Daphnia sp тест - объектісін пайдалана отырып Астана қаласының табиғи және ақаба суларын бағалау

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Daphnia sp тест-объектісін пайдалана отырып Астана қаласының табиғи және ақаба суларын бағалау

Зерттеудің мақсаты: Астана қаласы, Есілдің Сарыбұлақ және Ақбұлақ өзендерінің табиғи және ақаба суларын бағалау

Міндеттер: Табиғи сулардың уыттылығын анықтау бойынша әдістемелер дайындау

Есілдің Сарыбұлақ және Ақбұлақ өзендерінен су сынамасын алу

ЖЭО ақаба суларын модельдеу және оның уыттылығын анықтау

Металлургиялық өндірістегі ақаба суларын модельдеу және оның уыттылығын анықтау

Жұмыстың өзектілігі Бүгінгі күннің мәселесі болып отырған табиғи сулардың өндірістік, ауыл шаруашылық, тұрмыстық қалдықтар ақаба сулармен ластануында болып отыр. Қазіргі таңда табиғи сулардың, су қоймалардың құрамы едәуір дәрежеде антропогендік жүктеме әсерінен қалыптасады. Түбінде көптеген түрлі табиғи ластаушы заттар жинақталады: ауыр металдар, органикалық заттар, мұнай өнімдері. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың ағынды жерлерінде түптік шөгінділерден тасынды жиналуы болады. Сондықтан ақаба және табиғи суларға бағалау жүргізу қажет. Ең қолжетімді және тиімді қадағалу әдісі дафния түріндегі тест - объект қолдану болып табылады. Сол себепті біздің жұмыста ҚР индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі техникалық реттеу және метрология комитетінің 2017 жылдың 1 қарашасында № 295 нормативтік құжатына сәйкес ұсынылған биотестілеу әдісі қолданылады. Аталған әдіс үзіліссіз мониторинг жүргізуге, табиғи және ақаба сулардың сапасын бағалауға мүмкіндік беруімен өзекті болып отыр.

Ғылыми жаңағылы:

1. Нормативтік құжат негізінде табиғи сулардың ықтимал ластануына болжам жасау, уыттылығын анықтау әдістемесі дайындалды және жетілдірілді.

2 Биотестілеу негізінде түтін газдарының уыттылығын тазарту кезінде ақаба сулардың корреляциялық тәуелділігі табылды.

Практикалық құндылығы: Қазіргі уақытта Қазгидрометтің ақпараты бойынша Қазақстанда ақаба суларды биотестілеудің екі зертханасы бар. Біз жүргізген зерттеу табиғи және ақаба суларды қадағалау бойынша зертханалық жұмыстардың тізбегін жасауға мүмкіндік береді. Аталған зертханалық жұмыстарды өнеркәсіптік экология дисциплинасы бойынша табиғи сулардың ластануын қадағалау бөліміне студенттерді оқыту процесіне кіргізуге болады.

Кіріспе

Бүкіл әлемде қоршаған ортаға деген антропогендік жүктемелер күннен күнге артып отыр. Адамзаттың өндірістік әрекеттері күн өткен сайын жаңа одан да жаңа табиғи ресурстарды қосып, ол тиісінше ауа, суды жерді ластап жатыр. Химиялық антропогенді жүктеменің қоршаған ортаға деген нақты көлемі баяғыдан-ақ дәстүрлі мемлекеттік санитарлы - гигиеналық нормалау талаптарынан асып кетті. Табиғи сулардың ластануын қадағалауды жүзеге асыру үшін бірнеше ондаған иондар, заттар мен қосылыстар класын сенімді түрде анықтау міндеті тұрады. Табиғи сулар біршама спецификалық орта болып табылады, өйткені токсиканттар жағдайы мен олардың химиялық қасиеттері мен биологиялық белсенділігі қарапайым зертханалық зерттеулерде жүргізілетін модельден олардың химиялық, биологиялық, уыттылық және өзге де қасиеттері айтарлықтай айырмашылық жасайды. Гидробионттардың қалыпты өмір сүруі, жекелей алғанда уытты заттарға, түрлі заттардың уыттылық дәрежесіне, су ортасының абиотикалық мынадай факторларына: минералдану, кермектілік, иондар қатынасы, комплексондардың болуы, оттегінің құрамы, температура және т. б. байланысты болады[1] .

