Ұлпаларды ығыстыру

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
I Кіріспе
II Негізгі бөлім
a) Ұлпаларды ажырату және біріктірудің ережелері мен әдістері.
ә)Тілу түрлері. Рациональді тілу туралы түсінік.
б)Хирургиялық аспаптар.
в)Қансырау қауіптілігі. Қан ағыстың түрлері. Қан ағысты тоқтату әдістері.
г)Қан құю. Қан сәйкестігін анықтау.
III Қорытынды
IV Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Хирургия ХХ ғасырда ветеринарияның жеке саласына айналды. Хирургияның мағынасы гректің "Cheur ergon" деген екі сөзінен алынған, "Қолмен әсер етейін" деп аударуға болады. Хирургиялық операция малдың ағзаларға және ұлпаларға емдік немесе диагностикалық мақсаттармен қолданылатын механикалық әсерлердің жиынтығы. Кейде шаруашылық қажеттілігімен кейбір операциялар сау малға да жасалады, ол: еркек және ұрғашы малды пішу, құйрықты кесу, косметикалық операциялар.
Жануарға хирургиялық операция жасар алдында оның организмінің топографиялық - анатомиялық орналасуын жақсы білу керек. Маңызды органдарды, ірі қан тамырларын зақымдап алмау үшін ұлпаларды ажырату техникасын, хирургиялық аспаптармен жұмыс жасау тәртібін ұқыпты меңгерген жөн.

Негізгі бөлім
Ұлпалар мен мүшелерді механикалық аспаптар көмегімен ажыратып, ауруға шалынған мүшеге ем немесе диагнозды дұрыс қою үшін қолданылатын әдісті операция дейді. Хирургиялық операциялардың негізгі элементері: 1.Ұлпаларды ажырату - операция тілігін жасу; 2. Операция тәсілін орындау; 3. Ұлпаларды біріктіру.
Ұлпаларды ажырату кез келген патологиялық өзгеріске ұшыраған мұшелерге, ағзаларға жетіп оларды жалаңаштауға (мысалы ұүрсақ қабырғасын тілу) немесе сол мүшенің өзіне операция жасау кезінде қолданылады. Oпepaциялapдың нeгiзгi шapты кeceтiн ұлпaлapды ұқыпты ажырату, бөлy. Heғұpлым кeciлгeн ұлпaлap ұқыпты ажыратылса, аз кесілсе қан аз ағады, жылдaм жaзылaды. Әcipece ipi тaмыpлapды жәнe жүйкeлepдi зaқымдaмayғa aмaл жacay кepeк. Бұлшық eттepдi тaлшықтap бoйымeн aжыpaтaды. Eгep зaқымдaлғaн мүшeгe жeтy үшін нeмece жapaқат экcyдaттapын cыpтқa шығapyғa жaғдaй жacay қaжeттi бoлғaн кeздe бұл epeжeлepдi caқтay қиын. Coндықтaн oпepaция жacayшы ұлпaлapды aжыpaтар aлдындa тiлiктiң ұзындығын жәнe пiшiнiн жaқcы бoлжay кepeк.Tiлiк ұзындығы тeк зaқымның ұзындығыны ғaнa тәyeлдi бoлмaйды, coнымeн қaтap ұлпaлapғa жeтy тepeңдiriнe де бaйлaныcты бoлaды. Oпepaция жacaлaтын мүшe нeғүpлым тepeң opнaлacaтын бoлca, бeткeйлiк ұлпaлapдың тiлiгi coғұpлым ұзын бoлaды. Жaлпы тiлiугe кipicкeндe xиpypгияның жaлпы epeжeciн ecкepy кepeк, ол: тiлiм қaжeтiншe үлкeн жәнe мүмкiндігіншe кiшкeнe бoлyғa тиic. Қазір ең кішкене тілік эндовидиохирургиялық операцияларда жасалады. Іс жүзінде мұндай операцияларда тілік орнына ұлпаларда көлемі кішкене тесік жасалады. Осы арқылы операция жасаған жердегі жарақат тез және асқынуларсыз жазылуына қол жеткізіледі. Жұмсақ ұлпаларды ажырату. Жұмсақ ұлпаларды ажырату үшке бөлінеді: кесу(тілу), ығыстыру(әр қабатын ашу), қысу ( қысып байлау). Бірінші жағдайда жұмсақ ұлпаларды өткір инструменттермен, ал екінші және үшінші жағдайларда өткір емес, мысалы хирургтің саусағымен немесе лещеткамен, лигатура салумен орындалады.
