Арнаулы білім берудегі тәрбие

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Арнаулы білім берудегі тәрбие
Кіріспе: Арнаулы білім берудегі тәрбие
Мақсаты: Теориялық материалды қайталау, жүйелеу. Тақырып бойынша қосымша мәліметтер беру, ізденушілік, аналитикалық біліктілік қалыптастыру.
Негізгі бөлім:
1.ХХ ғасырдағы мүмкіндігі шектеулі тұлғаларды тәрбиелеу мен оңалту қызметіндегі өзгерістерді баяндаңыз.
2. Мүмкіндігі шектеулі тұлғалардың әлеуметтенуін шектеудегі патернализм түсінігіне анықтама беріңіз.
3. 1948 жылы қабылданған Адам құқығы туралы декларация тақырыбына хабарлама жасаңыз.
Пайдалануға ұсынылатын әдебиеттер:

Кіріспе
Арнаулы білім берудегі тәрбие
Арнаулы білім беру мектептеріндегі сабақтар жұмыстың топтық формаларын кең қолданумен сипатталады. Бұл жұптармен бригадалармен жұмыс жасау болып табылады. Негізінен бұл жұмыс жүргізудің дифференционалды топтық формасы, бұл кезде балалар олардың танымдық мүмкіндіктеріне оқу іскерлігінің қарқынына коррекциялық білім беру процесінің тапсырмаларына байланысты бірігеді, сондай - ақ бригадалық түрі де бар, бұл кезде балалар қандай да бір оқу тапсырмасын орындау үшін уақытша топтарға (өз ынтасымен немесе педагогтің нұсқаумен) бірігеді. Жұмыс жүргізудің мұндай формалары арнаулы сабақтарда мәселен, пәндік тәжірибелік оқыту сабақтарында кеңінен таралған. Жұптармен бригадалармен жұмыс жүргізу балаларға өзара білім беруді жүзеге асыруға мүмкіндік береді, дербестікті жауапкершілікті сезінуді достастық сезімін бірлестік ой - сананы көмек көрсетуге әрдайым дайын тұру сезімін ұлғайтуға мүмкіндік береді.
Сабақтағы жұмыс жүргізудің индивидуализацияланған формасы өздерінің танымдық мүмкіндіктері артта қалушы балалардан танымдық іскерлігінің қарқыны мен көлемі бойынша едәуір ерекшеленетін оқушыларға қолданылады.
Арнаулы білім беру жүйесіндегі педагогикалық прцесті ұйымдастырудың қосымша формаларының қатарына экскурсиялар қосымша сабақтар педагогикалық жұмыстың сыныптан тыс формалары ( мәселен сабақтан тыс оқу) өзіндік даярлық ( сабақты арнаулы мектеп - интернатта дайындау) жатқызылады.
Арнаулы мектеп - интернатта педагогикалық процесті ұйымдастырудың қосымша формаларының тізбегіне факультативтер, үйірмелік және клубтық жұмыстар сабақтан тыс жұмыстардың эпизодтық іс - шараларын өткізу кіреді (олимпиадалар, жарыстар)
Күрделі кемістіктері бар балалардың өмір жағдайын психологиялық - педагогикалық ұйымдастыруға қатысты жалпы ережелер қатарын көруі мен естуі зақымданған балалардың даму теориясынан алып пайдалануы мүмкін. Профессор А. И. Мещеряков (1974 ж) қоғам өндірген білімдерді көруі мен естуі зақымданған балалардың меңгеруін және оларды өзіндік адами мінез - құлығының қалыптасуын қамтамасыз ететін бірнеше шарттарды жасады. Бұл біріншіден заттармен тәжірибелік іс - әрекеттер ( оның ішінде қару - жарақтық) онсыз заттың толық бейнесін қалыптастыру мүмкін емес. Екіншіден адамды тікелей қоршауға кіретін заттармен әрекеттесудің әлеуметтік тәсілдерін қолдану. Үшіншіден, іс - әрекеттердің бала қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған.
