Хлорорганикалық қосылыстар және олардың организмге әсерлері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ.

" ВЕТЕРИНАРИЯЛЫҚ МЕДИЦИНА КАФЕДРАСЫ"

Курстық жұмыс

Пән: Фармакология, токсикология және токсикологиялық сараптау (2) .

Тақырыбы: Хлорорганикалық туындылармен уланған малдардың патологиялық материялдарына токсиологиялық баға беру

Орындаған:Дауытбеков А. Р. Тексерген: Билялов Е. Е.

Топтың студенті: ВС-105.

Қолы: Қолы:

Тапсырған күні: Бағасы:

Күні:

Семей қаласы, 2014 жыл.

Жоспары

I. Кіріспе

II. Негізгі бөлім

2. 1. Хлорорганикалық қосылыстар және олардың организмге әсерлері.

2. 2. (ДДТ) .

2. 3. Гексахлорциклогексан, гексохлоран, линдан (ГХЦГ) .

2. 4. Токсикодинамика

2. 5. Клиникасы.

2. 6. Патологиялық анатомиялық өзгерістер.

2. 7. Емі.

2. 8. Ветеринарлық санитарлық сараптау.

III Қорытынды

IV Пайдаланылған әдебиеттер

К і р і с п е

У туралы аңықтамалар өте көп. Академик С. Н. Голиковтың пікірі бойынша, «у» деген -бұл организмге енген бөтен химиялық қосылыс, ол биохимиялық процестерді бұзып, организмнің физиологиялық қызметтерін өзгерту нәтижесінде әлсіз уланудан өлімге дейін әкеп соғады.

С. В. Аничковтың айтуы бойынша, улар - тірі организмге әсер еткен кезде қалыпты тіршілігінің бұзылуын тудыратын заттар, яғни улануды (токсикалық эффект) немесе тіршілігін тоқтатуды, немесе өлімді тудырады (летальды эффект) . Бірақ мұндай және басқа да көптеген анықтамаларды қазіргі кездегі у туралы түсініктемеге толығымен жауап береді деуге болмайды. Анықтама берудің күрделілігі организмге жаратылысы табиғи немесе синтетикалық көптеген химиялық заттардың екі түрдегі сипатта әсер етуінде, улы заттардың мөлшеріне байланысты. Мысалы: натрий хлорид ө адамдар мен жануарлардың азық рациондағы қажетті компонент, сонымен қатар оның көп мөлшерде болуы уландырып, өлімге келтіруі мүмкін. Көптеген дәрілік препараттар жоғары мөлшерде адамдар мен жануарлардың улануына себеп болады. Осыған дәлел ретінде АҚШ-тағы дәріханаларда рецептсіз сатылатын ацетилсалицил қышқылымен (аспиринмен) көптеген адамдардың улану жағдайлары тіркелген. Антибиотиктерді терапевтикалық мөлшерде енгізген кездегі адамдардың улануы немесе өлімі сирек емес. Қазіргі кезде пайдаланылатын көптеген медициналық препараттар, бір ағзаға немесе жүйеге емдік әсерін тигізуімен қатар физиологиялық үрдістердің ағымын бұзуы мүмкін.

Қазіргі кезде медицина мен ветеринарияда өте қажет антибиотиктер мен басқа да дәрілік препараттарды «У» деп атау әділ болмас еді. Сонымен қатар бұл дәрілік заттардың тигізетін кері әсерін де жасыруға болмайды. Осының бәріөтоксикологиялық зерттеу мәселесі, осыларды адамдар мен жануарларға препараттарды тағайындаған кезде ескерген жөн. Сондықтан да «у» деп санауға болатын көптеген химиялық заттардың екі түрлі әсер етуін ескере отырып, уға нақты анықтама беруге күш жұмсау қажеті шамалы. Одан да элементтердің немесе заттардың токсикалық әсері туралы айту дұрысырақ болады. Сондықтан Парацельстің анықтамасы нақтылау: «Кез келген зат улы, заттарды улы ететін олардың мөлшері».

2. 1. Хлорорганикалық қосылыстар.

