Орал тауы

Пән: География
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

Ш. Есенов атындағы Каспий Мемлекеттік Технологиялар және

Инжиниринг Университеті

Педагогика және технологиялар институты

«Биология және География» кафедрасы

Реферат

Тақырыбы: Орал тауы

Орындаған: Гео 11-1 тобының студенті

Сатыбалды Б. И.

Тексерген: Джонова З. З

Ақтау 2012ж.

Жоспар

Географиялық орны
Жер бедері мен геологиялық құрылысы
Пайдалы қазбалары
Климаты
Су қоры
Жайық өзеніне толық сипаттама
Табиғат зоналары
Өсімдіктері мен жануарлары
Пайдаланған әдебиет

ОРАЛ ТАУЫ

Географиялық орны

Қазақстанда Орал тауының оңтүстік бөлігі - Мұғалжар тауы орналасқан. Тау Жаманқаланың (Орск) тұсынан басталып, солтүстіктен оңтүстікке қарай созыла орналасқан, ұзындығы - 450 км, ені 30 км, орташа биіктігі 450-500 м. Ең биік нүктелері - Үлкен Боқтыбай (657 м), Айрық (633 м) . Тау Орал тауының жалғасы болып табылады. Ол экзогенді процестер әсерімен мүжіліп, аласарған таулардың қатарына жатады.

Орал алды дөндігі

Каспий маңы ойпатының шығысында орналасып, Орал тауы мен Мұғалжарға дейін созылып жатыр. Оңтүстігінде Үстіртпен шектеседі. Құрылымы жағынан Каспий маңы синеклизасының шығыс жағын қамтиды, мұнда тұз тектоникасының белгілері жиі ұшырасады. Жербедері жағынан төбелі-жонды денудациялық жазық болып табылады, солтүстік, батыс және оңтүстік бағыттарда күрт төмендейді, сондықтан да деңдік (плато) деп аталады. Жайық , Қобда, Елек езендерінің сол жақ салаларымен, ал оңтүстігінде Ойыл, Сағыз, Жем езендерімен және олардың салаларымен тілімделген. Суайырықтың абсолюттік биіктігі дөндіктің солтүстік-шығысындағы 350-300 м керсеткіштен батысы мен оңтүстік-батысында 100-80 м керсеткішке дейін бірте-бірте жайпақтала темендейді. Ембі кетерілімі деп палатын дендіктің оңтүстік белігі жыралармен кертпештене тілімденіп, ойпатты айқын шекара түрінде даралайды. Дөңдік езінің беткі жазықтығында мезозойдың құмтастарынан, саздарынан және әксаздарынан құралған.

Жер бедері мен геологиялық құрылысы

Мұғалжардың пайда болу жолы да, жер бедерінің құрылымы да Орал тауына ұқсас. Одан айырмашылығы шығыс беткейлері көлбеу, батыс беткейлері жарқабақты келеді. Тау батыс, шығыс болып екі жотаға бөлінеді. Оларды Біршоғыр ойысы бөліп жатыр. Мұғалжар - герцин қатпарлануында пайда болған палеозойлық таулы өлке. Олар, негізінен, магмалық, метаморфтанған және ішінара палеозой мен мезозойдың әр кезеңінде нығыздалған шөгінді жыныстардан тұрады. Мұндағы тау қатпарларының тегістелуі Сарыарқаға ұқсас. Оның жер бедерінің қалыптасуына да жыныстардың жас шағының құрамы мен эрозиялык, денудациялық процестер әсер еткен. Батыс Мұғалжар таудың бас жотасы саналады. Ол солтүстіктен оңтүстікке карай биіктей беретін тау тізбегі. Айрық пен Үлкен Боқтыбай тұсында едәуір биік көрінеді. Одан оңтүстікке карай біраз аласарады да, Жамантау тұсында Атжақсы өзенінің жоғарғы ағысында тік жар болып бітеді. Таудың бұл бөлігі порфирит, кварцит, девонның кристалды тақтатасы, әктас , карбон мен пермнің құмтастары сияқты жыныстардан түзілген. Батыс Мұғалжардың биік шыңдары осы жыныстардың ең қатты шөгінділерінен түзілген. Шығыс Мұғалжар батыс бөлігіне қарағанда тұтас көрінбейді, жеке-жеке аласа таулардан түрады. Және оңтүстікке ұзаған сайын аласарып, қырқа, жалдарға үласады. Бұл Сарыарқаға ұқсас толқынды кырат болып көрінеді. Ол кембрийге дейінгі кристалды тақтатастан, порфириттен, диабаздан, т. б. жанартаулы жыныстардан, силурдың метаморфтанған тақтатасынан түзілген.

Пайдалы қазбалары

Мұғалжар тауының қойнауы никель , кобальт , хромит , мыс , қара және сирек металға бай. Кемпірсай өңірінде Хромиттау , Никельтау кен орындары ашылған. Біршоғыр бойында көмір кені бар. Осы маңдағы бор дәуірінің аяғында пайда болған мергельді әктас цемент өндірісіне пайдаланылады. Оңтүстік Мұғалжар құмынан шыны жасалады.

Климаты

Климаты құрғақ, континенталды, өзімен іргелес Жазықтарға ұқсайды. Дегенмен аласа болғанымен тау жүйесі ауа қозғалысын бөгеп, өз маңын 1°-2°С-ка болса да салқындатып тұрады. Жылдық жауын-шашынның орташа мөлшері 300 мм. Жазы ыстық, кейде 38°С -қа дейін көтеріледі. Қысы боранды, аязды, кейде -40°С-қа дейін төмендейді. Мұғалжар тауынан соғатын суық жел бар, кейде ол дауылға ұласады.

Су қоры

Мұғалжар өңірінің климатының құрғақтылығына ондағы жер беті суларының тапшылығы әсер етеді. Таудан бірқатар өзендер ( Жем , Ырғыз , Ор , Тобыл , Талды ) ағып шығады. Бірақ олардың көбі су қорын қар суынан жинайды да, жазда тез тартылып қалады. Керісінше, онда жер асты суының мол қоры табылған. Қазір ауыз су есебінде де, шаруашылық үшін де жер асты суы пайдаланылады. Ал Орал тауынан ағатын өзендерді айтар болсақ, олар Уса, Печора, Кама, Тобыл, Уфа, Еділ жәнеде Қазақстан территориясынан Жайық өзені ағады.

Жайық өзеніне толық сипаттама

Оңтүстік Орал тауы және Каспий ойпаты, Ресей Федерациясының Башқортостан Республикасы, Челябі, Орынбор және Қазақстанның Батыс Қазақстан, Атырау облыстары жерінен ағып, Атырау қаласы тұсында Каспий теңізіне құяды. Жалпы ұзындығы 2428 км, су жиналатын алабының ауданы 237 мың км2, Қазақстан жеріндегі ұзындығы 1084 км. Орал тау жотасынан басталып, жоғарғы бөлігінде Оңтүстік Оралдың шығыс беткейін бойлай тар аңғармен ағып, Верхнеуральск қаласынан төмен қарай жазықпен ағады. Магнитогорск металлургия комбинатын сумен қамтамасыз ету үшін қала маңында бөген салынған. Бөгеннен төмен қарай өзеннің жағасы жарқабақ, арнасында қайраңдар бар. Ресей жеріндегі Орск қаласына дейінгі бөлігінде Жайыққа оң жағынан Таналық, сол жағынан Ор салалары құяды. Орск қаласынан төменде өзен батысқа бұрылып, Губерли шатқалымен (ұзындығы 45 км) өтеді. Жазық даламен ағатын тұсында сол