Меншікке қол сұғылмаушылық

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

I.Кіріспе ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1-тарау.Меншік құқығының жалпы сипаттамасы
1.1 Қоғамдағы меншіктің
түсінігі,маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5

1.2. Мемлекеттiк меншiк
құқығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .6
1.3. Меншік құқығы мен өзге де заттық құқықтардың
тоқтатылуы ... ... ... ... ..8
2-тарау.Меншік құқығына және өзге де заттық құқықтарға ие болу
2.1.Меншікке қол сұғылмаушылық
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.2. Иесiз қалған заттардың
ұғымы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .1
3
2.3. Меншік құқығы мен өзге де заттық құқықтарды
қорғау ... ... ... ... ... ... ...1 4
III.Қорытынды ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..30

Кіріспе

Меншiк құқығы дегенiмiз субъектiнiң заң құжаттары арқылы танылатын
және қорғалатын өзiне тиесiлi мүлiктi өз қалауынша иелену, пайдалану және
оған билiк ету құқығы.
Меншiк құқығы мәмiле жасалған кезде болған барлық жүктемелерiмен басқа
адамға берiледi. Меншiк иесiнiң өз мүлкiн иелену, пайдалану және оған билiк
ету құқығы болады.
Иелену құқығы дегенiмiз мүлiктi iс жүзiнде иеленудi жүзеге асыруды заң
жүзiнде қамтамасыз ету.
Пайдалану құқығы дегенiмiз мүлiктен оның пайдалы табиғи қасиеттерiн алудың,
сондай-ақ одан пайда табудың заң жүзiнде қамтамасыз етiлуi. Пайда кiрiс,
өсiм, жемiс, төл алу және өзге нысандарында болуы мүмкiн.
Билiк ету құқығы дегенiмiз мүлiктiң заң жүзiндегi тағдырын белгiлеудiң
заңмен қамтамасыз етiлуi.
Қазақстан қоғамының орнықты дамуы үшін әлеуметтік-экономикалық маңызы бар,
оны иелену және (немесе), пайдалану және (немесе) оған билік ету Қазақстан
Республикасының ұлттық қауіпсіздігінің жай-күйіне әсер ететін мүлік
стратегиялық объект болып табылады.
Стратегиялық объектілерге: магистральдық темір жол желілері; магистральдық
мұнай құбырлары; магистральдық газ құбырлары; ұлттық электр тораптары;
магистральдық байланыс желілері; ұлттық почта тораптары; халықаралық
әуежайлар; халықаралық маңызды мәртебесі бар теңіз порттары; әуе қозғалысын
басқару жүйесінің аэронавигациялық құрылғылары; кемелердің қауіпсіз жүзуін
реттейтін және оған кепілдік беретін құрылғылар мен навигациялық белгілер;
атом энергиясын пайдаланатын объектілер; ғарыш саласының объектілері; су
шаруашылығы құрылыстары; ортақ пайдаланудағы автомобиль жолдары; сондай-ақ
меншігінде стратегиялық объектілер бар заңды тұлғалар акцияларының
пакеттері (қатысу үлестері, пайлары), меншігінде стратегиялық объектілер
бар жеке және заңды тұлғалардың шешімдерін тікелей немесе жанама айқындауға
немесе қабылдайтын шешімдеріне ықпал етуге мүмкіндігі бар заңды тұлғалар
акцияларының пакеттері (қатысу үлестері, пайлары) жатқызылуы мүмкін.
Жеке меншiк азаматтардың және мемлекеттiк емес заңды тұлғалар мен олардың
бiрлестiктерiнiң меншiгi ретiнде көрiнедi.
Заң құжаттарына сәйкес азаматтарға немесе заңды тұлғаларға тиесiлi бола
алмайтын жекелеген мүлiк түрлерiнен басқа кез келген мүлiк жеке меншiкте
болуы мүмкiн.
Жеке меншiкте болатын мүлiктiң саны мен құны шектелмейдi.
Мемлекеттiк меншiк республикалық және коммуналдық меншiк түрiнде көрiнедi.
Республикалық меншiк мемлекеттік қазынадан және заң құжаттарына сәйкес
мемлекеттiк республикалық заңды тұлғаларға бекiтiлiп берiлген мүлiктен
тұрады.
3
Республикалық бюджеттiң қаражаты, алтын валюта қоры және алмас қоры,
мемлекеттiк меншiктiң Азаматтық Кодекстiң 193-бабында аталған объектiлерi
және мемлекеттiк заңды тұлғаларға бекiтiлiп берiлмеген өзге де мемлекеттiк
мүлiк Қазақстан Республикасының мемлекеттiк қазынасын құрайды.
Егер шартта немесе заңдарда өзгеше көзделмесе, жаңа затқа меншiк құқығы оны
дайындаған немесе жасаған тұлғаға тиедi.
Мүлiктi пайдалану нәтижесiнде алынған жемiстерге, өнiмге, табысқа меншiк
құқығы осы Кодекстiң 123-бабына сәйкес алынады.
Меншiк иесi бар мүлiкке меншiк құқығына басқа адам сатып алу-сату,
айырбастау, сыйға тарту немесе осы мүлiктi иелiктен айыру туралы өзге
мәмiленiң негiзiнде ие болуы мүмкiн.
Азамат қайтыс болған ретте оған тиесiлi мүлiкке меншiк құқығы өсиетке
немесе заңға сәйкес мұрагерлiк бойынша басқа адамдарға көшедi.
Заңды тұлға қайта ұйымдастырылған ретте оған тиесiлi мүлiкке меншiк құқығы
қайта құрылған заңды тұлғаның құқықты мирасқорларына заңды тұлғаларға
көшедi (Азаматтық Кодекстiң 46-бабы). Иелiктен айырылған заттардың
кездейсоқ жойылу немесе кездейсоқ бүлiну қаупi, егер заң құжаттарында
немесе шартта өзгеше белгiленбесе, сатып алушыда меншiк құқығы пайда
болумен бiр мезгiлде соған көшедi.
Егер иелiктен айырушы адам заттарды беру мерзiмiнiң өткiзiлiп жiберiлуiне
кiнәлi болса немесе сатып алушы оларды қабылдау мерзiмiнiң өткiзiлiп
жiберiлуiне кiнәлi болса, кездейсоқ жойылу немесе кездейсоқ бүлiну қаупi
мерзiмiн өткiзiп жiберген тарап көтередi.
Жеке меншiк азаматтардың және мемлекеттiк емес заңды тұлғалар мен олардың
бiрлестiктерiнiң меншiгi ретiнде көрiнедi.
Заң құжаттарына сәйкес азаматтарға немесе заңды тұлғаларға тиесiлi бола
алмайтын жекелеген мүлiк түрлерiнен басқа кез келген мүлiк жеке меншiкте
болуы мүмкiн.
Жеке меншiкте болатын мүлiктiң саны мен құны шектелмейдi.
Меншiк. Саяси-экономикалық мақынада. Бұл қндiрiс процесiндегi адамдар
арасындағы күрделi шаруашылық қарым-қатынастар. Қандай да бiр материалдық
игiлiктi өндiру – адамдардың өз қажетiне қарай табиғат байлығы мен
энергияны иемдену болып табылады. Меншiк қатынастары: а) иемдену; б)
материалдық ресурстарды тиiмiдi пайдалану; в) оларды жүзеге асырудың
экономикалық сипатын анықтау процесiндегi қарым-қатынастарды қамтиды.
Меншiк дегенiмiз – өндiрiс құрал-жабдықтарын және өндiрiлген өнiмдердi
иемденуге байланысты адамдар арасында туындайтын қоғамдық қатынастар. Ол
адам және заттың арасындағы қарым-қатынас емес, адамдар арасындағы
қатынастар болып табылады.