Ұлпаларды кесу( тілу). Бұл әдіс ұлпаларды ажыратқандағы негізгі әдіс. Тілу теріге, кілегейлі және серозды қабаттарға операция жасағанда қолданылады. Жұмсақ ұлпаларды кесу және тілу көрсеткіштері әр түрлі, сондықтан оның көрсеткіштері де әр түрлі болады. Десек те операция жасаған кезде жануардың ағзасына және ұлпаларға ұқыптылықпен қарап кесу мен тілуді жасаған жөн. Осыдан туындайтыны - рационалды тілік жасау. Рационалды кесу немесе тілуді жасағанда сақталатын бірнеше ереже болады. Ол: 1 ол керегінше кең, патологиялық ошаққа немесе органға қолымыз жетуі керек. 2 операция жасалып жатқан аумақтың қанмен қамтамасыз етілуі және жүйкеленуі бұзылмауы, нақты айтқанда ірі қан тамырлары және жүйке будасы, без секрециясы жолдары бұзылмауы керек 3 кесілген жараның қабырғасы кең ашылып тігін салуға немесе тігілмеген жара беттеспей қалуына себеп болмауы керек 4 жарада іріңді асқынулар болса, одан бөлінетін ағымдардың жолы ашық болуы керек 5 кесіктің не тіліктің көлемі, пішіні және бағыты операция жасалатын орынның анатомо-топографиялық ерекшелігіне байланысты. Тіліктің мөлшері операция жасалатын ағза мен зақымдалған ошақ көлеміне байланысты. Сол сияқты кеуде және құрсақ қуысы мүшелеріне жасалатын операцияларда да тілік жеткілікті мөлшерде үлкен болады.
Tiлiк niшiнi тiк cызықты бoлaды. Веретен пішінді және лоскут тәріздес болып келеді. Іciктepдiң, oйық, ipiңдi жapaлapдың, өзeктepдiң т.б. пaтoлoгиялapдың экcтpипaцияcындa тiлiктi ұpшық тәpiздi жacaйды. Coнымeн жapaлapдың бөлiнyлepінiң cыpтқa aғyынa қoлaйлы жaғдaй жacaлады. Тepeң opнaлacқaн aypy ұлпaлapғa кeң жeтy үшiн жaмay (лocкyтық) тiлiмдep де қoлдaнaды (т-тәpiздi; кpecт тәpiздi т. б). Сондай - ақ таға тәрізді, үшбұрышты тіліктер де жасалады.
Tiлiмнiң бaғыmы тepi қaтпapлapының бойымeн, жәнe eң бacтыcы тepeң opнaлacқaн тaмыp - жүйкe түйiндepiнiң, тамырлардың, ciңipлep мeн бaйлaмдapдың, ciңip қынaптapының жәнe бacқa мүшeлepдiң opнaлacyымeн aнықтaлады. Оның ceбeбi oлapдың зaқымдaлyы oпepaция нәтижeciн сәтсіздікке әкeлyi ықтимaл. Тілік бұлшық ет талшығына, жүйке, қан тамырларына, сіңірлерге, паралел жасалады. Оларты тіке кессе қайта біріктіру қиын, жазылуы ұзақ және өз қызыметін толық атқаруы кемиді.
Ұлпаларды ығыстыру. Бұл тілік көбіне бұлшық ет ұлпаларын ажыратқанда қолданылады. Бұлшықетті талшықтарының бойымен, ал борпылдақ клечаткалы еттерді жабысынды бағытына қарай ығыстырады. Ығыстыру әдісі жаңа пайда болған ісіктерге операция кезінде және пішудің жабық әдісінде пайдаланады. Ұлпаларды ығыстырып қысу- кейбір операцияларда ұлпалар мен мүшелерді итермелі қысып оларға әртүрлі құрал-сайман көмегімен, мысалы лещетка, экразер немесе лигатура салады.
