Рухани болмыс

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министірлігі

Реферат

Пәні: философия негіздері
Тақырыбы: Әлем - шындықтар жиынтығы ретінде

Тексерген:
Орындаған:

Жоспар
Жоспар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
Болмыс негізгі түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
Материя ұғымы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
Қозғалыспен кеңістік пен уақыт ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...11
Сана ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
Пайдаланылған әдебиет тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 4

Кіріспе
Ақиқат -- танымның негізгі мақсаты. Өйткені таным процесіндегі субъектінің белсенділігіне байланысты қалыптасқан жаңа білім зерттеліп отырған объектіге сәйкес келуі немесе келмеуі керек. Осыған орай ғылым мен философияда ақиқат проблемасы кун тәртібіне қойылады. Шын мәнінде, ақиқат дегеніміз субъекті мен объект арасындағы өзара байланыс негізінде жүріп жатқан әлеуметтік тарихи процесс. Ақиқат біреу, ол объективтік. Объективтік ақиқат деп қоғамдық адам түсінігінде, білімдегі субъектіге, адамға, адамзатқа тәуелсіз мазмұнды айтады. Ақиқат өзінің мазмұны жағынан объективті, ал формасы жағынан субъективті. Сонымен ақиқат дегеніміз объективтік пен субективтік диактекикалық бірлігі. Танымның даму барысында белгілі бір объекті жөніндегі біздің біліміміз тереңдей туседі, сөйтіп, оның субъективтік жағы азайып отырады. Білім объектіге дәлірек сәйкес келеді. Дегенмен білімнің объективтік және субъективтік жақтары ылғи бірлікте болады.
Зертеліп отырған объекті жөніндегі толық емес білімді салыстырмалы ақиқат, ал толық және дәл білімді абсолюттік ақиқат деп атайды. Салыстырмалы ақиқат пен абсолюттік ақиқат әлеуметтік, тарихи процесс ретіндегі объективтік ақиқаттың көрініс сәттері. Объективтік ақиқат салыстырмалы-абсолюттік формада ғана өмір сүреді. Абстрактілі ақиқат жоқ, ақиқат барлық жағдайда нақты ақиқаттың нақтылығы объекті жөніндегі барлық түсініктердің, абстракциялардың синтезінде, бірлігінде. Құбылыстың, шындықтың барлық жақтарының жиынтығы және олардың (өзара) қатынастары міне ақиқат осылардан құралады Қазіргі заманғы идиалистер ақиқаттың ғылымға қарсы бірсыпыра өлшемдерін айтып жүр. Бұлардың қатарына мыналар жатады: Мах пен Авенариус дейтін эмпириокритиктердің ойды үнемдеу принципіне үнемі ойланатын болса сол ақиқат қолайлылық пен пайдалылық принципі. А.Пуанкеренің, Э. Леруаның конвенционализм принципі шартты келісімге сай келсе, сол ақиқат пікірлердің ақиқаттығы тек тілдің қалай болса солай таңдап алынған ережелерін сақтаумен ғана байланысты деп есептейтін неопозитивистер де бұл мәселеде, шынына келгенде, конвенционализмнің позициясын ұстайды. Олар сол сияқты тексеру принципін де ұсынып оны біздің айтқандарымыз бен пікірлеріміздің сезімдік мәліметтерге, түйсіктерге сәйкес келуі деп түсінеді.
Болмыс негізгі түрлері
Болмыс - тарихи қалыптаскан кен мағыналы, терен ауқымды философиялық ұғым. Әр заманда өмір сүрген ойшылдар бұл ұғымды көбінесе жұйелі философиялық толғаыстардын бастапқы негізі деп қараған . Осы уақытқа дейін де болмыс туралы бұл бұл көзқарасөз мәнің сақтап келеді. Болмыс туралы философиялық мәселені түсіну үшін ең алдымен онын адамзаттың шынайы өміріне қандай түбегейлі орын алатын уғыну қажет.
