Жарық шоғы және жарық сәулелері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

НЕГІЗГІ МЕКТЕПТЕ ЖАРЫҚ ҚҰБЫЛЫСТАРЫ ТАРАУЫН ОҚЫТУ
МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

І. ЖАРЫҚ ҚҰБЫЛЫСТАРЫ

1.1 ЖАРЫҚ КӨЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.2. ЖАРЫҚ ДИСПЕРСИЯСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ...7
1.3. ЖАРЫҚТЫҢ ШАҒЫЛУЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1.4. ЖАРЫҚТЫҢ ШАШЫРАУЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.5. ЖАРЫҚТЫҢ СЫНУЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
1.6. ЖАРЫҚ ҚЫСЫМЫ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 11
1.7. ЖАРЫҚИНТЕРФЕРЕНЦИЯСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
1.8. ЖАРЫҚ ЖЫЛДАМДЫҒЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .14
1.9. ЖАРЫҚ ДИФРАКЦИЯСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14

II. ЖАРЫҚ ОПТИКА
2.1.ЖАРЫҚТАЛҒАН ОПТИКА ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 15
2.2.ОПТИКАНЫҢ ЖАРЫҚТАЛУЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .17

ІІІ. ЖАРЫҚ ҚҰБЫЛЫСТАРЫ ТАРАУЫН ОҚЫТУ
3.1. БІРІНШІ ҮЛГІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
3.2. ЕКІНШІ ҮЛГІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19

ҚОЛДАНЫЛҒАНӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ...25

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. .26

КІРІСПЕ
Жалпылама түсінікте қарастыратын болсақ, жарық бізбенен сіздің айналамызда тағатсыз жүріп жатырған құбылыс. Бұны ең қарапайым дегеннің өзінде таңертеңгілік күннің шығыстан шығып, кеш бата күннің батысқа бағыт алуынан ақ түсінуге болады және қаншама ғасырлар бойы жалғасып, бір өзгеріссіз тек өз заңдылығында ғана орын алып келе жатқанынан түсіне аламыз. Бұл ең қарапайым дүние. Жалпы ғылыми тілден босап, қарапайым ғана біздік қолданыспен түсіндіретін болсақ, адамзат үшін жарықтың құндылығы тым жоғары. Алғаш адамзат жаратылып бейнасаналық күйден енді ғана дамып жатырған уақытта олар біз сөз етіп тұрған жарықты құдай деп таныда. Яғни ол күн еді. Оның шыққанында әлем жарыққа бөленеді, батса қу қараңғылық орын алады деп оны барша жаратылыстың Құдайы деп танып және жарықтың белгілі өз мөлшерінде жылу тарататының білді. Бұл адамзат баласының ғылым саласында алғашқы жеткен жетістіктерін бері еді. Қазақия түсінігінде де жарық қастерлі ұғым. жарығым ай , өміріме жарық болып келдің деген секілді қолданыстардан осы бір қастерлі ұғымның қасиетіне бойлай аламыз.
Жарық сөзінің бір көрінісі қазақ әдебиетінен, тұңғиық шығармаларынан байқай аламыз. А.Құнанбаевтың Желсіз түнде жарық ай өлеңді:

1) Желсіз түнде жарық ай,
Сәулесі суда дірілдеп,
Ауылдың жаны терең сай,
Тасыған өзен күрілдеп.

Ш.Құдайбердіұлының Тау басындағы ой өлеңінде:
...Күннен неге түсіп тұр мұнша жарық,
Сегіз минут шерікте жерге барып
Әншейін құр жарқырап тұрып алмай,
Жылулық нұрмен бірге жүр қозғалып.
Бұл дүние жылу жоқ нұрсыз болса,
Әлемнен кім жүре алар пайдаланып?
Дүние атаулы теп-тегіс мөлдір болса,
Көлеңке орнығады қайда барып?...

Ана әнінен 4 жолында:

2) Әлемнің жарығын сыйладың сен маған
Даланың әр гүлін жинадың сен маған
Сен бердің құстардың қанатын самғаған
Балалық құштарың өзіңе арнаған
деп келетін тұстары бар.