Өткен жылдары хлорорганикалық қосылыстар немесе хлорорганикалық пестицидтер (ХОҚ, ХОП) өсімдіктерді жәндіктер мен кенелерден қорғау үшін кеңінен қолданылады (ДДГ, ГХЦГ, гептахлор, полихлорпинен, полихлоркамфен және т. б. ) . Көптеген ХОҚ сыртқы ортада баяу ыдырауына байланысты өнімді жануарлар ұлпаларында жиналып, тағамдық өнімдердің санитарлық сапасын төмендетеді, сондықтан оларды ауыл шаруашылығына қолдануға тыйым салынады. Сол себептен инсектицидтерімен улануы байқалмайды. Сондай-ақ азықтар мен мал шаруашылық өнімдері (ет, сүт, жұмыртқа) пестицидтер қалдығымен ластануы бірден төмендеді. Бірақ ХОҚ әлі де шет елдерде қолданылады.

Шет елдерде импортталушы азықтар мен жануарлар өнімдерінің олардың қалдықтарымен ластанған жағдайлары тіркелген. ХОҚ қалдықтары, әсіресе ДДТ ішкі су қоймаларында ауланған балықтар мен суда жүзетін жабайы құстардың майларында табылады.

ХОҚ-ның ішінде ет пен ет өнімдерінде, бастысы май ұлпаларында ең жиі байқалатыны ДДТ және ГХЦГ қалдықтары.

2. 2 ДДТ () .

Ақ кристалды зат. Органикалық еріткіштерде жақсы ериді-гександа, кетонде және т. б. Судағы ерігіштігі 1-2 мг/л (0, 001 мг/л) .

Техникалық ДДТ улылығы бойынша үшінші топқа жатады, ЛД50/ ақ тышқандарға және егеуқұйрықтарға шамамен 250-300мг/кг олардың массасына. Балықтарға улылығы жоғары -ЛК/50 құлақты алабұғаға- 0, 016 мг/л және форельге 0, 5 мг/л . Аралар үшін уыттылығы орташа немесе төмен, ЛД/50 4, 6-2000 мг/араға.

ДДТ өте ұзақ уақыт топырақта сақталады, азықпен бірге ішке түскен кезде жануарлардың май ұлпаларында жиналады, сүт пен жұмыртқа арқылы бөлінеді. Организмге түскеннен кейін ол ыдырап, улы метаболиттер түзеді ДДД және ДДЭ. Күйістілердің ағзасында ДДД-ға ауысады, бұл мес қарынның микроорганизмдерінің әсерінен болады. ДДД-улылығы төмен қосылыс, зертханалық жануарларға ЛД/50-3000мг/кг тірідей салмағына. Жануарлар ағзасында тез бұзылады, салыстырмалы тұрақтылығы орташа. Құстарда ДДТ ферменттердің әсерінен ДДЭ ауысады, оның улылығы бастапқы мен салыстырғанда төмендеу (ЛД/50-800 мг/кг), бірақ тұрақтылау.

Өткен жылдары кенелер және жәндіктермен күресу үшін ДДТ кеңінен қолданған кезде, оны жануарлар мен адамдардың тірі ұлпаларының кесінділерінен анықтаған болатын. Алғашқы рет ДДТ адам ағзасында жиналуы туралы D. Hovvell 1948 жылы хабарлаған. Мысалы 1955-1983 жылдары ДДТ тірі ұлпада болуы АҚШ-та шамамен 10, 3 тен 13, 9мг/кг, Канадада - 4, 9, ФРГ-2, 3, Францияда-5, 2, Англияда-2, 2 мг/кг. КСРО-да ДДТ адам ағзасында жиналуын В. Е Любутова мен Л. В. Кондратьева 1965 жылы хабарлаған. Олар ДДТ-ны әйелдердің сүтінен алынған 82 сынаманың 20-нан анықтаған (0, 03 тен 14/5 мг/л мөлшерде) . Операция уақытында алынған адамның бауыр және май сынамаларының жартысынан пестицидтер 0, 65-тан 10 мг/кг. дейін анықталған. Апендицит себебінен операция жасалған 14 жасар қыздың соқыр ішегінде ДДТ 100 мг/кг, ал 41 жастағы тұқымдарды өндеумен айналасқан жұмыскердің мойында 150 мг/кг осы препарат қалдықтары анықталған

Осы уақытта ДДТ-ны көбіне жануар мен өсімдік өнімдерінен және азықтардың құрамынан анықтаған. КСРО-да ДДТ-ны анықтаудың алғашқы зерттеулері 1952 жылы жүргізілген. Зерттеушілер деректері бойынша ДДТ-мен өнделген сиыр сүтінде у химикатының мөлшері 1-ден 7 мг/л дейін анықталған. ДДТ мен өнделген ірі қара малдың ішкі ағзаларында, етінде және майында инсектицид 30-100 мг/кг мөлшерде анықталған. Қаймақта ДДТ мөлшері 40мг/л, майында 100 мг/кг болған 40% зерттелген сынамаларда 1963 жылы және 43% зерттелген сынамаларда 1964 жылы.

