Его - жеке тұлғаның саналы түрдегі күші

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Тұлғаның әлеуметтенуі

Әлеуметтану әр түрлі негіз бойынша тұлғамен қызығушылығы артпауы мүмкін емес. Біріншіден, қоғамның өзі, қоғамдық өмір - ол тұлғаның арасында болатын, құбылыстар және үрдістер жиынтығы сияқты. Екіншіден, адамдар әрқашан бір біріне әсерін тигізеді, ең алдымен өзіндік ерекшеліктермен, және де осы берілген ерекшеліктер әлеуметтану ғылымы үшін өте маңызды. Үшіншіден, мәдениетпен не болмақ, егер адамдарда қосымша өз өздерімен қалғысы келетін мүмкіндіктер туындаса, ол өзінен детерминантталған онын шарттарынан, өзінің бостандығын сезінедіме немесе қайталанбас даралығын білдіреді ме? Төртіншіден, заманауи әлеуметтану үлкен дәрежеде позицияға бет бұра бастады, ал ең бастысы бұл идеалдар, мифтар, идеялардың нақтылығының жоқ зерттеулерімен емес, ал адамдардың әрекеттерін зерттейді. Бесіншіден, әр түрлі ғылымда бір жыл емес, адамды зерттеу кезінде, адамның мінез құлығын анықтайтын, ал оны тануымызда әр түрлі болжаулар және перспективалар, алдын ала болжаулар үшін негіз бола алатын, адам қоғам өмірлік бекітілген сұрақтар бойынша сөз таластырулар және дискуссиялар жалғасын табуда.
Бірден бір прагматизм өкілдерінің бірі Джон Дьюида адам қоғам түсінігін әр түрлі мағыналарда: 1) белгілі бір туылғаннан және алғашқы биопсихикалық конституция сияқты, жалпы түріне қатысты; 2) адамның құлшынысы өзгеріссіз негізден шығатын, өзіндік заңдармен бағынатын, психологиялық тұрақты қасиеттер және күштері жиынтығы; 3) туғаннан бастап ұмтылыстар мен мотивациялар, қандай да бір белсенді компонеттерден айырылған ол және, қабылдап алу мен таңдау белсенділігімен сипатталады; 4)ол биологиялық конституция емес, құрылымдық психика емес болып табылады. Ол моральдық нормалар, әлеуметтік институттар, мәдени құндылықтарды жасауда іске асырылады. Мұндай адамның түріне ғана тән туындыларда, әдетте негізінде адамзаттық табиғат келбетін іздеу керек.
Тұлға туралы түсінік негізінде әлеуметтік құбылысы К.Маркспен дәлелденген, ол мән ерекше тұлға оның сақалы емес, оның қаны емес, оның абстрактілі физикалық тұлғасы емес, және әлеуметтік сапасы емес екендігін көрсеткен. Бұл тұлға туралы түсінік өзіміздің Л.С. Выготский және В.М. Бехтерев сияқты танымал отандық психологтарымыздың еңбектерінің негізінде жатқан.
Негізінде тұлға жайлы түсініктер өте көп. Ең көп таралған түсінік ретінде Философиялық энциклопедиялық сөздігінен алынған анықтама: Тұлға, жалпы тұрмыстық және ғылыми термин, және оның мағынасы: 1) адамның жекелігі қарым қатынас және саналы қызмет субъектісі сияқты( келбет кең көлемдегі сөз) немесе 2) ортақтық немесе сол қоғамның немесе басқа мүшесі ретінде жекелікті сипаттайтын, әлеуметтік- мағыналы сызықтары жүйесінің беріктілігі. Дегенмен бұл екі түсінік - келбет адамның тұтастығы сияқты (лат. Perzona) және тұлға оның әлеуметтік және психологиялық әлпеті (лат. Persone (itas) - термонологияда ажыратылатындай, олар кейде синоним ретінде де қолданыла береді.
Жалпы ғылымдарда тарихи-мәдени нақтылық ретінде тұлға феномені алуан түрлі. Әр түрлі философиялық, әлеуметтік және психологиялық ғылыми еңбектерде тұлғаның ең алдымен адамның құнды-мағыналы қарым қатынас жүйесідеп түсіндіріледі: Э.Фроммада тұлға тиімді негізде адамгершілік бостандығын іздейді, И.В. Киреевский және А.С: Хомяков бұл алқалы қалыпқа келетін, жалпы түсініктің астарында жатыр, тұлға Л.П. Карсавин жалпылай адам тұлға астында түсінеді.