- деп келетін тұстары бар. Бұл тұстанда жарық сөзінің кең қолданыста екенін көре аламыз. Абай өлеңіндегі айдың жарық сөзінің орынды берілуінің өзі бір ауылдың тұтастай көрініс табуына себепкер болды. Олсыз бұл жер түсініксіз болар ма бәлкім. Ал Шәкәрім Құдайбергенұлының бұл сөздегі жарғы мүлде басқа мағынада қолданылған. Яғни ақын өлеңінен дүниелік таным көре аламыз. Бұл енді Жарық сөзінің фәнилік, руханиялық тұсында жұмсалғанына көз жеткізе аламыз. Ал үшінші мысалда ұсынған Шәмші Қалдаяқовтың Ана әнінде жарық сөзі ана ұғымының кепиетін түсіндіреді. Міне бір ғана Жарық ұғымының кең көлемін тарқатуға тырысымын.
Жарық - қуаттың бір түрі. Осының арқасында тірі жаратылыстардың барлығы, оның ішінде адам баласы да айналасындағы әлемді көре алады. Жарықтың өзі көзге көрінбейді,алайда өзі басқа заттардың барлығына көруіне себепші болады. Ол түзу сызық бойымен қозғалады, жолында мөлдір емес зат кездессе, сол заттың көлеңкесі пайда болады. Көлеңке дегеніміз- жарық көзіне қарама-қарсы жақта пайда болатын қараңғы аймақ.
Біз жарықтың жұтылуын қарастырғанда жарық таралатын орта оптикалық біртекті деп алғанбыз. Ал шын мәнінде жарық таралатын орта қанша таза болғанымен оптикалық біртекті ортаға жатпайды. Мысалы, сұйық ішінде газ ерітінділері, ұсақ қатты денелер жүруі мүмкін. Олай болса, ол оптикалық біртекті ортаға жатпайды. Оны бұлдыр орта деп атайды. Жарық толқыны бұлдыр ортада таралғанда оның ішінде жүрген бөгде бөлшектер жарықтын, таралу бағытын өзгертеді. Оны жарықтың шашырауы деп атайды. Жарық бұлдыр ортада таралғанда бның, интенсивтігі кемиді. Шашыраған жарық интенсивтігі (I) төрт дәрежелі жарық тербелісі жиілігіне тура ( ), ал төрт дәрежелі толқын ұзындығына кері пропорционал болады. Жарық сөзін тар және кең мағынада тарқатамыз.
1. тар мағынада - көрінетін сәуле, яғни жиілігі 7,5 ::1014 - 4,0 :: 1014Гц аралығындағы адам көзі қабылдайтын электрмагниттік толқын;
2. кең мағынасында -- қабылданатын сәулемен бірге спектрдің ультракүлгін және инфрақызыл аймағындағы сәулелерді де қамтитын оптикалық сәуленің синонимі.

Курстық жұмыстың өзектілігі: Жарық құбылыстары тақырыбының ауырлығын ескере отыра, оқушы санасының қабылдау зейінін қатар ескеріп, тақырыптың түсінікті болуын арттыру
Курстық жұмыстың мақсаты:жұмыстың жазылуының негізгі мақсаттары
- ақпаратты қызықты жеткізуді;
- үй тапсырмасын сұраудағы түрлі тәсілдерді;
- топтық жұмыстардың тың түрін;
- Жарық құбылыстарын;
-Үй тапсырмасын сұраудағы ерекшеліктерді толық шолып өту болып табылады.
Зерттеу объектісі: Сабақ уақытындағы ашық сабақтық сыйпаты
Курстық жұмыстың құрылымы:жұмысы барысыкіріспеден, үш бөлімнен, жалпы қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І. ЖАРЫҚ ҚҰБЫЛЫСТАРЫ
1.1 ЖАРЫҚ КӨЗДЕРІ

Өзінен жарық шығаратын денелер жарық көздері деп аталады. Жарық көздері екіге бөлінеді: табиғи және жасанды жарық көздері.
Табиғи жарық көздері: Күн, жұлдыздар, найзағай, өзінен жарық шығарушы жәндіктер т.б.

Жасанды жарық көздері екіге бөлінеді: жылулық және люминесценцияланатын (салқын жарық көздері). Біздің қолданысымызда жылулық түрі де, люминесценцияланатын түрі де кеңінен қолданыс табады.
Жылулық жарық көздері:

Люминесценцияланатын жарық көздері (салқын жарық көздері): күндізгі жарық шамдары, теледидар экраныныӊ жарығы т.б.
Альтернативті эксперименттерді мына сайттан алуға болады:
http:www.nuffieldfoundation.orgp ractical-physicsreflection-light

Жарық сәулесі - жарық энергиясының таралу бағытын көрсететін сызық. Жарық сәулесі толқын шебіне перпендикуляр жүргізілген және толқын ұйытқуының таралу бағытын көрсетеді.