Қоршаған ортаны қорғаудың биологиялық қадағалауының негізгі әдістемелерінің бірі биотестілеу болып табылады. Биотестілеу әдістемесі қоршаған ортаға осы не өзге ластаушы заттардың болуы кезінде немесе экологиялық жағдайлардың өзгеруіне деген жоғары сезімталдығы бар белгілі бір ағзалардың жағдайы, яғни тірі ағзалардың және олардың қауымдастықтарының реакцияларына негізделген биологиялық маңызды антропогендік жүктемені табу және анықтау. Осылайша, қоршаған ортаны бағалау үшін биологиялық әдістемелерді қолдануда осы не өзге типті әсерлерге нақты жауап қайтара алатын өсімдіктер мен жануарлар түрін ажыратып алумен түсіндіріледі[2] .

Биотесттің негізгі мақсаты табиғи және басқа да сулардың қауіпсіздігін тест-объектілер негізінде бағалау. Басқа химиялық әдістермен салыстырғанда биотестілеу зиянды заттардың кешені мен олардың қосындылары себеп болатын судың интегралды уыттылығы жөнінде ақпарат алуға мүмкіндік береді. Биотестте түрлі тест-объектілер қолданылады. Дафния табиғи және ақаба сулардың ластануын мониторингіне бір тәсіл ретінде ұсынылады. Дафнияның тест-объект ретіндегі артықшылығы келесі факторлармен анықталады; жер беті суларында таралған зоопланктон бөлігі; культурасын лабораториялық жағдайда алуға болады, бұл тәжірибелерді жыл мезгілі мен уақытына қарамастан жүргізуге мүмкіндік береді; жоғары сезімталдық. Биотест әдістері басқа да дәстүрлі әдістерді толықтырады[3] .

1 ГИДРОСФЕРАНЫҢ ЛАСТАНУ ДЕҢГЕЙІНІҢ ТӘСІЛДЕМЕСІ ЖӘНЕ ЖАЛПЫ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Су қоймаларын ластаушы негізгі заттар тобы және олардың су экожүйесіне әсері

Қазіргі уақытта су қоймалардың табиғи суларының құрамы едәуір дәрежеде антропогендік жүктеме әсерінен қалыптасады. Түбінде көптеген түрлі табиғи ластаушы заттар жинақталады: ауыр металдар, органикалық заттар, мұнай өнімдері. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың ағынды жерлерінде түптік шөгінділерден тасынды жиналуы болады[4] .

Ластаушы заттардан түсу көлемі бойынша ең алдымен назар аударуға тұрарлығы ауыр металдар, мұнай көмірсутектері, полихлорланған бинефилдер (ПХБ) және полиароматтық көмірсутектер(ПХК) .

Органикалық ластаушы заттарға қарағанда металдар практикада мәңгілік болып келеді, себебі олар табиғи факторлар әсерінде бұзылмайды. Барлық ауыр металдар жалпы бір қасиетке ие : олар биологиялық белсенді болуы мүмкін. Осыдан, антропогендік әрекеттердің нәтижесінде қозғалмалы - белсенді жағдайда қоршаған ортаға түсіп, осы не өзге дәрежеде биологиялық айналымға қосылады да, белгілі бір биохимиялық шарттарда және концентрацияда тірі ағзаларға уытты әсер ете бастайды [4]

Металл қосылыстарын олардың табиғатына байланысты үш топқа бөледі: металл құрайтын бөлшектер, суда еритін металл қосылыстар, майда еритіндер. Ең қауіптісі суда еритін қосылыстар, себебі олар жоғары өту қабілетіне ие. Канцерогенді заттарға никель, кобальт, хром, күшәла, бериллий, кадмий қосылыстары жатады [5] .

