Екпе көшеттерді қазып алу

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Сақтау үрдісіне жемістер мен көкөністерді өсіру барысындағы агротехникалық шаралар

МАЗМҰНЫ

І. КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ

2.1. Жемістер мен көкөністерді өсірудегі агротехникалық шаралар ... ... ... 8

2.2. Жемістер мен көкөністерді өсіруге қолайлы аймақтар мен топырақ құнарлығы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12

2.3. Жемістерді күтіп баптау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18

2.4. Дайын пісіп жетілген жемістер мен көкөністерді жинау мерзімі ... ... .24

2.5. Дайын өнімді сақтау орны, уақыты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .28

ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .31

ІV. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .33

ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34

КІРІСПЕ

Қазақстанның ауыл шаруашылығы өндірісінің маңызды салаларына көкөніс және жеміс шаруашылығы жатады. Бұл өсімдік шаруашылығының ерекше мамандандырылған және қарқындатылған салалары. Көкөніс шаруашылығының қорғаулы жерлердегі жайларын (құрылыстарын) салу, жеміс, жидек және жүзімдіктерді отырғызу мол қаражатты қажет етеді. Көкөніс және жеміс-жидек, жүзім өсімдіктерін өсіру еңбекті мол шығындаумен байланысты.
Көкөніс және жеміс шаруашылығының негізгі міндеті - халықтың азық-түлігі және өңдеу өнеркәсібінің шикізаты саналатын көкөністерді, жемістерді, жидектерді және жүзімді өндіру.
Тамыржемісті көкөністерде, қантты жүгеріде, жасыл асбұршақта, қарбызда, асқабақта, жемістерде, жидектерде және жүзімдерде көмірсулары мол болады. Жемістер мен көкөністерде С дәрумені мол мөлшерде кездеседі, оған әсіресе тәтті бұрыш, ақжелек және аскөк, батун пиязы, ақжелкек, брюссель, түсті және ақ қауданды орамжапырақ, қымыздық, шпинат, қызанақ, шалғам, қара қарақат, таңқурай, бүлдірген, қарлыға, алмалар бай келеді.[4,228 б]
Сәбізде, пияз жапырағында, шпинатта, аскөкте, қызанақта А дәруменінің мөлшері көбірек. Бұршақты көкөністер, қантты жүгері, савой және брюссель орамжапырақтары, қымыздық, шпинат, ақжелектің жапырақтары ақуызға бай. Жемістердің басым бөлігінде азотты заттардың мөлшері 1%-дан аспайды, жүзімде, бүлдіргенде, таңқурайда, қарақатта - 1,5 %-ға дейін.
Органикалық қышқылдар (лимон, алма, шарап, қымыздық) жемістердің, жидектердің және көкөністердің дәмдік сапасын қамтамасыздандырады және азықтың жақсы сіңірілуіне мүмкіндік туғызады. Жемістерде, жидектерде және көкөністерде кальций, темір, фосфор, калий және т.б. минералды заттар бар. Бұлар адам ағзасының ұлпаларын құруға қажет, физиологиялық үдерістерге белсенді қатысады, тамақтың негізгі түрлерін тұтынған кезде пайда болатын қышқылдарды бейтараптандырады. Қан құрау үдерісіне қатысатын темірдің мол мөлшерімен шпинат, ақсүттіген, қымыздық, қарбыз, қияр, қызанақ, қызылша, алма, алмұрт, өрік ерекшеленеді. Кальцийге қымыздық, ақсүттіген, шпинат, савой және түсті орамжапырақ, кольраби, балдыркөк, сәбіз, өрік, алмалар, алмұрттар бай.
Жемістер мен көкөністердегі клетчаткалар мен пектиндер, қорытылған асты сіңіруге және қалдықтарын ағзадан шығаруға қажет.
Көптеген жемістер мен жидектердің және көкөністердің емдік қасиеттері ежелден-ақ белгілі. Сарымсақ пен пияздың қан жүретін ұсақ түтікшелерді кеңейтуге себебі бар. Шпинат пен брюссель орамжапырақтарындағы фолий қышқылы склерозға қарсы қасиетке ие. Баялдыны тұтыну қандағы холестеринді кемітеді. Сарымсақтағы фитонцидтерге бактерия жойғыштық пен фунгицидтік әсер тән. Орамжапырақтағы У дәрумені ойық жараны емдеуге көмектеседі, ал тартран қышқылы семірудің алдын алады. Көкөністердің жас өнімдерінің маңызы өте зор.
Атақты физиолог И.П.Павлов, адам күнде жас көкөністермен қоректенсе өз өмірін ең кем дегенде 13 ұзарта алады дейтін.
Көкөністердің, жемістердің және жидектердің негізгі рөлі - әртүрлі аурулардың (жүрек-тамыр, ішек-қарын, жұқпалы, қан ауруларының) алдын алу.
Жемістер, көкөністер, жидектер мен жүзімдер техникалық өңдеуге кең қолданылады: ашыту, маринадтау, әртүрлі консервілер дайындау, кептіру, тоңазыту және шарап дайындау, яғни олармен халықты жыл бойы қамтамасыздандыруға мүмкіндік береді.
