Даун синдромының критикалық аймағы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ
Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті

Жұқпалы емес аурулар және морфология кафедрасы
Реферат

Тақырыбы:Даун синдромы

Дайындаған:
Адыров Ғ.Б.
Вм-23 тобының студенті
Тексерген:Батырғалиев Е.А.

Орал-2018 ж.
Жоспары:
Кіріспе
І Негізгі бөлім
1.1.Даун синдромы:21 хросоманың трисомиясы
1.2.Даун синдромының критикалық аймағы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .
1.3.Ген қызметін түсінудегі қазіргі кездегі көзқарастар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4.Даун синдромында қосымша 21 хромосоманың пайда болуы ... ... ... ... ... .
1.5.Адамдағы транслокация ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.6.Евгениядағы жаңашылдық ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ІІ Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ІІІ Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

Кіріспе
Гендік аурулар -- гендердің өзгеру нәтижесінде пайда болатын тұқым қуалайтын аурулар.
Гендердің өзгеру нәтижесінде пайда болған тұқым қуалайтын ауруларды гендік аурулар дейді. Гендік ауруларды тұқым қуалау ерекшеліктеріне қарай төрт топқа бөледі.
1. Аутосомды-доминанттық тұқым қуалау кезінде белгілер аутосомда орналасады, жынысқа тәуелсіз, ұрпақ сайын көрінеді. Мұндай ауруларға: брахидактилия -- қысқасаусақтылық, полпдактилия -- алтысаусақтылық, ахондроплазия -- ергежейлілік, беттің секпілі, кезді шел басу, сүйектің омырлығы т.б. жатады.
2. Аутосомды-рецессивті тұқым қуалау типінде зерттелетін белгі аутосомда орналасады. Ата-анасында білінбей, ұрпағында көрінеді. Мұндай ауруларға альбинизм (пигментсіз), алькантонурия гомогентизин қышқылын артық бөледі, идиопатия мишықтың өзгеруі, фенилкетонурия -- кемақыл жатады.
3. Жыныспен тіркескен рецессивті белгілердің тұқым қуалау типінде, аурулар келесі ұрпақта X хромосомада көрінеді. Оларға: гемофилия -- қанның ұйымауы, гемералопатия -- түнде көрмеу, дальтонизм -- түсті ажырата алмау, рахит -- сүйектің қисаюы, галактоземия -- галактозаны игере алмау, бауыр циррозы, кемақыл, т.б. жатады.
4. Голландиялық тұқым қуалау типінде белгілер әкесінен тек ұлына ғана беріліп отырады. Мысалға, құлақ қалқаншасының жүнді болуы -- гипертрихоз, гипертрихоздың гені Ү хромосомамен тіркесіп тұқым қуалайды. Ер бала Ү хромосоманы тек әкесінен алады, сондықтан ол ген балаға толық беріледі.

Негізгі бөлім
1.1.Даун синдромы:21 хросоманың трисомиясы
Аутосоомалық хромосомасында трисомия болатын және туылғаннан кейін бір жылдан артық өмір сүрген адам 1866 жылы Ленгдон Даун (Langdon Down) атты ғалым арқылы сипатталған.Қазіргі кезде бұл синдромның табиғаты белгілі,яғни мұнда G тобына жататын 21 хромасоманың трисомиясы байқалады. Және оны Даун синдромы деп атайды (47,21+).Бұл трисомия жалпы адам популяциясында 800 жаңа туған нәрестенің 1 кездеседі.Бұл туылу жиілігі бір жағынан қарасаңыз сирек сияқты,бірақ әр жыл сайын АҚШ-та 4000-5000 нәресте осы синдроммен ауырып туылады екен.Қазіргі таңда АҚШ-та 250 мыңдай адам Даун синдромымен ауырады деп тіркелген.

Даун синдромымен ауыратын баланың
және кариотипі (өзінің қалыпты сіңілісін құшақтап тұр).Кариотипте G-тобына жататын 21 хромосома үш көшірмеде сипатталады (47,21+).