Су қоймалардың түптік шөгінділері металдардың белсенді жиналуы болып табылады (Веигзкеш, 1994) . Сорбциялық үдерістің арқасында су қоймалардың ауыр металдар қосылысынан өздігінен тазартуы жүреді. Алайда белгілі бір жағдайларда металдардың десорбция әдісі де шеттетілмейді және су бетінде олардың еріген күйінде болуы яғни, түптік шөгінділер су объектілерінің екінші ластау көздеріне айналады [6] .

Ауыр металдарды (қорғасын, сынап, мыс, мырыш, кадмий, кобальт, қалайы, висмут, ванадий және т. б. ) тиолды (протоплазмалық) улар деп атайды. Олар ақуыздың тиолды тобымен (БН), қайтарымсыз байланысқа түседі де, өзінің биологиялық белсенділігінен ақуыздың шығынына әкеледі. Тиолды улар ақуыздарға талғамалы әсер етпейтіндіктен, ферменттер, гормондар, тасымалдаушы ақуыздар, ахроматикалық ұршық ақуыздар, хромосом ақуыздар және құрылымдық ақуыздар қызметі бұзылады. Сондықтан БН-тобы үшін аталған улар кең көлемді әсер ету спектріне ие. Олар мутация, рак, аллергия, бауыр, бүйрек, ми, қан жүйесі ауруларын тудырады [7] .

Темір табиғатта екі және үш валентті күйде кездеседі, үш валентті темір тек қышқыл ортада ериді (рН 2, 5 кем) сол себепті де, аз қозғалыста, екі валентті темір керісінше, әлсіз қышқылды суларда да жеңіл қозғалады[8] .

Тірі ағзаларда мыс биологиялық қызметі бойынша қарапайым микроэлемент болып табылады. Мыстың интенсивті сорбциясы оның түптік шөгінділердегі жоғары концентрациясымен шарттасады. Түптік шөгінділерде (> 1000 мг/кг құрғақ массада) мыстың жоғары құрамы әдетте ақаба сулардың әсеріне байланысты болады.

Мырыш кең тараған металдарға жатады. Тұщы сулы жүйедегі түптік шөгінділердегі мырыштың жалпы дәрежесі металдарды өндіру аудандарында құрғақ массада 1000 мг/кг асады. Ең аз дәрежесі қалалық аудандар арқылы өтетін өзендерге тән, ластанбаған белдеулерде оның құрамы 50 мг/кг аспайды.

Қоршаған ортаны сақтау тұрғысынан қарағанда ең қауіпті ластаушылар полихлорланған бенефилдер мен полиароматтық көмірсутекті органикалық қосылыстар жатады. Олар жоғары созылмалы уытты және мутагенді эффектіге ие болуымен сипатталады [9]

Судың уыттылығын биотестілеумен анықтау

Биотестілеу су ортасының уыттылығын бағалаудың интеграциялық әдісі ретінде химиялық талдаудың міндетті толықтырушысы болып табылады Биотестілеуде түрлі мақсаттағы су сапасын қадағалау бойынша стандарты болады [10] .

Токсикант - энтропияға қызмет ететін фактор, тірінің бұзылу факторы. Экологиялық жүйеде энтропиялық факторды жоюға ұмтылатын қарсы әрекет ету дамуда, бұл оның ерекше қасиеті - буферлігін [11] .

Экожүйе белгілі бір шекте токсикантты жұтады және қайта өңдейді. Тек осы қарсылық потенциалы жоғалған кезде ғана уытты әрекет басталады.

Биологиялық тестілеудің орындалу сапасы мен сипаты тікелей үш көрсеткішке байланысты болады:

тест-ағзаларына;
тәжірибені жүргізу жағдайларына;
тіркелген көрсеткіштер.

Daphnia ағзаларының классификациясы

Дафния өлшемдері бойынша келесідей түрлерге шартты түрде жіктеледі:

- ірі шаяндар Daphnia magna, ұрғашы түрлері 6 мм дейін жетеді, еркегі 2 мм, жұмыртқасы 0, 7мм. Жыныстық жетілуі 4-14 күн ішінде жүреді, бір уақытта 80 жұмыртқаға дейін дамиды, өмір сүру ұзақтығы 110-150 тәулік.