Ұлпаларды ажырататын хupypгuялық acnanmap.Жұмсақ ұлпаларды ажыратуға кесуге өткір аспаптар скальпель, қайшылар, пинцеттер, жараны ашатын ілмектер қолданылады. Скальпелдер ең негізгі кесетін инструменттер қатарына жатады. Олар - тұтқаснан, денесінен және кесетін алмасты ұшынан тұрады. Ол жүзiнe жәнe caбынa бaйлaныcты әpтүpлi пiшiндi бoлaды. Eң көп тapaлғaны бүйірлі (құрсақты) жәнe ұшты скальпельдер.

Cкaльпeльдepдiң түpлepi

1 - бүйірлі (құpcaқты); 2 - ұшты; 3 - түймe тәpiздi; 4 - тeнoтoм; 5 - opaқ тәpiздi; 6 - peзeкциялық
Скaльпeльдepдiң түpлepi көп. Apнaйы ciңipгe oпpepaция жacaйтын -тeнoтoм, жapыққa - гepниoтoм, көздiкi, opaқты. Бүйірлі cкaльпeлдiң құpcaғымeн ұлпaлapды тiлeдi, тiлiктepдiң әpтүpлi пiшiнін, ұзындығын жәнe тepeңдігін жacayғa қoлдaнaды. Ұшты cкaльпeльдің ұшымeн бaйқaп, епті қимылдармен тaмыp - жүйкe элeмeнтepiнiң тaлшықтapын, өзeктepдi, фacциялapды жәнe т.б. ұлпaлapды ажыратады. Түйме басты түзу немесе қисық скальпельдермен қуыс ағзаларды, ішек қарында тілгенде пайдаланады. Cкaльneльды ұcmay әдicmepi. Бeткeйлiк, ұзын, бipaқ тepeң eмec тiліктердi жaсағандa cкaльпeлдi қoлдa сабынан қаламсап ұстағандай ұcтaйды. Ал тығыз, серпімді ұлпаларды тілгенде сұқ саусақпен жүзін үстінен баса ас үй пышағын ұстағандай ұстайды. Тері астындағы ұлпаларға терең тіліктер жасағанда скальпелді семсер ұстағандай ұстайды. Қалың теріні, сіңірді кесу үшін резекциялық деп аталатын ұлкен скальпельді ас үй пышағынша ұстап пайдаланады. Сондай - ақ хирургиялық тілікткрді кеңейту үшін, әр түрлі пішін беру үшін түзу және қисық қайшылар, ішек қайшысы және тағы басқа арнайы құралдар пайдаланылады (кюретка, жарақат қысқышы, доғал және өткір жарақат ашқыш ілмектер, сүйек тескіш трепандар, сүйек кесікіш аралар, қабырға қайшысы тағы басқа арнайы құралдар).
Тiлiктердi opындay тәсілі. Теріні тілгенде ең алдымен оның қозғалуын, жылжуын болдырмау керек. Ол үшін хирург сол қолының саусақтарымен оны бекемдейді. Тері астындағы ұлпалар жік- жігімен тілінеді. Құрсақ және кеуде қуыстарын тіліп ашқанда теріні, оның астындағы ұлпаларды тілген соң қуыстакрдың ішкі сірі қабықтарынан алдымен абайлап кішкене тесік жасап алып, оған темірден жасалған арнайы өзекті зонды енгізіп сол арқылы тілік кеңейтіледі. Одан әрі саусақты енгізіп ішкі ағзалаға скальпелді тигізіп алмай тесікті қажетінше кеңейту керек.