Алмұрттың, грек жаңғағының, зәйтүннің және басқа да жеміс тұқымдарының сүрегі ағаш өңдеу өнеркәсібінде ерекше бағаланады, анардың, грек жаңғағының жеміс қаптары мен жапырақтары, тері илейтін, бояу және фармацевтика өнеркәсібінде қолданылатын, иілік заттарға бай келеді.
Бақ - ара шаруашылығының маңызды көзі.
Жеміс шаруашылығының қоршаған ортаны қорғаудағы рөлі зор. Жеміс өсімдіктерінің жапырақтары шаң - тозаңдардың таралуына кедергі жасайды және ауадан көмір қышқыл газын сіңіреді, ауаны тазалайды. Бұдан басқа, жеміс өсімдіктерін бақ қорғайтын және жеміс қорғайтын екпе ретінде, қалалар маңайында жасыл аймақты құруға, елді мекендерді, оның төңірегін, көлік және темір жол бойын жасылдандыруға пайдаланады. Олар тұрмысты, демалыс орындарын әшекейлейді, айналадағы ауаның құрамын жақсартады және сонымен бірге қосымша өнім береді. Жеміс өсімдіктері адамға әсемдік әсер етеді.
Бақ ауасымен тыныс алған адам жас шағымен, тіршілік қызығымен, сұлулықпен, ұзақ өмірмен тыныстайды (Л.П.Симиренко).
Ауыл шаруашылығының әлемдік даму үдерісі, жеміс-көкөніс шаруашылығының өнімдерін өндіру жылдан жылға артып келе жатқанын көрсетуде. Мысалы, соңғы 10-12 жылда көкөністердің өнімдерін өндіру 40 %-ға артып, нәтижесінде жер шарының әрбір тұрғынын көкөніспен қамтамасыздандыру деңгейін, тұрғындардың саны 5,2 млрд-тан 6,2 млрд-қа жеткеніне қарамай 89 кг-нан 110 кг-ға дейін көтеруге мүмкіндік берді. (С.Б.Кененбаев, Б.М. Амиров, 2004).
Бір адамға есептегенде жеміс-көкөніс өнімдерін тұтыну өңірлерде және халықтың әл-ауқатына, ұлттың салт-дәстүріне, өсірілетін өсімдіктің мүмкіндігіне байланысты бірдей емес. Айталық, Монғолияда бір тұрғын 45 кг көкөніс пен жеміс пайдаланады, Финляндияда - 120, АҚШ-да 190 кг жуық (оның ішінде 90 кг көкөністер), Израильде - 320 кг (көкөністер - 239, жемістер - 81 кг, цитрустарды ескермегенде), Қазақстанда бір адамға шаққанда, ұлттық мөлшерден (100 кг) көп төмен өндіріледі (2004 жылы небары 71,3 кг).
Бір жылда бір тұрғынға шаққанда 100 кг жеміс-көкөніс өнімін өндіру керек, оның ішінде алма 35 кг, цитрустар (лимон, апельсин, мандарин) - 10, жүзім - 8, 4-5 кг-нан - алмұрт, алхоры, бүлдірген, таңқурай, қарақат, қалғаны өрікпен, шабдалымен, қарлығамен, мүкжидекпен, көкжидекпен, қаражидекпен және басқа жабайы өсетін жидектермен толықтырылады.
Қазіргі кезде Қазақстанда көкөністер 112 мың гектар жерде өсіріледі, өнімділік - 185,5 цга. Көкөністердің егістігінің және жалпы түсімінің 70 %-ы ұсақ шаруашылықтардың және үй маңайындағы телімдердің үлесіне тиеді.
Бақ көлемі 30 мың га жерді қамтиды, жылына 98 мың тонна жеміс пен жидек өндіріледі. Мемелекеттің агроөндірістік бағдарламасы бойынша 100 мың тоннадан артық өндіру жоспарланған. Қазақстанның солтүстігінде бақ 11 мыңдай гектар жерді алып жатыр, ең көбі (5 мың га жуығы) Қостанай облысында. Шекілдеуікті тұқымдардың өнімділігі 30,0-98,4 цга, сүйектілердікі - 25,0-85,4 цга. Жемістер мен жидектердің өндірісі республиканың жалпы түсімінің 7 %-н алады. Сонымен бірге Қазақстанның солтүстігінде әуесқойлардың көкөніс және жеміс шаруашылықтары жақсы дамыған. Көкөністер, жемістер және жидектер өсірумен 300 мыңға жуық адам айналысады және жап-жақсы өнім жинайды.
Қазақстанның солтүстігінде өсірілген жемістер тауарлық сапалары бойынша оңтүстіктегілерден кейін тұрады, бірақ дәрумендерінің, биологиялық белсенді заттары мен пектиндердің мөлшері бойынша олардан асып түседі. Ал қарақат, таңқурай, қарлыға және шырғанақ үшін Қазақстанның солтүстігі қолайлырақ, оңтүстікпен салыстырғанда.
Бірақ жемістер мен жидектердің өндірілуі мұнда маусымдық сипатта, сондықтан өнімнің негізгі массасы жылдың екінші жартысында өндіріледі. Ерте көкөніс өнімдері де аз өндіріледі, әсіресе Қазақстанның солтүстік өңірінде. Сауданың оларға деген қажеттілігі небары 35-40 % қамтамасыздандырылатындықтан, ұсыныс кеміген кезеңде баға күрт көтеріледі. Көкөністер мен жемістерді өңдеу мен дайындау да жеткіліксіз дамыған. Халықты жас көкөністермен жыл бойы қамтамасыздандыру және ашық жерлерден көкөністердің өндірілуі тоқтаған кезде, тапшылықты азайтуға әсер ететін жылыжай көкөніс шаруашылығы әлсіз дамыған (1 адамға 1 м2 қажет).