Осы деректер негізінде сауын және сойыс малдарды ДДТ, гексахлоран және басқа да ағзада жиналып, сүт арқылы бөліну қабілеті бар улы химикаттармен өңдеуге тыйым салынды. Осы уақытта сауын және сойыс малдарын ДДТ препараты, гексахлоранмен, гептахлормен, полихлорпиненмен және басқа да улы химикаттармен өңделген жайылымға жаюға, жануарларды аталған улы химикаттармен өңделген картоп пен қызылшада белгіленген мерзімі бітпей азықтандыруға тыйым салынды. Сондай−ақ ДДТ, гексахлоран және басқа тұрақты улы химикаттармен, кумулятивті қасиеті бар заттармен егістік дақылдарын, жүгеріні, ормандарды және басқа да шабындық жерлерді, малшаруашылық ғимараттарының маңын өңдеуге және альдрин мен гептахлор сияқты улы химикаттарды топыраққа себуге тыйым салынады.

1970 жылы ДДТ техникалық гексохлоран өсімдіктердің аурулар мен және зиянкестерімен күресуде қолданылатын химиялық заттардың тізімінен алып тасталды. Бірақ санитарлық тәртіпте КСРО Денсаулық сақтандыру министрлігі бекіткеніне қарамастан, Орталық Азия мемлекеттерінде бұны жиі бұзған.

ДДТ қолдану нәтижесінде химикаттар топырақта, суда, балықтарда жиналған. Сондықтан әлі күнге дейін кейбір аймақтарда ДДТ мен гексохлоран малшаруашылық өнімдерде және сыртқы орта обьектілерінде табылып жүр.

Соңғы 20 жылда көптеген елдер ДДТ-ны кенелер мен жәндіктерге қарсы зат ретінде қолданбайды, сондықтан олардың топырақта, өсімдік және жануар обьектілерінде, азықтарда және тағамдық өнімдердің құрамында кездесуі бірден төмендеді. АҚШ-та 1974-1977 жылы еттен тек ДДЭ-ні 0, 001-0, 024 мг/кг мөлшерде анықтаған (R. D. Johnson, D. D. Mondke, 1977) .

Ресейде 1971 жылы сүт сынамаларының 100%-да ХОҚ қалдықтары, әсіресе ДДТ және оның метаболиті ДДЭ мен ДДД орта мөлшері 0, 045 мг/кг анықталса, кейінгі жылдары сүт пен ет сынамаларынан ДДЭ қалдықтарының анықталған мөлшері 0, 05 мг/кг аспайды.

Бірақ ДДТ қалдықтарының көп мөлшері суда жүзетін, жабайы, қоныс аударушы құстардың майынан анықталады 0, 001-5, 489 мг/кг құрайды.

Ресейдің ішкі су қоймаларынан ауланған балықтардың еті мен майында ДДТ қалдықтарымен ластануы әсіресе оңтүстік аймақтарында байқалды, Қазақстанда соңғы жылдары балықтардың ДДТ қалдыұтарымен ластануы белгіленген жоқ.

ДДТ-ны анықтау үшін ЖҚХ /жұқа қабатты хроматография/ және ГСХ /газды-сұйықтық/ негізіндегі әдістер қолдаңылады. Бірақ пестицидтің байқалу деңгейі өте төмен болғандықтан ЖҚХ қолдану тиімдірек, ол пестицидтердің мөлшерін 0, 001-0, 005 мг/кг анықтауға мүмкіндік туғызады.

Біздің елімізде ДДТ метаболиттерінің соммасы бойынша МЖД үлкен мөлшерді құрайды; азықтарда 0, 05 мг/кг, етте 0, 1, сүтте 0, 05 мг/кг . Тағамдық өнімдерде анықталған ДДТ қалдықтарының мөлшері МЖД бес әсер көрсеткішінен аспаса, онда оларды терісі бағалы аңдарға азық ретінде қолдануға болады.

Қазіргі кезде ДДТ қолданылмағандықтан токсикологиялық қауіп тудырмайды, бірақ тағамдық өнімдер мен мал өнімдерін, сүт, ет, жұмыртқаны ластау мүмкіндігіне байланысты белгілі маңызы бар.