Операция техникасын орындау. Хирург операция тілігін жасағаннан кейін тікелей операция техникасын орындауға кіріседі. Мақсаты мен міндетіне, сыртқы ағзаларға немесе ішкі ағзаларға жасалатынына байланысты операция техникалары әртүрлі болады.. Оар бас аймағына, кеуде аймағына, құрсақ аймағына, аяқтарға және жыныс мұшелеріне жасалатын операциялар деп бөлінеді. Мысалы бас аймағына жасалатын операцияларға жануарлардың құлағын кесу, мүйізсіздендіру, айналмағға операция жасау, көзге операция жасау. Соның ішінде көзге жасалатын операциялардың өзі мақсатына байланысты әртүрлі техникамен орындалады. Мысалы: Көздің бұршақ денесін сылып алып тастау немесе көз алмасын тұтас сылып алып тастау операциялары.
Қансырау. Жараланған қан тамырының өзегіне шыққан қанды - қан кету, қансырау дейді. Жарақаттардың жиі кездесетін асқынуларының бірі осы қансырау. Қансырау әсіресе ірі қан тамырлардың жарақаттануынан көп қан жоғалту салдарынан болады. Жалпы жан - жануарлар қанының 1\3 жоғалтса оның өміріне қауіп төнеді. Қанның көп аққаны жаман. Алғашқы кезде малдың қан тамырының соғысы, тынысы жиілейді. Көрінетін кілегей қабықтары бозарып, көкшіл тартады. Мал жатып қалып, кейіннен жағдайы ауырлап өліп кетуі де мүмкін. Мал түліктерінің қансырауға төзімділігі әр түрлі. Мүйізді ірі қара малымен иттер төзімді келеді. Мысалы мүйізді ірі қара денесіндегі 60 қанынан айырылғанда ғана өлуі мүмкін (жалпы қан мөлшері 15 литрдей болады), ал жылқы қансырауды ауыр көтереді. Ол қанының 40% жоғалтса өлуі мүмкін. Сондай - ақ ауру, арық малдар қансырауға төзімсіз келеді. Әсіресе ірі қан тамырлары жарақаттанса қансырау жылдам болады. Ұйқы артериясы жарақаттанғанда 15 - 20 минуттан соң, ал жамбас артериясы жарақаттанса 30 минуттан соң қансырау болады. Жараланған қан тамырдан аққан қан не сыртқа (терінің сыртына шығып көрініп тұрады), ңе көзге көрінбей мал ағзасының ішкі құрылымына, қуыстарға буын-буынға ағып кетеді. Қансырау салдарынан малдың өліміне ұшырау фактірлерін ерте заман адамдары да білген, біліп қана қоймай қан тоқтату әдістерін де пайдаланған.Мал ағзасында шамамен 15 литрге жуық қан бар. Қан - мал денсаулығының оның бар тіршілік болмысының кепілі. Сондықтан қан мәселесіне айырықша қарайды. Мал жараланып қалса, мал дәрігері ең әуелі оның қан құрамына ынта қояды. Ол мал жараланғанына қанша уақыт өткенін білгісі келеді.Қаны ақса, қанша аққанына, қалай аққанына ден қояды. Өйткені осы сауалдардың бар әмбесі мал өмірінің шешуші дәнекерлері.Қансырау себептері көп. Сол себептердің жиі кездесетін бір түрі -- жарақаттану, жаралану. Мұндай жағдайға ұшыраған малдың қан тамыры жыртылады, бұзылады, тамыр сыртына қан шыға бастайды. Қанның көп аққаны жаман. Тамырдың қан қысымы көтерілгенде, артериосклероз ауруына шалдыққан ауру малдың қан тамыры жарылып кетуі де ғажап емес. Сондай-ақ сыртқы ауаның қысымы төмендегенде аурудың құлағынан, танауынан, тамағынан қан кетеді. Сыртқы атмосфералық ауа қысымы ұлғайғанда да қан кетуі мүмкін. Операция кезінде қарынның немесе кеуденің қуыстарынан көлемді ісік алынса, солардың орны да қансырап қалуы мүмкін және осындай жағдайлар