Жылыжай көкөніс шаруашылығының болашағы - мамандан-дырылған дамыған ірі шаруашылықтарда, мұнда өндірісті техникалық жабдықтауға қажет қаржыны шоғырландыруға және қазіргі кезге сай жылыжай шаруашылығын қалыптастыруға мүмкіндік бар. Тамшылатып суармалау мүмкіндігі бар блокты жылыжайларды салу өте үмітті. Жылыжай шаруашылығы маңызды әлеуметтік міндет атқарады. Көкөністердің бағасын реттегіш рөлін, әсіресе маусымаралықта, атқарады. Осы кезеңде сырттан әкелетін өнім молаяды, ал бағасы жергілікті өндірістікінен 2-3 есе жоғары болады.
Қарқынды жеміс-көкөніс шаруашылығының одан әрі дамуы және халықты дәрумені мол өніммен қамтамасыздандыру үшін сұрыптарды, олардың өсірілетін жердің топырақ-климат жағдайына қарай, биологиялық және шаруашылық ерекшеліктерін ескеріп дұрыс арақатынасын ескеріп таңдаудың маңызы өте зор. Қазақстанның солтүстігінде жеміс-көкөніс шаруашылығының өнімділігін арттырудың көзі болып жемістерінің, жидектерінің биохимиялық құрамы жақсы, жоғары өнімді, суыққа (қысқа) және ауруларға төзімді сұрыптарды таңдау саналады. Ірі жемісті орал және сібір сұрыптарын өсіру үлкен маңызға ие.
Көкөніс шаруашылығы мен жеміс шаруашылығын өрлеуінде ғылым маңызды рөлге ие. Орыс ғалымдары А.Т.Болотов, М.В.Рытов, Р.И.Шредер, Н.И.Кичунов, сондай-ақ тәжірибелі көкөнісшілер көкөніс шаруашылығының ғылыми негізін қалады және алғашқы оқулықтарын жазды (М.В.Рытов, Р.И.Шредер). Н.И.Кичунов ресейдің революцияға дейінгі бақшашылық тәжірибесін жинақтап, қорытынды жасады.
Көкөніс шаруашылығының ғылыми негіздерін әзірлеуге В.И.Эдельштейн - отандық ғылыми көкөніс шаруашылығының негізін салушы - үлкен үлес қосты. В.И.Эдельштейннің және оның шәкірттерінің ғылыми зерттеулерінің нәтижесі ашық және қорғаулы жерлерде көкөніс өсімдіктерін өсірудің өнеркәсіптік технологиясын дайындаудың негізі болды.
Ғылыми жеміс шаруашылығы - белгілі ғалым-бағбандардың И.В.Мичуриннің, В.В.Пашкевичтің, Л.П.Симиренконың еңбектеріне негізделінген. Н.И.Вавиловтың ежелгі егіншілік елдеріне жасаған экспедициялары, селекциялық жұмыстар үшін құнды материал саналатын, ауыл шаруашылық (оның ішінде көкөністік, бақшалық, жеміс-жидек) дақылдардың әлемдік топтамасын (коллекциясын) жинауға мүмкіндік берді. Н.И.Вавиловтың маңызды мәдени дақылдардың шығу орталығы туралы жасаған ілімі өсімдік биологиясын білудің теориялық негізі болып табылады.
ХХ-шы ғасырдың ортасында Ресейде және басқа да елдерде бақ шаруашылығының дамуына өз үлестерін белгілі ғалымдар: П.Н.Яковлев, И.С.Горшков, С.Ф.Черненко, П.Г.Шитт, З.А.Метлицкий, Н.Г.Жучков, В.А.Колесников, А.П.Драгавцев, В.И.Будиговский, С.Н.Степанов, Г.В.Трусевич, М.А.Лисавенко және т.б. қосты.
Қазақстанда жеміс-көкөніс шаруашылығының дамуына Қазақ бақ шаруашылығы және жүзім шаруашылығы ҒЗИ-ы, Қазақ ұлттық аграрлық университеті, облыстық тәжірибе стансалары өз үлестерін қосуда.
Г.Т.Каплина - Қазақстанның белгілі ғалым - көкөніс өсірушісі. Бұрынғы ҚазАШИ-ның көкөніс шаруашылығы кафедрасында өзінің 25 жылдық ғылыми-зерттеу іс-әрекетін ерте көкөністің көшетінің мәселесін шешуге арнаған. Ол Қазақстанның оңтүстігінде көшетті синтетикалық жарғақтарда өсірудің ғылыми негізін даярлаудың бастаушыларының бірі болды.
Л.Г.Бобров - картоп шаруашылығының белгілі ғалымдарының бірі. Ол Қазақстанда картоптың тұқым шаруашылығы жүйесінің, тұқымдық картопты сақтаудың негізін салушы және даярлаушы болды.
П.М.Эренбург - Қазақстанның оңтүстігінде пиязды және сарым-сақты, қауынды және қарбызды өсірудің технологиясын дайындады.
Бақ шаруашылығының дамуына баға жетпес үлесті А.Д.Жанғалиев, В.А.Колесников, А.П.Драгавцев, С.С.Олейченко, В.В.Мищенко, т.б. қосты. Жеміс шаруашылығының (Б.Г.Матаганов, К.Д.Аяпов), көкөніс шаруашылығының оқу құралдары (М.Ю.Юсупов, Е.Петров, Ф.Ахметова) Қазақстанның көкөніс және жеміс өсірушілерінің қолдан түсірмейтін кітаптарына айналды.
Қазақстанның солтүстігінде көкөніс шаруашылығының және картоп шаруашылығының дамуына елеулі үлесті ауыл шаруашылығы ғылымының докторлары М.М.Клеев, Э.Э.Браун қосты. Ауыл шаруашылығы ғылымының докторы А.А.Гудзенко алманың Целинное медовое, Целинное румяное, Целинное красное, алхорының Дамсинская красавица, Долинская вишневая, Радужная және т.б. шығарды. А.А.Гудзенко - Қазақстанның солтүстігіндегі жеміс шаруашылығы туралы бірқатар мақалалар мен кітаптардың туындыгері.

ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 ЖЕМІСТЕР МЕН КӨКӨНІСТЕРДІ ӨСІРУДЕГІ
АГРОТЕХНИКАЛЫҚ ШАРАЛАР

Агротехникалық әдіс бақ қатараралықтарын және дің айналасын уақытында дұрыс өңдеуді, ағаштарды күтіп-баптауды, тыңайтқыш қолдану жүйесін, суландыруды, плантацияға элиталы және сау тұқымдарды отырғызуды, арамшөптермен күресуді қарастырады. Қодрендерді жинау және жою, ерте көктемде немесе күзде діңдер мен қаңқалы бұтақтардың қабықтарын мұқалған қырғыштармен жинап алып жағып жіберу, түскен жапырақтарды жинау және сыртқа шығару (жою), қураған және дертті өркендерді жинау және жою, кеуектерді бітеу, механикалық зақымдарды және кесілген жерлерді уақытында бақ нұмымен сылау және т.б. зиянкестер мен ауруларды едәуір азайтады, өсімдіктердің олардың әсеріне төзімділігін айтарлықтай арттырады.
Қарақаттың мөлдір қанатты көбелегінің жұлдыз құртын, жарақаттанған өркенді кесіп байқауға болады. Оның ортасында құрт тескен жер (құрт өзегімен қоректенеді) көрінеді, ал жұлдыз құрт іздің соңында болады. Ерте көктемде зақымданған өркенді топыраққа тақап кеседі. Гүлдеу кезінде солған бұтақтарды кесіп алады және жағады. .[3]
Кенемен күресу үшін діңді, қаңқалы бұтақтарды тазалаумен, аулау белдігін қолданумен қатар химиялық дәрмектерді де пайдаланады.
Заузалармен күресуде топырақты бір жыл немесе екі жыл бойы сүрі жер тәсілімен өңдеудің, жоғары сұрыпты отырғызу материалын дұрыс таңдаудың, қабылданған дақыл ауысу кезегін сақтаудың, топырақты тұқым себер алдында үстіртін өңдеудің, қуыршақтану кезеңінде қатараралықтарды қайталап өңдеудің, танаптағы және танап маңайындағы арамшөптермен тұрақты түрде күресудің, танапты жиын-терін, қалдықтарынан тазалаудың маңызы өте зор. Отамалы дақылдарды топырақта тіршілік ететін зиянкестерден таза танаптарға орналастыру.
Ақұнтаққа төзімді сұрыптарды отырғызу, зақымдалған өркендерді сау жеріне дейін кесу, бұтаны сирету, химиялық дәрмектерді қолдану - қарлығаны, қара және қызыл қарақатты өсіргенде ақұнтақпен күресудің негізгі тәсілдері. Ойпаң, ылғалды немесе батпақтанатын телімдерде, сондай-ақ қою, сиретілмеген бұталардың бұтақтары қаттырақ зақымданады. Бүлдіргеннің сұр шірігіне қарсы - жиі отырғызбау, әсіресе, осы ауруға қатты шалдығатын сұрыптарды. Дымқыл жылдары өнім жинар алдында бұталардың түбіне сабан төселуі керек, жинау кезінде зақымдалған жидектерді телімнен сыртқа шығарады, химиялық дәрмектер қолданылады.
Шырғанақтың солуымен күресуінде сұрыптың маңызы өте зор. Торғай тәжірибе стансасының мәліметтері бойынша фузариозға шырғанақтың Витаминная сұрпы ең төзімді көрінеді жекелеген (түптердің 5-8% солады екен). Жиі ірі жемісті сұрыптар ауырады екен.
Физикалық әдіс. Зиянкестердің пайда болуын және олармен күресудің уақытын анықтау үшін жарықты пайдалануды қарастырады. Жарықпен тұзақтау (ұстау) көбелектерді, жарғаққанаттыларды және басқа да бунақденелілерді ұстап алуға мүмкіндік береді. Нәтижесінде олардың бақтағы саны, түрлік құрамы, ұшу жиілігін және зиянкестердің санын кемітуге мүмкіндік береді. Бір кемшілігі - зиянкестермен қатар пайдалыларының торға түсуі. .[6,255 б]
Механикалық күресу әдісі - зиянкестердің қыстайтын ұяларын жою, жұмыртқаларын жинау, аулау белдігімен жұлдызқұрттарды аулау, ағаштағы қоңыздарды - бізқұрттарды төселген брезентке сілку және кейін оларды жою, қақпанды, тұзақты, торды, тышқан тәрізді кеміргіштерге уланған жемді қолдану.
Биологиялық күресу әдісі - жеміс және жидек дақылдарының ауруларымен және зиянкестермен күресуде олардың табиғи жауларын - жыртқыштарды, тоғышарларды және ауру қоздырғыштарды қолдану. Мысалы, алманың қанды битімен күресуде, битті кейбір жерде 90%-ға дейін жоятын афелинусты қолдану тиімді.
Зиянды бунақденелілермен күресу үшін құстарды - ұзаққарғаларды, қараторғайларды, сары шымшықты, көкектерді пайдалану керек. Бұлар зиянды бунақденелілерді, дернәсілдерді және жұмырқұрттарды көптеп жояды. Битоксибациллин, дипел, лепидоцид және т.б. биологиялық дәрмектер шығарылуда. Құстар үшін арнаулы қараторғай үйшіктері жасалынады. Құстарды жауын-шашынды ауа райында, ерте көктемде және күзде қосымша азықтандыру қажет, жергілікті құстарды қыста да қоректендіру керек.
Соңғы жылдары зиянкестермен күресуде микробиологиялық әдістерді қолдануы етек жаюда. Бұл әдіс зиянды ағзаларға қарсы споралы бактерияларды, саңырауқұлақтарды, вирустарды және басқа да микроағзаларды қолдануға негізделінген. Биологиялық дәрмектер шығарылуда: битоксибациллин, дипел, леридоцид және т.б.
Химиялық әдіс. Бұл әдісте ең тиімді және жедел әсер ететін әртүрлі дәрмектер қолданылады. Бірақ олардың бәрінің кері әсері де бар: пайдалы бунақденелілерді де жояды және әртүрлі мөлшерде жемістерде жиналады да, кейін адам ағзасына зиян келтіреді. Міне, сондықтан оларды өте абайлап және оған аса қажеттілік туындағанда ғана қолдану керек. Дәрмектің қолдану мөлшерін, тәсілін, уақытын, шегін, соңғы рет өңдеу мен өнім жинаудың мерзімін, өңдеу санын қатал бақылау қажет.
Қазақстанның жеміс-жидек дақылдарына 2003-2012 жж. қолдануға рұқсат берілген пестицидтерді ғана қолдану керек.
Бақтарда улы заттармен жұмыс жүргізгенде қауіпсіздік ережесін сақтау қажет. Жұмысты денені удан қорғайтын халатта немесе арнаулы киімде орындау қажет, ауызға респиратор тағылады, дәке таңылады. Жұмыс кезінде шылым шегуге, тамақ ішуге болмайды. Жұмыс аяқталғаннан соң қолды, дененің басқа да ашық жерлерін сабынмен мұқият жуу керек. Үйге жұмыс киімдерін апаруға болмайды. Арнаулы киімдерді, аяқкиімдерді, қолқаптарды, қорғаныш көзілдірікті, жұмыс соңында күнде тазалап, ашық ауада немесе лапас астында 8-12 сағат кептіреді. Оларды кірлегенде жуады, бірақ жиі емес, 6 жұмыс күннен кейін. Пестицидтермен жұмыс уақыты 4 сағаттан аспауы керек, қалған 2 сағатта дәрмектермен байланысты емес басқа жұмыстар орындалады.