Философия тарихында таза болмысты аюсолюттік ақиқат реінде алғаш жария етіп, дәлелдеуге тырысқан Парменид(Б.д.д. VI-V) болатын. Оның айтуынша, дүниеге болмыс қана бар , одан басқа еш нәрсе жоқ, болмыс- біртұтас, ол жіктелмеген, болектенбеген
Болмыстың қыры мен сыры мынадай Не өмір? Не дүние?- Қайда өмір сүреді? Ол өалай ұзақ өмір сүреді? Жеке заттардың, организмдерғ, адамдар, олардың тіршілік қызметіқалай өмір сүреді? Дүние юолмысы мен жеке заттардан қуралатын нәрселердін болмысын арасында айырмащылық бар. Сөйтетұра дүниенің омір сүруіне ажырамас бірлік, әмбебап тұтастық түнып тұр.
Табиғат коғам, адам, ойлар, идеялар- бәрі де, тұтас алғанда, тен өмір сұреді. Ал өмір сүрулерінің формалары жағынан алуан түрлі. Бар болып отырғаның бәрінің өмір сүруі және олардын бола ретіндегі дүние бірлігін алғыштары үшін болып есептеледі. Әрбір жекеленген адамның өмір қызметі- басқа адамдар үшін де іс жүзіндегі нақтылышындық. Адамнын санасы, ақыл ойы, көніл күйі, ішкі сезімі- бәріде болмыс
Дұниеде өмір сүретіннің бәрі - нықты шындық, Өмір сүруінің дамуының іштей логикасы бар,ол адамның санасынан нақты түрде бейнесін таба алады, Адамдар сол нақты шындықпен санаспаған кезде, шындық оларға қарсылықын көрсетеді
Болмыстын негізгі түрлері
Заттар денелер , процестер болмысы
Бірінші табиғат
екінші табиғат.
Адам болмысы
Заттар дүниесіндегі адам болмысы,
Адамның өзіндік болмысы.
Рухани болмыс
Жеке адамның рухани болмысы.
қоғамның рухани болмысы.
Әлеуметтік болмысы
Қоғамдағы және тарихи процесіндегі , Жекеленген адам болмысы ,
қоғам болмысы
Тарихи тұрғыдан келгенде адам қызметінің, өмір тір-шілігінің негізі - табиғат заттары мен табиғи процестер. Бірінші табиғат - ол адамзатқа дейін пайда болған, адамдардың санасынантысқары және тәуелсізөмір сүреді. Олтеңіздер, мұхит, ормандар, ауа, жер, т.б. Кейін адам Жер табиғатына қуатты да кең әрекет етуші болып алды. Бұрын табиғатта өмір сүрмеген, адамдар өндірген заттардың, процестердің, жай-күйлердің тұтас дүниесі пайда болды. К. Марксоны "Екінші табиғат" деп атады. "Екінші табиғатқа" жататындар: үйлер, материалдық заттар, адам ойлап шығарған өсімдіктер және тірі организмдер (табиғатта кездеспейтін). Ол жасанды табиғат. Қазіргі заманда "екінші табиғат", өзі "бірінші табиғаттың" туындысы болса да, басымды болды. Адам болмысы екіге бөлінеді:
- Адамтікелей жанды, нақты кісі ретінде өмірсүреді. Оның үстіне адамның өмір сүруінің табиғи алғышарты - оның денесінің өмірсүруі. Яғни адам,ең алдымен, "сүйек пен еттен жаралған пенде". Сонда адам денесі - табиғат бөлшегі. Денесінің болуы адамды шектеулі, өткінші жан иесі етеді. Ерте заманнан адамдарөзөмірлерінің ұзақты- ғыныңұлғаю мүмкіндіктерін іздестірген. Ағылшын биологтарыныңайтуынша, барлық жағдайлар жасалса, адамдар тұқым қуалаушылық заңдарына бағынады, мұны жойып жіберуге немесе жоққа шығаруға олар дәрменсіз. Төртіншіден, философия адамның денесі және оның ынтызарлығы, қуаныш-реніші, психикалық жай-күйі, ойы, мінез- құлқы, ерік жігері, іс-әрекеті, бір сөзбен айтқанда, арасындағы байланысты үнемі іздестіреді.