- орташа шаяндар: Daphnia pulex, Daphnia longispina, Simocephalus және Ceriodaphnia. Ұрғашы түрі 3-4 мм, 25 жұмыртқаға дейін дами алады, жұмыртқаны әрбір 3-5 тәулік сайын салады, 26-47 тәулік аралығында өмір сүреді.

- ұсақ шаяндар (1, 5 мм дейін) : Daphnia moina, Daphnia bosmina, Daphnia Chydorus. Ұрғашы түрі 1, 5 мм дейін жетеді, еркек түрі 1, 1 мм, жұмыртқасы 0, 5 мм. Жыныстық жетілуі тәулік ішінде орын алады, жұмыртқаны әрбір 1-2 күн сайын салады, 53 жұмыртқаға дейін салады, 22 күнге дейін өмір сүреді.

Дафниялар өсімдік планктон, бактерия, инфузориялармен қоректенеді. Қоректену үшін дафния шаяны аяқ көмегімен суда тоқ жасайды, осы арқылы ол өзіне қорек тартады. Олар жарыққа өте сезімтал; қараңғы түскенде су бетіне көтеріледі және жарық кезде керісінше. Дафнияларға вертикалды миграция тән, сондықтан оларды таңертең ерте аулайды: күндіз судың астына көшсе, қараңғыда жоғарыға шығады.

Ұрғашы дафнияларда арқа беті мен арқа шетіндегі ұяда жұмыртқа салатын және дамитын арнайы қуыс бар. Жазғы уақытта осы қуыста 100 дейін ұрықтанбаған жұмыртқалар қаыптасады, кейінірек одан тек ұрғашы дафниялар дамиды. Жас дафниялар туылғаннан соң бірнеше күннен кейін көбеюді бастайды. Шаяндардың көптеп көбеюі кезінде су тотты түске боялады. Күн салқындайтын жаз аяғы мен күзде жұмыртқалардан еркек дафниялар дамиды, ал ұрғашы дафниялар жұмыртқа қалыптастырады, ол жұмыртқалар еркек дафния ұрықтандырған соң дамиды. Мұндай ұрықтанған тұтас қабықпен қапталған жұмыртқалар ауыр және ақуызға бай. Олар суда жүзеді, түбінде жатады, аяз бен суыққа төзімді, жылы кезең түскенде ұрғашы дафниялар пайда болып цикл жалғасады [12] .

Daphnia қатысуымен жасалатын биотест

Жер беті және ақаба сулардың ластану деңгейңн анықтауда дафниялар тест-объект ретінде жиі қолданылады. 1, 2 және 4 тәулік ішінде жүргізілген зертханалық анализдегі, бақылау сынамасымен салыстырғанда 50 % және одан да жоғары түрдің өлімі судың жоғары деңгейде ластанғандығын білдіреді [13] .

Фаретдинов Аяз Омшанка өзеніндегі (Ресей) судың сапасын дафния магна қолданумен анықтады. Зерттеу тамыз-қыркүйек айында жасалды, су нысанының әртүрлі зонасынан 3 сынама алынды. Биоиндикация, яғни су нысанының әртүрлі зонасындағы ластануға дафния реакциясы анықталды (белсенділік жоғалуы, өте қатты ластану кезінде "бұралу" жағдайының басталуы, орташа ластану кезінде судың түбінде жатуы, жекелеген түрлердің жоғары белсенділігі, төсменгі ластану кезіндегі қалыпты жағдайы) .

Одан соң 1, 6, 24, 48, 72, 96 сағаттарда тірі қалған ағзалардың санын анықтаған 4 тәуліктік биотест жасалды, яғни бақылау сынамасындағы ағзаларға қатысты дафниялар өлімі (%) анықталды. Бақылау және зерттеудегі тірі қалған дафниялардың орташа арифметикалық саны анықталды. Тәжірибедегі дафния өлімінің бақылау сынамасындағы санына қатысты процентін анықтау үшін келесі формула қолданылды:

100*(Х ₁ -Х ₂ /Х ₂ ) _,

мұнда, Х1 - бақылау сынамасындағы тірі қалған дафниялардың орташа саны; Х2 - тәжірибе сынамасындағы тірі қалған дафниялардың орташа саны.