Жеміс дақылдарының екпе көшеттерін қазып алу, сұрыптау, сақтау және жүзеге асыру.
Ағаштың бөрікбасында бірінші реттік 6-7 бұтақ және екі есе көп екінші реттік бұтақтар болуы тиіс. Сүңгектің биіктігі 10-15 см. Бөрікбастардың төселгіш түртектерінің кемшілігі - көп еңбекті қажет етуі. Төселе өсетін ағаштардың көлемін кеміту және еңбек шығынын азайту үшін оларды қысқа төзімді ерегежейлі телітушілерге телу. .[8]
Қазудан 1-1,5 ай бұрын, жапырақтары түспегенде және олар түсін өзгертпегенде, ағаштарға түгендеу және мақұлдау (апробация) жүргізеді. Бұл қазылып алынатын өсімдіктердің сапасы мен санын жеке дақылдар, помологиялық сұрыптар бойынша анықтауға мүмкіндік береді. Сұрыптық қоспаларды жаппай қазуға дейін аластайды. Мақұлдаумен қатар қазуға қажет машиналар мен құралдарды, тасымалдаушы көліктерді, буып-түйуші материалдарды, екпе көшеттерді көмуге қажетті жабдықтарды дайындайды.
Екпе көшеттерді қазып алу. Қазуға өсінді кезеңнің соңында (қыркүйектің соңы-қазанның басында), өркендер бойлап өсуін және ағаштануын аяқтағанда, ұштық бүршіктерін қалыптастырғанда және жапырақтарын түсіре бастағанда кіріседі. Тұқымдықтардың басым бөлігінде жапырақтарын түсіруі кеш аяқталады. Сондықтан түспей қалған жапырақтарды екпені қазардан 2-3 күн бұрын үзеді (жұлады). Жапырақтарды әдетте қолғап киіп жұлады. Бүршіктері жеңіл сынатын тұқымдықтар мен сұрыптарда (шие, тәіттішие, алмұрт) жапырақтарды жұлуды өркеннің төменгі жағынан оның ұшына қарай жүргізеді, сонда бүршіктері бүлінбейді. Басқа тұқымдықтарда үзуді үстінен астына қарай жүргізеді. Бұл жұмыс қол күшін көп қажет етеді. Жақсы нәтижені химиялық дефолиация береді (жапырақтардың 70-100% түсуі) - екпе көшеттерді қазып алудан 15 күн бұрын хлорат магнийдің 0,4-1 % немесе эндоталдың 0,075 % ерітіндісімен бүрку. Ерітінді шығыны 800-1500 лга (1 га 20-30 адам-күн үнемделінеді).
Екпе көшеттерді сұрыптауды салалық үлгіқалыптың техникалық жағдайына сай жүргізеді. Оны қазу маңайына жақынырақ және тез, тамырларды күн көзінің тікелей әсеріне шалдықтырмау және құрғатпау үшін, дұрысы лапас астында жүргізу.
Сұрыптағанда екпе көшеттерді екі сұрыпқа және жарамсыз деп бөледі. Бағалағанда екпе көшеттің жасына және даму қуатына, тамыр жүйесінің, діңнің, бөрікбасының сапасына, сондай-ақ фитосанитарлық күйіне көңіл қояды. Сұрыптық тазалық 100 % болуы тиіс.
Екпе көшеттерді көму (көме тұру) - топырақтан қазып алынған өсімдіктердің тамыр жүйесін құрғаудан және теріс температураның әсерінен қорғау тәсілі. Тұтынушыға жөнелтудің алдында немесе сол шаруашылықта күзде отырғызғанша және тұрақты жерге - баққа немесе тұқымбаққа көктемде отырғызу үшін көму уақытша болуы мүмкін. Тұрақты көмуге құрғақ, су жиналмайтын, желден қорғалған жерден көмбе телімін алдын ала дайындайды: арамшөптерді жояды, жаздың екінші бөлігінде сүрі жер күйінде баптайды. Телімнің маңайында ені және тереңдігі 0,5 м суағар қазылады. Солтүстіктен оңтүстікке қарай, біріне-бірін қатарластыра (параллель) және жолға көлденең, ұзындығы 50 м аспайтын, ені 2 м, тереңдігі 50-60 см көмбе ордың, орналастыру арасынан жүру үшін ені 1,5 м жол қалдырып, қазады.
Көмер алдында бақ қайшысымен немесе пышақпен өсімдіктің зақымданған тамырларының және бұтақтарының бөліктерін қияды. Көмуді ордың оңтүстік жағынан бастайды, оның алдыңғы қабырғасын 45о бұрышпен көлбеулеп қазады да, оның кемеріне ордың енінен әжептәуір енді тақтай төсейді. Ордың түбіне қалыңдығы 20 см борпаң топырақ салады. Осы топыраққа, орға көлденең, көлбеулеу, бөрікбастардың ұшын оңтүстікке (діңін аяз ұрудан қорғау үшін) бағыттап өсімдіктерді біріне-бірін тығыз бір қатармен орналастырады және сүңгектің 13-12-на дейін борпаң топырақпен, тамырлардың арасындағы барлық қуыстарды толтыра отырып, жабады. Сосын толтырылған топырақты тығыздайды, ал өсімдіктер қатарын, тақтайдың ұшынан ептеп өзіне тартып тегістейді. Құрғақ ауа райында көмілген өсімдіктерді суландырады және құрғақ топырақпен себелейді. Өсімдіктерді су басудан қорғау үшін оларды телім бетінен 10-15 см жоғарырақ көмеді. Өсімдіктердің жекелеген түрлері мен сұрыптарын жеке-жеке, бір қатарда бірдей өсімдіктер санын көмеді. Көмуді плантажды соқамен жүргізуге болады. Алдымен бір немесе екі рет жүргізіп терең шөнек (атыз) жасайды. Соқаның келесі өтуінде өсімдіктерді сүңгегінің ортасына дайын көмеді. Егер екпе көшет өте ірі болса, келесі өсімдік қатарын орналастырудан бұрын соқамен тағы бір рет өтеді. Бір орға бір помологиялық және тауарлы сұрыптың екпе көшеттерін көмеді. .[10]
Көмгеннен соң орлардың, тұқымдардың, помологиялық және тауарлық сұрыптардың нөмірлері және көмілген өсімдіктер санын көрсетіп телімнің жоспарын жасайды. Өсімдіктерді тышқандардан қорғау үшін ұландырғыш еліктіргіштерді, шырша бұтақтарын қолданады, қарды тығыздайды, ал қояндардан көмбе телімдерін темір тормен қоршайды.
Екпе көшеттерді орап-байлау және тасымалдау. Тұқымбақтан екпе көшетті отырғызу орнына, алыс қашықтыққа ешбір зақымсыз жеткізу үшін арнаулы орауларды қолданады. Мұқият орау әсіресе күзде және көктемде болуға тиіс, екпе көшет төмен температурадан (тоңазуы) немесе керісінше, жоғары температурадан (қызуы, көктеуі, қурауы) зардап шегуі мүмкін. Ірі екпе көшеттер тасымалдауға төзімдірек және орап-байланған күйінде, ұсақтарға қарағанда азырақ зақымданады, себебі теңдерде бос байланады.
Орама (буып-түюге) ретінде сабанды, қамысты пайдаланады; теңді сыммен, жіппен, тал шыбығымен орап-байлайды. Теңнің топырақ бөлігін қаптамалауға қаптарды пайдаланады. Ішінен орауға күздіктердің сабаны жақсы, себебі жаздық дақылдардың сабаны, әсіресе сұлы мен арпаның, тез ыдырайды да температураны көтереді және өсімдікті опат қылады.