4
1-тарау.Меншік құқығының жалпы сипаттамасы
1.1.Қоғамдағы меншіктің түсінігі,маңызы
Меншiк құқығы дегенiмiз субъектiнiң заң құжаттары арқылы танылатын
және қорғалатын өзiне тиесiлi мүлiктi өз қалауынша иелену, пайдалану және
оған билiк ету құқығы.
Меншiк құқығы мәмiле жасалған кезде болған барлық жүктемелерiмен басқа
адамға берiледi. Меншiк иесiнiң өз мүлкiн иелену, пайдалану және оған билiк
ету құқығы болады.
Иелену құқығы дегенiмiз мүлiктi iс жүзiнде иеленудi жүзеге асыруды заң
жүзiнде қамтамасыз ету.
Пайдалану құқығы дегенiмiз мүлiктен оның пайдалы табиғи қасиеттерiн алудың,
сондай-ақ одан пайда табудың заң жүзiнде қамтамасыз етiлуi. Пайда кiрiс,
өсiм, жемiс, төл алу және өзге нысандарында болуы мүмкiн.
Билiк ету құқығы дегенiмiз мүлiктiң заң жүзiндегi тағдырын белгiлеудiң
заңмен қамтамасыз етiлуi.
Меншiк иесi өзiне тиесiлi мүлiкке қатысты өз қалауы бойынша кез
келген әрекеттер жасауға, соның iшiнде бұл мүлiктi басқа адамдардың
меншiгiне берiп, иелiгiнен шығаруға, өзi меншiк иесi болып қала отырып,
оларға мүлiктi иелену, пайдалану және оған билiк ету жөнiндегi өз
өкiлеттiгiн тапсыруға, мүлiктi кепiлге беруге және оған басқа да әдiстермен
ауыртпалық түсiруге, оларға өзгеше түрде билiк етуге құқылы.¹
Меншiк иесiнiң өз өкiлеттiгiн жүзеге асыруы басқа тұлғалар мен мемлекеттiң
құқықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерiн бұзбауға тиiс. Құқықтар мен
заңды мүдделердi бұзушылық басқа нысандарымен қатар, меншiк иесiнiң өзiнiң
монополиялық және өзге де басымдық жағдайын пайдаланып қиянат жасауынан
көрiнуi мүмкiн.
Меншiк иесi өз құқықтарын жүзеге асырған кезде азаматтардың денсаулығы мен
айналадағы ортаға келтiрiлуi мүмкiн зардаптарға жол бермеу шараларын
қолдануға мiндеттi.
Меншiк құқығының мерзiмi шексiз. Мүлiкке меншiк құқығы Азаматтық Кодексте
көзделген негiздер бойынша ғана ықтиярсыз тоқтатылуы мүмкiн.
Заң құжаттарында көзделген реттерде, жағдайлар мен шектерде меншiк иесi өз
мүлкiн басқа адамдардың шектеулi түрде пайдалануына жол беруге мiндеттi.
Меншiк иесi, егер заң құжаттарында немесе шартта өзгеше көзделмесе, өзiне
тиесiлi мүлiктi күтiп ұстау ауыртпалығын көтередi және бiржақты тәртiппен
мұндай ауыртпалықты үшiншi жаққа ауыстыра алмайды.
Егер мүлiк заңды түрде үшiншi жақтарда болса, олардың бөтен адамның мүлкiн
күтiп ұстауға жұмсаған шығындарын, егер шартта өзгеше көзделмесе, меншiк
иесi өтеуге тиiс.
Затты күтiмсiз және заңсыз ұстаған адамға мүлiктi күтiп ұстауға жұмсаған
шығындары өтелмейдi (Азаматтық Кодекстiң 263-бабы).[1]