Алдымен бұл балада бар (тамақ ішу кезіндегі, ұйқыда, суықтан қорғауда және т. б.) органикалық қажеттіліктер. Сосын пәндік іс - әрекетің дамуымен балаларда осы дамумен пайда болған және іс - әрекеттің меңгерілген тәсілі қарама - қарсы кіретін жаңа қажеттіліктер құрылады. Жаңа қажеттіліктерді қанағаттандыру баладан іс - әрекеттің жаңа тәсілін меңгеруді талап етеді. Қажеттіліктер мен оларды қанағаттандыру тәсілдері арсындағы қарама - қайшылықтарды бөлінген іс - әрекет деп аталатын әдісті қолдана отырып, ересек адам көруі мен естуі зақымданған балаларда, өзінің жеке белсенділігін мақсатқа сай азайта және балаға өз қызметтерін бере отырып өзіне - өзі қызмет көрсету тәсілдерін қалыптастырады.
Есту мен көру мүшесі зақымданған кішкене баланың, маңызды білімдік мәні бар іс - әрекет саласы өзіне - өзі қызмет көрсету ( өзіне - өзі қызмет көрсетуге үйрену) және қол еңбегі болады. Дәл осы салада алғаш рет , естуі мен көруі зақымданған кезде сыртқы ортамен толық әлеуметтік өзара әрекеттесу қолайлы ұйымдастырылады. Балада өзіндік адамдық, яғни мәдени мінез - құлық формаларының алғашқы формалары құрылды. Ересек адам (педагог, ата - ана) мен көруі мен естуі зақымданған балалардың әлеуметтік - эмоциональдық байланысы оны адамдық қарым - қатынастар әлеміне алып келеді. Әрі қарай бұл әлемді тану, бала ұжымдық өзіне - өзі қызмет етуге, ұжымдық тұрмыстық еңбекке қосылғанда едәуір баий түседі.
Оқу процессінде өзін қоршаған заттардың қызметін меңгеру пәндік сыртқы әлемді шынайы танудың қажетті жағдайы болып табылады, баланың танымдық әрекетінің даму құралы көбінесе онда сенсорлық процесстердің қалыптасуы ретінде болады. Көруі мен естуі зақымданған балаларды көбінесе олардың пәндік - тәжірибелік іс - әрекетті меңгеру барысында жүзеге асырылатын сенсоматорлық тәрбие ақыл - ой дамуының іргетасын құра отырып, қажетті бөлігі болып табылады.
Затпен бірлескен - бөлінген іс -әрекет процесінде ересектермен өзара әрекеті баланың коммуникативтік қызметінің (іс - әрекетінің) қолайлы ( оң) негізі болып табылады. Бірақ заттар қызметін меңгергенге дейін бала ересектермен қарым - қатынасқа түседі, және арнайы психология баланың коммунативтік белсенділігін көтеру резервтерін табуға ұмтыла отырып және мүмкін болатын ерте мерзімді баланы символдық қарым- қатынасқа шығаруға ұмтыла отырып сөздік қарым - қатынасқа дейінгі қарым - қатынастардың ерте формаларына көбірек көңіл бөле бастады.
Күрделі зақымданулары бар балаларды күтудің белгілі бір мәдениеті мен қарым - қатынастарының вербальды (тілдік) емес формаларын ерте сәбилік шақта дамыту Батыста баланы аналық тәрбиелеуін өсіру негізінде пайда болды. Бүгінде біздің елімізде балаларды қоғамдық дамудан және көбінесе анамольды дамуы бар балаларды тәрбиелеуде жанұялық тәрбиелеуге өту байқалған кезде, біздің мамандарымыздың алдында баланың каммунативтік қызметінің бұл қабатын меңгеру міндеті және оның мәнін күрделі кемістігі бар балалардың психикалық дамуы үшін, олардың мінез - құлқын әлеуметтендірудің ерте деңгейінде бағалау міндеті тұр.

