Әзірбайжан Республикасының сыртқы саясаты
Жоспары:
І. Кіріспе бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 1
ІІ. Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 2
1. Әзірбайжан Республикасы . Ресей Федерациясы ... ... ... ... 3
2. Әзірбайжан Республикасы . Иран Ислам Республикасы ... 4
3. Әзірбайжан Республикасы . НАТО ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
4. Каспий аймағы . Әзірбайжан Республикасының сыртқы
саясатының приоритеті ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 6
5. Таулы Карабах шиеленісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
ІІІ. Қорытынды бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
Қосымшалар:
1. Тест сұрақтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 10
2. Глоссарий ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 12
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
І. Кіріспе бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 1
ІІ. Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 2
1. Әзірбайжан Республикасы . Ресей Федерациясы ... ... ... ... 3
2. Әзірбайжан Республикасы . Иран Ислам Республикасы ... 4
3. Әзірбайжан Республикасы . НАТО ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
4. Каспий аймағы . Әзірбайжан Республикасының сыртқы
саясатының приоритеті ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 6
5. Таулы Карабах шиеленісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
ІІІ. Қорытынды бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
Қосымшалар:
1. Тест сұрақтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 10
2. Глоссарий ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 12
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
І. Кіріспе
Әзірбайжанның сыртқы саясаты ұзақ тарихи жолдардан өтті. Ал қазіргі уақытта ол ерекше маңызды мәселелерді шешуде. Бейбітшілікке қол жеткізу және әлемде өз орнын табу мәселелері - Әзірбайжан дипломатиясының дамуындағы қазіргі кезеңінің негізгі мазмұны.
Тарихтан бұл мемлекеттің сыртқы саяси қызметіндегі жеке ұлттық мүдделерге негізделген, тәуелсіз фрагменттерін кездестіреміз. Бұл – Сефевидтер мемлекетінің орта ғасырдың өзінде Батыспен де, Шығыспен де саяси диалог қалыптастыруға ұмтылған дипломатиясы. Бұл – Ширван және Мәскеу князьдықтары арасындағы арасындағы елшілік миссияларымен алмасу. Бұл – қысқа мерзімді болса да 1918-1920 жж Әзірбайжан Демократиялық Республикасы үкіметінің , қысқа мерзімдік болса да, тәуелсіз сыртқы қатынастары. Жіне де кеңестік биліктің алғашқы жылдары, бұл кездері әзірбайжандық дипломатия Генуэз секілді көптеген халықаралық конференцияларға белсенді түрде қатысқан болатын. Тарих қанша жарқын болса да , ол - өткен күннің еншісі. Шындығында тәуелсіз әзірбайжандық дипломатия ғимараты нөлдік деігейден басталып бой көтеруде.
Тәуелсіздік алғаннан бастап ұлттық дипломатияның алдында мемлекеттің мүддесін сыртқысаяси әдістермен қорғайтын қуатты жүйе құру міндеті тұрды. Бұл ғимаратты тұрғызуда өткеннің өнегесі мен қазіргі заманғы әлемдік тенденциялардың жаңалығы ескерілуі тиіс.
Жаңа дәуірге ене отырып, Әзірбайжан Республикасы көптеген проблемаларға кезікті. Олардың ең негізгісі – халықаралық оқшаулану қаупі. Мемлекет көп уақытқа дейін әлемдік қауымдастықтың оның мүшкіл жағдайын мойындауына қол жеткізе алмады. Лоббистердің күшеюі, ескі клишелердің билігі, ақпараттық блокада және жаңа дүниеге келген мемлекеттік қызметтің әлсіздігі кері әсерін тигізді. Сондықтан да уақыт СІМ қызметінің түбірімен жаңалануын, оның құрылымының қайта құрылуын, жаңа стратегия, жаңа концептуалдық көзқарасты қалыптастыру қажеттігін көрсетті.
Әзірбайжанның сыртқы саясаты ұзақ тарихи жолдардан өтті. Ал қазіргі уақытта ол ерекше маңызды мәселелерді шешуде. Бейбітшілікке қол жеткізу және әлемде өз орнын табу мәселелері - Әзірбайжан дипломатиясының дамуындағы қазіргі кезеңінің негізгі мазмұны.