1.сурет

21 хромосоманың трисомиясымен сипатталатын адамдарда фенотиптік белгілерінде әртүрлі өзгерістер болады.Даун синдромында шамамен 12-14 фенотиптік көріністермен сипатталатын ауытқулар белгілі және оның 6-8 барлық Даун синдромымен ауыратын адамдарда бірдей.Даун синдромымен ауыратын адамдардың барлығының сырт келбеттері бір-бірімен өте ұқсас болады.Яғни бас пішіні дөңгелек,бет пішіні жалпақ және көздері бадырайған белгілері өте ұқсас болады.Даун синдромымен ауратын адамдарда сондай-ақ маңдайы шығыңқы,ауыз қуысы әр уақытта жартылай ашық күйде болады және алақаны мен саусақтарында өрнектер өзіне тән сипатта болады.Физикалық,психологиялық және ақыл есінің дамуы баяулайды,сонымен қатар бұлшық ет тонусы нашар болады.Өмір сүргіштігі шамамен 50 жас,бірақ 60 жасқа дейін өмір сүрген аурулар да тіркелген.
Даун синдромымен ауыратын балалар жүрек және өкпенің дамуына байланысты аурулармен және лейкемия ауруымен (қалыпты адамдармен салыстырғанда 20 есе көп) өте жиі ауырады.Сонымен қатар Даун синдромымен ауыратын адамдарда Альцгеймер ауруы да шамадан тыс жиі кездеседі және ерте кезеңде басталады.

1.2.Даун синдромының критикалық аймағы.
Даун синдромы адам популяциясында жиі кездесетін болғандықтан оның генетикалық негізін жан-жақты зерттеу ғалымдардың негізгі мақсаты болды.Көптеген зерттеулер нәтижелері 21 хромоосомада кейбір бөліктер осы синдромға байланысты фенотиптік белгілердің пайда болуына әсер ететін гендердің орналасатындығын көрсетті.Бұл хромосоманың гипотетикалық аймағы Даун синдромының критикалық аймағы (Down Syndrome Critical Region (DSCR) деп аталады. 2004 жылы Даун синдромымен ауратын лабораториялық жағдайда тышқан үлгілері алынды.Мұнда кейбір тышқандарда Даун синдромына тән белгілер байқалмады.Қазіргі кездің өзінде даун синдромы ғалымдар арқылы жан - жақты зерттелу үстінде.
DSCR адамдарда және үлгі тышқандарда зерттеу көптеген қызықты қорытындыларға әкелді.Ағзадағы DSCR болатын геннің үш көшірмесінің болуы аталған синдромның туындауына әсер етпейтіндігін ғылыми-зерттеу жұмыстары көрсетті.Сонымен қатар Даун синдромымен ауыратын адамдарда кейбір онкологиялық аурулардың,оның ішінде өкпе ісігі мен меланомның дамуы қалыпты адамдармен салыстырғанда сирек болатынын зерттеулер көрсетті.Мұндай артықшылық ағзада қан тамырларының өсуін басатын ақуызды кодтайтын қосымша DSCRІ генінің көшірмесі болатындығымен сипатталады.Бұл ағзада ангиогенез процесінің тоқтауына септігін тигізеді.Нәтижесінде бұл геннің шамадан тыс экспрессиясы ісіктің өсуін тоқтатады.2002 жылы Даун синдромымен ауыратын 17800 адамды қамтыған зерттеу нәтижесінде қалыпты адамдармен салыстырғанда ісік ауруларынан летальды жағдайға душар болу Даун синдромымен ауыратын адамдарда шамамен 10 % кем болған.Келесі ретте DSCR түпкілікті зерттеу жаңа мәліметтер берері сөзсіз.