Рухани болмыс сана мен санасыздық процестерін қамтиды. Рухани болмысты шартты түрде екі үлкен топқа: жеке кісілердің өмірлік қызмет-тіршілігінен бөліп алуға келмейтін (дербестенген руханилық) және кісіден тысқары өмір сүретін, басқаша айтқанда, обьектив тендірілген (дербестенген емес) руханилыққа бөлуге болады.
Бірінші жағдайда адам сананың көмегімен сыртқы дүние туралы ойлайды, оның бейнесін туғызады (сана-сыздық процестер, тіл мен сана, тіл мен ойдың байланысы). Екінші жағдайға жататындар - кітаптар, сызбалар, жобалар, ескерткіштер, идеялар, ойлар, музыка, т.б.
Әлеуметтік болмыс та екіге бөлінеді: тарих процесінде жекелеген адам болмысына және қоғам болмысына. Жеке адам тек қана қоғамда өмір сүре алады. Ол бір ұлтқа, тапқа кіреді, бір мөмлекетте тұрады, тарихи процестерге қатысады. Қоғамдық болмыс - ол жалпы ұғым, оның даму заңдары болады. Қоғамдық болмыс жағдайлары мен мүдделері арасындағы қайшылықтар туады.
Қоғам неғұрлым жоғары дамыған сайын ондағы алуан саладағы прогресті жоғарылату қарқыны бұқараның, таптардың, жеке адамдардың жоғары саналылығына, әлеуметтік белсенділігіне, яғни субьективтік факторларға тікелей байланыстылығын байқаймыз.
2. Материя туралы адамдардың ойлары өз заманындағы қоғамдық тәжірибенін, жалпы мәдениеттің көрінісі. "Материя" деген терминді қолданбаған бірде-бір философиялық мектеп немесе бірде-бір философ жоқ. Сондықтан,түрлі кездерде және түрлі мағынасы мен маңызы болғандығы таңданарлық нәрсе емес.
Ұзақ тарихи замандарынан бері адамзат ойы материяны зат деп түсінді, яғни материя дегеніміз - зат. Бірақ заттардыңсан алуан түрлері бар. Жансыз зат, жанды зат, т.т. Материяны затпен барабар деп қараудың біршама ұзақ тарихы бар. Ежелгі грек философиясында барлық саналуан заттардың түпкі тегі белгілі бір зат деген көзқарас болған. Ол ең қарапайым зат. Ерте заманғы материалистер дүниенің алғашқы негізі, түпкі бастамасы деп суды алған, екіншілері - ауаны, үшіншілері отты алған;сөйтіп, бәрі де судан, ауадан немесе оттан пайда болады, да, қайтадан бәрі де солардың өзіне айналады деп есептеген. Мысалы, Фалес үшін ол - су, Анаксимен үшін - ауа,
Гераклитүшін- от, Демокрит үшін- атом("бөлінбейтін" деген сөз), Пифагор үшін - сан, т.т.. Күрделі заттардың барлығы қарапайым заттардан шыққан, солардың құрамасы, құрамды заттар сондықтан да тұрақсыз, өзгере береді. Күрделі заттар бұзылғанда алғашқы қарапайым заттарға бөлінеді. Ал қарапайым біртекті заттар тұрақты.
