Қазақ халқының антропологиялық сипаттамасы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Реферат
Тақырыбы:Қазақ халқының антропологиялық бет бейнесінің қалыптасу кезеңдері

Мазмұны
Кіріспе
Негізгі бөлім
0.1 Қазақ халқының антропологиялық сипаттамасы
0.2 Қазақстан жерінде ерте дәуірде мекендеген тайпалардың антропологиясы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Халықтың шығу тегін зерттеуде антропологиялық деректердің мөні зор. Антропология -- адам ағзасының белгілі бір географиялық ортада, белгілі бір уақыт шеңберінде езгеруін, осы өзгерістердің неден, қалай болатыны заңдылықтарын зерттейтін ғылым. Зерттеу объектісі биологиялық түрлердің бірі адам болғандықтан және зерттеу әдістері биологиялық төсілдерге сүйенетіндіктен, антропология биология ғылымына жатады.
Адам баласы жанды тіршілік иелері ішіндегі тарихты жасаушы әлеуметтік белсенді организм болғандықтан, антропологияның тарихи антропология деп аталатын саласы биология және тарих ғылымдарының әдіс-төсілдерін пайдаланады, ал зерттеу нәтижесі кәбінесе тарихқа қатысты болады.
Антропология ғылымын үш сатыға бөлу қалыптасқан:
1. Адам морфологиясы;
2. Адам баласының шығу тегін зерттейтін сала (антропогенез);
3. Нәсілдерді зерттейтін сала (расогенез).
Халықтың арғы шығу тегін зерттеуде антропологияның нәсілдік ұқсастықтарды, өзгешеліктерді зерттейтін салаларының маңызы зор.
Адамдардың белгілі бір географиялық аймаққа бейімделуімен, шығу тегіндегі белгілі бір ортақтастығымен қалыптасатын ұқсастықты нәсіл немесе антропологиялық түр-сипат деп атайды. Антропологиялық түр-сипат халық боп бірігу барысында қалыптасады.