Нәтиже бойынша №1 сынамада 30% түрлер өлген (эксперимент соңына қарай 10 дафнияның 6 тірі қалған), бұл судың орташа ластанғандығын білдіреді. №2 сынамада тәжірибе басталғаннан кейінгі 60 минут ішінде 1 түр өлген, 6 сағаттан соң 3, ал тәуліктен соң 6 түр өлген, ол барлық түрдің 60 % құраған. 50% жоғары түрлердің өлімі тәжірибені тоқтатуға негіз болады. Тәжірибе кезіндегі түрлердің көп санының өлімі судың жоғары дәрежедегі ластануын білдіреді, осыған сәйкес су қатты ластанған деп бағаланған. №3 сынамада дафнияның 20 % өлген (10 түрдің 8 тірі қалған), бұл су сапасының қолайлы орта екендігін білдіреді [13] .

Ғалым Олег Никитиннің (2014ж. ) зерттеуі дафния магнаның мінез-құлқын (жүзу жылдамдығы) автордың өзі жасап шығарған копьютерлік көрнекті алгоритмді "Toxicity Analyzer "TrackTox бағдарламасы арқылы бақылауды қарастырады.

Зерттеу барысында автор қалыпты жағдайда және калий дихроматы, мырыш сульфаты, эсфенвалерат, цианобактериялар сияқты токсиканттар енгізген соң дафнияның жүзу белсенділігін компьютерлік визуализация көмегімен бақылаған. Әсер ету уақыты - 30 минут. Нәтиже металл иондарын енгізгенде дафнияның белсенділігі төмендейтіндігін, ал эсфенвалерат, цианобактериялар сияқты органикалық токсиндер енгізгенде керісінше жоғарылаған [14] .

Вятск университетінің бірқатар ғалымдары Daphniamagna белсенділігі бойынша табиғи және антропогенді ортаны анықтау мақсатында тәжірибе жүргізген. Қозғалыс белсенділігін анықтау мақсатында тәжірибені жүргізудің бірнеше нұсқасы төмендегі ғылыми сұрақтарды шешумен қатар жасалған: қозғалу белсенділігін есептеу үшін шекті периодты анықтау; параметрлерді есептеуге қажетті сынама санын анықтау; белгілі сызықтарды өткенде палетканың сыртқы түрін анықтау.

Тәжірибе нәтижелері су ортасының уыттылық деңгейін бағалауға мүмкіндік беретіндігін көрсеткен. Әдістеме жоғары сезімталдыққа ие экспрессивті әдіс ретінде бағаланған. Тәжірибе дафния өлімі арқылы судың жоғары ластану жағдайында да диагностика жасау қиындық тудырғандығын, ал қозғалу жылдамдығы су ортасының уыттылығы туралы қысқа уақыттың ішінде де қорытынды жасауға болатындығын дәлелдейді [15] . Ауыр металл иондарымен ластану жағдайларын анықтағанда су температурасы белгілі рөл атқарады. 25-30°С температурада ауыр металдардың уытты әсер ету зонасы тарылады, шаянтәрізділердің өлімін туғызатын заттардың концентрациясы төмендейді. Ауыр металл ерітінділеріндегі шаянтәрізділердің өмір сүру ұзақтығы жоғарыдағы температуралар кезінде едәуір азаяды [16] . Осыған сәйкес, тәжірибе жүргізгенде су температурасын ескеру керек. Daphnia magna, Vibrio Fischeri, MitoScan ^TM қатысуымен пестицид уыттылығын анықтауға жасалған тәжірибелер арасында Daphnia magna жоғары сезімталдық көрсеткен және қоспалардың уытты өзара әрекеттесуін анықтай алды. Daphnia magna жоғарыда көрсетілген 2 тест-объектілеріне қарағанда кешенді биохимиясына байланысты еріген металл иондары, органикаға сезімтал [17] . Дафния бақылауға жататын зиянды заттарды 80% жоғары қамтитын түрлердің бірі. Көптеген қарапайымдыларға қарағанда олардың түр құрамы мен саны ортаның сапробты деңгейіне сәйкес келеді және қоршаған орта өзгерістеріне жоғары сезімталдық және реакциямен ерекшеленеді, салыстарымалы түрде размерлері үлкен және тез көбейеді. Осыған байланысты дафния қатысуымен жасалатын биотесттер қандай ластаушылар және қандай концентрацияда ағзада өзгерістер туғызатынына қарамастан орта уыттылығын анықтайды [18] . Биотесттің нәтижелерін растау мақсатында оттегінің химиялық қажеттілігі мен қалқымалы заттар мәнін анықтауға болады. Зерттеулер ОХҚ мен ҚЗ мәні дафния қатысуымен анықталған уыттылық деңгейінің 0, 85-1 деңгейіндегі жоғары статистикалық корреляция деңгейін көрсетеді, бұл көрсетілген әдістің жоғары тиімділігін көрсетеді [19] .