1.2. Мемлекеттiк меншiк құқығы

Мемлекеттiк меншiк республикалық және коммуналдық меншiк түрiнде көрiнедi.

Республикалық меншiк мемлекеттік қазынадан және заң құжаттарына сәйкес
мемлекеттiк республикалық заңды тұлғаларға бекiтiлiп берiлген мүлiктен
тұрады.
Республикалық бюджеттiң қаражаты, алтын валюта қоры және алмас қоры,
мемлекеттiк меншiктiң осы Кодекстiң 193-бабында аталған объектiлерi және
мемлекеттiк заңды тұлғаларға бекiтiлiп берiлмеген өзге де мемлекеттiк мүлiк
Қазақстан Республикасының мемлекеттiк қазынасын құрайды.
Коммуналдық меншiк жергiлiктi қазынадан және заң құжаттарына сәйкес
коммуналдық заңды тұлғаларға бекiтiлiп берiлген мүлiктен тұрады.
Жергiлiктi бюджет қаражаты және мемлекеттiк заңды тұлғаларға бекiтiлiп
берiлмеген өзге де коммуналдық мүлiк жергiлiктi қазынаны құрайды.
Коммуналдық меншік жергілікті мемлекеттік басқару деңгейлері бойынша
облыстық (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) және аудандық
(облыстық маңызы бар қалалардың) меншік болып бөлінеді.
Мемлекеттiк меншiктегi мүлiк мемлекеттiк заңды тұлғаларға шаруашылық
жүргiзу немесе оралымды басқару құқығымен бекiтiлiп берiлуi мүмкiн.
Жекелеген мемлекеттік мекемелердің иелігіндегі мемлекеттік мүліктің
құқықтық режимінің ерекшеліктері заң актілерімен белгіленеді.
Мемлекеттiк мүлiктi мемлекеттiк меншiктiң бір түрiнен екiншiсiне беру
Қазақстан Республикасының Yкiметi белгілейтін тәртiппен жүзеге асырылады.
Мүлікті жеке меншіктен мемлекеттік меншікке ерікті және өтеусіз беру
Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен жүзеге асырылады.
Коммуналдық меншіктегі мүлікті жергілікті мемлекеттік басқарудың бір
деңгейінен екінші деңгейіне беру Қазақстан Республикасындағы жергілікті
мемлекеттік басқару туралы заңнамалық актілерде айқындалған тәртіппен
жүзеге асырылады.

Жер, оның қойнауы, су, өсiмдiк және жануарлар дүниесi, басқа да табиғи
ресурстар мемлекеттiк меншiкте болады. Жер заң актiлерiнде белгiленген
негiздерде, шарттар мен шектерде жеке меншiкте болуы да мүмкiн.
Қазақстан қоғамының орнықты дамуы үшін әлеуметтік-экономикалық маңызы бар,
оны иелену және (немесе), пайдалану және (немесе) оған билік ету Қазақстан
Республикасының ұлттық қауіпсіздігінің жай-күйіне әсер ететін мүлік
стратегиялық объект болып табылады.²
Стратегиялық объектілерге: магистральдық темір жол желілері; магистральдық
мұнай құбырлары; магистральдық газ құбырлары; ұлттық электр тораптары;
магистральдық байланыс желілері; ұлттық почта тораптары; халықаралық
әуежайлар; халықаралық маңызды мәртебесі бар теңіз порттары; әуе қозғалысын
басқару жүйесінің аэронавигациялық құрылғылары; кемелердің қауіпсіз жүзуін
реттейтін және оған кепілдік беретін құрылғылар мен навигациялық белгілер;
атом энергиясын пайдаланатын объектілер; ғарыш саласының объектілері; су
шаруашылығы құрылыстары; ортақ пайдаланудағы автомобиль жолдары; сондай-ақ
меншігінде стратегиялық объектілер бар заңды тұлғалар акцияларының
пакеттері (қатысу үлестері, пайлары), меншігінде стратегиялық объектілер
бар жеке және заңды тұлғалардың шешімдерін тікелей немесе жанама айқындауға
немесе қабылдайтын шешімдеріне ықпал етуге мүмкіндігі бар заңды тұлғалар
акцияларының пакеттері (қатысу үлестері, пайлары) жатқызылуы мүмкін.
Стратегиялық объектілер Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне
сәйкес мемлекеттік және жеке меншікте болуы мүмкін.
Стратегиялық объектілерге үшінші тұлғалардың құқықтарымен ауыртпалық салу
не оларды иеліктен шығару Қазақстан Республикасы Үкіметінің рұқсат беру
туралы шешімі негізінде және Қазақстан Республикасы Үкіметі белгілейтін
тәртіппен мүмкін болады.
Стратегиялық объектілер жеке меншікте болған жағдайда және оның меншік
иесінің объектіні сату ниеті болса, Қазақстан Республикасының Үкіметі,
сондай-ақ оның шешімі бойынша ұлттық басқарушы холдинг стратегиялық
объектілерді нарықтық құны бойынша сатып алудың басым құқықтарына ие
болады.
Стратегиялық объектінің нарықтық құны бағалау қызметі туралы заңнамаға
сәйкес айқындалады.
Стратегиялық объектілерді сатып алудың басым құқықтарын пайдалану тәртібін
Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.