2.2. ЖЕМІСТЕР МЕН КӨКӨНІСТЕРДІ ӨСІРУГЕ ҚОЛАЙЛЫ АЙМАҚТАР МЕН ТОПЫРАҚ ҚҰНАРЛЫҒЫ

Көкөніс дақылдары суға, топырақ кұнарлылығына және жылуға жоғары талап кояды. Міне, сондықтан, суландыруды дұрыс ұйымдастыру үшін көкөністерге телімді су көздерінен-өзендерден, тұщы сулы көлдерден немесе ірі су құбырларынан, сондай-ақ ылғалы молырақ және жел әсері азырақ, өзен алқаптарынан алыс емес жерлерден таңдау керек. Көкөніс дақылдары үшін ең қолайлы жылу режимі оңтүстік-батыс және оңтүстік-шығыс беткейде қалыптасады.
Көкөніс дақылдарын өсіруге кәдімгі қара және оңтүстік, қара қоңыр, өзен алқабының механикалық құрамы бойынша құмдау, жеңіл және орташа құмбалшықты топырақтар жарамды. Қарашіріндіге бай құмайт, құмдау топырақтарда жоғары өнімді бақша дақылдары, сондай-ақ сәбіз, қызылша, қызанақ, пияз береді. Сумен жақсы қамтамасыз етілсе, жоғары өнімді ерте пісетін орамжапырақ та бере алады. Борпаң саздау топырақтарға әк енгізіп, орташадан кешірек мерзімде пісетін орамжапырақтардан жоғары өнім алуға болады. Ауыр саздақ топырақтарда қоректік заттар мол болғанымен, олар көктемде баяу жылынады, олардың бетінде қабыршақтар пайда болады, сондықтан ұсақ тұқымды көкөніс дақылдары үшін қолайсыз, бірақ көшеттік көкөністерді өсіруге болады. Жүйелі түрде суарылса және жылма-жыл көң шашылса, көкөніс дақылдары жақсы өнімділікті сәл сортаңдау жерлерде де көрсете алады. .[9,25 б]
Көкөніс телімін бір аумақта (алаңда) орналастырған жөн. Бұл өндірісті тиімді ұйымдастыруға, күтіп-баптау жұмыстарын бір уақытта, біркелкі жүргізуге, механизмдердің пайдасыз қимылын азайтуға мүмкіндік береді.
Ауыспалы егістің бір танабында әдетте бір, кейде ғана екі дақыл орналастырылады. Тек аз көлемдегі дақылдар ғана бір танапта қатарласып орналасуы мүмкін. Қымыздық, ақжелкек, пияз-батун және т.б. көпжылдықтарды танаптан тыс телімге орналастырады.
Қазақстанның солтүстігінде ақ қауданды орамжапырақ негізгі көкөніс дақылы және барлық көкөніс дақылдары егістігінің 46% алатынын және көптеген шаруашылықтарда көкөніс ауыспалы егісінде ерте пісетін картоп егілетінін ескеріп, көкөніс-картоп ауыспалы егісінің мынадай сұлбасын ұсынамыз, онда орамжапырақ 30-дан 44% дейін, картоп - 12-ден 20% дейін егіс көлемін алады.

4 танапты
5 танапты
1.
Орамжапырақ+көң
1. Орамжапырақ+көң
2.
Қызанақ және картоп
2. Қызанақ, бұрыш+баялды
3.
Қияр және орамжапырақ+көң
3. Қияр және орамжапырақ+көң
4.Тамыржемістілер және пияз
4.Тамыржемістілер және пияз

5. Картоп
6 танапты
1. Орамжапырақ+көң
2. Қызанақ
3. Қияр+көң
4. Тамыржемістілер және пияз
5. Орамжапырақ+көң
6. Картоп
Көкөніс егістіктерінде арамшөптермен күресу үшін агротехникалық тәсілдерден басқа, көкөніс ауыспалы егісіне бір немесе екі таза сүрі жер танабын енгізу керек. Ластану күшті болса уақытша шара ретінде екі танапты - сүрі жер - көкөністер ауыспалы егісі қолданылады. Суландырылатын ауыспалы егістіктерде сүрі жерді бір жылдық дақылдарды себуге, әсіресе арпа мен сұлының таза егістігіне немесе бұршақ тұқымдастармен - ас бұршақ немесе сиыр жоңышқамен қоспа түрінде себуге пайдалану тиімді. Сұлының тамырынан бөлінетін заттары топырақ ауруы - тамыр шірігін туғызатындарға жойқын әсер етеді. Сұлы, сонымен бірге басқа арамшөптердің өсуін тежейді. Жасыл жемшөппен қамтамасыз етілген шаруашылықтарда біржылдықтарды шілдеде органикалық тыңайтқыш (сидерат) ретінде топыраққа жыртып, араластырады. Сидерат дақылдарды жыртып араластыру топыраққа 15-20 т көң шашқанға тең. Сонымен бірге танап арамшөптерден тазарады, аурулардың жаппай таралуы тежеледі, топырақтың қосымша сорлануы болмайды.
Төменде сүрі жер танабы бар ауыспалы егіс сұлбасы келтірілген.

№
5 танапты
№
6 танапты
1
Қара сүрі жер
1
Қара сүрі жер
2
Тамыржемістілер және пияз
2
Тамыржемістілер және пияз
3
Қияр+көң
3
Орамжапырақ+көң
4
Қызанақ, картоп
4
Қызанақ
5
Орамжапырақ+көң
5
Қияр+көң
6

6
Орамжапырақ+көң

Кейінгі кездерде қала маңындағы шаруашылықтарда көкөністік-жемшөптік ауыспалы егістерде қайталама дақыл ретінде сұлы, арпа, жаздық рапс, қышабас егістері қолдау таба бастады.