Жарық шоғы және жарық сәулелері
Нүктелік жарық көздері (физикалық модель) - қарастырылып жатырған жағдайда өлшемдері еленбейтіндей жарық көздері.
Жарықтың түзусызықты таралу заңы: жарық біртекті мөлдір ортада түзу сызық бойымен таралады (көленкенің пайда болуы).
Жарықтың түзу сызықты таралу заӊын Евклид (б.э.д 325-265 ж.) тапқан.

Көлеӊкеніӊ пайда болуы жарықтыӊ түзу сызықты таралуыныӊ дәлелі болып табылды
Жарық шоқтарының тәуелсіздік заңы: жарық шоқтары ортада бір-бірінен тәуелсіз таралады.

Көлеӊке және жарты көлеӊке
Көлеӊке - жарық сәулесі жетіп бармайтын аймақ.

Егер нәрсеге нүктелік жарық көзінен шыққан жарықты бағыттасақ, онда экранда шекаралары анық болған көлеӊке пайда болады.

Жарты көлеӊкеніӊ пайда болуы
Егер нәрсеге нүктелік емес жарық көзінен шыққан жарықты бағыттасақ, онда экранда көлеӊке және жарты көлеӊке пайда болады

1.2. ЖАРЫҚ ДИСПЕРСИЯСЫ
Жарық дисперсиясы -- ) тәуелділігі) тәуелділігі; жарық толқыны фазалық жылдамдығының жиілікке () не ұзындығына (заттың сыну көрсеткішінің (n) жарық толқынының жиілігіне (. Жарық дисперсиясы нәтижесінде ақ жарық спектрге жіктеледі (қ. Оптикалық спектрлер). Осы спектрді зерттеу арқылы И.Ньютон Жарық дисперсиясын ашты (1672-ның) арасында осындай заңдылық байқалатын құбылыс қалыпты Жарық дисперсиясы деп аталады.-дің (не кемігенде) сыну көрсеткіші де (n) артады. n мен ) артқанда (). Спектрдің берілген аймағы үшін мөлдір денелерде жарық толқынының жиілігі ( Аномаль кемігенде) сыну көрсеткіші n кемиді. Оптикалық шыныларда қалыпты Жарық дисперсиясы, ал жарық өткенде жұтылу жолақтары айқын білінетін газдар мен буларда аномаль Жарық дисперсиясы байқалады. Затта жарықтың сынуы жарықтың фазалық жылдамдығының өзгеруі салдарынан болады. Мұндай жағдайда заттың сыну көрсеткіші (n) мына формуладан анықталады: n=ccф, мұндағы cф -- жарықтың берілген ортадағы фазалық жылдамдығы, с -- артқанда (Жарық дисперсиясы кезінде толқын жиілігі вакуумдағы жарық жылдамдығы. Жарықтың электрмагниттік -- магниттік өтімділік. Призмадан немесе басқа бір мөлдір денеден өткен жіңішке ақ жарық шоғы түрлі түсті спектрге жіктеледі. Жеті түрлі түстен құралған бұл спектрдің ең көбірек бұрылатыны және ең қысқа толқындысы (жиілігі үлкені) -- күлгін -- диэлектрлік өтімділік, теориясы бойынша: , мұндағы сәуле, ал ең аз бұрылатыны және ең ұзын толқындысы -- қызыл сәуле. Жарықтың классик. теориясы бойынша Жарық дисперсиясы жарық таралған орта атомдарының (не молекулаларының) электрондары мен жарық толқындары туғызған айнымалы электр өрісінің өзара әсерлесуі нәтижесінде пайда болады. Мөлдір денелердегі Жарық дисперсиясы спектрлік приборларды, ахроматикалық линзаларды жасау кезінде қолданылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚОСЫМША:
Әр түрлі заттардың түстері туралы сұрақ адам баласын ерте заманнан бері қызықтырып келді. Сонда да Ньютонға дейін бұл салада ешқандай белгілі нәрсе болмады. Түс заттың өзіне тән қасиет деп есептелді. Ал әр уақытта түрлі бақылау жүргізгенде жарықтану шарты өзгерген жағдайда дененің түсі де өзгеретінін анықтауға болады. Жарық пен қараңғыны араластырғанда әр түрлі түстер пайда болады деген пікірлер де болды. Кемпірқосақ түсін жаңбыр тамшыларымен байланыстырды. Алмаз түстерінің ойнауы, шыны призмадан өткен түстің түрленуі де белгілі болатын. Бірақ Ньютонға дейін ешкім де бұл құбылыстарды салыстырып, олардың арасындағы байланысты білуге ұмтылған жоқ. 1666 жылы сол кезге дейін белгілі болып келген түс жөніндегі теорияларды іс жүзінде жоққа шығаратын эксперимент жасалынды. Бұл экспериментті Ньютонның өзі қалай сипаттап жазғанын келтірейік.