2. 3 ГХЦГ (гексахлорциклогексан, гексохлоран, линдан) .

Техникалық ГХЦГ сегіз изомерлердің қосылысынан тұрады. Соның ішінде инсектоакарицидтік әсерінен тек қана гаммаөизомер ГХЦГ(линдан) көрсетеді. Техникалық ГХЦГ-ақ немесе крем түсті кристалды зат, зең иісі бар. Кейінгі жылдары жануарлар мен өсімдіктерді қорғау мақсатында қолданылып жүрген гаммаөизомер ароматты және тұрақсыз ерітінділерде, жақсы ериді. Суда ерігіштігі 10 мг/л құрайды.

ГХЦГ гамма изомерін ұзақ уақыт бойы қойлардың псороптозын емдеуге және алдын алуда қолданылып келді. Малдарды 0, 03%-дық концентрациядағы препараттың судағы эмульсиясы бар тоғыту ванналарында өңдейді. Қазіргі кезде ГХЦГ гамма-изомері негіздегі препараттарды мал шаруашылығында қолдануға тыйым салды.

Гамма изомер ГХЦГ уыттылығы бойынша екінші топқа жатады (уыттылығы жоғары) пестицидтер, ЛД/50 ақ егеуқұйрықтарға 125 мг/кг. ГХЦГ−ның басқа изомерлерінің уыттылығы төмендеу: ЛД/50 альфа изомерінде 500 мг/кг, бета-изомерінде 6000, дельта-изомерінде 1000 мг/кг. Линдан (ГХЦГ гамма изомері) балықтар мен араларға уыттылығы жоғары: ЛД/50 алабұғаға 0, 077 мг/л, қара балыққа- 0, 152 мг/л; ЛД/50 араларға тікелей әсер еткенде- 0, 28 мг/араға.

Ағзаға азықпен немесе жануарларды өңдегеннен түскен кезде бұл препараттар, басқа да ХОС сияқты, негізінен жайлы ұлпаларда жиналады. Бірақ бұның персистенттілігі ДДТ-дан төмендеу. H. V. Claborn et al. (1960) деректері бойынша ірі қара малға күнделікті азықпен 16 күн бойы ДДТ 25 мг/кг және линданды 100 мг/кг мөлшерде беріп отырса, олардың қалдықтары майда 40-50 мг/кг құраған. Сөйтіп ДДТ мөлшері майда азықтағы мөлшерінен 1, 6 есе ұлғайса, линданды енгізгеннен 2 есе төмендеді.

Қазіргі кезде ГХЦГ−ның ешқандай токсикологиялық маңызы жоқ, өйткені елімізде ол өндірілмейді және қолданылмайды. Бірақ тағам өнімдерін ластаушы ретінде санитарлық-гигиеналық қауіптілігі бар.

Қазіргі де “Браво” деген препарат қолданылады, фунгицидтік әсерін зығыр тұқымын өңдеу үшін және вегетация кезеңінде картоп, бидай, қияр, ашық грунттағы қияр, пияз бен қызамықты фитофтороз, пероноспороз, септориоз, дақтану мен қоңыр дақтан қорғау мақсатында себуге арналған.

Браво (хлороталенил) - суспензия, концентрат, иіссіз, суда нашар ериді (0, 6Г/100мл), органикалық еріткіштерде жақсы ериді. Уыттылығы аз, ЛД/50 егеуқұйрықтарға- 5140, тышқандарға -3000 мг/кг. Теріні тітіркендіреді, кумуляциялық қасиеті әлсіз білінген /Ккум>5/. Күту мерзімі 20 күн.

2. 4 Токсикодинамика.

Рұқсат етілген қолданудағы ХОҚ−мен жануарлардың улануы мүмкін емес. И. В. Сидоров деректері бойынша, үй жануарларының барлық түрлеріне ХОҚ-дың патогенетикалық әсерін меңгере отырып ол анықтаған бұл топтың кейбір қосылыстары теріге және кілегей қабықтарға жергілікті тітіркену әсерін білдіреді.

Бұлар бастысы тері асты және ішкі майларға және де орталық нерв жүйесіне, бауырға, бүйрекке, ішкі секреция бездерінде жиналады. Жануарлардың ағзасына қайталап түсетін болса, созылмалы улануы мүмкін. Орталық және перифериялық нерв жүйесінің синапсында медиаторлардың түзілуін үдейтеді, нәтижесінде тыныс алу орталығы әлсіреп және қалтырау пайда болады.