1.3.Ген қызметін түсінудегі қазіргі кездегі көзқарастар
Даун синдромының генетикалық негізінде 21-ші хромомсоманың үш көшірмесінің болуы жатыр және осы хросомада болатын кейбір гендердің жоғарғы экспрессиясы нәтижесінде ағзаның фенотиптік сипаты өзгеріске ұшырайды.Даун синдромы тек бір ғана гендегі бұзылыстардың нәтижесі емес және гендегі бұзылыстардың нәтижесі емес бір гендегі өзгеріс келесі ретте аталған синдромның кейбір белгелеріне жауапты болады.осындай гендердің қызметін зерттеу көптеген ғалымдардың ғылыми-зерттеу жұмыстарының негізгі мақсаты болып отыр.
Ген қызметін түсінудегі қазіргі кездегі көзқарастартақырыбында біз бір немесе бірнеше гендерді зерттеуге байланысты жүргізілген тәжірибелер нәтижелерін сипаттаймыз.Гендерді зерттеу мақсатында генетика саласындағы ғалымдар бір мезетте көптеген гендердің қызметін зерттеу үшін хромосомасы трисомиялы ағзаларды құрастырады.Осыған мысал ретінде Даун синдромы ауруының үлгі жүйесі ретінде құрастырылған тышқанның трисомиялы (Тs)түрін де келтіруге болады.Біз мұнда бірнеше TS үлгі жүйелерін қарастырамыз және аталған синдромның генетикалық негізін түсінудегі және зақымдалған адамдарды емдеу жолдарында осы үлгі жүйелердің маңызын сипаттаймыз.Адамның 21 хромомсомасы (Hsa21) мен тышқанның 16 хромосомасы құрамында орналасқан гендер бойынша және кейбір нуклеотидтік тізбектер бойынша бір-біріне ұқсас келеді.Алайда айырмашылықтары да жоқ емес.Осының негізінде алған рет құрастырылған үлгіде ( Ts16) тышқанның 16хромосомасында қосымша көшірменің болуы және Даун синдромына тән кейбір белгілердің аталған тышқанда болуы үлкен жетістік болды.Алайда кейбір адамдағы Даун синдромына тән белгілер мұнда кездеспейді.Ts16 тышқандарында кейбір гендердің қосымша көшірмелері болды.
Келесі реттегі ғылыми-зерттеу жұмыстарының нәтижесінде адамдағы кейбір гендер тышқанның 10 және 17 хромосомаларында орналасатыны анықталды.Сондықтан да ғалымдардың алдында 21 хромосомадағы гендердің барлығын қайталайтын немесе Даун синдромының критикалық аймақтарын қамтитын 33 геннің (DSCR),яғни тышқанның 10,16 және 17 хромосомаларында орналасқан гендердің көшірмелері болатын үлгі жүйе құрастырутұрды. Бұл мақсатқа 2010 жылы Нью-Йорк штаты Буффало қаласындағы Росуел Парк ісік институтының ғалымдары жетті,Яғни,адамдағы Hsa21 хромомсомада болатын көшірмелерді қайталайтын тышқанның 10,16 және 17 хромосомаларының артық көшірмелерінің (трисомия) біріктірілуі нәтижесінде жаңа үлгі жүйе алынды(Mmu 10,16,17).
Нәтижелері:
Mmu 10,16,17 трисомиялы тышқандардың Даун синдромында сипатталатын ақыл-есінің кемістігі әр түрлі тестілер және ми қызметін электрофизиологиялық жазу арқылы тексеріледі.Бұл тышқандарда сонымен қатар адамдағы Даун синдромы сияқты анатомиялық ауытқулар да кездесті.Мысалы,гидроцефалия (бас миында сұйықтықтың жиналуы),бас сүйегінің үлкендігі және пішінінің өзгерісі.Онда Hsa21 хромосомасында болатын гидроценфалияны тудыратын гендер болғанымен,тышқандарда оны гендердің бірнеше көшірмелері туындауы мүмкін.

Адамның 21хромосомасы (Hsa21)DSCR аймағының тышқанның 10,16 және 17 хромосомаларының (Мmu)аталған сәйкес келуінің көрінісі.
2-сурет

1.4.Даун синдромында қосымша 21 хромосоманың пайда болуы
Көпшілік жағдайда бұл трисомия мейоздық бөліну кезінде 21 хромосоманың ажырамауынан болады.Гомологты хромосомалардың І немесе ІІ анафаза кезеңінде ажырамауынан және келесі ретте хромосома құрамында бір хромосоманың артық болуына (n+1)әкеледі.Даун синдромының шамамен 75 пайызы осы І мейоз кезеңінде хромосомалардың ажырамуы нәтижесінде туындайды.Ары қарай қалыпты гаметалармен ұрықтанған мұндай жұмыртқа жасушалары трисомиялы ағзаны береді.
Трисомия кезіндегі (47,21+) зиготадағы артық хромосоманы 95 пайыз жағдайында аналықтан немесе аталықтан алатынын хромосомалық талдаудар көрсетті.Полиморфты маркерлерді қолдану арқылы Даун синдромын анықтаудың алдында геномда болатын артық хромосоманың аналықтан немесе аталықтан келетінін анықтау әр түрлі тұжырымдар арқылы сипатталды және ол негізінен ананың жасына байланысты деп есептелді.(3суретте)Даун синдромының пайда болуы мен ананың жасына байланысты диаграмма көрсетілген және онда ананың жасы ұлғайған сайын Даун синдромының пайда болу жиілігі де бірден жоғарлайтыны көрсетілген.Мысалы,ананың жасы 30 кезінде 1000 жаңа туған нәрестеде 1,ал ананың жасы 40 болғанда 100 жаңа туған нәрестеге шаққанда 1 болып тұр.Бұл жиілік ананың жасы 45-ке жеткенде шамамен 30 жаңа туған нәрестеге шаққанда 1-еуі осы аталған синдроммен ауырып туылатыны анықталған.Ары қарай да ананың жасы ұлғайған сайын Даун синдромымен ауырып туылу жиілігі де сәйкесінше арта береді.Осы статисткалық мәліметтерге қарамастан Даун синдромымен ауыратын адамдардың жартысы ананың жасы 35 төмен жағдайда дүниеге келеді екен.
Хромосомалардың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.