1666 жылы шыны өңдеп жүрген болатынын, мен түс жөніндегі белгілі құбылыстарды тексеру үшін үшбұрышты шыны призманы тауып алдым. Осы мақсатта мен өзімнің бөлмемді қараңғыладым да күн сәулесін өткізу үшін жақтауға өте кішкене саңылау жасадым.
Осы саңылауға мен призманы одан сынған сәуле қарсы қабырғаға түсетін етіп орналастырдым. Осындай жолмен алынған түрлі-түсті және күшейтілген түстерді қарау маған өте үлкен қанағаттандыру сезімін тудырды". Жарық көзінен шығып, призма арқылы өткенде пайда болған әр түрлі түстерден тұратын жолақтарды Ньютон спектр (spektrum -- көру) деп атады (түрлі-түсті қосымшадағы 3-сурет).
Бұл эксперименттің екі ерекшелігі Ньютонды таң қалдырды. Жарық призмадан неге боялып шығады? Және дөңгелек саңылаудан түскен шоқ призмада сынып шыққаннан кейін неге жолақ түріне енеді?
Шоқтың ұзындығын оның енімен салыстырып, оның ұзындығының енінен 5 есе артык екенін тапты. Мұны түсіндіру өте қиын болды. Бірақ Ньютон күн спектрінің әр түсін басқалардан жеке бөліп алып, оны екінші призмадан сынуға мәжбүр етті. Бұл жағдайда ол әр түрлі түстердің әрқалай сынатынын байқады. Мысалы, қызыл түс басқаларға қарағанда әлсіз, ал күлгін түс бәрінен де күшті сынады.
Ньютон мұны түсіндіре алмады. Бірақ эксперимент жарықтың призмадан сынғанда ұзынша болатынын түсіндірді. Бұл эксперимент ақ түстің күрделі түс екенін көрсетті. Ол негізгі жеті түстен түрады: қызыл, қызғылт сары, сары, жасыл, көк, көгілдір және күлгін Ақ түстің күрделі түс екенін көрсететін Ньютонның жасаган тағы бір тәжірибесі бар.
Ньютон дөңгелектің бетін сектор түрінде негізгі жеті түсті бояп қойды. Бұл дөңгелек қозғалтқыштың айналу осіне бекітілді. Айналудың белгілі бір жылдамдығында түсті дөңгелек ақ болып көрінеді. Ньютонның ашқан құбылысы жарықтың дисперсиясы деген атқа ие болды (лат. dispersio -- шашырау). Жарық дисперсиясының екі мағынасы бар: 1) дисперсия -- күрделі ақ түсті спектрге ажырату құбылысы; 2) дисперсия -- заттың сыну көрсеткішінің түсетін жарықтың толқын ұзындығына тәуелділігі. Бір заттың ор түрлі толқын ұзындығына сәйкес сыну көрсеткіші бар. Жарықтың жылдамдығы вакуумде 300 000 кмс екені белгілі. Ал басқа мөлдір ортадан өткенде жарық жылдамдығы өзгереді және ол вакуумдегіден аз. Қызыл түсті жарық толқынының таралу жылдамдығы кез келген ортада максимал, ал күлгін түсті жарық толқынының таралу жылдамдығы -- минимал болады. Мысалы, суда vk = 228 000 кмс, ал vk= 227 000 кмс. Күкірт көміртекте vk= 185 000 кмс, ал vk= 177 000 кмс. Вакуумде жарық дисперсиясы болмайды, өйткені онда барлық жарық толқындары бірдей жылдамдықпен таралады.
Дисперсия құбылысының ашылуы кемпірқосак құбылысын түсіндіруге көмектесті. Жарықтың су тамшыларында немесе атмосферадағы мұз қабыршақтарында сынуы күн сәулесінің суда немесе мұзда жіктелу дисперсиясының нәтижесі сияқты болады.
Жарықтың дисперсиясын қалыпты және аномальді деп бөледі. Көп жағдайда ортаның сыну көрсеткіші толқын ұзындығына кері пропорционал болатынын тәжірибелер көрсетті. Мұндай дисперсия қалыпты дисперсия деп аталады. Егер ортапың сыну көрсеткіші толқын ұзындығына тура пропорционал болса, ондай дисперсия аномалъді дисперсия деп аталады.