Тарихтан бұл мемлекеттің сыртқы саяси қызметіндегі жеке ұлттық мүдделерге негізделген, тәуелсіз фрагменттерін кездестіреміз. Бұл – Сефевидтер мемлекетінің орта ғасырдың өзінде Батыспен де, Шығыспен де саяси диалог қалыптастыруға ұмтылған дипломатиясы. Бұл – Ширван және Мәскеу князьдықтары арасындағы арасындағы елшілік миссияларымен алмасу. Бұл – қысқа мерзімді болса да 1918-1920 жж Әзірбайжан Демократиялық Республикасы үкіметінің , қысқа мерзімдік болса да, тәуелсіз сыртқы қатынастары. Жіне де кеңестік биліктің алғашқы жылдары, бұл кездері әзірбайжандық дипломатия Генуэз секілді көптеген халықаралық конференцияларға белсенді түрде қатысқан болатын. Тарих қанша жарқын болса да , ол - өткен күннің еншісі. Шындығында тәуелсіз әзірбайжандық дипломатия ғимараты нөлдік деігейден басталып бой көтеруде.
Тәуелсіздік алғаннан бастап ұлттық дипломатияның алдында мемлекеттің мүддесін сыртқысаяси әдістермен қорғайтын қуатты жүйе құру міндеті тұрды. Бұл ғимаратты тұрғызуда өткеннің өнегесі мен қазіргі заманғы әлемдік тенденциялардың жаңалығы ескерілуі тиіс.
Жаңа дәуірге ене отырып, Әзірбайжан Республикасы көптеген проблемаларға кезікті. Олардың ең негізгісі – халықаралық оқшаулану қаупі. Мемлекет көп уақытқа дейін әлемдік қауымдастықтың оның мүшкіл жағдайын мойындауына қол жеткізе алмады. Лоббистердің күшеюі, ескі клишелердің билігі, ақпараттық блокада және жаңа дүниеге келген мемлекеттік қызметтің әлсіздігі кері әсерін тигізді. Сондықтан да уақыт СІМ қызметінің түбірімен жаңалануын, оның құрылымының қайта құрылуын, жаңа стратегия, жаңа концептуалдық көзқарасты қалыптастыру қажеттігін көрсетті.
Пайдаланылған әднбиеттер
1. В.Алесин. СНГ: Реалии и перспективы сногостороннего сотрудничества. Астана-2004
2. Всемирная история. 3 т. М-1957,
3. Страны мира. Москва-2007,
4. http//www.google.ru
5. http//www.yandex.ru
6. Қазақша-орысша дипломатиялық сөздік-анықтамалық. Астана-2006
7. C.Ожегов. Словарь русского языка. Москва-2007
1. В.Алесин. СНГ: Реалии и перспективы сногостороннего сотрудничества. Астана-2004
2. Всемирная история. 3 т. М-1957,
3. Страны мира. Москва-2007,
4. http//www.google.ru
5. http//www.yandex.ru
6. Қазақша-орысша дипломатиялық сөздік-анықтамалық. Астана-2006
7. C.Ожегов. Словарь русского языка. Москва-2007
Мазмұны
Тақырыбы: Әзірбайжан Республикасының сыртқы саясаты
Мақсаты: - Әзірбайжан Республикасының сыртқы саяси
концепциясын анықтау;
- Приоритеттерге сараптама жасау;
Жоспары:
І. Кіріспе
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .. 1
ІІ. Негізгі
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 2
1. Әзірбайжан Республикасы – Ресей Федерациясы ... ... ... ... 3
2. Әзірбайжан Республикасы – Иран Ислам Республикасы ... 4
3. Әзірбайжан Республикасы –
НАТО ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
4. Каспий аймағы – Әзірбайжан Республикасының сыртқы
саясатының приоритеті
ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 6
5. Таулы Карабах
шиеленісі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .
7
ІІІ. Қорытынды
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... . 9
Қосымшалар:
1. Тест сұрақтары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 10
2.
Глоссарий ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .. 12
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
І. Кіріспе
Әзірбайжанның сыртқы саясаты ұзақ тарихи жолдардан өтті. Ал қазіргі
уақытта ол ерекше маңызды мәселелерді шешуде. Бейбітшілікке қол жеткізу
және әлемде өз орнын табу мәселелері - Әзірбайжан дипломатиясының
дамуындағы қазіргі кезеңінің негізгі мазмұны.