Бауырға ХОҚ гепатоциттердің жасушалық биомембранасы арқылы еніп, ағзаның ақзат түзушілік, антитоксикалық және басқа да қызметтерін бұзады. Кейбір тұрақты ХОҚ (ДДТ және т. б. ) қышқылды фосфорилдену үрдісін және моноаминооксидаза ферментінің қызметін бұзады. ХОҚ дихлорилденген кезде бөлініп шығатын бос радикалдар гепатоцит мембранасындағы майлардың қышқылдануын күшейтеді, бұл қан тамырларының өткізгіштігін арттырады, бауыр мен орталық нерв жүйесі ұлпаларының дистрофиясын тудырады, альбуминдер синтезін төмендетеді. Цитохромоксидаза ферменті тежеліп, аноксемия мен гипоксия қалыптасады. Стероидті гормондардың гидрооксилдену салдарынан өндіргіштік төмендеп, эмбриотоксикалық және тератогендік әсерлер пайда болуы мүмкін.

Көптеген ХОҚ ақуызбен, әсіресе липопротеидтермен, гликопротеидтермен және альбуминдермен кешен түзіп, қалыпты антиоксиданттар деңгейін төмендетеді, тиол ферменттерінің белсенділігін төмендетіп және жасуша биомембранасының өткізгіштігін бұзады.

2. 5 Клиникасы.

ХОҚ−мен жіті улану сирек кездеседі. Бұл жағдайда қозу, рефлекторлық сезімталдығының жоғарылауы байқалады, кейін күйзелумен алмасады, саливация, тынысы жиілеу, танау сорасының ағуы, қалтырау және қарысу байқалады. Көру және қимыл координациясы бұзылады, күйістілерде ентігу мен асқазан асты тимпаниясы байқалады.

Мұндай жануарлар жатып қалады, кейде жүзу сияқты қимылдар көрінеді. Қанның құрамында ацетилхолин мөлшері артып, ацетилхолинэстераза белсенділігі төмендейді.

Бұзаулар гексахлоранмен (5-10мг/кг салмағына) уланғанда ½ - 1сағат соң мөңірейді, мазасызданады, бұлшық еттері дірілдейді, саливация, тимпания, шайқалу, арқасын құрыстыру, қалтырау байқалады. Бұл симптомдардан кейін олар өледі.

ХОҚ− мен созылмалы түрде уланғанда жануарлар жалпы күйзеледі, жиі зәр мен нәжіс шығарады, тәбеті төмендейді, біртіндеп дене массасы мен рефлекторлық сезімталдығы төмендейді. Кейде клоникалық-тетаниялық қалтыраулар байқалады. Бұл жағдайда ДДТ мен гексахлоран етте және ішкі ағзаларда бір жылға дейін сақталады.

2. 6 Патологиялық анатомиялық өзгерістер.

Жіті уланған кезде асқазанөішек жолының кілегей қабығы катаральді қабынған, паренхиматозды ағзалары қанға толы. Трахея мен бронхтар көбікті сұйыққа толы, өкпе ұлпасы ісінген, тыныс алу ағзаларының кілегей қабаттарында нүктелі қанталаулар байқалады. Қанталаулар эпикард пен перикард астында болады, бауыр, бүйрек, тері асты шеліне және басқа да ағзаларға қанталайды, мес қарын газға толады.

Созылмалы уланғанда құрсақ қуысы ағзалары мен өкпеде дистрофия мен қан іркілулер тән. Бауыр қанға толы, ұлғайған, боялуы біркелкі емес, майлы дистрофияланған. Бүйректері қанға толы, талағы ұлғайған. Ұлпалар мен ағзалардың кілегей және сір қабаттары ісінген, ми ұлпасы ісінген.

2. 7 Емі.

Жіті уланғанда ірі малдардың асқазанын және қарындарын шаяды, тұзды іш өткізгіштерді, адсорбенттерді, тағайындайды: ұсақ жануарларға құстыратын препараттарды ұсынады. Тамыр ішіне натрий хлоридінің (3-5%-дық) гипертоникалық ерітіндісін, 40%-дық глюкоза ерітіндісін, 10%-дық кальций хлорид және 0, 5-1мг/кг кальций глюконат ерітіндісін енгізеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.