1.2. Жарық туралы толық анықтама
Жарықтың шағылуы -- жарықтың екі ортаның (1-орта мен 2-ортаның) бөліну шекарасына түскен кезде затпен әсерлесуі нәтижесінде бөліну шекарасынан кері қарай таралуы. Бұл жағдайда түскен және шағылған сәуле үшін 1-орта мөлдір болуы тиіс. Жарық шығармайтын денелер бетінен Жарықтың шағылуы салдарынан көрінетін болады. Мөлдір 1-ортадағы жарық сәулесі сыну көрсеткіші сол ортаға қарағанда өзгеше болатын 2-ортаға жеткен соң, оның біршама бөлігі сынып, басқа бағытпен таралады да, енді бір бөлігі 1-ортаға қарай кері шағылады. Шағылған және сынған сәулелер қарқындылығының салыстырмалы шамасы жарық түскен дененің табиғатына, оның бетінің тегістігіне, жарықтың құрамы мен түсу бұрышына, т.б. тәуелді болады. Кейде жарық сәулесі толығымен кері шағылады. Бізге көрінетін денелердің басым көпшілігі өзінен жарық шығармайды. Егер жарық сәулесі түсетін бет жалтыр, тегіс болса (яғни түскен сәуле толқынының ұзындығы беттің бұдырларының биіктігінен үлкен болса), онда Жарықтың шағылуы айналық ("дұрыс") шағылу деп аталады. Мысалы, беті мұқият тегістелген металдан Жарықтың шағылуы айналық шағылу болады. Айналық шағылу кезінде мынадай заңдылықтар орындалады:
1) шағылған сәуле түскен сәуле мен шағылдыратын бетке түсірілген нормаль арқылы өтетін жазықтықта жатады;
), түскен және шағылған жарық сәулелері өзара қайтымды болады. Егер жарық түскен бет күңгірт немесе кедір-бұдыр болса, онда жарық барлық жаққа бытырай шағылады, яғни жарық жан-жаққа шашырайды. Жарықтың осылай шағылуын диффузиялық (шашырап) шағылу деп атайды. Мысалы, кәдімгі қағаз беті жарықты шашыратып шағылдырады.=) тең () түсу бұрышына (2) сәуленің шағылу бұрышы ( Диффузиялық шағылуда денеден шағылған сәулелер жан-жаққа таралатындықтан, ол денені біз барлық жақтан да көре аламыз. Жарықтың айналық шағылуы кезінде шағылған жарық толқыны түскен және сынған толқындармен когерентті болады. Сондықтан түскен және шағылған толқындар бір-бірімен интерференциялануы да мүмкін. Жарықтың шағылуы кезінде жарықтың полярлануы да байқалады. Жарық шағылатын бет түсінің оны жарықтандыратын жарықтың түсімен бірдей болмауы да осыдан. Шағылған жарық қарқындылығының түскен жарық қарқындылығына қатынасы түскен жарықтың толқын ұзындығына тәуелді. Егер жарық сәулесі оптикалық тығызырақ (n1) ортадан оптикалық тығыздығы (n2) кемірек (n2n2n1 қанағаттандырса, онда толық ішкі шағылу құбылысы пайда болады.n1) ортаға өткенде мына шартты: sіn
Жарықтың шашырауы - жарық сәулесінің бастапқы таралу бағытын өзгертіп, жан-жаққа ауытқуы. Бұл құбылыс жарықтың оптикалық жағынан біртекті емес ортада таралуы кезінде байқалады. Сол орта ішіндегі бөгде бөлшектер жарықтың таралу бағытын өзгертеді. Жарық толқынының электр өрісі әсерінен мұндай орта электрондары еріксіз тербеледі де, барлық бағытта бастапқы толқын жиілігіндей екінші реттік электрмагниттік толқындар шығарады. Жарық бөгде қоспалардан мұқият тазартылған ортадан (заттан) өткенде де шашырайды. Өйткені молекулалар мен атомдар үздіксіз қозғалыста болатындықтан, шағын көлем ішінде де заттың тығыздығы өзгеруі мүмкін. Осы өзгеріс салдарынан да жарық шашырауы байқалады.
ЕСЕП ШЫҒАРУ ҮЛГІС