3.1 Қазақ халқының антропологиялық сипаттамасы
Қазақ халқының антропологиялық сипаттамасы - морфофизиология ерекшеліктеріне байланысты зерттеліп, анықталған мәліметтер жиынтығы.
Қазақ халқының алғашқы антропологиялық сипаттамалары 18 ғасырда Қазақстан жерінде болған миссионерлер мен саяхатшылардың жазбаларында берілген. Бет-әлпет ерекшеліктеріне қатысты кездейсоқ физиологиялық анықтамаларға сүйеніп, кейбір батыс ғалымдары 19 ғасырдан бастап қазақтарды бірде еуропатектеске жатқызса, бірде моңғолтектестермен аралас (метистік) раса өкілдері деп сипаттаған. Тек 20 ғасырдың басындағы антропологиялық жүйелеуде қазақты аралас нәсіл деп атаған және оған тұрандық тип деген терминологиялық атау берген. Қазақтар арасында арнайы алғаш рет антропологиялық зерттеу жүргізген Ресей зоологы А.Н.Харузин. Автор сол кездегі зерттеу бағдарламасына сүйеніп, қазақтыкавказдықтар мен моңғолтектестердің араласуынан пайда болған халық деп пайымдаған. Автордың пікірі бойынша бұл антропологиялық араласу Қазақстан жерінен тыс өңірде болған. Бұдан кейін қазақ халқының соматологиялық сипаттамасына арнайы анықтамалар берген А.И.Ярхо. Ол 1930 жылдың басында Алтай өңіріндегі 15-тен астам түркі халықтарын (арасында қазақтар да бар) арнайы зерттеп, оларға жаңа антропологиялық жүйелердің атауларын енгізді. Ол қазақтарды оңтүстік сібірлік, не болмаса алтайлық тип деп атаған. Қазақтарды кейбір зерттеушілер тұрантектес расаның негізгі өкілі деп тұжырымдайды. Қазір антропологиялық жүйелеуде мамандар тұрантектестер (оңтүстік сібірлік) өкілдерін үш топқа бөледі: алтайлық (өкілі хақастар), тяньшандық (өкілі қырғыздар) және қазақстандық (өкілі қазақтар). Алтай нұсқасының (хақастардың) физиологиялық анықтамасында моңғолтектестік белгілер басым. Бұған керісінше қазақстандық нұсқа (қазақтар) құрамында еуропатектестік құраушылары көбірек. Ал қырғыздар осы екі нұсқаның аралығынан орын алады. Қазақ халқына осы тұрғыдан берілген нақтылы антропологиялық анықтамалар соңғы 35 - 40 жыл бойы қазақтар арасында кешенді жүргізілген антропологиялық зерттеулердің нәтижелерінен алынған.
Қазақтардың негізгі морфологиялық және физиологиялық ерекшеліктерін бірнеше топқа бөлуге болады. Соматологиялық сипаттамасы екі жүйеден тұрады. Олар бас пен бет әлпеттің құрылымдары (антропометрия мен антропоскопия) және дене құрылымының анықтамалары. Арнайы антропологиялық зерттеулер қазақтардың бойларының биіктігі орташа, дене тепе-теңдігі мезоморфтық, бас пішімі брахикефалия (жұмыр басты), маңдайы сәл кеңірек, беті жалпақ және мұрны биік, үстіңгі ернінің биіктігі орта деңгейде болып келетінін көрсетті. Бұл антропологиялық сипаттамалар бойынша қазақтарды аймақтар мен субэтникалық топтарға шартты жүйелеп, өзара салыстыратын болсақ, олардың ешбір статистикалық әдістемелер бойынша бір-бірінен ажыратылмайтындығы анықталады. Сондай-ақ қазақтардың тіс морфологиясының құрылымы жағынан да одонтологиялық сипаттамасы біркелкі. Еуразия аумағындағы түркі тектес халықтардың одонтологиясына байланысты зерттеулер қазақтарға ең жақын халық қырғыздар, содан кейін алтайлықтар мен ноғайлар екенін көрсетеді. Ал қолтаңбалық ерекшеліктер бойынша дерматоглификалық сипаттама қазақтар аралас тұрантектес расаның қазақстандық нұсқасына жататындығын айқындай түседі. Қазақстан антропологтарының қазақтар арасында қан жүйелері түріне жүргізген зерттеулеріне сәйкес, сан жағынан көп анықталған қан жүйелері қатарына ABO, MN және Rh топтары жатады. Қазақстанның кейбір аймақтарында өмір сүріп жатқан қазақтар арасында тұңғыш рет MNSs, Kell, Fy, Kіdd, P сияқты қан жүйелері мәлім болды. Зерттеу барысында көптеген қан жүйелерінің генотиптік топтау арқылы қазақтарды кешенді түрде еуразия тұрғындарымен салыстырғанда қазақтар арасында нақтылы ABO, MN, Rh қан жүйелерінің географиялық және субэтникалық таралу шарттары анықталды. Осының барлығы қазақ популяциясы аралас раса тобына жататындығынан туып отырған заңды құбылыс. Қазақтардың бас сүйегіне (краниологиясына) байланысты негізгі өлшемдері бойынша алынған сипаттамаларға қарағанда олардың басы жұмыр (брахикрания), төбесінің биіктігі орташа, бет сүйегі өте жалпақ, оның жазықтық кескіні орта деңгейде сүйір, көз ұяларының биіктігі мен кеңдігі орташа, ал мұрын сүйек бұрышы көтеріңкі болып келеді. Осы және бас сүйектің басқа да морфологиялық сипаттамалары бойынша қазақтар аралас тұрантектес раса өкілінің қатарына жатады әрі оның шеңберінде қазақстандық нұсқаны құрайды. Қазақ халқының төл тарихы қола дәуірден, яғни 4 мың жыл бұрын басталғаны аян. Жоғарыда келтірілген антропологиялық сипаттамалар қазақтардың тұрақты қалыптасқан морфофизиология ерекшелікке ие, этноантропологиялық бірлік пен тұтастыққа ие болған, сонымен қатар Еуразия кеңістігі халықтары арасында өзіне тән антропологиялық және этномәдени даму сатыларынан өткен дара өркениеті бар халық болғанын дәлелдейді.

2.2 Қазақстан жерінде ерте дәуірде мекендеген тайпалардың антропологиясы
Қазақстан жерін қола дәуірінде мекендеген адамдардың түр-сипаты. Қазақстан жерін қола дәуірінде (б. з. д. 2 -- 1-мыңжылдықтар аралығы) Андронов тарихи-мәдени бірлестігіне жататын тайпалар мекендеді. Андрондықтардың сүйектері Солтүстік, Орталық және Шығыс Қазақстан жерлерінен көп табылып, зерттелді. Олардың антропологиялық түр-сипатын андрондық тұрпат деп атайды. Бұл тұрпат еуропеоидтіктердің арғы тегінің нәсіліне ұқсас. Олардың бас сүйегі мезокранды (үлкен), бетінің тұрқы дөңгеленіңкіреп келген, мұрны деңестеу. Хакасия жеріндегі Минусин ойпатынан табылған бас сүйектерге ұқсас.
Кейінгі жылдары Ойжайлау қорымынан (Жамбыл облысы) табылған бас сүйектердің біразының беті сопақша, маңдайы шығыңқы, ал Зевакино қорымынан (Шығыс Қазақстан) сопақ басты, ат жақты, көз шарасы ұялы, мұрны ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.