтамасыз ету, Ұйым органдарының жұмысын үйлестіру, Бас хатшылықтың бюджеті мен бағдарламаларын әзірлеу, мүше мемлекеттердің консультациялар және пікірлер алмасуларына ықпал ету, Сыртқы істер министрлерінің кеңесіне Ұйымның жұмысы туралы жыл сайынғы есепті дайындау, тағы басқа да мәселелер жатады.

Бас хатшы басқаратын хатшылық, сондай-ақ жиындар мен отырыстарды қабылдаушы тараптармен тығыз ынтымақтастықта Ислам саммиті мен Сыртқы істер министрлері кеңесінің отырыстарын да дайындайды. Осы тұста айта кетейік, Бас хатшы мен оның орынбасары, хатшылық құрамындағы қызметкерлер қандайда бір мемлекетке бүйрегі бұрмауы тиіс. Бас хатшылықтың штаб-пәтері қазірше Сауд Арабиясының Жидда қаласында орналасқан.

Ал Ұйымның Бас хатшылығы мен субсидиарлық органдарының бюджеті қалай құралады? Бұл құрылымдар Ұйымға қатысушы елдердің мемлекеттік табыстарына байланысты пропорционалдық негізде қаржыландырылады. Сонымен қатар, Ұйым Ислам саммитінің немесе Сыртқы істер министрлері кеңесінің келісімімен арнайы қор құрып, жарна көлемін белгілеуі де мүмкін. Бірақ жарна ұйымдар мен жеке тұлғалардан ерікті түрде қабылдануы керек. Түскен қаржы бақылауда болады және оны Ұйымның қаржылық қадағалау органдары жыл сайын тексеріп отырады. Ұйым аясында Ислам ниеттестік қоры да жұмыс істейді. Қорға әр жылдары бірқатар елдер қомақты қаржы құйған да екен. Мысалы, Сауд Арабиясы Корольдігі - 1 миллиард, Кувейт - 300 миллион, Иран, Алжир және Катар елдерінің әрқайсысы 100 миллион доллардан қаржы аударыпты.

Ұйымға мүше мемлекеттер Біріккен Ұлттар Ұйымына мүше болып табылатындықтан, олардың барлығы БҰҰ Жарғысының мақсаттары мен қағидаттарына мойынсұнуы керек. Сондай-ақ әр ел Ұйымға тәуелсіз және тең құқықты негізде қатысады. Қатысушы мемлекеттердің барлығы даулы мәселелерді бейбіт жолмен шешуге және күш қолданудан қалыс қалуы тиіс. Сонымен бірге, Ұйымға мүше елдер бір-бірінің егемендігі мен аумақтық тұтастығына қол сұқпауы, ішкі ісіне араласпауы қажет.

ИКҰ-ға қатысушы мемлекеттер арасында Ислам Уммасының мүддесіне қауіп төндіретін немесе халықаралық қауіпсіздік пен бейбітшілікті қамтамасыз етуге нұқсан келтіретін жағдайлар да болып қалуы мүмкін. Мұндай кезде Ұйым кез келген проблеманы ізгі ниетті араағайындық таныта отырып, келіссөздер жүргізу арқылы бейбіт жолмен реттеуді мақсат тұтады. Ұйым халықаралық қауіпсіздік пен бейбітшілікті сақтау, сондай-ақ даулы мәселелерді бейбіт түрде шешу мақсатында өзге де халықаралық және өңірлік ұйымдармен ынтымақтастықта жұмыс істейді.

Ал ИКҰ-ның тиісті шешімдер қабылдау тәртібіне келсек, шешім негізінен консенсустық жағдайда қабылданады. Егер консенсусқа қол жеткізілмесе, шешім дауыс беруге құқы бар қатысушылардың басым көпшілігінің, яғни үштен екісінің дауыс беруімен қабылданады. ИКҰ-ның ЕҚЫҰ-дан ерекшелігінің бірі осы. Бұдан бөлек Ұйымның Жарғысында қатысушы мемлекеттер өздерінің тиісті ақшалай жарнасын екі жыл бойы төлемесе, олар Сыртқы істер министрлерінің кеңестерінде дауыс беру құқынан айырылатындығы көрсетілген. Бірақ, сол мемлекет жарнаның уақтылы төленбеу себептерін дәлелдеп, оны толық төлеу жөнінде келісім берсе, Ұйым ол мемлекеттің дауыс беруге қатысуына рұқсат етуі мүмкін.