6
Егер стратегиялық объектінің меншік иесі осы баптың 3 және 4-тармақтарының
талаптарын бұзса, мұндай мәмілелер оларды жасаған сәтінен бастап жарамсыз
деп танылады.[2]
Тұрғын үйге меншiк құқығы мен өзге де заттық құқықтар-тұрғын үйге меншiк
құқығы мен өзге де заттық құқықтарды жүзеге асыру ерекшелiктерi тұрғын үй
заңдарымен реттеледi.
Меншiк құқығымен қатар заттық құқықтарға:
1) жердi пайдалану құқығы;
2) шаруашылық жүргiзу құқығы;
3) оралымды басқару құқығы;
4) осы Кодексте немесе өзге заң актiлерiнде көзделген басқа да заттық
құқықтар.
Заттық құқықтарға, егер заңдарда өзгеше көзделмесе немесе осы заттық
құқықтың табиғатына қайшы келмесе, меншiк құқығы туралы нормалар
қолданылады.
Егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде өзгеше көзделмесе,
мүлікке меншік құқығының басқа тұлғаға ауысуы осы мүлікке басқа да заттық
құқықты тоқтату үшін негіз болып табылмайды.

1.3. Меншік құқығы мен өзге де заттық құқықтардың тоқтатылуы

Меншiк құқығы меншiк иесi өз мүлкiн басқа адамдарға берген, меншiк
иесi меншiк құқығынан бас тартқан, мүлiк қираған немесе жойылған және заң
құжаттарында көзделген өзге де реттерде мүлiкке меншiк құқығынан айрылған
жағдайда тоқтатылады.
Мүлiктi меншiк иесiнен ықтиярсыз алып қоюға жол берiлмейдi, бұған мына
реттер:
1) меншiк иесiнiң мiндеттемелерi бойынша мүлiкке өндiрiлiп алынған ақы
айналымға түскен;
2) заң құжаттарына сәйкес белгiлi бiр адамға тиесiлi бола алмайтын мүлiктi
ықтиярсыз иелiктен айырған;
3) реквизицияланған;
4) тәркiлеген;
5) жер учаскесiн алып қоюға байланысты қозғалмайтын мүлiктi иелiктен
айырған;
5) күтiмсiз ұсталған мәдени немесе тарихи қазыналар сатып алынған реттер;
7) осы Кодексте көзделген өзге де реттер кiрмейдi.
Мемлекеттік меншіктегі мүлік:
1) азаматтар мен заңды тұлғаларға жекешелендіру туралы заңнамалық актілерде
көзделген жағдайларда, шарттарда және тәртіппен;
2) мемлекеттік меншік объектілерін заңды тұлғалардың жарғылық капиталдарын
төлеуге (қалыптастыруға немесе ұлғайтуға) беру арқылы;
3) Қазақстан Республикасының заңдарында тікелей көзделген өзге де
жағдайларда иеліктен шығарылып, жеке меншікке беріледі.
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тек мемлекеттік
меншікте ғана болатын мүлік, сондай-ақ мемлекеттік меншіктегі және
Қазақстан Республикасы Президентінің актілеріне сәйкес иеліктен шығаруға
жатпайтын мүлік иеліктен шығару объектісі бола алмайды.
Азаматтар мен заңды тұлғалардың жеке меншiгiндегi мүлiктi мемлекеттiк
меншiкке айналдыру туралы Қазақстан Республикасының Заңы қабылданған ретте
(ұлт меншiгiне алу) Азаматтық Кодекстiң 266-бабында белгiленген тәртiп
бойынша оларға шығындары өтеледi.
Азамат немесе заңды тұлға өзiне тиесiлi мүлiкке меншiк құқығынан бас тарта
алады, бұл жөнiнде ол жариялайды, не бұл мүлiкке қандай да болсын
құқықтарын сақтау ниетiнсiз өзiнiң мүлiктi иеленуден, пайдаланудан және
оған билiк етуден шеттейтiнiн айқын дәлелдейтiн басқа да әрекеттер жасайды.