Негізгі бөлімі
1. ХХ ғасырдағы мүмкіндігі шектеулі тұлғаларды тәрбиелеу мен оңалту қызметіндегі өзгерістерді баяндаңыз
Арнайы білім берудің әлеуметтік -- мәдени негіздері мүмкіндігі шектеулі адамды әлеуметтік оңалту тұжырымдамасы ХХ ғ.ортасына дейін шетелде де, біздің елде де кең таралған ХІХ ғ. соңы мен ХХ ғ. басында құндылық философиясының ықпалымен қалыптасты (В. Штерн, А. Мессер, Г. Риккерт). Оның негізінде адамның әлеуметтік пайдасы туралы идея жатты. Оған сәйкес мектеп қоғамның белсенді және әлеуметтік пайдалы мүшесін тәрбиелеуге міндетті. Мүмкіндігі шектеулі бала осы ережеден шықпады -- ол өзінің еңбегімен өз өмір сүруін қамтамасыз ету үшін қоғамның пайдалы мүшесі болып өсуі тиіс. Бұл тұрғыда арнайы білім берудің құндылығы мүгедек қоғам үшін оз болмауы үшін ақауды түзету және өтеу арқылы қоғамдық пайдалы өндірістік еңбекке тарту ретінде ғана қалыптасты. Қоғам мүмкіндігі шектеулі адамның өз ережелері мен заңдарына түзетіп, оны алдын ала толық емес деп жариялап отырды. Қоғамды осындай адамдардың ерекше мұқтаждықтарына бейімдеуге бағытталған қарсы үдеріс болған жоқ. Сондықтан да өз кемшілігінің ауырлығына байланысты қандай да бір жағдайда да қоғамның пайдалы мүшесі бола алмайтындар туралы да мәселе ашық болды. ХХ ғасырдың 20-шы жылдары бұл тұжырымдама нәсілдік биология, нәсілдік гигиена, социал-дарвинизм идеяларымен "күшейтілді" деген идеялармен " күшейтілді. Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін шетелде мүмкіндігі шектеулі адамдарды қолдаудың пайдасыздығы және дене және психикалық дамуында ауытқушылықтары туралы, ақыл-ой, дене немесе психикалық дамуының қауіпті немесе қоғам үшін қажетсіз ақауларын тасымалдаушы болып табылатын адамдарды стерилизациялау жолымен биологиялық "тазалыққа" қол жеткізу қажеттігі туралы пікірлер танымал болып отыр. Бірқатар елдерде: АҚШ, Канада, Дания, Швейцария, кейінірек Германияда мәжбүрлеп стерилдеу туралы заңдар қабылданды. Бұл идеяларды іске асыруға билікке фашизм келген елдер ерекше үлес қосты. Ұлттық социалистік "әлеуметтік пайдасыз"," құнсыз "адамдарды физикалық жою қажеттілігінің идеологиялық негіздемесін қамтамасыз етті. Олар рейхті "тазарту" бойынша кең науқан ұйымдастырды, ал өскелең ұрпақты олар әзірлеген идеология рухында тәрбиелеу. 1933 жылдан бастап Германия мектептерінде оқушыларға нәсілдік биология, нәсілдік гигиена идеялары ұсынылды.; бейтарап оқу материалында (математикада), тіпті дамудағы ауытқулары бар адамдарға теріс көзқарас қалыптасты. Міне, мысалы, 193536 оқу жылында Германияда бастауыш мектеп оқушыларына міндеттер қандай мазмұнда ұсынылды: "ақыл-есі кем балаларға арналған бір мектептің құрылысы 6 млн.рейхсмарк талап етеді. Егер бір блок 1500 рейхсмарок тұр болса, оның орнына жұмысшылар үшін қанша тұрғын үй блоктарын жасауға болады?". Әлеуметтік араздықты қоздырумен бір мезгілде әлеуметтік пайдасыздар санатына "жаңа тәртіпте" түскен адамдарды жоспарлы түрде жою жүргізілді: терең ақыл -- ой кемістіктері, ауыр мүгедектер, еңбек мүгедек-қарттар, туберкулезбен, эпилепсиямен зардап шегетін адамдар және т.б. қуғынға көптеген концлагерлерде қаза болған немесе эмиграциялауға мәжбүр болған дефектолог-педагогтар ұшыраған. Арнайы педагогиканың тарихшылары соғыстан кейінгі Германияда арнайы білім беру жүйесін нөлдік белгіден қайта жаңғырту керектігін куәландырады. Кеңестік арнайы педагогикада (дефектологияда) мүмкіндігі шектеулі адамдарды әлеуметтік оңалту тұжырымдамасы қоғамның пайдалы мүшелерін тәрбиелеу ретінде социализм мен коммунизмнің әлеуметтік пайдалы және белсенді құрылысшыларын тәрбиелеу туралы кеңестік педагогиканың тұжырымдамалық негіздерімен сәтті біріктірілді. Біздің еліміздегі бұл тұжырымдама, бақытымызға орай, билікке фашизм келген елдерде орын алған адам құқықтарының керемет қыры туылмады. Алайда, біздің елімізде болған көптеген онжылдықтар мүмкіндігі шектеулі адамдарға қатысты әлеуметтік "бағалаусыздық", "екінші сортты азаматтар" мәртебесін іс жүзінде заңдастырды. Сондықтан біздің елімізде көптеген онжылдықтар қоғам мен мемлекеттің халықтың осы санатына қатысты шектеу-қамқорлық (патерналистік) ұстанымы бар.