№
5 танапты
№
6 танапты
1
Ерте пісетін картоп, оны жинағаннан кейін - бір жылдық шөптер жемшөпке
1
Сұлы жемшөпке
2
Тамыржемістілер, пияз
2
Орамжапырақ+көң
3
Орамжапырақ+көң
3
Қызанақ
4
Қызанақ
4
Қияр+көң
5
Қияр+көң
5
Тамыржемістілер, пияз

Әрине, бұл ұсынылған ауыспалы егіс сұлбалары шаруашылықтың табиғи жағдайына, көкөністі дайындау, өндіру мүмкіндіктеріне қарай өзгеріске ұшырауы мүмкін.
Топырақты өңдеу
Көкөніс дақылдарының ерекшеліктерінің өзі сонда, олар барлық өсу-даму кезеңдерінде, әсіресе тіршілігінің басында топырақтың қоректік, су және ауа режиміне өте жоғары талап қояды. Топырақтың физикалық, химиялық және биологиялық қасиеттері айтарлықтай деңгейде, оның өңдеу жүйесіне байланысты.
Көкөніс дақылдары үшін топырақты өңдеуге өте зор мән беріледі. Бұл көкөніс дақылдарының, танаптық дақылдармен салыстырғанда, кейбір маңызды ерекшеліктерімен түсіндіріледі. .[14]
1. Көкөніс дақылдарының көбінің тұқымдары ұсақ және өте нәзік, әлсіз өскін береді. Бұл топырақ бетінің тегіс, кесексіз болғанын қажет етеді, әйтпесе тұқымдардың көбі өскін бермейді. Сондықтан тұқымдарды саязға сіңіреді де, олар ылғалы жетіспейтін жағдайға жиі тап болады.
2. Көкөніс дақылдарының кейбіреулерінің тұқымдары (сәбіз, пияз, қызылша, ақжелкен, шалқан, ботташық, және т.б.) қиын өнеді. Бұл тұқымда эфир майының болуымен немесе су өткізбейтін тығыз және қалың қабықтың қалыптасуымен түсіндіріледі. Соның нәтижесінде тұқым нашар бөрітеді. Баяу өнуі олардың қабықтарында ингибиторлардың-ұрықтың жандануын тежейтін заттың болуымен түсіндіріледі. Топырақты жақсылап өңдегенде өскіндердің тез және біркелкі өніп шығуына жағдай жасалынады, әрі өскіндер топырақ қабыршағына және арамшөптерге қарсы тұра алады. Өскіндердің біркелкі болмауы және сиректілігі өнімді күрт төмендетеді.
3. Көкөніс дақылдарының көбі өнімді мүшелерін топырақта қалыптастырады (тамыр жемістерін, түйнектерін, тамыр сабақтарын), сондықтан топырақ борпаң болуы және жемістерінің байлануына ықпал жасауы керек.
Көкөніс дақылдарының бәрі де арамшөптерге сезімтал, әсіресе тіршілігінің басында. Топырақты өңдеудің дұрыс жүйесі көкөніс дақылдарына арамшөптермен күресуге көмектеседі. Нашар өңделген топырақ себу, отырғызу жұмыстарының сапасын кемітеді, сондай-ақ қатараралықтарды өңдеу қиындайды.
5. Көкөністердің жоғары, тұрақты және сапалы өнімділігі өсімдіктің тамыр жүйесін тез дамытуына байланысты, ал ол өңдеу қабатын тереңдетумен қамтамасыз етіледі.
6. Көкөніс өсімдіктері топырақ құнарлылығына жоғары талап қойғыштығымен және қоректік заттардың көп бөлігін алып шығатындығымен ерекшеленеді. Сонымен бірге топырақ ылғалына жоғары талап қояды.
7. Көкөніс дақылдарының ерте пісетін сұрыптары топырақтың уақытында және дұрыс өңделуіне жоғары талап қояды.
Көкөніс дақылдары үшін топырақты өңдеу жүйесі өсімдіктің өсуіне қолайлы жағдай жасауға, оның құнарлылығының үздіксіз артуына, сондай-ақ топырақтағы зиянкестер мен аурулардың жойылуына бағытталған. Ол негізгі жыртудан, топырақты себер алдындағы өңдеуден және қатараралықтарды өңдеуден тұрады. Қатараралықты өңдеу өсінді кезеңінде өсімдікті күтіп-баптаумен тығыз байланысты.
Топырақты негізгі өңдеу. Топырақты негізгі өңдеуіді танап дақылдан босағаннан кейін жүргізеді. Алдымен танапты зігіріктен, бүлінген, дертті жемістерден және жиын-терін қалдықтарынан тазартады. Әсіресе дертті жемістердің жиналып алынуына ерекше көңіл қою керек, себебі топыраққа араласа жыртылып, олар келешекте ауру таратудың көзі болуы мүмкін.
Күзгі терең жырту-көкөніс шаруашылығындағы негізгі агротехникалық тәсіл - топырақта ылғалдың және қоректік заттардың жиналуына жағдай жасайды, арамшөптердің және зиянкестердің жойылуына ықпал етеді. Сүдігер жыртқанда топырақта қыстайтын көптеген зиянкестердің дернәсілдері мен қуыршақтары топырақ бетіне шығарылады да, қолайсыз жағдайда опат болады, ал топырақ бетіндегілері топыраққа терең сіңіріледі де, олар да тұншығады. Терең жыртқан кезде өсімдіктің ұсақ қалдықтары және олардағы ауру қоздырғыштар тереңге сіңіріледі, соның нәтижесінде олардың көбі жойылады. .[15]
Көкөніс дақылдары үшін танапты терең - 30-33 см дейін, атжалсыз, шеттерін бірдей етіп жырту керек.
Өте маңызды агротехникалық тәсіл-қар тоқтату. Ол қыс кезінде топырақтың терең тоңдануын болдырмайды. Мұндай топырақ көктемде тезірек жібиді де көктемгі танаптық жұмыстарға ертерек кірісуге мүмкіндік береді. Одан басқа, танапта қар жинау суаруды кешірек жүргізуге мүмкіндік береді, бұл дегеніңіз бір суару суын үнемдеумен тең.
Топырақты көктемде өңдеу. Көктемде алғашқы мүмкіндік туысымен сүдігерді тырмалау жұмыстарын - ылғал жабуды іске асыру керек. Бұл жұмысты тісті тырмамен, екі ізбен жүргізеді. Сонда бұл ерте себілетін дақылдар үшін топырақты өңдеудің негізгі тәсілі саналады.
Жылу сүйгіш дақылдарды кешірек сепкенде 1-2 аралық өңдеулер жүргізуге тура келеді.