І1-есеп. АВ заты мен CD айнасы суретте көрсетілгендей орналасқан (4.40, а-суретті қараңдар). АВ затының айнадағы кескінін түрғы- зыңдар. Барлық заттың кескінін толық көру үшін оған адам қай жерден карау керек? Ш е ш у і. А нүктесінен шықкан сәулелер айнадан шағылғаннан кейін ССг және DDX (4.40, ә-сурет) түзулерімен шектелген жолақ ішінде, ал В нүктесінен шыққан сәулелер СС2 және DD2 түзулерінің арасында болады (сәулелердің шағылу заңына сәйкес). Заттың барлық нүктелерінен шыққан сәулелер тек ССХ және DD2 түзулерінің ара- сындағы жолақ алаңда орналасқан болса ғана адамның көзі көре алады.
2-есеп. Күн сәулелері горизонталь жатқан айнадан шағылып вертикаль түрған экранға түседі. Горизонталь жатқан айнада жазық дене орналасқан. Вертикаль экрандағы көлеңкені сипаттаңдар.
Ш е ш у і. Нәрсенің биіктігін һ деп белгілейік, ал нәрседен экранга дейінгі кашыктық I болсын. Жарық экранға а бүрышпен түссін. Екі жағдайды карастырайық. 1) I 2 htg a . Бүл жағдайда экранда табандарымен беттескен, түзу және төңкерілген екі көлеңке (4.41-сурет) көрінеді. Көлеңкенің жалпы ұзындығы 2 һ. Көлеңке күн сәулелерімен жарықталған және экранның жарық тура түскен және шағылған сәулелерімен жарьщталған бөліктерінен айкын ерекшеленеді. 2) Z 2itga. Бүл жағдайда көлеңкенің үзындығы 2Л-тан кіші. Сонымен қатар оньщ түскен және шағылған сәулелермен де жарықтанбаған жерлері болады.
Жарықтың сынуы - екі ортаның шекаралық қабатына түскен сәуленің екінші ортаға өткен бөлігінің бастапқы бағыттан ауытқуы. Жарықтың сыну заңдары былай тұжырыымдалады:
1. Түскен сәуле, сынған сәуле және екі ортаны бөлетін шекаралық бетке жүргізілген перпендикуляр бір жазықтықта жатады. Түскен сәуле мен сынған сәуле өзара қайтымды болады.
2. Түсу бұрышы синусының (α) сыну бұрышы синусына (φ) қатынасы тұрақты шама болады: мұндағы n - ортаның сыну көрсеткіші. Берілген заттың вакууммен салыстырғандағы сыну көрсеткіші сол заттың абсолюттік сыну көрсеткіші деп аталады.
Жарық қысымы - жарықтың шағылдыратын немесе жұтатын денеге түсіретін қысымы. Күн маңынан ұшып өткен кезде құйрықты жұлдыздың (кометаның) құйрығының қисаюына жарық қысымының әсері болатындығын 1619 ж. алғаш рет неміс ғалымы Иоганн Кеплер болжаған. 1873 ж. ағылшын физигі Джеймс Максвелл электрмагниттік теорияға сүйене отырып, жарық қысымының шамасын анықтады. 1899 ж. орыс физигі Петр Лебедев жарықтың қатты денелерге, кейінірек газдарға (1907 - 10) түсіретін қысымын өлшеді. Жарық қысымын жарықтың электрмагниттік теориясы мен кванттық теориясы негізінде түсіндіруге болады. Жарық қысымы әсерінен Жердің жасанды серіктерінің орбиталары аз да болса толықсиды.
Жарық интерференциясы - жарық толқындарының қабаттасуы нәтижесінде бірін-бірі күшейтуі немесе әлсіретуі. Егер екі толқынның өркештері мен өркештері, сайлары мен сайлары дәл келсе, онда олар бірін-бірі күшейтеді; ал біреуінің өркештері екіншісінің сайларына дәл келсе бірін-бірі әлсіретеді. Жарық интерференциясы кезінде қабаттасқан жарық шоғының қарқындылығы бастапқы шоқтың қарқындылығына тең болмайды. Механикалық толқындар да интерференцияланады. Жарық интерференциясына қатысты кейбір құбылыстарды Исаак Ньютон бақылаған. Бірақ ол өзінің корпускулалық теориясы тұрғысынан бұл құбылысты түсіндіре алмады. 