Мұнан кейін философтар заттай нәрсенің бәрі атомдардан- өзгермейтін және бөлінбейтін, бос кеңістікте мәңгі-: бақи қозғалып жүретін өте ұсақ материялық бөлшектерден құралады деген данышпандық болжам айтты. Сонан соң табиғаттың алуан түрлі заттары мен құбылыстарының мәңгі-бақи өмір сүретін жалпы негізін материя деп түсіне бастады. Материя осы кезеңнен бастап-ақ материалистік бағытта бүкіл космостың түпкі негізі, бүкіл әлемнің біртұтастығының шығатын тегі ретінде қаралады. Олар үшін әлем әртүрлі заттардың кездейсоқ қосындысы ғана емес. Әлем біртұтас нәрсе.
Жаңа дәуір философиясында (ХУПІ-ХУШІ ғ.ғ.) қоғамі дық өндіріс пен ғылымның дамуы, қоғамдық еңбекбөліністің тереңдеуі материяны механикалық заттармен, дәлірек айтқанда, заттардың механикалық қасиеттері- мен теңгеруге жол ашады. Материалистік ой енді материяны заттардың белгілі бір түрмен емес, олардың барлығына тән ортақ қасиеттері мен байланыстыруғабейім; Ал ХІХғ. Фейербах болса материя барлық заттардың қосындысы деген көзқарасқа ойысады. Маркске дейінгі% материалистік философия мен жаратылыс тану ғылымында материя жөніндегі осы сияқты көзқарастар болды. Мұнда талас; материяны барлық заттардың табиғи себебі деп есептеуге бола ма, әлдеонан басқа тағы бір "бастапқы себеп" бар ма, материялық обһектілердің тоқтаусыз қозғалыста болатын себебі не және қозғалыстың шығатын көзі неде, материя біртүрлі болып табыла ма және сезімарқылы аңғарылатын нақты заттардан өзгеше материяны дәл сол өзіндей деп ойлауға бола ма деген мәселелер жөнінде болды. Бұл ретте материяны барлық заттардың алғашқы негізі деп танып білу үшін атомдар қозғалысының заңдарын ашса болғаны деп есептелді. Сонымен қатар көптеген ғалымдар физикалық және химиялық процестерді атомдардың механикалық жылжып ауысуына апарып саюға тырысты.
Алайда, ХХ ғасырдың бас кезінде ғылым шешілместей болып көрінген қиыншылықтарға кездесті. Атомдардың бөлінбейтіндігі жөніндегі, материялық бөлшектердің кейбір басқа да қасиеттері жөніндегі, энергия жөніндегі сол кезде үстем болып жүрген түсініктерді жоққа шығарған ірі-ірі жаңалықтар ашылды. Физика микро- дүниеге, яғни атом құбылыстарының дүниесіне тереңдей еніп, материялық бөлшектерің таңғажайып қасиеттері мен энергияның жаңа түрлеріне тап болды.
Ғылымда жаңадан ашылған табыстар материя мен оның қасиеттері жайындағы ескі метафизикалық түсініктерге мүлде қайшы келді. Физикада дағдарыс туды. В.И.Ленин "Материализм және эмпириокритицизм" деген кітабында ғылымда туып отырған жағдайды талдай келіп, физикадағы дағдарыстың себептерін ашып берді, идеализм қалыптасып қалған ұғымдардың күйреуінен туған ғылымдағы қиыншылықтарды пайдаланып, сол ғылымның жетістіктерін бұрмалап отыр деп көрсетті.