Тарихтан бұл мемлекеттің сыртқы саяси қызметіндегі жеке ұлттық
мүдделерге негізделген, тәуелсіз фрагменттерін кездестіреміз. Бұл –
Сефевидтер мемлекетінің орта ғасырдың өзінде Батыспен де, Шығыспен де саяси
диалог қалыптастыруға ұмтылған дипломатиясы. Бұл – Ширван және Мәскеу
князьдықтары арасындағы арасындағы елшілік миссияларымен алмасу. Бұл –
қысқа мерзімді болса да 1918-1920 жж Әзірбайжан Демократиялық Республикасы
үкіметінің , қысқа мерзімдік болса да, тәуелсіз сыртқы қатынастары. Жіне
де кеңестік биліктің алғашқы жылдары, бұл кездері әзірбайжандық дипломатия
Генуэз секілді көптеген халықаралық конференцияларға белсенді түрде
қатысқан болатын. Тарих қанша жарқын болса да , ол - өткен күннің еншісі.
Шындығында тәуелсіз әзірбайжандық дипломатия ғимараты нөлдік деігейден
басталып бой көтеруде.
Тәуелсіздік алғаннан бастап ұлттық дипломатияның алдында мемлекеттің
мүддесін сыртқысаяси әдістермен қорғайтын қуатты жүйе құру міндеті тұрды.
Бұл ғимаратты тұрғызуда өткеннің өнегесі мен қазіргі заманғы әлемдік
тенденциялардың жаңалығы ескерілуі тиіс.
Жаңа дәуірге ене отырып, Әзірбайжан Республикасы көптеген проблемаларға
кезікті. Олардың ең негізгісі – халықаралық оқшаулану қаупі. Мемлекет көп
уақытқа дейін әлемдік қауымдастықтың оның мүшкіл жағдайын мойындауына қол
жеткізе алмады. Лоббистердің күшеюі, ескі клишелердің билігі, ақпараттық
блокада және жаңа дүниеге келген мемлекеттік қызметтің әлсіздігі кері
әсерін тигізді. Сондықтан да уақыт СІМ қызметінің түбірімен жаңалануын,
оның құрылымының қайта құрылуын, жаңа стратегия, жаңа концептуалдық
көзқарасты қалыптастыру қажеттігін көрсетті.
ІІ. Негізгі бөлім
Әзірбайжан Республикасы өз дамуында әлемдік өркениет құндылықтары –
демократия, бас бостандығы және заң үстемдігіне негізделеді. Осыдан келіп
Сыртқы саяси концепция шығады:
➢ барлық мемлекеттермен тең құқықты, өзара ұтымды қатынас орнату;
➢ Әзірбайжанның көпжақты дипломатияға белсенді қатысуын қамтамасыз ету:
➢ Ашықтық
➢ Транссеріктестік
➢ Достық көршілік
➢ Бұрынғы стереотиптерден бас тарту
Енді Әзірбайжанның халықаралық құрылымдарға қатысуын сипаттайтын
картаны көз алдымызға елестетіп көрейік.
← БҰҰ мен ЕҚЫҰ-мен қатар оның ішінен
← Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы,
← Солтүстік Атлантикалық Серіктестік Кеңесі,
← Ислам Конференциясы Ұйымы,
← Қаратеңіз Экономикалық Ынтымақтастық Ұйымы,
← Орта Шығыс елдерінің Экономикалық Ынтымақтастық Ұйымын табамыз.
Егер біз Эйлердің шеңберлер теориясын қолданар болсақ, Әзірбайжан
барлық шеңберлердің қиылысу алқабында тұрған жалғыз элемент екендігіне көз
жеткіземіз. Бұндағы мақсат географиялық жағдай, әлеуметтік-саяси бағыт,
тарихи-мәдени дәстүр тарапынан Әзірбайжанның трансаймақтық ерекшелігін
көрсету.
Әзірбайжанның сыртқы саясатындағы приоритеттерді анықтағанда елдің
тағдырына тікелей әсер ететін геосаяси факторды атап өту керек.
Географиялық орналасуы , табиғи байлықтардың шоғырлануы маңыздылығымен
қатар, шекаралас мемлкеттердің алатын орны ерекше, яғни Ресей, Түркия, Иран
және Грузиямен жан-жақты ынтымақтастық қатынастарды дамыту.