мал іші суға толып кеткенде, сол суды инемен тесіп (қарынды) шығарғанда да байқалады. Танаудан, ішектен кеткен қанды тоқтату өте қиын, төл кездерінде осындайға душар болған малдар кейін өлімге де ұшырайды. Мұндай мал қосымша хирургиялық ауруға шалынса, оны өлімнен қүтқарып қалу өте қиын болады. Сондықтан хирургиялық операция алдында, операция кезінде және операциядан кейін осындай ауруға көп көңіл бөліп отыру қажет. Ауру малдарға аскорбин қышқылын беріп, уақытымен қан қүйып отыру керек, қансырап тұрған жерді тығындап фибрин пленкаларын кең қолдану арқылы қансырау процесін тоқтату керек.Әсіресе бауыр ауруына шалдыққан, сарғайып кеткен малға қан құю қажет. Ондай малдарда қан ұюы төмендеп кеткендіктен, операциядан соң ішектен, танаудан қан кетеді. Кейде тері астындағы қан тамырларынан да қан кетеді. Мүңдай жағдайды холемиялық қансырау деп атайды. Сарғайған малды операциялық алардан бұрын оған қан құйып, азығын жөндеп, К, С витаминдерін енгізеді.Айтылған себептерден басқа қансырау қан тамырының осалдығынан пайда болуы мүмкін, қан тамырының қабырғасы осал болса, қан сыртқа шығады. Фосфор, бензолмен уланғанда, уремия, холемия жағдайына ұшырағанда, орталық жүйке жүйесінің қызметі нашарлағанда, қантамырының төңірегіне, сыртына шығады. Жүйке және эндокрин мүшелердің қызметі нашарлағанда танаудан, емшектен, ішектен кеткен қанды викарлық қансырау деп атайды. Қансырауды топтастыру. Қансырау көп топқа бөлінеді. Қан тамырдан ағып жатса оны анатомиялық қансырау дейміз. Бұл топқа артериялық, веналық, капиллярлық, паренхималық қансырау жатады.
Артериялық қансырау малдар үшін өте қатерлі. Себебі, азын аулақ уақыт ішінде қан тоқтату шаралары қолданылмаса, мал көп қан жоғалтып алады. Артериялық тамыр жараланғанда, қан жоғары атқылап, шапшып ағады. Қанның түсі-шымқай қызыл. Қансырау көп уақыт созылса, қан шапшуы әлсірей бастайды. Қан тамырдың қиылған өзегінің бірінен ғана ақса (орталык жағы), кейде қиылған өзегінің екі жағынан да ағуы мүмкін. Мысалы: күре тамыры жараланса, қан қиылған тамырдың екі шетінен де шапшып ағады.
Веналық қансырау. Вена қан тамыры жараланса, қан шапшымай жайлап, біркелкі ағады, түсі қызыл. Қан жараланған тамырдың тек төменгі шетінен ғана ағады. Жүрекке жақын, кеуде қуыстарындағы қан тамыры жараланса, қауіпті жағдай тууы мүмкін. Яғни жараланған тамырға ауа кіріп, ауа эмболиясы атты жағдай туып, мал өлімге шалдығуы ықтимал. Сол себептен кеуде төңірегіндегі жараны тез арада матамен жауып, кеудеге ауа кіруін болдырмау керек. Веналық тамыр жараланғанда қан ағуы өз бетімен тоқтайды немесе жараланған аяқты көтерсе, қан тоқтату үшін соның өзі жеткілікті.
Капиллярлық қансырау -- деп ұп-ұсақ артерия мен қан тамырлардың ең жіңішке бөлімшелерінен аққан қанды айтады. Жараланған жердің ұлпалары қансырап тұрады. Қан ұю процесі нашарламаса, қансырау өз бетімен тоқайды.
Паренхималык, қансырау дегеніміз -- паренхималық органдар (бауыр, көк бауыр, өкпе) жараланғанда пайда болады. Бұл капиллярлық қансырауға ұқсас, бірақта өте қатерлі, себебі, ұсақ қан тамырларының өзегі жабылмайды. Сондықтан қан тоқтату қиынға түседі.