Меншiк құқығынан бас тарту осы мүлiкке басқа тұлға меншiк құқығын алған
кезге дейiн тиiстi мүлiкке қатысты меншiк иесiнiң құқықтары мен мiндеттерiн
тоқтатуға әкелiп соқтырмайды.³
Меншiк иесiнiң мiндеттемелерi бойынша мүлiктен ақы өндiрiп алу, егер
шартта өзгеше көзделмесе, сот тәртiбiмен жүргiзiледi.
8
Мүлкi реквизицияланған адам реквизиция жүргiзуге байланысты жағдайлар
тоқтатылған кезде сақталған мүлiктi өзiне қайтарып берудi сот арқылы талап
етуге құқылы.[3]

Заң құжаттарында көзделген реттерде мүлiк меншiк иесiнен жасаған қылмысы
немесе өзге де құқық бұзушылығы үшiн санкция түрiнде сот тәртiбiмен тегiн
алынуы мүмкiн (тәркiлеу).
Мемлекеттiк органның меншiк иесiнен мүлiктi алып қоюға тiкелей
бағытталмаған шешiмiне, соның iшiнде меншiк иесiне тиесiлi үй, өзге де қора-
қопсы, құрылыстар немесе өсiмдiктер бар жер учаскесiн алып қою туралы
шешiмiне байланысты қозғалмайтын мүлiкке меншiк құқығының заң құжаттарымен
белгiленген реттер мен тәртiп бойынша ғана меншiк иесiне құны тең мүлiк
берiп және өзге де келтiрiлген залалдарын өтей отырып немесе меншiк
құқығының тоқтатылуынан келтiрiлген залалдарын толық көлемiнде өтей отырып
тоқтатылуына жол берiледi.
Меншiк иесi меншiк құқығын тоқтатуға әкелiп соқтыратын шешiммен келiспеген
жағдайда оны дау сот тәртiбiмен шешiлгенге дейiн жүзеге асыруға болмайды.
Дауды қарау кезiнде меншiк иесiне келтiрiлген залалдарды өтеудiң барлық
мәселелерi де шешiледi.
Осы баптың ережелерi мемлекеттiк органның мүлiк орналасқан тау
баурайларын, су айдыны учаскелерiн және басқа учаскелердi алып қою туралы
шешiмiне байланысты тиiсiнше қозғалмайтын мүлiкке меншiк құқығы тоқтатылған
кезде қолданылады.
Заңдарға сәйкес ерекше бағалы әрi мемлекет қорғайтын мәдени және тарихи
қазыналарға жатқызылған заттардың меншiк иесi бұл қазыналарды күтiп
ұстамай, бұл олардың өз мәнiн жоғалту қатерiн төндiрген реттерде мұндай
қазыналарды мемлекет меншiк иесiнен сот шешiмi бойынша сатып алу немесе
жария саудаға салып сату арқылы алуы мүмкiн.
Мәдени қазыналар сатып алынған кезде меншiк иесiне тараптардың келiсуiмен,
ал дау туған ретте сот белгiлеген мөлшерде олардың құны өтеледi. Жария
саудаға салып сатқан кезде меншiк иесi сатудан түскен сома сауданы өткiзу
шығындары шегерiлiп берiледi.
Меншiк құқығы тоқтатылған кезде мүлiк оның нарықтық құны негiзге алына
отырып бағаланады.
Меншiк иесi емес адамның заттық құқықтары Азаматтық Кодекстiң 249-257-
баптарында белгiленген ережелер бойынша, сондай-ақ заң құжаттарында, заңды
тұлғаның жарғысында немесе меншiк иесiнiң мүлiк иесiмен жасасқан шартында
белгiленген тәртiп бойынша меншiк иесiнiң шешiмiмен тоқтатылады.

2-тарау. 219-бап. Ортақ бiрлескен меншiк түсінігі
1. Ортақ бiрлескен меншiк:
1) ерлi-зайыптылардың ортақ меншiгi;
2) шаруа қожалығы мүшелерiнiң ортақ меншiгi;
3) жекешелендiрiлген тұрғын үйге ортақ меншiк түрiнде болады.
2. Заң құжаттарында ортақ бiрлескен меншiктiң басқа да түрлерi көзделуi
мүмкiн.
3. Ортақ бiрлескен меншiк, егер оған қатысушылар арасындағы шартта өзгеше
көзделмесе, тағайындалады және қолдануда болады.
Ескерту. 219-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының
2007.01.12. N 225 Заңымен.