2.1. Әзірбайжан Республикасы – Ресей Федерациясы
Екі ел қарым-қатынасының кейбір аспектілері:
Ресей Әзірбайжанда Габалинск РЛС-ін арендалауда. Ол – Ресейлік
баллистикалық ракета жүйесінің ажырамас бөлігі болып табылады, КСРО кезінде
кеңестік ракетаға қарсы қорғаныс жүйесінің маңызды элементі ретінде
салынды. Мемлекет тәуелсіздік алғаннан кейін РЛС Әзірбайжан иелігіне өткен
болатын. 10 жылдық аренда туралы келісімге 2002 жылы қол жеткізілді. Жылдық
аренда төлемі – 7 млн. АҚШ доллары.
Әзірбайжан ресейлік компаниялардың ТКР территориясында қаражат бөлу арқылы
бизнес жүргізгеніне қарсылық көрсетуде.
Әзірбайжан ГУАМ (Грузия, Украина, Әзірбайжан, Молдавия) блогына кіреді. Ал
ол Мәскеуде ашық антиресейлк есептелінеді.
Ресей АҚШ ұсынып отырған Каспий мұнайын Батысқа Ресей территориясын айналып
өтетін жолдар арқылы экспорттау жобасын экономикалықтан гөрі, саяси деп
есептеп, оған қарсы шығуда. Баку-Тбилиси-Джейхан құбырынан кейін, Қазақстан
мұнайын Әзірбайжан территориясы арқылы Батысқа экспорттайтын Ақтау-Баку
маршруты жобасы келесі кезекте тұр. Бұл жобаның жүзеге асуы ресейлік
экономикаға үлкен зардабын тигізеді.
Иран ядролық дағдарысының әрі қарай шиеленісіне байланысты АҚШ та , Иран да
мүмкін күш көрсетуге қарсы тұруға дайындалып жатыр. Әзірбайжандық БАҚ
айтуынша, АҚШ Әзірбайжанды Иранға соққы беру үшін өз территориясын беруге
көндіруде. Әзірбайжан шындығында АҚШ үшін негізгі плацдармға айналуы
мүмкін. Бұл Ресей көңілінен тіптен шықпайды.
- бұл - оңтүстік территория маңында тұрақсыздықтың жаңа ошағы
қалыптасады деген сөз;
- Ресейдің Кавказдағы ықпалының толық күйреуін білдіреді.
Әзірбайжанның шешендік сепаратистермен транзиттік ел, тылдық база ретінде
пайдаланылуы Ресейдің наразылығын тудырып отыр.
2.2. Әзірбайжан Республикасы – Иран Ислам Республикасы
Оңтүстіктегі көрші – Иран Ислам Республикасымен жағдайды реттеу әрқашан
да Әзірбайжан Республикасының сыртқы саясатының негізгі бағыттарының бірі
болды. Екі ел арасындағы әр түрлә кезеңдердегі келіспеушіліктерге
қарамастан екі жақ та сәйкесінше әрекеттермен өзара ынтымақтастықты жоғары
деңгейде қолдап отырды.
Иран жағы Әзірбайжан тәуелсіздігін 1991 жылдың 25 қарашасында
мойындады. Дипломатиялық қатынастар 1992 жылдың 12 наурызында орнаған
болатын. 1992 жылы Әзірбайжанда билік басына Ұлттық майдан қозғалысының
келуіне байланысты әзірбайжан-иран қатынасында жаңа кезең басталды. Бұл
кезең (1992-1993) екі жақ арасындағы күрделі кезең есептелді. 1993 жылы
Әзірбайжанда билік басына Гейдар Алиевтің келуімен Иранмен көршілік және
серіктестік саясаты басталды, күрделі қатынастар реттеліп,дамуға көшті
Армения агрессиясына қарсы шыққан Иранның Әзірбайжанмен тығыз қарым-
қатынасы, АҚШ компанияларының елдегі қызметі, Каспий теңізінің статусын
анықтау мәселелері мемлекеттердің қарым-қатынастарында түсінбеушіліктер
туғызды.
2001-2003 жж әзірбайжан-иран қатынасында нақты бір қиындықтардың тууына
қарамастан, екі жақтың жоғарғы деңгейдегі сәйкесінше әрекеттердің арқасында
жағдай реттелді. Қандай жағдай тумасын Президент Г.Алиев Иранмен әрқашан
достық және тату көршілік саясатын ұстанды.