XX ғасырдың 40 жылдары дафниялардың бейорганикалық заттардың иондарына реакциясы зерттелді, нәтижесінде бихромат, кадмий, күміс, сынап, хромат, цианид және йодид иондарына жоғары белсенділік тіркелді. Дафния магнаның ауыр металл катиондарына салыстырмалы жоғары емес сезімталдығы дәлелденген, бұл құбылыс суда кешен түзілу нәтижесінде катиондардың байқалатын детоксикациясымен түсіндіріледі. Дафнияның суда еріген заттарға сезімтал реакциясы олардың фильтрат және өз ағзасы арқылы судың көп көлемін фильтрлейтін қасиетімен түсіндіріледі. Ұзақ уақытта әсер ету кезінде металл катиондары келесі концентрацияларда (мг/л) дафния магнаның көбеюіне қолайсыз жағдай туғызады: сынап 3, 4*10 ^-2 , мыс, қорғасын, никель, платинум 1, 3*10 ^-1 , темір, хром, мышьяк, алюминий 3-5, сілтілі және сілтілі жер металдары 40-120, ал натрий хлориді 500-680 мг/л кем емес концентрацияда тірі ағзалар белсенділігіне қолайсыз жағдай тудырады. Металл катиондарының сублетальді концентрациясында ұрпақ беру функциясына әсер ету байқалады: эмбриональды даму кезеңінің үлкеюі, жас түрлер санының төмендеуі, жыныстық жетілуінің баяулауы. Металл мен органиканың қосындысына сол металдың катионына қарағанда дафния сезімталдығы жоғары[20] .

Сондықтан дафния қатысуымен жүргізілетін тест суда жүргізілетін кластар кешенін бақылау химиялық әдістерді қоса алғанда күрделі тапсырма болып табылады. Дафнияның өміршеңдік және трофикалық белсенділігінің салыстырмалы талдауы модель токсиканттарда (кадмий, мыс иондары және калий бихроматы) трофикалық белсенділік (белгілі уақыт ішінде дафния тұтынатын азық көлемі) өміршеңдікке қарағанда жоғары сезімталдыққа ие екендігін көрсетеді. Тамақтану дағдылары дафнияны судағы токсиканттарға сезімтал етеді. бұл жағдайда трофикалық белсенділік шаянтәрізділер ортасында азық концентрациясының азаю деңгейімен анықталады. Ауыр металдармен жасалған зерттеу дафнияның қоректену жылдамдығы параметрлері азаюы уақыт бойынша токсиканттардың аз концентрациясында олардың өлімінен ертерек жүретіндігін көрсеткен. Мысалы, дафнияның трофикалық белсенділігінің төмендеуі кадмий ионы концентрациясы 0, 0025 мг/л кезінде байқалады, ал өміршеңдіктің 50 % төмендеуі 0, 0125 мг/л концентрацияда және тәжірибенің екінші тәулігінде байқалған. Осыған байланысты дафнияның троификалық белсенділігі уыттылық әсерін бастапқы кезеңде тезірек анықтауға мүмкіндік береді [21] .