220-бап. Бiрлескен меншiктегi мүлiктi иелену, пайдалану және оған билiк ету
1. Бiрлескен меншiкке қатысушылар, егер олардың арасындағы келiсiмде өзгеше
көзделмесе, ортақ мүлiктi бiрлесiп иеленедi және пайдаланады.
2. Мүлiкке билiк ету жөнiндегi мәмiленi қатысушылардың қайсысы жасағанына
қарамастан бiрлескен меншiктегi мүлiкке билiк ету барлық қатысушылардың
келiсiмi бойынша жүзеге асырылады.
3. Егер барлық қатысушылардың келiсiмiнен өзгеше туындамайтын болса,
бiрлескен меншiкке қатысушылардың әрқайсысы ортақ мүлiкке билiк ету жөнiнде
мәмiлелер жасасуға құқылы. Бiрлескен меншiкке қатысушылардың бiреуi ортақ
мүлiкке билiк етуге байланысты жасаған мәмiле басқа қатысушылардың талап
етуiмен мәмiле жасаған қатысушының қажеттi өкiлеттiгi болмады деген
себеппен мәмiледегi екiншi тарап бұл жөнiнде бiлгенi немесе көпе-көрiнеу
бiлуге тиiс болғандығы дәлелденген ретте ғана жарамсыз деп танылуы мүмкiн.
Нотариаттың куәландыруын немесе мемлекеттiк тiркеудi керек ететiн мәмiлелер
жасасу кезiнде бiрлескен мүлiкке басқа қатысушылардың мәмiле жасауға
келiсiмi нотариалдық тәртiппен расталуға тиiс.
4. Егер осы Кодексте немесе өзге де заң құжаттарында бiрлескен меншiктiң
жекелеген түрлерi үшiн өзгеше белгiленбесе, осы баптың 1-3-тармақтары
қолданылады.

221-бап. Бiрлескен меншiктегi мүлiктi бөлу және одан үлестi бөлiп шығару
1. Ортақ меншiктi бiрлескен меншiкке қатысушылар арасында бөлу, сондай-ақ
олардың бiреуiнiң үлесiн бөлiп шығару қатысушылардың әрқайсысының ортақ
мүлiкке құқығындағы үлесi алдын ала анықталған жағдайда ғана жүзеге
асырылуы мүмкiн.
2. Ортақ мүлiктi бөлу және одан үлестi бөлiп шығару кезiнде, егер заң
актiлерiмен немесе қатысушылардың келiсiмiнде өзгеше көзделмесе, олардың
үлестерi тең деп танылады.
3. Ортақ мүлiктi бөлу және одан үлестi бөлiп шығару негiздерi мен тәртiбi
осы Кодекстiң 218-бабының ережелерiмен белгiленедi, өйткенi ол осы

Кодекспен, басқа да заң құжаттарымен бiрлескен меншiктiң жекелеген түрлерi
үшiн өзгеше белгiленбеген және бiрлескен меншiкке қатысушылар
қатынастарының мәнiнен туындамайды.
Ескерту. 221-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының
1998.03.02. N 211 Заңымен.

222-бап. Ортақ мүлiктегi үлестен ақы өндiрiп алу
1. Үлестi немесе бiрлескен меншiкке қатысушыға несие берушi қатысушыда
басқа мүлiк жеткiлiксiз болған жағдайда борышқордың ортақ мүлiктегi үлесiн
одан ақы өндiрiп алу үшiн бөлiп беру туралы талап қоюға құқылы.
2. Ортақ меншiктiң өзге қатысушылары борышқордың үлесiн сатып алудан бас
тартқан реттерде несие берушi борышқордың ортақ меншiк құқығындағы үлесiн
жария саудаға салу жолымен осы үлестен сот арқылы ақы өндiрiп алуға талап
етуге құқылы.
3. Егер мұндай жағдайда үлестi заттай бөлiп шығару мүмкiн болмаса, не
үлестi немесе бiрлескен меншiктiң қалған қатысушылары бұған қарсылық
бiлдiрсе, несие берушi борышқордан өз үлесiн ортақ меншiктiң өзге
қатысушыларына осы үлестi нарықтық құнына сәйкес бағамен сатып, сатудан
түскен қаражатты борышты өтеуге салуды талап етуге құқылы.

223-бап. Ерлi-зайыптылардың ортақ меншiгi
1. Ерлi-зайыптылардың некеде тұрған кезде жинаған мүлкi, егер бұл мүлiк
ерлi-зайыптылардың үлестi меншiгi болатыны, не олардың әрқайсысына тиесiлi
немесе меншiк құқығында тиiстi бөлiктерде ерлi-зайыптылардың әрқайсысына
тиесiлi екенi олардың арасындағы шартта көзделмесе, олардың бiрлескен
меншiгi болып табылады.
2. Ерлi-зайыптылардың некеге тұрғанға дейiн тиесiлi болған, сондай-ақ
олардың некеде тұрған кезiнде сыйға тартылған немесе мұрагерлiк тәртiппен
алған мүлкi олардың әрқайсысының меншiгi болып табылады.
Қымбат бағалы және басқа әсемдiк заттарын қоспағанда, жеке пайдаланудағы
заттар (киiм-кешек, аяқ киiм және т.б.), некеде тұрған кезде ерлi-
зайыптылардың ортақ қаражатына сатып алынғанымен, оларды пайдаланған
жұбайдың меншiгi деп танылады.
Егер некеде тұрған кезде ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiнiң есебiнен сол
мүлiктiң құнын едәуiр арттырған қаражат жұмсалғаны (күрделi жөндеу, қайта
жаңғырту, қайта жабдықтау және т.б.) анықталса, ерлi-зайыптылардың
әрқайсысының мүлкi олардың бiрлескен меншiгi деп танылуы мүмкiн.
3. Ерлi-зайыптылардың бiрiнiң мiндеттемелерi бойынша жаза өз меншiгiндегi
мүлiкке ғана, сондай-ақ бұл мүлiктi бөлiсу кезiнде ерлi-зайыптылардың
бiрiне тиесiлi болатын ортақ мүлкiндегi өз үлесiне ғана қолданылуы мүмкiн.
4. Ерлi-зайыптылардың ортақ бiрлескен меншiк құқықтарының ерекшелiктерi
Қазақстан Республикасының неке және отбасы туралы заңдарымен белгiленедi.
10
2.2. Иесiз қалған заттардың түсінігі