2005 жылдың қаңтарында Әзірбайжан президенті Ильхам Алиев Иранға ресми
сапар жасады. Сапар барысында шекара, қаржы, мәдениет, гидроэнергетика
салаларында бірқатар шарттарға қол қойылды. Иран мен Әзірбайжан арасындағы
келісімдердің жалпы саны жетпістен астам.
Армян-әзірбайжан Таулы Карабах шиеленісі мәселесі бойынша Иран Ислам
Республикасы ең басынан Армения агрессиясына қарсы шықты және бүгінгі
күнге дейін дұрыс және принципиалды позиция ұстануда.
2.3. Әзірбайжан Республикасы – НАТО
Әзірбайжан мен НАТО арасындағы қарым-қатынас 1992 жылы Әзірбайжанның
Солтүстік Атлантикалық Серіктестік Кеңесіне мүше болып қабылдануынан
басталды. 1993 жылы ақпанда Әзірбайжан делегациясы еуропалық қауіпсіздік
мәселесі бойынша НАТО ұйымдастырған Брюссель конференциясына қатысты, бұнда
Әзірбайжандағы қоғамдық-саяси жағдай, Арменияның агрессиясы туралы ақпарат
берілді. Солтүстік Атлантикалық Одақ пен Әзірбайжан арасындағы жоғары
деңгейдегі ынтымақтастық 1994 жылдан басталды. Өзінің 4.05.94ж Брюссельге
сапарында Президент Гейдар Алиев НАТО-ның бұрынғы кеңес Одағы
мемлекеттерімен ынтымақтастықты қарастыратын Бейбітшілік үшін серіктестік
келісіміне қол қойды. Сонымен қатар Әзірбайжан Республикасы 1997 жылы НАТО
құрған Еуроатлантикалық Серіктестік Кеңесі құрылымына мүше болды. Солтүстік
Атлантикалық Серіктестік Кеңесінен айырмашылығы бұл ұйым құрылымы
Бейбітшілік үшін серіктестік шеңберіндегі консультациялар мен
талқылаулардан нақты әрекеттерге көшуді қарастырады.Әзірбайжан мен НАТО
арасындағы әскери саладағы қарым-қатынас 1997 жылдан бері кең қарқын алды.
Сол жылдың өзінде Әзірбайжан осы ұйымның Жоспарлау және Анализ Үрдісі
бағдарламасына қосылды. Әзірбайжан НАТО-ның беделді құрылымы болып
табылатын Парламенттік Ассамблеямен тығыз қарым-қатынаста. 1999 жылы
мамырда НАТО Парламенттік Ассамблеясының Польшадаға сессиясында
Әзірбайжанға бақылаушы статусы берілген болатын.
НАТО Шығысқа жылжуын тездеді. Ресей және Иранның Кавказ
мемлекеттеріне қысымы күшейген сайын, бұл ұйымның Каспий аймағына жақындауы
соншалықты тездетіледі. НАТО әрқашан да оның мүшелерінің инвестициялары мен
экономикалық мүдделері бар жерлерде жүреді. Батысты ығыстырып шығару
Ресейдің де, Иранның да қолынан келмей отыр. Ал прикаспийлік зонаны,
Кавказды әскери әрекеттер театрына айналдыру оларға тиімсіз: бұл жердегі
ықпалынан айырылып қалуы мүмкін
2.4. Каспий аймағы –
Әзірбайжан Республикасының сыртқы саясатының приоритеті ретінде
Каспий мәселесі – посткеңестік кеңістіктегі ең ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тақырыбы: Әзірбайжан Республикасының сыртқы саясаты
Мақсаты: - Әзірбайжан Республикасының сыртқы саяси
концепциясын анықтау;
- Приоритеттерге сараптама жасау;
Жоспары:
І. Кіріспе
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .. 1
ІІ. Негізгі
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 2
1. Әзірбайжан Республикасы – Ресей Федерациясы ... ... ... ... 3
2. Әзірбайжан Республикасы – Иран Ислам Республикасы ... 4
3. Әзірбайжан Республикасы –
НАТО ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
4. Каспий аймағы – Әзірбайжан Республикасының сыртқы
саясатының приоритеті
ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 6
5. Таулы Карабах
шиеленісі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .
7
ІІІ. Қорытынды
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... . 9
Қосымшалар:
1. Тест сұрақтары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 10
2.
Глоссарий ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .. 12
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
І. Кіріспе
Әзірбайжанның сыртқы саясаты ұзақ тарихи жолдардан өтті. Ал қазіргі
уақытта ол ерекше маңызды мәселелерді шешуде. Бейбітшілікке қол жеткізу
және әлемде өз орнын табу мәселелері - Әзірбайжан дипломатиясының
дамуындағы қазіргі кезеңінің негізгі мазмұны.
Тарихтан бұл мемлекеттің сыртқы саяси қызметіндегі жеке ұлттық
мүдделерге негізделген, тәуелсіз фрагменттерін кездестіреміз. Бұл –
Сефевидтер мемлекетінің орта ғасырдың өзінде Батыспен де, Шығыспен де саяси
диалог қалыптастыруға ұмтылған дипломатиясы. Бұл – Ширван және Мәскеу
князьдықтары арасындағы арасындағы елшілік миссияларымен алмасу. Бұл –
қысқа мерзімді болса да 1918-1920 жж Әзірбайжан Демократиялық Республикасы
үкіметінің , қысқа мерзімдік болса да, тәуелсіз сыртқы қатынастары. Жіне
де кеңестік биліктің алғашқы жылдары, бұл кездері әзірбайжандық дипломатия
Генуэз секілді көптеген халықаралық конференцияларға белсенді түрде
қатысқан болатын. Тарих қанша жарқын болса да , ол - өткен күннің еншісі.
Шындығында тәуелсіз әзірбайжандық дипломатия ғимараты нөлдік деігейден
басталып бой көтеруде.
Тәуелсіздік алғаннан бастап ұлттық дипломатияның алдында мемлекеттің
мүддесін сыртқысаяси әдістермен қорғайтын қуатты жүйе құру міндеті тұрды.
Бұл ғимаратты тұрғызуда өткеннің өнегесі мен қазіргі заманғы әлемдік
тенденциялардың жаңалығы ескерілуі тиіс.
Жаңа дәуірге ене отырып, Әзірбайжан Республикасы көптеген проблемаларға
кезікті. Олардың ең негізгісі – халықаралық оқшаулану қаупі. Мемлекет көп
уақытқа дейін әлемдік қауымдастықтың оның мүшкіл жағдайын мойындауына қол
жеткізе алмады. Лоббистердің күшеюі, ескі клишелердің билігі, ақпараттық
блокада және жаңа дүниеге келген мемлекеттік қызметтің әлсіздігі кері
әсерін тигізді. Сондықтан да уақыт СІМ қызметінің түбірімен жаңалануын,
оның құрылымының қайта құрылуын, жаңа стратегия, жаңа концептуалдық
көзқарасты қалыптастыру қажеттігін көрсетті.
ІІ. Негізгі бөлім
Әзірбайжан Республикасы өз дамуында әлемдік өркениет құндылықтары –
демократия, бас бостандығы және заң үстемдігіне негізделеді. Осыдан келіп
Сыртқы саяси концепция шығады:
➢ барлық мемлекеттермен тең құқықты, өзара ұтымды қатынас орнату;
➢ Әзірбайжанның көпжақты дипломатияға белсенді қатысуын қамтамасыз ету:
➢ Ашықтық
➢ Транссеріктестік
➢ Достық көршілік
➢ Бұрынғы стереотиптерден бас тарту
Енді Әзірбайжанның халықаралық құрылымдарға қатысуын сипаттайтын
картаны көз алдымызға елестетіп көрейік.
← БҰҰ мен ЕҚЫҰ-мен қатар оның ішінен
← Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы,
← Солтүстік Атлантикалық Серіктестік Кеңесі,
← Ислам Конференциясы Ұйымы,
← Қаратеңіз Экономикалық Ынтымақтастық Ұйымы,
← Орта Шығыс елдерінің Экономикалық Ынтымақтастық Ұйымын табамыз.
Егер біз Эйлердің шеңберлер теориясын қолданар болсақ, Әзірбайжан
барлық шеңберлердің қиылысу алқабында тұрған жалғыз элемент екендігіне көз
жеткіземіз. Бұндағы мақсат географиялық жағдай, әлеуметтік-саяси бағыт,
тарихи-мәдени дәстүр тарапынан Әзірбайжанның трансаймақтық ерекшелігін
көрсету.