Адамның қоғамдағы және өмірдегі жалпы орнының ерекшелігін ерекше Протагор өзінің кең тараған нақыл сөзінде ерекше көңіл аударады: Адам-барлық заттың өлшемі. Ұзақ уақыт бойы тұлғаның тарихи-мәдени философиялық теориялық нақтылығы ретіндегі феномен ұзақ уақыт бойы теологиялық конструкция негізінде немесе, ерте грек ізгіліктерінде қарастырылған. Ары қарай тұлғаны әр түрлі түсіндірілумен айтарлықтай натуралистер және эволюцияшыл ерекше көңіл бөлді.
Ал жаратылыстану ғылымдары тұлғаға өзіндік қызығушылықтарын, ең алдымен адамның ағзасын, оның қызметін, қасиетін және үрдісін зерттеумен айналысады. Әрине, тұлғаның табиғи жалпы өмірі өз кезегінде тану үшін маңызды және қызық. Бірақ натуралистік және табиғи теориялар және концепция тұлғанының дамуына және қалыптасу мәселелері үшін нақты және жалпы қоғамдық өмірді тереңдей және ауқымды түсіну үшін жеткіліксіз. Сондықтан заманауи ғылым көп жағдайда тұлғаны, әлеуметтік-психологиялық теорияға сүйене отырып зерттейді. Сонда да әлеуметтану да, пясихологияда нақты философиялық қоғам және тұлға қарым қатынасы туралы сұрақтан қашқақтамау керек. Бұл кезекте К.Маркстың атақты тезисін еске түсірмеу мүмкін емес адамның болмысы жеке тұлғаға тән абстракт емес. Өзінің ақиқатында барлық қоғамдық қатынастың жиынтығы болып табылады.
Тұлғаны өзіндік даму үрдісіне қарастырушы заманауи әлеуметтік теориялар бір жағынан марксизм арасында қарама қайшылыққа, және тегіне татарушылық теориясына, түйсік теориясына және адамның табиғи өмірлік теориясына және т.б. сүйенген. Адам тұлғасын зерттеу бетінде ғылыми өндіру үрдісінде жалпы қоғамдық өмір ретінде философиялық және әлеуметтік марксизм ғана емес, бірақ және әлеуметтік шағын топтар алдын ала анықталған. Әлеуметтік шағын топтар мынадай қорытындыға келді, біртектілі адами қаситеттер көздері туа біткен психофизикалық негізде емес, ал адамның әлеуметтік үрдісіне топ құрылымдары мықты әсерін тигізетін (отбасы, достар, замандас, көрші және т.б.). Әлеуметтік-психологиялық топтаршағын зерттеулер жүргізді, яғни туғанынан адам адами табиғатка ие бола алмайды, ол айналады және әлеуметтік өмірдің шартымен бірге туындайды.
Адамға қатысы бар қарым қатынас, заманауи ғылыми жетістік қатарлары, тұлғаны анықтауда және оның құрама элементтерін анықтауда қиындықтың туындауы туралы куәләндырады. Біздің пайымыз бойынша, адамның тұлғасы биогенді, психогенді, әлеуметтік және рухани қадір қасиеті болып табылады. Сондықтан осыған қарай биологияның, психологияның, философияның, генетиканың және медицинаның жетістігіне көрсетеді. Әлеуметтанушы адам тұлғасын қарастыра отырып, биологияны, биопсихологияны, генетиканы, әлеуметтікмәдениетті және рухани құрамды елемеуге болмайды. Заманауи әлеуметтану, құрамдас тұлғаның элементтерінінң қаншалықты маңызды екендігіне жауап бере алмайды.