Сынамаларды алу уақытына қарамастан судың құрамы мен ластануы барлық байқау аймақтарында бірдей болып қалды. Сондай-ақ, динамиканы салыстыру төмендегі үрдістің бар екендігін көрсетеді: сынақ соңында өлім-жітімнің шамалы айырмашылығы күзгі сынамаларда уыттылықтың ұлғаюы қыстағыға қарағанда (50% өлім бір тәуліктен соң орын алған) байқалады [22] .

Ұлттық және мемлекеттік нормаларға сәйкес өлім проценті немесе тест кезіндегі дафния қозғалу белсенділігі әсер ету соңына қарай ≤10% шегінде болу керек. Бұл критерий дафниямен тест дұрыс жасалған жағдайда қанағаттандырылады. Биотесттің дұрыстығының басқа бір дәлелі бақылаудағы оттегінің концентрациясының тест соңына қарай 2 мг*л ^-1 немесе 3 мг*л ^-1 аспауы [23] .

Стандарт хаттамаларға сәйкес, дафния қатысуымен жасалатын тәжірибелер су кермектілігі 40 пен 200 мг/л ^-1 аралығында жасалуы мүмкін. Сонымен қатар, зерттеу нәтижелері қоршаған орта, химиялық компоненттер, тест-объектілердің жағдайына тәуелді екендігін ескеру керек [24] .

Түрлі өндіріс салаларынан келіп түсетін ақаба сулармен қызықты зерттеулер жасалған. Мысалы, сут заводы, ет комбинаттары, құс фабрикалары үшін жыл бойына тиімді тест-объект Ceriodaphnia affinis, ал төменгі өндіріс жағдайындағы мұнай өңдеу және металлургиялық кәсіпорындарынан шығатын ақаба сулар үшін Daphnia Magna тиімді, ал жоғары өндіріс жағдайында Ceriodaphnia affinis тиімді; ал төменгі өндіріс жағдайындағы тұрғын-үй коммуналдық шаруашылық үшін Ceriodaphnia affinis тиімді ал жоғары өндіріс жағдайында жоғарыда аталған екі тест-объект тиімді [25] .

Дамыған елдерде жүргізілетін табиғи және ақаба суларды биотестілеудің лабраториялық практикасының негізгі қағидасы түрлі қоректік топтармен: балдырлар және жоғары сатыдағы өсімдіктер - су қоймада көптеген азықтар тізбегін беретін бастапқы азықтар; тұщы су қоймаларында негізгі фильтратор және тұндырушы шаяндармен көрсетілетін тест - ағзалармен бір уақытта 4 әдістерді қолдану. Тест - ағзалар сонымен қатар жылдам және ұзақ уақытты ұлуларды, өзен және су айдындарындағы балықтарына жасалатын тәжірибеде пайдаланылады [26] .

Су ортасының биотестілеудің мақсаты - гидробионттарға судың уыттылығы сипаты мен деңгейін, осы сулардың мүмкін болатын қаупі және сулы және өзге ағзалар үшін биологиялық қауіпті заттармен ластануын анықтау[27] .

Биотестілеудің басты артықшылықтары - қарапайымдылығы және оның орындалу тәсілінің қолжетімділігі, тест - ағзалардың минималды концентрациядағы уытты агенттерге деген жоғары сезімталдығы, жылдамдығы, қымбат реактивтер мен құрылғыларға деген мұқтаждықтың жоқтығы болып табылады. Бірқатар авторлардың пікірінше бірде - бір жекелей ағзалар әмбебап тест - объект бола алмайды, түрлі химиялық табиғатта заттарға сезімталдығы, сәйкесінше ортада уытты агенттерді сенімді түрде анықтау үшін түрлі уытты топтарда көрсетілетін ағзаларға биотестілеу жиынын пайдалану қажет [28]

Бұтақмұртшалы шаяндар ортасында классикалық объектінің аналитикалық индикаторы ретінде Daphnia magna Straus болды. Ол тест - объект ретінде су сапасын зерттеудің ұлттық және халықаралық стандарттарына кіреді [29] .

Суда органикалық емес иондарды анықтау үшін дафнияны 40 - 50 жылдардан пайдалана бастады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.