Меншiк иесi жоқ немесе меншiк иесi белгiсiз зат не меншiк иесi оның меншiк
құқығынан бас тартқан зат иесiз болып табылады.
Егер меншiк иесi бас тартқан заттарға меншiк құқығын алу туралы (Азаматтық
Кодекстiң 243-бабы), олжа туралы (осы Кодекстiң 245-бабы), қараусыз
жануарлар туралы (осы Кодекстiң 246-бабы) және қазына (осы Кодекстiң 247-
бабы) туралы ережелер терiске шығармаса, иелену көнелiгiне (осы Кодекстiң
240-бабы) сәйкес иесiз қозғалмалы заттарға меншiк құқығы алынуы мүмкiн.
Иесiз қозғалмайтын заттарды олар табылған аумақтағы қаладағы аудан,
облыстық, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл (село), ауылдық (селолық)
округ әкiмi аппаратының мәлiмдеуi бойынша қозғалмайтын мүлiктi мемлекеттiк
тiркеудi жүзеге асыратын орган есепке алады. Коммуналдық меншiктi басқаруға
уәкiлдiк берiлген орган иесiз қозғалмайтын заттарды есепке алған күннен
бастап бiр жыл өткеннен кейiн бұл затты коммуналдық меншiкке түстi деп тану
туралы талап қойып сотқа жүгiне алады.
Коммуналдық меншiкке түскен мүлiктi есепке алу, сақтау, бағалау, одан әрі
пайдалану және сату жөнiндегi жұмыстарды ұйымдастыруды коммуналдық меншiктi
басқаруға уәкiлеттi орган жүзеге асырады.
Мемлекеттiк меншiкке түскен мүлiктi есепке алу, сақтау, бағалау, одан әрі
пайдалану және сату тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
[2.3.]
Сот шешiмi бойынша коммуналдық меншiкке түстi деп танылмаған иесiз
қозғалмайтын зат оны тастап кеткен меншiк иесiнiң иелiгiне, пайдалануына
және билiк етуiне қайта қабылдануы, не иелену мерзiмiне орай (Азаматтық
Кодекстiң 240-бабы) меншiкке алынуы мүмкiн.
Меншiк иесi тастаған немесе оларға меншiк құқығынан бас тарту мақсатымен
өзгеше түрде қалдырып кеткен жылжымалы заттар (тасталған заттар) осы баптың
2-тармағында көзделген тәртiппен басқа адамдардың өз меншiгiне айналдырылуы
мүмкiн.
Меншiгiнде, иелiгiнде немесе пайдалануында құны жиырма айлық есептiк
көрсеткiшке сәйкес сомадан көрiнеу төмен тасталған мүлiк не тасталған
металл сынықтары, жарамсыз өнiм жатқан жер учаскесi бар адамның ол заттарды
пайдалануға кiрiсiп немесе осы заттарды меншiгiне қаратқандығына куә
болатын өзге де iс-әрекет жасап, оларды өз меншiгiне айналдыруға құқығы
бар.
Басқа тасталған заттар, егер осы адамның арызы бойынша оларды сот иесiз деп
таныса, оларды иеленуге кiрiскен тұлғаның меншiгiне кiредi.
Заңдарда белгiленген тәртiппен осындай мақсаттарға арнап бөлiнбеген жер
учаскесiнде салынған, сондай-ақ қажеттi рұқсат алынбай салынған тұрғын үй,
басқа қора-қопсы, құрылыс, немесе өзге де қозғалмайтын мүлiк өз бетiмен
салынған құрылыс болып табылады.

11
Өз бетiмен құрылыс салуды жүзеге асырған адам оған меншiк құқығын алмайды.
Оның құрылысқа билiк етуге - сатуға, сыйға тартуға, жалға беруге, басқа да
мәмiлелер жасауға - құқығы жоқ.
Өз бетiмен салынған құрылыс, осы баптың 3 және 4-тармақтарында көзделгеннен
басқа реттерде, оны жүзеге асырған адамның есебiнен бұзылуға тиiс.
Өзiне тиесiлi емес жер учаскесiне құрылысты жүзеге асырған адамға бұл
учаске салынған құрылысты орналастыру үшiн осы адамға белгiленген тәртiп
бойынша берiлген жағдайда ғана өз бетiмен салынған құрылысқа меншiк құқығы
танылады.
Сот сондай-ақ құрылыс салынған жер учаскесi өзiнiң заңды пайдалануында
болған адамның өз бетiмен салынған құрылысқа меншiк құқығын тануы мүмкiн.
Бұл ретте құрылысқа меншiк құқығы танылған адам оны жүзеге асырған адамды
сот белгiлеген мөлшерде құрылысқа жұмсаған шығындарын өтейдi.
Егер құрылысты сақтап қалу басқа адамдардың құқықтарын және заңмен
қорғалатын мүдделерiн бұзуға әкелiп соқтырса не азаматтардың өмiрi мен
денсаулығына қауiп төндiретiн болса, аталған адамдардың өз бетiмен салынған
құрылысқа меншiк құқығын тануға болмайды.
Ерекше жағдайларда әлеуметтiк-экономикалық тиiмдiлiгi ескерiле отырып, өз
бетiнше салынған құрылыс сот белгiлеген мөлшерде құрылыс шығындары өтелiп,
коммуналдық меншiкке берiлуi мүмкiн.