Бірінші культивацияны арамшөптердің өсуіне жағдай жасау үшін, 10-12 см тереңдікке қопсыту керек, екіншісін - себу немесе отырғызар алдында, оларды жою үшін жүргізеді.
Көкөніс дақылдарын сепкенге дейін тығыздау топырақтың бетін тегістейді және нығыздайды, тұқым біркелкі сіңіріледі, оларға ылғалды тартады, ол өз кезегімен тұқымдардың бір уақытта пайда болуын қамтамасыз етеді. Өскіндердің топырақ бетіне шығуына кедергі жасайтын қабыршақтармен күресу үшін жеңіл, тор көзді тырмаларды қолданады.
Суландыру
Көкөніс дақылдары ылғалмен қамтамасыз етілуіне жоғары талап қояды. Орамжапырақ, қияр, пияз, шалғам, ақ сүттіген ең ылғал сүйгіштерге жатады. Қызанақ, сәбіз, қызылша, бұршақ тұқымдастар, асқабақ, қауын ылғалға аса жоғары талап қоймайды. Ылғал жетпесе қиярдың, қызанақтың, бұрыштың, баялдының жатыны түсіп қалады: орамжапырақ қауданы ұсақ, жетілмеген болады немесе байланбайды да. Тамыржемістілер, пияз су жетпесе өнімін күрт төмендетеді.
Көкөніс дақылдарын суарудың бірнеше тәсілі бар: қарықпен, жолақпен, жаңбырлатып және топырақ ішімен. Ең тарағандары жаңбырлатып және қарықпен суландыру.
Қарықпен (шөнкемен) суаруды жер бедері тегіс және еңістігі шамалы (0,003-тен 0,01о-ке дейін), беті тегістелген телімдерде жүргізуге болады. Қарықпен суарудың бірнеше түршесі бар: ағып өтетін қарықпен, тұйықталған қарықпен және саңылаулы қарықпен. Ағып өтетін қарықпен суарғанда жер бедеріне, еңіске және топырақ сипатына байланысты ұзындығы 200-400 м, тереңдігі 15-18 см, бірінен-бірінің қашықтығы 70 см қарықтар қазылады. Су қарықпен баяу ағып бірте-бірте сіңе береді.
Тұйық қарықпен суарғанда сәл еңістеу жерлердегі қарық сумен толтырылады да, олар сонда тұрып бірте-бірте сіңеді. Қарықты атыз жасағышпен жабдықталған культиватормен жасайды.
Саңлаулы қарықпен суару кәдімгі қарықпен суарғандай жағдайда жүргізеді. Саңылауды-қарықты саңылаулағыштармен жасайды. Ондайда қарықтың түбінде ені 3-4 см, тереңдігі 15-20 см, жалпы жиынтық тереңдігі 30-40 см саңылау жасалынады. Мұндай қарықтар суару ағымын арттырады. Және топырақтың сумен жақсы қанығуына мүмкіндік жасайды. Бұл дымқылдық суармалау және отырғызу алдындағы суарулар кезінде тиімді.
Жолақтармен суландыру тек мұқият тегістелінген телімдерде ғана тиімді. Жолақтарды риджермен немесе жал жасағыштармен, жалдың ортасынан алғанда енін 0,8-1,0 м етіп жасайды. Жалдардың биіктігі 18-20 см. Суландыру жолақпен суды жайылтып беру арқылы жүргізеді. Жолақтарда себу және топырақты өңдеу жұмыстарын машиналармен жүргізеді, ал жолақтардағы арамшөптерді қолмен жұлады.
Жаңбырлатқыш қондырғылармен суландыру. Бұл тәсілмен суландырғанда көп шығын тілейтін телімді тегістеудің және суландырғыш атыздарды тілудің қажеттілігі болмайды, судың тиімсіз шығыны азаяды. Көкөніс шаруашылықтарында жиі ДДН-70, ДДА-100М, Фрегат жаңбырлатқыш машиналары қолданылады.
Мақсаты бойынша отырғызу алдындағы, отырғызу кезіндегі, өршіткіш, өсінді, сергіткіш, дымқылдық суармалау және үсікке қарсы суару болып бөлінеді.
Отырғызу алдындағы суаруды топырақ құрғақ болғанда және суарылмай тұқымның өнбейтіні немесе сирек өніс беретіні белгілі болғанда жүргізеді. Оны көшетті отырғызу алдында да қолданып топырақ кесектерін уақтайды және көшетті отырғызу жеңілдейді. Суаруды себуден немесе отырғызудан 10-15 сағат бұрын гектарына 450-500 м3 су шығарып жүргізеді.
Өршіткіш суаруды арамшөбі көп танаптарда кеш себілетін дақылдарды себерден 2 апта бұрын жүргізеді, сосын шыққан арамшөптерді себу алдындағы культивациямен жояды. .[17]
Отырғызу кезінде суаруды көшетті отырғызғанда (көшетті суарусыз жаңбырлы күнде отырғызады) қолданады. Суару мөлшері -
250-300 м3га.
Өсінді суару өсімдіктің өсу және жеміс салу кезеңдерінде топырақтың оңтайлы су режимін қалыптастыру үшін қолданылады. Оны су тапшылығы байқалмайтындай мерзімде және өсімдіктің өсіп-дамуын тежемейтіндей кезеңде қайталайды. Суарумен бірге өсімдіктің өсу-даму кезеңіне байланысты, көкөніс дақылдарын үстеп қоректендіреді.
Сергіткіш суаруды құрғақ ыстық ауа райында және негізгі суарудың арасында жүргізеді. Ол ауа дымқылдығын көтеріп, оның температурасын төмендетеді, соның нәтижесінде көкөніс дақылдарының тіршілік жағдайы жақсарады. Мұндай суару көкөністің, әсіресе орамжапырақтың және қиярдың өнімділігін арттырады. Бір суаруға 15-30 м3га су шығындалады.
Дымқылдық суармалау көктемде ерте себілетін дақылдар себіледі-ау деген танаптарда, күзде сүдігер жыртқаннан кейін жүргізіледі. Күзде суару топырақта тұқымның жаппай өнуін және өсімдіктің алғашқы кезде бір қалыпты өсуін қамтамасыз ететін су қорын жинайды. Мұндай суаруда судың гектарлық мөлшері 1000 м3 дейін болуы мүмкін.
Үсікке қарсы суаруды көктемгі және күзгі үсік болады-ау деген күні және түнінде жүргізеді. Мұндай суару үсіктің әсерін әлсіретеді немесе алдын алады. Суару мөлшері 50-100 м3га.
Көкөніс дақылдарын зиянкестер мен аурулардан қорғау.
Көкөніс дақылдары ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.