Әзірбайжанның сыртқы саясатындағы приоритеттерді анықтағанда елдің
тағдырына тікелей әсер ететін геосаяси факторды атап өту керек.
Географиялық орналасуы , табиғи байлықтардың шоғырлануы маңыздылығымен
қатар, шекаралас мемлкеттердің алатын орны ерекше, яғни Ресей, Түркия, Иран
және Грузиямен жан-жақты ынтымақтастық қатынастарды дамыту.
2.1. Әзірбайжан Республикасы – Ресей Федерациясы
Екі ел қарым-қатынасының кейбір аспектілері:
Ресей Әзірбайжанда Габалинск РЛС-ін арендалауда. Ол – Ресейлік
баллистикалық ракета жүйесінің ажырамас бөлігі болып табылады, КСРО кезінде
кеңестік ракетаға қарсы қорғаныс жүйесінің маңызды элементі ретінде
салынды. Мемлекет тәуелсіздік алғаннан кейін РЛС Әзірбайжан иелігіне өткен
болатын. 10 жылдық аренда туралы келісімге 2002 жылы қол жеткізілді. Жылдық
аренда төлемі – 7 млн. АҚШ доллары.
Әзірбайжан ресейлік компаниялардың ТКР территориясында қаражат бөлу арқылы
бизнес жүргізгеніне қарсылық көрсетуде.
Әзірбайжан ГУАМ (Грузия, Украина, Әзірбайжан, Молдавия) блогына кіреді. Ал
ол Мәскеуде ашық антиресейлк есептелінеді.
Ресей АҚШ ұсынып отырған Каспий мұнайын Батысқа Ресей территориясын айналып
өтетін жолдар арқылы экспорттау жобасын экономикалықтан гөрі, саяси деп
есептеп, оған қарсы шығуда. Баку-Тбилиси-Джейхан құбырынан кейін, Қазақстан
мұнайын Әзірбайжан территориясы арқылы Батысқа экспорттайтын Ақтау-Баку
маршруты жобасы келесі кезекте тұр. Бұл жобаның жүзеге асуы ресейлік
экономикаға үлкен зардабын тигізеді.
Иран ядролық дағдарысының әрі қарай шиеленісіне байланысты АҚШ та , Иран да
мүмкін күш көрсетуге қарсы тұруға дайындалып жатыр. Әзірбайжандық БАҚ
айтуынша, АҚШ Әзірбайжанды Иранға соққы беру үшін өз территориясын беруге
көндіруде. Әзірбайжан шындығында АҚШ үшін негізгі плацдармға айналуы
мүмкін. Бұл Ресей көңілінен тіптен шықпайды.
- бұл - оңтүстік территория маңында тұрақсыздықтың жаңа ошағы
қалыптасады деген сөз;
- Ресейдің Кавказдағы ықпалының толық күйреуін білдіреді.
Әзірбайжанның шешендік сепаратистермен транзиттік ел, тылдық база ретінде
пайдаланылуы Ресейдің наразылығын тудырып отыр.
2.2. Әзірбайжан Республикасы – Иран Ислам Республикасы
Оңтүстіктегі көрші – Иран Ислам Республикасымен жағдайды реттеу әрқашан
да Әзірбайжан Республикасының сыртқы саясатының негізгі бағыттарының бірі
болды. Екі ел арасындағы әр түрлә кезеңдердегі келіспеушіліктерге
қарамастан екі жақ та сәйкесінше әрекеттермен өзара ынтымақтастықты жоғары
деңгейде қолдап отырды.
Иран жағы Әзірбайжан тәуелсіздігін 1991 жылдың 25 қарашасында
мойындады. Дипломатиялық қатынастар 1992 жылдың 12 наурызында орнаған
болатын. 1992 жылы Әзірбайжанда билік басына Ұлттық майдан қозғалысының
келуіне байланысты әзірбайжан-иран қатынасында жаңа кезең басталды. Бұл
кезең (1992-1993) екі жақ арасындағы күрделі кезең есептелді. 1993 жылы
Әзірбайжанда билік басына Гейдар Алиевтің келуімен Иранмен көршілік және
серіктестік саясаты басталды, күрделі қатынастар реттеліп,дамуға көшті
Армения агрессиясына қарсы шыққан Иранның Әзірбайжанмен тығыз қарым-
қатынасы, АҚШ компанияларының елдегі қызметі, Каспий теңізінің статусын
анықтау мәселелері мемлекеттердің қарым-қатынастарында түсінбеушіліктер
туғызды.