19-ғасырдың басында ағылшын ғалымы Томас Юнг және француз физигі Огюстен Френель жарық интерференциясын толқындық құбылыс ретінде түсіндірді. Кез келген жарық толқындары қабаттасқанда интерференция құбылысы байқалмайды. Тек когерентті толқындар ғана интерференцияланады. Жарық интерференциясының көмегімен жарық толқындарының ұзындығы өлшенеді, спектр сызықтарының нәзік түзілісі зерттеледі, заттың тығыздығы мен сыну көрсеткіші тәрізді қасиеттері анықталады.
Жарық жылдамдығы, с' - кез келген электрмагниттік толқындардың (оның ішінде жарықтың да) бос кеңістіктегі (вакуумдағы) таралу жылдамдығы; іргелі физикалық тұрақтылардың бірі. Жарық жылдамдығының шамасы материалдық дененің массасы мен толық энергиясын байланыстырып тұрады. Санақ жүйесі өзгерген кезде координатты, жылдамдықты және уақытты түрлендіру жарық жылдамдығы арқылы өрнектеледі. Жарық жылдамдығын алғаш рет 1676 ж. Юпитер серіктерінің тұтылулары арасындағы уақыт аралығының өзгеруі бойынша дат астрономы Оле Ремер өлшеді (бақылау нәтижесінде с=215000 кмс болды). Жарық көзі ретінде лазерлерді пайдаланып жүргізген өлшеулер нәтижесінде жарық жылдамдығын өлшеу дәлдігі жоғары көтерілді: с=299792,5::0,15 кмс. Қазіргі кезде жарық жылдамдығының вакуумдағы мәні үшін ресми түрде с=299792,458::1,2 мс қабылданған.
Жарық дифракциясы - жарық толқындарының мөлшері сол толқындардың ұзындығымен қарайлас тосқауылды (тар саңылау, жіңішке сым, т.б.) орап өту құбылысы. Жарық дифракциясы болу үшін жарық түскен дененің айқын шекарасы болуы тиіс. Дифракция жарыққа ғана тән емес, басқа да толқындық процестерде де байқалады (мысалы, механикалық толқындардың жолында кездескен тосқауылды орап өтуі, т.б.). Жарық дифракциясы кезінде жарықтың түзу сызық бойымен таралу заңы, яғни геометриялық оптиканың негізгі заңдары бұзылады. Жарық толқындарының ұзындығы өте қысқа болғандықтан, қалыпты жағдайда жарық дифракциясы байқалмайды. Жарық дифракциясы - жарықтың толқындық қасиетін дәлелдейтін негізгі құбылыстардың бірі. Бұл құбылысты 17-ғасырда италиялық физик және астроном Франческо Гримальди ашты, ал оны француз физигі Огюстен Жан Френель түсіндірді.
Жарық электро-магниттік толқын болғандықтан Оптика электро-магниттік өріс жөніндегі жалпы ілімнің (электрдинамиканың) бір бөлігі болып табылады. Оптикалық сәулелер толқын ұзындығы (λ) бойынша 1 нм-ден 1 мм-ге, бір жағынан рентген, ал екінші жағынан радиосәуленің микротолқындық диапазонына дейінгі аралықты қамтиды. Оптика қалыптасқан дәстүр бойынша геометриялық, физикалық және физиологиялық Оптика болып бөлінеді. Геометриялық Оптика жарықтың табиғатына назар аудармай, тек оның таралуының тәжірибелік заңдарына сүйеніп, өзара тәуелсіз жарық сәулелерінің біртекті ортада түзу сызықтар бойымен таралуын, әртекті орталар шекарасындағы шағылу және сыну заңдылықтарын зерттейді. Бұл заңдылықтар әр түрлі оптикалық құрылымдарды жобалауға, есептеуге (көзілдірік, микроскоп, телескоп, т.б.) мүмкіндік береді. Сонымен қатар ол жарық әртекті орта арқылы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.