Ұйымға қандай елдер толық құқықты мүше бола алады деген мәселеге келсек, біріншіден, ол мемлекет БҰҰ-ға мүше болуы қажет. Екіншіден, ел тұрғындарының көпшілігін мұсылмандар құрауы тиіс. Мүше болуға ниет танытқан мемлекет өтінішті Сыртқы істер министрлері кеңесінің кезекті отырысына кем дегенде 90 күн қалғанға дейін береді. Шешім тек консенсустық жағдайда ғана қабылданады. Ал Ислам Конференциясы Ұйымының жұмыс тілі араб, ағылшын және француз тілдері болып табыладыИҚҰ-ның басшысы - Бас хатшы, ал атқарушы органы - Бас хатшылық деп аталады. Бас хатшыны мүше елдер Сыртқы министрлер конференциясында бір мәрте 4 жылға сайлайды. Ұйым жанынан ашылып, дербес жұмыс істейтін төмендегідей органдар мен құрылымдар бар. Олар Ислам даму банкі, Ислам жаңалықтары агенттігі, Экономика және мәдени мәселелер жөнінде ислам комиссиясы, Иерусалим қоры, Ислам астаналары ұйымы, Ислам ғылыми-техникалық даму қоры және тағы басқалар. ИЫҰ-ның пайда болуының негізінде діни оқиға жатқанын естен шығармағанымыз абзал. Израильдің сионистік топтары Ислам әліміндегі ең қасиетті саналатын Әл-Акса мешітін өртеп жібергеннен кейін, осындай шектен шыққан оқиғалардың алдын алу үшін Ислам конференциясы ұйымы құрылғаны белгілі. Қазіргі таңда ұйымның құрамында Ислам даму банкі мен Ислам білім беру ұйымдарының жұмысы жемісті болып тұр. Ал саяси мәселелердің түйінін тарқатуға ұйымның мүмкіндігі болмауда. Ислам елдері конференциясы ұйымының қанат жаюына Батыс елдері мүдделі емес. Мәселен, Мысыр кезінде Араб әлемін айрандай ұйытатын мүмкіндікке ие болды. Өкінішке орай, олар Израильмен соғыста жеңіліп, Израиль мен АҚШ-тың құпия келісімін қабылдауға мәжбүр болғанын бәріміз білеміз. Осыдан кейін Мысыр мен өзге Араб елдері арасында салқындық пайда болғаны белгілі. Бүгінде Араб елдері арасында Израильдің тек Мысырмен ғана дипломатиялық байланысы орнаған

Мұсылман мемлекеттері басшыларының 1969 жылғы 25 қыркүйекте Рабатта өткен конференциясында негізі қаланған Ислам ынтымақтастығы ұйымы (ИЫҰ) - ең ірі және ықпалды үкіметтік әрі халықаралық мұсылман ұйымы. Қазіргі уақытта ол жалпы саны шамамен 1, 5 миллиард адамды қамтитын 57 елдің басын біріктіріп отыр.

ИЫҰ-ның негізгі қағидаттары мыналар: толық теңдік; әр халықтың өз тағдырын өзі шешу құқығына деген құрмет; ішкі істеріне араласпау; мемлекеттердің егемендігін, тәуелсіздігін және аумақтық тұтастығын құрметтеу; ИЫҰ-ға мүше мемлекеттер арасындағы даулы мәселелерді келіссөз, араағайындық немесе арбитраж арқылы бейбіт жолмен шешу; ұйымға мүше мемлекеттер аумақтарының тұтастығына, сонымен бірге саяси тәуелсіздігіне де қарсы күш қолданбау немесе қоқан-лоққы көрсетпеу.