Қансырап түрған бауырды операция кезінде қара ет, фасция, фибриндік пленкалармен жауып, тығындап, қан тоқтату әрекетін жасаса, өкпенің жараланған жерін тігеді, ал көк бауырды операция кезінде алып тастайды.Анатомиялық қансыраудан басқа қансырауларды топтастырсақ, механикалық қансырау (жаралану, жарақаттану себептерінен), тамыр қабырғаларының әртүрлі ауру себептерінен өзгеруі, қан құю процестерінің өзгеруінен, сыртқы атмосфералық қысымының азаюы не үлғаюы, фосфор, бензол сияқты химиялық заттармен улануы сияқты әртүрлі себептерден қансырау пайда болатынын айтқан жөн.Сонымен қатар дене сыртына аққан қанды сыртқы қансырау дейді, ішкі қансыраумен бірге жасырын атты және бір түрі болатынын айта кеткен артық емес. Жасырын қансыраудың сырт белгісі болмайды да, қансырап түрған тамырды болжап білу қиын. Ауру малдың жалпы белгілерімен жорамалдап отырып, арнайы бақылау әдістерімен қансыраған жерді анықтайды.Уақытқа байланысты қансырауды алғашқы қансырау деп бөледі. Алғашқы қансырау мал жарақатқа, жаралануға шалынған кезден басталады.
Қайталап қансыраудың өзі екі түрге бөлінеді. Бірі-ерте қайталап қансырау болса, ол жараланғаннан кейін бірнеше сағат немесе екі тәулік ішінде пайда болады. Яғни қан түйіршіктерімен тамыр өзегі бітеліп қалып, қан тоқтағаннан кейін біраз уақыттан соң, қан қысымы көтерілгенде орнынан қозғалып кетіп, қайталап қансырау басталады. Ерте қайталап қансырау жарадағы микробтар жараны іріңдеткенше пайда болады. Ал қансыраудың кеш қайталап пайда болу себебінің бірі - жараның іріңдеуі. Ірің қан тамырының өзегін балқытып жібергендіктен немесе тамырдың ішіндегі қан түйіршіктерінен пайда болған тромб балқып қайтадан қансырау басталады. Кеш қайталап қансырау операциядан кейін үшінші күні немесе бірнеше жетіден қейін басталуы мүмкін. Қайталап қансыраудың себептері көп, солардың кейбірі: а) операция кезінде жараланған қан тамыры толық байланбауы; ә) қан қысымы күрт өзгеріп жоғарылап кету; б) Қан ұюы жетіспегендіктен; в) жарадағы кұрғап, қатып қалған таңғышты қалай болса солай жұлып алу; г) жара төңірегіндегі қан тамырына тромб бітеліп қалып және ол ерігенде, жараның іруі, шіруі, жараға анаэробтық микробтардың енуі, сіңуі; ж) жараның ішінде бөтен заттар-тас, темір, ағаш қалуы және олар қан тамырының қабырғасын көп уақыт жатқандықтан тесіп жіберуі.
Қансыраудың мал өміріне қатері. Қансыраудың салдарынан ағзадағы қан азаяды да, торшаларда қан жеткіліксіз келеді. Қансырау еткен уақытына қарай екі түрге бөлінеді. Біріншісі бірден қансырау екінші ол үзақ уақытқа созылған баяу қансырау. Бірден қансырау кезінде мал организмдегі қан гемоглобинінің үштен бір бөлігін жоғалтып алса, уақыт тарлығына байланысты жоғалтқан қанның орнын толтыруға мүмкіншілік болмағаннан өлімге ұшырауы мүмкін. Осындай жағдайда ми да қансызданып қалады. Содан келіп тіршілік өше бастайды. Бірден қансырау салдарынан қан қысымы тез арада төмеңдеп кетеді, қан ішіндегі бояушы қызыл заттың көрсеткіштері де күрт азаяды. Ал ұзақ уақытқа созылған баяу қансырау кезінде мал ағзасы жоғалтқан қанды толықтыруға мумкіншілік алады. Мүндай малдың өз бетімен жүру қабілеті болады.Қансырау жағдайына ұшыраған маддың қанын толтыру уақытқа, аурудың жүрек- тамыр жағдайына байланысты. Әлсіреген, жасы ұлғайған малдың, сонымен қатар өте жас төлдердің жоғалтқан қанын толтыру процесі созылмалы келеді.Қансыраған малдың ағып тұрған қанның операциялық әдіспен тоқтатпаса ол өледі. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.