2.3. Меншік құқығы мен өзге де заттық құқықтарды қорғау
Меншiк иесi меншiк құқығын тануды талап етуге құқылы.
Меншiк иесi өзгенiң заңсыз иеленген өз мүлкiн талап етуге құқылы.
Егер мүлiк оны иелiктен айыруға құқығы болмаған адамнан тегiн алынып,
алушы мұны бiлмесе, және бiлуге тиiс болмаса (адал алушы), мүлiктi меншiк
иесi немесе меншiк иесi мүлiктi иеленуге берген адам жоғалтқан, не мұның
екеуiнен де ұрланған, не олардың иеленуiнен бұлардың еркiнен тыс өзге
жолмен шығып қалған ретте ғана меншiк иесi бұл мүлiктi алушыдан талап етiп
алдыруға құқылы.
Егер мүлiк оны иелiктен айыруға құқығы жоқ адамнан тегiн алынса, меншiк
иесi барлық ретте мүлiктi талап етiп алдыруға құқылы.
Егер мүлiк сот шешiмдерiн атқару үшiн белгiленген тәртiп бойынша сатылған
болса, АК-ң 261 баптың 1-тармағында көрсетiлген негiздер бойынша мүлiктi
талап етiп алдыруға жол берiлмейдi.
Ұсынушыға берiлетiн ақшаны, сондай-ақ бағалы қағаздарды адал иеленушiден
талап етiп алдыруға болмайды.[4]
Меншiк иесi Азаматтық Кодекстiң 260, 261-баптары негiзiнде мүлiктi талап
ете отырып, арам ниеттi иеленушiден бүкiл иеленген кезiнде өзi алған немесе
алуға тиiс болған табыстардың бәрiн қайтаруды немесе өтеудi; адал
иеленушiден иеленуiнiң заңсыздығы туралы бiлген немесе бiлуге тиiс болған
немесе меншiк иесiнiң мүлiктi қайтару туралы талап қою жөнiндегi
хабарламасын алған кезден бастап өзi алған немесе алуға тиiс болған
табыстардың бәрiн талап етуге де құқылы. Адал иеленушi өз кезегiнде меншiк
иесiнен мүлiктен табыс есептелетiн уақыттан бастап ол мүлiкке жұмсаған
қажеттi шығындарды меншiк иесiнiң өтеуiн талап етуге құқылы. Арам ниеттi
иеленушi мұндай өтемдi иеленушiнiң талабын сот негiздi деп тапқан реттерде
толық немесе iшiнара алуға құқылы. Иесiз қозғалмайтын заттарды олар
табылған аумақтағы қаладағы аудан, облыстық, аудандық маңызы бар қала,
кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округ әкiмi аппаратының мәлiмдеуi
бойынша қозғалмайтын мүлiктi мемлекеттiк тiркеудi жүзеге асыратын орган
есепке алады. Коммуналдық меншiктi басқаруға уәкiлдiк берiлген орган иесiз
қозғалмайтын заттарды есепке алған күннен бастап бiр жыл өткеннен кейiн бұл
затты коммуналдық меншiкке түстi деп тану туралы талап қойып сотқа жүгiне
алады.
Коммуналдық меншiкке түскен мүлiктi есепке алу, сақтау, бағалау, одан әрі
пайдалану және сату жөнiндегi жұмыстарды ұйымдастыруды коммуналдық меншiктi
басқаруға уәкiлеттi орган жүзеге асырады.
Мемлекеттiк меншiкке түскен мүлiктi есепке алу, сақтау, бағалау, одан әрі
пайдалану және сату тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
[2.3.]
Сот шешiмi бойынша коммуналдық меншiкке түстi деп танылмаған иесiз
қозғалмайтын зат оны тастап кеткен меншiк иесiнiң иелiгiне, пайдалануына
және билiк етуiне қайта қабылдануы, не иелену мерзiмiне орай (Азаматтық
Кодекстiң 240-бабы) меншiкке алынуы мүмкiн.
Меншiк иесi тастаған немесе оларға меншiк құқығынан бас тарту мақсатымен
өзгеше түрде қалдырып кеткен жылжымалы заттар (тасталған заттар) осы баптың
2-тармағында көзделген тәртiппен басқа адамдардың өз меншiгiне айналдырылуы
мүмкiн.
Меншiгiнде, иелiгiнде немесе пайдалануында құны ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.