Қазақстан 1995 жылы Ислам ынтымақтастығы ұйымының толық құқылы мүшесіне айналды. Астанада 2011 жылғы 28-30 маусымда Ислам ынтымақтастығы ұйымы Сыртқы істер министрлері кеңесінің (СІМК) 38-ші сессиясы өтті. Сол сәттен бастап Қазақстан осы халықаралық ұйымға төрағалық етуге кірісті. Бұл басқосуды тарихи оқиға деп атауға болады, өйткені, онда Ислам конференциясы ұйымы атауын (ИКҰ) Ислам ынтымақтастығы ұйымы (ИЫҰ) деп өзгерту туралы шешім қабылданды және Адам құқықтары жөніндегі тұрақты комиссия құрылды. Алғашқы рет ИЫҰ-ның Орталық Азиямен ынтымақтастық жөніндегі іс-әрекет жоспары қабылданды. Жаңғырту мен реформаларды ХХІ ғасырдағы Ислам әлемі дамуының негізі деп жариялаған, мазмұны жөнінен ұйымның ең прогресивті құжаты болған Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың мұсылман үмметі алдындағы бағдарламалық сөзі ИЫҰ Астана декларациясының негізін қалады. Сыртқы істер министрлері кеңесі (СІМК) жүзден астам қарар қабылдады, соның ішінде Қазақстанның бастамасымен ұсынылған Ауғанстандағы заңсыз есірткі өндіру және оның айналымымен күресу, бұрынғы Семей ядролық полигоны мен Арал теңізі өңірлерін сауықтырып, қалпына келтіру жөніндегі құжаттар бар. Астанадағы кездесуде оған қатысушылар өздерінің ұйым қағидаттарын жақтайтынын тағы да қуаттап, оның жаңа даму жолдарын айқындады. Сонымен қатар, олар Қазақстанға ЕҚЫҰ саммитін табысты өткізуге мүмкіндік берген айрықша жасампаз Астана рухы Сыртқы істер министрлері кеңесінің (СІМК) сессиясында да ұйымды жаңарту үшін қолайлы ахуал қалыптастырғаны туралы ортақ пікірде болды. Қазақстан ИЫҰ СІМК төрағалығының 2011-2012 жылдарға арналған тұжырымдамасы мен бағдарламасында көрініс тапқан басымдықтарды біртіндеп және жүйелі түрде жүзеге асырды. Оған қоса, ұйымға мүше мемлекеттермен, ИЫҰ Бас хатшылығымен және институттарымен бірлесе отырып, 2011 жылы VII Бүкіләлемдік Ислам экономикалық форумында және ИЫҰ СІМК 38-ші сессиясында көтерілген өзара азық-түлікпен жәрдемдесу жүйесін құру, шағын және орта бизнесті қолдау тетігін қалыптастыру, ИЫҰ өкілдерінің G20 және өзге де саммиттерге қатысуын қамтамасыз ету жөніндегі Қазақстанның бастамаларын жүзеге асыру жұмыстары жүргізілді. Ислам әлеміндегі күрделі геосаяси ахуалға байланысты ИЫҰ-ның Атқару комитетінің Сирия мен Ливиядағы дағдарысты реттеуге арналған төтенше отырыстары өтті. Сомалидегі гуманитарлық апатты еңсеру, исламофобиямен күрес және дінаралық қақтығыстардың алдын алу мәселелері Ұйым назарына алынды.

Қазақстан төрағалығы кезіндегі қолдау арқылы өткізілген кең ауқымды науқан аясында Сомали үшін жалпы мөлшері 500 миллион доллардан астам қаржы жинақталды. Бұдан бөлек, біздің Мемлекет басшысының жаһандық 3 бастамасы БҰҰ-да қолдау тапты. Атап айтқанда: 29 тамызды Ядролық сынақтарға қарсы іс-қимылдың халықаралық күні деп жариялау және Ядролық сынақтарға баршаға бірдей тыйым салу туралы шарттың күшіне енуі, Ауғанстаннан тасымалданатын заңсыз есірткі айналымына қарсы әрекет ету, сондай-ақ ИЫҰ мен ықпалды өңірлік ұйымдар арасындағы өзара ықпалдастықты нығайту жөніндегі бастамалар. Сондай-ақ Қазақстан Ислам ынтымақтастығы ұйымының Сауда және экономикалық ынтымақтастық жөніндегі тұрақты комитеті (КОМСЕК) төрағасының орынбасары болып сайланды. Бұл комитет - ИЫҰ-ның ұйымға мүше мемлекеттер арасында сауда-экономикалық өзара әрекеттестікті жүзеге асыруға жауапты басты органы.

ИЫҰ бас хатшысы Экмеледдин Исханоглу Қазақстанның төрағалығының мазмұндылығы мен кәсіпқойлық деңгейінің жоғары болғандығын атап өтіп, ұйымның тарихында ол жарқын белестің болып қалатынын айтты. ИЫҰ халықаралық деңгейде Қазақстанның бастамаларын қолдауды жалғастырып, олардың сәтті жүзеге асырылуына өз үлесін қосып келеді. Атап айтқанда, Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңес пен Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съезін шақыру жөніндегі бастамалар Ұйымның жыл сайынғы құжаттарында көрініс табады. ИЫҰ Қазақстанның «Шығыс - Батыс» жүлгесі бойынша қарым-қатынаста өзіндік көпір қызметін атқаратын өркениетаралық және дінаралық диалогты дамыту саласындағы маңызды үйлестірушілік рөлін мойындайды. Ықпалдастықтың аса маңызды қыры ретінде ИЫҰ-ның қаржылық құрылымдарымен, әсіресе мұсылман әлеміндегі ең ірі инвестордың бірі - Ислам даму банкімен арадағы ынтымақтастықты дамыту ісін санауға болады. Ислам даму банкінің жалпы инвестициялық портфелі Қазақстанда 700 миллион доллар шамасында. ИЫҰ ұйымның Орталық Азия жөніндегі арнаулы бағдарламасын жасауды қолдайды. Бұл жоба Орталық Азияның да, мұсылман қоғамдастығының да ортақ мүддесіне сай келетін сауда операцияларын, инвестиция салуды ынталандыруға, өнеркәсіптік жобаларды жүзеге асыруға ұйым тарапынан жасалатын қолдау мен өзара ықпалдастықты көздейді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.