1909 жылыВ.И. Ленинның материяға берген анықтамасы:"

Материя
Материя дегеніміз - адамға оның өзінің түйсігі арқылы көшірмесі, суреті, сәулесі түсетін обьективтік реалдылықты белгілеу үшін қолданылатын философиялық категория". Әр дәуірдің материяны қалай түсінетіндігі ғылымның,танымныңғана нәтижесі емес. Материя туралыадамдардың ойлары өз заманындағы өздерінің дүниеге қатынасының, жалпы мәдениеттің көрінісі. Адамдардың материалдық дүниені қаншалықты дәрежеде игерді, сол игерген мазмұнда, күштерден қаншалықты дәреже- деөзінің әлеуметтік дүниесін жасады - міне материя ту- ралы ең алдымен қоғамдық санада туатын көзқарастар осы жағдайларға байланысты. Адамзат бүгінгі күнге дейінгітарихындаіс жүзінде материяны зат түрінде біле- ді.Олзаттың әртүрлі қасиеттерін меңгерді, заттан көпте-ген құралдар жасады.Т.т., яғниолзаттардүниесіндетір- шілік етеді. Өзі де сол заттар дүниесінің, жанды тіршіліктің бірі. Адамдар табиғатта бар заттардан басқа, онда тіпті болмаған және адамсыз болуы мүмкін емес заттар жасайды. Адамдар өздерін белгілейтін заттармен өзің қоршаған.
Жалпы алғанда, материяның түрлері: зат пен өріс, метагалактика мен биосфера. Материяныңалуантүрлілігінің шексіздігін мынадай факті көрсетеді: материя тек заттүріндеғана("элементарлық" бөлшектерден құралатын құм түйіршіктерінен бастап зор аспан денелеріне дейінгі айналамыздағы заттардың бәрі) емес, сонымен қатар өріс түрінде де(электромагнит өрісі, ядро өрісі, тар тылысөрісі) өмір сүреді. Материяның осы негізгіекітүрі өзара тығыз байланысты және өзара бір-біріне айналып тұруға қабілетті келеді.
ХХ ғ. 80-ші жылдарында материяның құрылымы осындай болып көрінеді: Метагалактика(оған галақтикалар, макро-микро-денелер, молекулалар, атомдар, әлемен тарлық бөлшектер жатады) және Биосфера (оған қоғам, биоценоз, көпклеткалық организмдер, клеткалар, ДНК, РНК жатады). Дәуір өткен сайын, адамның өндіріс қыз- меті жан-жақты күрделі процеске айналған сайын, адам- дардың қызметтері сан алуан болып кетті. Материя туралы адамзаттың түсініктері заманына сай өзгере береді.
Материя үшін заттық форма оның негізі емес, негізгі форма - қозғалыс. Бұл қорытынды тек адамның дүниеде болу формасына ғана емес, ол жалпы болмыстың барлық формаларына қатысты. Материя үнемі козғалыста болады. Болмыстың ішкітабиғаты - қозғалыс. Сондықтан дабұрынғы материяалистер де мұны белгілі бір дәрежеде болжаған. Философияда көп ойшылдар қозғалыссыз материя жоқ деген пікірге ойыстаған. Бірақ қозғалысты әртүрлітүсінген. Қозғалыс табиғаттағы, қоғамдағы барлық өзгерістерді түгел қамтиды. Қозғалыстыңішкі өзіне қарама-қарсы бірсәті - тыныштық. Тыныштық қозғалыстан бөлек, оған бөгде нәрсе емес. Тыныштық - қозғалыстың белгілі өткінші қалпы. Дәлірек айтсақ,тыныштық- қозғалыстың біршама, бір сәткі тұрақтылығы.
Материя қозғалыстың бір формасынан екіншісіне ауысып отырады. Бірақ ол денелер жерге қатынасында тыныштық қалпында. Қозғалыс негізгі, себебі барлық тіршіліктің формалары шын мәнінде қозғалыс. Тіпті ты- ныштықтыңөзіде- қозғалыс немесе қозғалыстың бірша- ма тұрақты қалпы дедік. Сондықтан тыныштық относительдік(салыстырмалы) нәрсе.Тыныштық белгілі бір қатынаста ғана тыныштық, басқа барлық қатынастарда - қозғалыс. Материя қозғалысының негізгі формалары: механцкалық, фазчикалық, химиялық, биологиялық, әлеуметтік. Механикалық қозғалысқа әртүрлі денелердің кеңістіктегі орын ауыстыруы: аса ұсақ бөлшектердің қозғалысы, атомдар мен молекулалардың орын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.