Әлеуметтануда интегралдаушы кешен элементтері ұсынылған, әлеуметтік тұлға жеке тұлғасын құрауға әрекет бар. Польк әлеуметтанушы Ян.Щепалский әлеуметтік тұлғаның интегралдаушы кешен құрамында келесі элементтер қосты:а) әлеуметтанушы үрдісі, яғни биологиялық ағзаның жаңа туылған баланың белсенді қоғамдық және мәдени өміріне айналу үрдісі. Бұл үрдісте тәрбиелеуші топтар (отбасы, мектеп, замандас топтары) адамға құндылықтар қатарын және құндылық жүйесін береді. Олардың арасында мәдени адал тұлғасы жатыр;б) екінші тұлғаның құрастыруы - әлеуметтік топтары, әр түрлі топты орындалуы в) үшінші құрастыру - субъективті Мен, жеке айрықшалығы туралы басқа ұсыныстар ықпалынан жасылынған; г) төртінші құрастыру - бейнеленген Мен, - өзі туралы ұсыныстар кешені, ол туралы басқа адамдардың ұсыныстарынан жасалынған.
Тұлғаны зерттеу жұмысындак көзқарасқа көп ықпалын жасаған Зигмунд Фрейд адамның екі негізгі қажеттілігін қосты (бірінші - өмір түйсігі (эрос), екінші - өлім түйсігі, және оның тұлғасы негізгі үш бөлікті үлгіден тұрады: Ид, ЭГО және СуперЭго. Ид (латын тілінен ол) адамның негізгі әуестігін орындайды, санасыз және азын аулақ қанағаттандырылады. Ид туғанынан пайда болады, жаңадан туылғандар өзіне жанасу және тамақта көп назарды қажет етеді. Қоғам өзіне байланған Ид-қа қарсы тұрады, сондықтан адамда Мен пайда болады (Его) түйсікті бастама. Его - жеке тұлғаның саналы түрдегі күші. Эго саналы түрде жеке тұлғаның қоғамның талабымен туа біткеннен пайда болған үлесіне бағытталған рахатқа ізденісі.Эго(Мен) ол біз өзімізді тани бастаған кезде қалыптасады, және бұл уақытта адам қалағанынын бәріне қол жеткізе алмайтындығын түсіне бастайды. Содан кейін адамда Мықтыэго (латын тілінен үстіне немесе тыс его) бұл мәдени норма,құндылықты және нормалар, жеке тұлғамен сарапталған.Мықтыэго бұл біздің ар ұжданымыз, ол адамға неге барлық қалаған нәрсемізді ала алмайтындығын түсіндіреді. Мәдениет, Мықтыэго пішіне еніп, көп жағдайда өзімшілдік талаптарын төмендетіп, басқа адамдармен бірге өмір сүруге үйретеді. Егер де бала кезінде жанжалды уақытында байқап отырмаса, кейін өсе келе тұлғаның бұзылу пішініне алып келуі мүмкін.
Швейцариялық психолог Жан Пиаже жеке тұлға болып қалыптасу үрдісінде адамның ойлау технология қызметінде зерттеумен айналысқан. Бұл үрдісте төрт когнитивті даму қалпына алып келеді.
Бірінші, сенсомоторлы кезең, 2жасқа дейін балалар өмірді сезіммен, 5сезімнің көмегімен таниды: сезу, дәм тату, иіс сезу қабілеті, көру қабілеті және тыңдау. Сондықтан білім тікелей беттік түйсікке қосады.
Екінші, операцияға дейінгі кезең, 2ден 5 ға дейінгі балаларға тән және бұл деңгейде, адам дамуында тілдік символдарды пайдалана бастайды. Балалар ақылды және саналарын қоса бастайды, бірақ абстрактілі түсініктерге операциялар жасатпайды.
7 және11 жас арасында балалар адамның дамуының үшінші кезеңіне (нақты қимыл кезеңі). Бұл кезеңде балалар бір символдан көп заттарды және оқиғаларды сипаттай алады, сонымен қатар олар өзінің қоршаған ортасындағы себептік байланысты қабылдай алады.
Төртінші кезең Пиаже үлгісіде - бұл үстіртті операция кезеңде, адамдар абстракты және сыни ойлана бастайды, 12жастан бастап қасиеттері қалыптасады. Жан Пиаже тұлға болып қалыптасуы үрдісінде өнер негізінде ойлау қабілетін белсенді деп білген.
Бихевиризм әлеуметтанушы теориясында (автор джордж Герберт Мид) жеке тұлғалық тұлғаның қалыптасуында қандай жағдайда әлеуметтік тәжірибеде екендігін түсіндіреді.
Мид З.Фрейдтің тұлға биологиялық күшпен бағытталады идеясын жоққа шығарды,Сонымен қатар Пиаже тұлғаның қалыптасуы оның биологиялық жетілуімен байланысы туралы теориясын жақтаушылардың қатарында болған жоқ.
Мидтің негізгі әлеуметтік бихевиоризм теориясында Мен - термин,жеке тұлғаның тұлғалық сол бір бөлігін түсіндіретін, ол өзіндік танымнан және бейнеден Мен қалыптасады. Сонымен қатар Мид Мен түсінігін әлеуметтік тәжірибелік азық деп қарастырды. Мен мазмұны ағзаның бөлігі болып табылмайды және туылғаннан болмайды. Әлеуметтік мәдени әлеуметтік тәжірибе символдармен алмасу көмегімен қалыпқа келеді. Тек адамдар сөздермен, қимылмен, мағына болдыру үшін эмоциялармен пайдаланады. Жануар адамның не истеп жатканына көңіл бөлуі мүмкін, бірақ адам ғана адамның ойында не бар екендігін жорамалдай алады. Сондай қатар адамдарда басқа адамның қөзқарасымен жағдайды бағалай алады. Символдар көмегімен біз өзімізді басқа денеде - басқа адамның көзімен көре аламыз.
Тұлға үшін қоршаған орта оның айнасы сияқты, өйткені сол жерде біз өзімізді көреміз. Айнадағы мен -бұл Мен ол біздің ойымызға негізделген, және басқаларға іске асырамыз.
Сонымен қатар Мид бойынша кез келген әлеуметтік тәжірибе өзінде екі кешенді қосады, өйткені басқаның рөлін өабылдай отырып, өзімізді танимыз. Бірінші кешен - бұл Меннің белсенді жағы, мен субъект ретінде. Бұл берілген Мен жағын Мид Jдеп атады. Бірақ Мен сонымен қоса объект,егер өзімізді басқа адамның көзімен көрсек. Объективті жағын Мен Мид Meдеп атады.
Мид теориясы бойынша негізгі қалыптасулар - басқа адамның рөлін қабылдай алу біліктілігі. Бұл әр түрлі әлеуметтік технологиялардың көмегімен: балалар дәл келтіреді, іс қимылды қайталайды (олар шектеулі әлеуметтік тәжірибеге ие. Одан үлкендеу балалар басқа адамның рөлін ойын арқылы қабылдайды. Оңай ойыннан қиын ойынға өтеді жәнә 7 жаста көп балалар әлеуметтік тәжірибеге ие болады, және оларға топтық ойындарға қатысуларына болады. Әлеуметтік өмір ережелер өздерін бағалаулары үшін координаттың жүйе ретінде мәдени нормаларды меңгеруге алып келеді және құндылықтарды, және тұлға нормаларды пайдаланады. Өмірдің зымырауымен Мен біздің әлеуметтік тәжірибемен бірге өзгереді; сондықтан өзіміздің тұлғада жеке әлеуметтік басты рөлді өзіміз ойнаймыз.
Философтар, әлеуметтанушылар және психологтар және біздің уақытта әр түрлі жағынан тұлғаны зерттеумен айналысады. Тұлғаны зерттеуде ғылыми еңбектердің, зерттеулердің қатары ұлғаюда және кең түрде қолданылады. Мұндай қөзқарастарға: жекелендірілген, тұлғааралық, субъективті, психоаналитикалық, қызметтік, рөлді, кешенді, жаратылыстануғылымдары, жекеленген және т.б.
Тұлғаны зерттеудегі әр түрлі қөзқарастар мынамен түсіндіріледі,басымдылық сызықтарды, қондырумен, тұлғаның қасиетімен, басқа жағдайда өзара қарым қатынас үрдіс заңдылығымен зерттеледі. Нақтылық көп жағдайда емес зерттеудің мақсаты анықталады. Мысалы, И.С. Кон келесі мысалды келтіреді, тұлғаның бір ғана жүріп тұрысы жекелендірілген психологиялық және әлеуметтік деңгейде әр түрлі түсіндіріледі: Мысалы, Иван Иванович Иванов өзінің әйелінің анасымен тату емес екендігін, олардың мінездерінің әр түрлігімен , тәрбиелері басқаша және т.б. түсіндіріледі. Сондай ақ жалпы заманауи нуклерлі отбасы жайлы да осылай айтуға болады, ата анадан тәуелді болу, қайын енеден теріс стереотип, жалпы қоғамдық психологияда жүрген. Бұл екі деңгей түсіндірулері айдан анық сәйкес келмейді сонымен қатар қарама қайшы келіп тұр. Қандай түсінікті қолдану - зерттеу мақсатынан тәуелді.
Тұлға түсінігі, және оның құрылымдық элементтері және даму тенденциясы, жеке тұлғаның қандай болу керек екендігі туралы түсініктердің қандай болу керектігінен тәуелді. Әр бір мәдениетке өзінің мұраты деп есептеген адамы бар; Ежелгі Греция, Қытай, АҚШ өзіндік жеке тұлғаның мұратын жасаған. Оқудың теориясы мен тәжірибесі оны тұлғаның мәселесін шешуі, адамның бір немесе басқа топқа және сословиеге,жасынан және жынысынан, кәсіптік және әлеуметтік рөлдік ерекшелік тәуелділігінен тәуелді.
Заманауи ресейлік қоғамтанушылар - Гагаев ағайындылары, тұлғаны тарихи мәдени шындық ретінде өзінің түсінігін дамытуда таным субстрактілі қөзқарас теориясын негізге ала отырады. Тұлға жеткілікті болуы мүмкін емес - ең алдымен оның ойлауы және қимыл әрекеті... тұлғаның онтологиясы өзінің өзімен болмысы, отбасында, тобында, сыныбында, кәсіптік, әлеуметтік басқада қоғамда емес, тұлға онтологиясы өзінің, балалық шағы мен жас кезі, кәмелетке толған кезі тарихи жалпы және осыған қатысты өзімен өзі болмысына қатысты, жеке негізінде дамушы жеке мәдени болмысы болып табылады. Тұлға - бұл принципті осы жерде өзін қаншалықты табуы, тарихи мәдени континумде сол немесе басқадан өзін жеткілікті қорғамайды: ол генетикалық күште немесе басқа әлеуметтік детерминерлеуші факторлардан өзінде аналық мәдениет оның онтология, аксиология және гносеология логикасын өзіне болдыруы алдын ала орнатылған. Тұлғаның болмысы аналық өмірінде және басқада мәдени кеңістіктерде шығармашылық қабілеттерін қарастыру оған дамуы үшін алғышарт болып табылады.
Авторлардың ойынша ғылым тарихи мәдени субстрата түсінігіне қимылдап келеді, ол тұлғаның ішкі позициясына оның негізгі ішкі сипаттамасы, тұлғаның ойға алынған жигерлендіруші ортадағы іс қимылы оларсыз мүмкін ғана емес, бірақ оның түсінігіне және тұлғаның түзетушілік іс әрекеті тарихи мәдени нақтылығына алып келеді.
Өзіміз көріп тұрғанымыздай, тұлға мәселесі - педагогтар, психологтар, әлеуметтанушылар, философтар қарастыратын кешенді мәселе. Осыған орай басқа да сұрақтарда полемиялық және қиындығына қарай, біз қиын сұлбаларды салуға тырысқан жоқпыз, бұл мүмкін емес зат. Біздің талқылаған затымыз адамның тұлғасы болып табылады, біз өзіндік ойланулар үшін оқырманғанға ойлар салдық.
Қоғам түсінігінің астарында не жатқанын әр бір адам біледі деп ойлаймыз. Көптеген жауаптардың ішінде қоғам дегеніміз - бұл жалпы бәріміз немесе адамдардың көптігі. Келесі ретте қоғам деген түсінікті қалай түсінуге болады, ол адамдардан тұрады, сонда да ол адамдарды арнайы жасаған жоқпа?
Әлеуметтік ғылымда қоғам түсінігін әлеуметтік шынайылықпен өзара байланысқан қоғам және тұлға мәселе бойынша әр түрлі концептуалды қөзқарастардан тұрды.
Әлеуметтанушы классиктерінің бірі , Эмиль Дюркгейм, ол қоғамды сүю - біздің ішіміздегі және бізден тыс нәрсені жақсы көру деп есептеген. Оның ойынша, қоғам - тұлғаның тіршілік ету әрекетінен шығатын, өзінің өмірімен өмір сүретін, және оның жеке тұлғалары қалыптастыратыннан да ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.