2001-2003 жж әзірбайжан-иран қатынасында нақты бір қиындықтардың тууына
қарамастан, екі жақтың жоғарғы деңгейдегі сәйкесінше әрекеттердің арқасында
жағдай реттелді. Қандай жағдай тумасын Президент Г.Алиев Иранмен әрқашан
достық және тату көршілік саясатын ұстанды.
2005 жылдың қаңтарында Әзірбайжан президенті Ильхам Алиев Иранға ресми
сапар жасады. Сапар барысында шекара, қаржы, мәдениет, гидроэнергетика
салаларында бірқатар шарттарға қол қойылды. Иран мен Әзірбайжан арасындағы
келісімдердің жалпы саны жетпістен астам.
Армян-әзірбайжан Таулы Карабах шиеленісі мәселесі бойынша Иран Ислам
Республикасы ең басынан Армения агрессиясына қарсы шықты және бүгінгі
күнге дейін дұрыс және принципиалды позиция ұстануда.
2.3. Әзірбайжан Республикасы – НАТО
Әзірбайжан мен НАТО арасындағы қарым-қатынас 1992 жылы Әзірбайжанның
Солтүстік Атлантикалық Серіктестік Кеңесіне мүше болып қабылдануынан
басталды. 1993 жылы ақпанда Әзірбайжан делегациясы еуропалық қауіпсіздік
мәселесі бойынша НАТО ұйымдастырған Брюссель конференциясына қатысты, бұнда
Әзірбайжандағы қоғамдық-саяси жағдай, Арменияның агрессиясы туралы ақпарат
берілді. Солтүстік Атлантикалық Одақ пен Әзірбайжан арасындағы жоғары
деңгейдегі ынтымақтастық 1994 жылдан басталды. Өзінің 4.05.94ж Брюссельге
сапарында Президент Гейдар Алиев НАТО-ның бұрынғы кеңес Одағы
мемлекеттерімен ынтымақтастықты қарастыратын Бейбітшілік үшін серіктестік
келісіміне қол қойды. Сонымен қатар Әзірбайжан Республикасы 1997 жылы НАТО
құрған Еуроатлантикалық Серіктестік Кеңесі құрылымына мүше болды. Солтүстік
Атлантикалық Серіктестік Кеңесінен айырмашылығы бұл ұйым құрылымы
Бейбітшілік үшін серіктестік шеңберіндегі консультациялар мен
талқылаулардан нақты әрекеттерге көшуді қарастырады.Әзірбайжан мен НАТО
арасындағы әскери саладағы қарым-қатынас 1997 жылдан бері кең қарқын алды.
Сол жылдың өзінде Әзірбайжан осы ұйымның Жоспарлау және Анализ Үрдісі
бағдарламасына қосылды. Әзірбайжан НАТО-ның беделді құрылымы болып
табылатын Парламенттік Ассамблеямен тығыз қарым-қатынаста. 1999 жылы
мамырда НАТО Парламенттік Ассамблеясының Польшадаға сессиясында
Әзірбайжанға бақылаушы статусы берілген болатын.
НАТО Шығысқа жылжуын тездеді. Ресей және Иранның Кавказ
мемлекеттеріне қысымы күшейген сайын, бұл ұйымның Каспий аймағына жақындауы
соншалықты тездетіледі. НАТО әрқашан да оның мүшелерінің инвестициялары мен
экономикалық мүдделері бар жерлерде жүреді. Батысты ығыстырып шығару
Ресейдің де, Иранның да қолынан келмей отыр. Ал прикаспийлік зонаны,
Кавказды әскери әрекеттер театрына айналдыру оларға тиімсіз: бұл жердегі
ықпалынан айырылып қалуы мүмкін
2.4. Каспий аймағы –
Әзірбайжан Республикасының сыртқы саясатының приоритеті ретінде
Каспий мәселесі – посткеңестік кеңістіктегі ең ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz