Жер сілкінісі кезіндегі қауіпсіздік ережелері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Жер сілкінісі. Жер сілкінісі кезіндегі қауіпсіздік ережелері

Болған жерін қиратып, жайпап кететін, алдын ала болжалуы қиын табиғи апат - жер сілкінісі болып табылады. Жер сілкінісі кенеттен пайда болатын және тез таралатын табиғи апатқа жатады. Осы уақытқа дейін дайындық және эвакуациялық (көшу) шараларын жүргізе алмағандыктан, жер сілкінісі нәтижесінде үлкен экономикалық шығынға және көп адамдардың құрбан болуына алып келуде.
Жер сілкінісі қалалардың қирауына, адамдар мен жануарлардың опат болуына алып келеді. Жер сілкінісі нәтижесінде сан түрлі зардаптар - ғимараттардың бұзылуы, өрттер, опырылып құлаулар, селдер, су тасқындары, цунами және көшкіндер туындайды.
Сонымен қатар жер сілкінісінің зардабы Жердің бетінде жыралардың пайда болуына, жер беті қабаттарының (шөгінді жыныстардың қалың тығыз қабаты) жылжуына, таулардың опырылып құлауына және көшкіндердің пайда болуына, су көздерінің, колдердің жоғалуына немесе пайда болуына, теңіз жағалауларының қүрғауына және тасуына т.б. алып келеді.
Күшті жер сілкінісі кезінде әйнектер сынады және ұшады, сорелердегі заттар құлайды, жиһаздар теңселеді және құлайды, июг.іралар шайқалады, төбедегі сылақ түседі, ал қабырғаларда ірықтар пайда болады. Мұның бәрі құлақ тұндыратын шуылмен шоді. Оншақты сілкіністің өзі бүкіл ғимараттарды қиратады. Сілкініс ұзаққа созылған сайын, зақым күшейеді.
Жөр қыртысы сілкіністерді толассыз сынақтан өткізеді, бірақ адамдар бұл сілкіністердің тек бір бөлігін ғана сезеді. Жыл сайын ірнайы құралдар арқылы әлемде жүз мыңдаған жер сілкіністері тіркіледі, олардың ішіндегі 20 мыңдайы қиратқыш сипатқа ие. Әлсіз жер сілкінулер толассыз болып отырады, әлемдік станциялар орта есеппен әр 5 минут сайын бір жер сілкінісін тіркейді.
Жыл сайын жер шарында болатын жер сілкіністерінің орта есебі

Жер сілкінісінің сипаты
Жылдық саны
Ауыр апаттылары
1 ден көп емес
Кең көлемді қирату тудыратыны
Шамамен 10
Қирату зардаптары бары
Шамамен 100
Жекелей зақым келтіретіндер
1000
Қирату тудырмайтындары
10000
Қазіргі заманғы құралдармен тіркелетіндер
100000

Қазіргі заманғы білім және техника деңгейі жер сілкінісіне сенімді болжам жасай алмайды, сондықтан жер сілкінісі қатерінің алдын алу әрекетіне көшу қажеттілігі туындап отыр.
Орталық Азиядағы сейсмика
Орталық Азиядағы мемлекеттердің басым аумағы жер қыртысының жоғары сейсмикалық аймағына жатады. Жер қыртысының құрылымы бір текті емес, ол ғалымдар плита (тақта) деп атайтын көлемді, әркелкі блоктарға бөлінген. Бұл тақталар өте баяу қозғалады - олар мантия байлауымен мұхиттағы айсбергтер сияқты жүзеді. Осы қозғалыстардың нәтижесінде таулар, алқаптар, шұңқырлар және үстірттер құрылады. Ірі жер сілкіністері қозғалушы тақталардың қактығысуы нәтижесінде пайда болады. Ондай кезде барлық жаққа тарайтын тербелмелі қозғалыстар түзіледі.
1887 жылы Верныйда болған жер сілкінісі бүкіл Верный қаласын (қазіргі Алматы) толығымен қиратты. 1911 жылы Памирда болған жер сілкінісі апатты болып, Сарезск көлінің Тажікстанда пайда болуына себеп болды. 1946 жылы Ташкент қаласынан 300 км қашықтықга болған Чаткальск жер сілкінісі көптеген қала ғимараттарын қиратып, зақым келтірді.
Қазақстандағы Сейсмика
Қазақстан ғаламшардағы күш мөлшері әртүрлі күш мөлшеріндегі жер сілкінулері болуы мүмкін (әлсіздерден апаттыларға дейін) белсенді сейсмикалық аймаққа жатады.
Соңғы жүз жылда аймақта көптеген апатты жер сілкіністері болды. Осындай күшті жер сілкіністері XIX ғасырдың соңында және XX ғасырдың басында қазіргі Алматы аумағында болды. Шамамен Қазақстан Республикасының аумағының 30% 6-дан 9 балға дейін күшті жер сілкінісі болуы мүмкін сейсмикалық қауіпті аймаққа жатады. Бұл жерде шамамен 6 млн. астам адам өмір сүреді.
Жер сілкінісіне қалай дайындалу керек?
Адамдар табиғи апаттардан, оның ішінде жер сілкінісінен туындайтын төтенше жағдайларды тоқтата алмайды, бірақ саналы түрде әрекет етіп, өмірді сақтауға және тәуекелдерді, заттық және адамгершілік нұқсандарды төмендетуге болады. Сейсмоқауіпті аймақта тұратын әрбір адам болуы мүмкін жер сілкінісіне дейін және жер сілкінісі кезінде өз әрекетін саналы және жүйелі түрде жоспарлай алады. Егер сіз өзіңіз болатын орындарда үйде, мектепте, көшеде, дүкенде, автокөлікте және басқа да орындарда өзіңізді қалай ұстау керектігін алдын ала ойластырсаңыз, сізде ақылды әрекет жасайтын сабырлық пен қабілеттілікті сақтауға көп мүмкіндік болады.
:: Ата-аналарыңызбен және мұғалімдеріңізбен бірге жер сілкінісі кезінде үйде, мектепте, кинотеатрда, театрда, көлікте және көшеде, сонымен қатар жер сілкінісі болмастан бұрын және болғаннан кейін қалай әрекет жасау керектігі туралы жоспарды ойластырыңыздар.
:: Пәтердегі, мектептегі, көшедегі қауіпсіз орындарды аныкп"аңыздар.
:: Отбасы мүшелеріңізбен алғашқы медициналық көмек көрсету ережелерін талқылаңыздар.
:: Жер сілкінісі кезінде отбасы мүшелерінің әрқайсысы әр жақта жүрген жағдайда, қалай және қайда кездесетіндіктеріңізді анықтаңыздар.
:: Жер сілкінісі біткеннен кейін, сіз өзіңіздің қайда екеніңізді және жағдайыңызды хабарлау үшін қоңырау шалатын досыңыздың немесе туысыңыздың нөмірін таңдап жазып қойыңыздар.
Қүжаттарды, ақшаларды, қалта шамын (жылжымалы электр фонары) және қосымша батарейкаларды, дәрі қорапты, ысқырықты, сонымен қатар қажетті телефон нөмірлерінің тізімін қолайлы орынға қойыңыздар.
:: Үйде бірнеше күнге жететін ауыз су және азық-түлік сақтаулы тұруы
керек.
:: Үлкендерден кереуеттерді терезенің және сыртқы қабырғалардың жаиынан алыс қоюды, пәтерге кіретін жолға және дәлізге заттарды үйіп тастамауын өтініңіздер.
:: Пәтердегі шкафтарды, сөрелерді ата-аналарыңызбен бірге шегелеп бекітіңіздер, ал жоғарғы сөрелердегі және антресольдердегі ауыр заттарды алып тастаңыздар.
:: Қауіпті заттарды (улы химикаттарды, тез тұтанғыш сұйыктарды) жақсы оқшауланған сенімді орында сактаңыздар.
:: Электрді, газ бен суды өшіру қажеттілігі туындаған жағдайда, ажыратқыштың, газ және су шүмектерінің қайда орналасқанын білу керек.
Жер сілкінісі кезінде не істеу керек?
Ғимараттың шайқалуын сезгенде, шамдардың теңселгенін, заттардың қүлағанын көргенде, күшейіп жатқан гуілді және сынып жатқан әйнектің дауысын естігенде, үрейленбеңіздер!
Егер сіздердің үйлеріңіз бірінші қабатта, далаға шығар есіктің жанында болса, онда құжаттарды, ақшаны, қажет заттарды алып, ғимараттан тез шығыңыздар.
:: Далаға шыққаннан кейін - ғимараттан алыс және ашық жерге барып тұрыңыздар, тұйық көшелерден аулақ болыңыздар.
:: Үзілген сымдардан сақтаныңыздар.
:: Сабырлылық сақтаңыздар және басқаларды да тыныштандыруға тырысыңыздар.
Егер Сіздер ғимараттың ішінде қалып қалуға мәжбүр болсаңыздар, онда:
:: Отырыңыздар да бастарыңызды бір қолдарыңызбен жабыңыздар, ал екінші қолдарыңызбен берік орнатылған бір заттан ұстаныңыздар.
:: Қауіпсіз жерлерге: негізгі ішкі қабырғаның жанына, негізгі қабырғаның бұрышына, есіктің жақтауына немесе негізгі тіреуіштің жанына тұрыңыздар.
:: Егер мүмкін болса, үстелдің астына тығылыңыздар - ол сіздерді құлап жатқан заттар мен сынықтардан қорғайды.
:: Терезелер мен ауыр жиһаздардан алыс болыңыздар.
:: Майшамдарды, сіріңкені, оттықтарды қолданбаңыздар, электр қуатын қоспаңыздар - газдың шығып кету салдарынан өрт тұтануы мүмкін.
Жер сілкінісі кезінде мыналарды істеуге болмайды:
Үреленіп жүгіру.
Есікте кептеліс жасау.
:: Лифтіні қолдану.
Баспалдақ аралығына шығу.
Балконға шығу.
:: Жоғарғы қабаттардың терезелерінен немесе балконнан секіру.
:: Майшамдарды, сіріңкені, оттықтарды қолдану, электр қуатын қосу
Егер сіздер автокөлікте болсаңыздар, онда:
::ашық жерге барып тоқтаңыздар,бірақ соққылар тоқтағанға шейін көліктеріңізді тастамаңыздар.
Басқаларға көмек көрсетуге дайын болыңыздар.
Жер сілкінісінен кейін не істеу керек?
Дүмпулердің тоқтағанын тосыңыздар.
Жер қыртысы дүмпулері тоқтағаннан кейін, мүмкін, сіздер елеулі қиратулар мен зардап шеккендерді табатын шығарсыздар.
Сабырлық сақтаңыз. көмекке шақырыңыз.
Еденді тарсылдатып ұрыңыз немесе Сізді тауып алғанға дейін дауыс беріп тұрыңыз.
Мүмкіндігінше езіңізге өзіңіз медициналық көмек көрсетіңіз.
Есіңізде болсын, от жағуға болмайды, унитаздың күбішесіндегі суды ішуге болады, ал құбырлар мен ба-тареяларды дабыл беруге қолдануға болады.
Күшіңізді үнемдеңіз. Адам тамақсыз жарты ай шыдай алады.
Есіңізде болсын: көмек міндетті түрде келеді, ең бастысы - оны күту керек.
Қирататын жер сілкіністерінің хронологиясы. Соңғы жүз жылда әлемде сан мыңдаған құрбандар мен зардаптар алып келген көптеген жер сілкіністері болды. XX ғасырдағы 1976 жылы тіркелген Шығыс Қытайдағы Таньшанск жер сілкінісі (7,8 магнитудамен) нәтижесінде шамамен 700 мың адам қайтыс болды.
Адам көп қайтыс болған жер сілкінісі 1201 жылы жазда Таяу Шығыста және Шығыс Жерорта теңізінде болды. Осы қорқынышты табиғат апатынан бір миллионнан астам адам қайтыс болды.
Ең үлкен қирату әкелген Жапонияның Канто жазығындағы 1923 жылы 1 қыркүйек айында болған Түрткі магнитудасы 8.2 баллға жеткен. Нәтижесінде Сагами шығанағының теңіздік тереңдігі 400 метрге түсіп кеткен! Ресмі ақпараттар бойынша қайтыс болғандар саны 140 мың адам. Осы жер сілкінісінің материалдық зардабы 17 миллиард фунт стерлингті (қазіргі баға бойынша) құрады.
Жер сілкінісі Иокогама және Токио қалаларында өшіру мүмкін емес алапат өрттермен жалғасты, бірінші түрткіден соң су кұбырлары істен шықты.
Көптеген құрбандық және ауқымды заттық шығын әкелген жер шарының әр түрлі аудандарында әр түрлі күште болып тұратын осындай жер тізімдегі жер сілкіністерін көптеп тізе беруге болады.
Табиғи сипаттағы төтенше жағдай адам тіршілігі басталғаннан бері қауіпін төндіруде. Табиғи катастрофалардың әсерінен жер шары бойынша әр 100000 адам өлуде. Табиғи катастрофалардың қысқа мерзімде үлкен аумақтағы елді мекенді құртып жіберуге дейін мүмкіншілігі бар. Ол өзінің күтпеген жерден болтандығымен қауіпті. Табиғи катастрофаның тағы да бір қауіптілігі - оның болғаннан кейінгі салдары. Табиғи катастрофа болғаннан кейін ол жерде эпидемиялық аурулар, аштық т.б. жағдайлар орын алуы мүмкін.
Табиғи төтенше жағдайдың орын алуына антропогендік әсердің де ықпалын айта кеткен жөн.
Барлық табиғи катастрофалардың бір бірімен байланысы бар. Атап айтқанда, жердің сілкінуі мен цунамидің , тропикалық циклондар мен су тасқындарының. Жердің сілкінуінен өрттер, газдардың атылуы платинаның жарылуы орын алып, ол оқиғалар да өздерінің күшті әсерлерін тигізіп жатады. Вулканның атқылау ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.