Дамуында ауытқулары бар бала және оның ата-аналары қоғамның патерналистік ұстанымымен білім беру саласына қосылғанда бірден кездеседі, онда нақты және бүгінгі күні негізінен жабық, интернаттық үлгідегі, білім беру мекемелері бар. Әлеуметтік бейімделудің жоғары деңгейіне қол жеткізуге ықпал етпейтін білім беру сипаты, қоғамдағы беделді және еңбек нарығында бәсекеге қабілетті кәсіптерді сатып алудың және кәсіптік біліктіліктің жоғары деңгейін алудың шектеулі мүмкіндіктері, қоғамда правилық болған әлсіз құқықтық қорғалуы өмір сүру сапасының төменіне үйренуі (зейнетақылардың аздығы және жоғары ақы төленетін жұмыс алудың мүмкін еместігі) - осының барлығы мүмкіндігі шектеулі адамдардың кедейшілік мәдениетін жаңғыртуға, олардың тұрақты маргиналдандырылуына, яғни әлеуметтік өмірге қатысу мүмкіндігін мәжбүрлі түрде тарылтуға: қолжетімді әлеуметтік рөлдерді таңдауға, қабылдауға және іске асыруға, әлеуметтік-мәдени функцияларды орындауға, қажетті әлеуметтік және мәдени ақпарат алуға, Социум ішіндегі әртүрлі стандартты өзара іс-қимылдарға. Патерналистік дәстүрлер мұндай адамның жақын әлеуметтік-мәдени ортасымен қалыпты қарым-қатынасын бұзады: оның толыққанды отбасылық өмірге қатысуы шектеледі; әртүрлі конфессиялар тарапынан болмашы және тұрақты емес көмек дәстүрлі призмалық сипатқа ие; жүйесі біздің елде қалыптаса бастаған әлеуметтік көмек қызметтері мүмкіндігі шектеулі адамдардың әлеуметтік-мәдени қажеттіліктерін қанағаттандыруға ықпал ете алмайды. Патернализм әлеуметтік белсенділікті төмендетіп қана қоймай, еңбекке қабілеттілігі шектеулі адамдардың масылдық қондырғыларын да өндіреді,бұл өз кезегінде олардың маргинализациясын күшейтеді. Соғыстан кейінгі шетелдік өмір және әлемдік қоғамдық даму кезеңі (ХХ ғасырдың екінші жартысы) демократиялық және ұлттық-азаттық қозғалыстың көтерілуімен сипатталады. Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде адамның құқықтары мен бостандықтарының көптігі адамзатқа, егер өзі үшін адам қоғамының өмір сүруінің мақсаты мен мәні -- оның өмірі мен әл-ауқаты, оның мұқтаждықтары мен қажеттіліктері ретінде жоғары құндылық ретінде қабылдамаса, онда ол болуы мүмкін жоғалуды көрсетті. Сондықтан да, 1948 жылдан бастап ("Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясы" қабылданған жыл) әлемдік қоғамдастық өз өмірін гуманистік сипаттағы халықаралық құқықтық актілерге сәйкес құра бастайды.

2. Мүмкіндігі шектеулі тұлғалардың әлеуметтенуін шектеудегі патернализм түсінігіне анықтама беріңіз.
Кеңестік арнайы педагогикада (дефектологияда) мүмкіндігі шектеулі адамдарды әлеуметтік оңалту тұжырымдамасы қоғамның пайдалы мүшелерін тәрбиелеу ретінде социализм мен коммунизмнің әлеуметтік пайдалы және белсенді құрылысшыларын тәрбиелеу туралы кеңестік педагогиканың тұжырымдамалық негіздерімен сәтті біріктірілді. Біздің еліміздегі бұл тұжырымдама, бақытымызға орай, билікке фашизм келген елдерде орын алған адам құқықтарының керемет қыры туылмады. Алайда, біздің елімізде болған көптеген онжылдықтар мүмкіндігі шектеулі адамдарға қатысты әлеуметтік "бағалаусыздық", "екінші сортты азаматтар" мәртебесін іс жүзінде заңдастырды. Сондықтан біздің елімізде көптеген онжылдықтар қоғам мен мемлекеттің халықтың осы санатына қатысты шектеу-қамқорлық (патерналистік) ұстанымы бар.
Дамуында ауытқулары бар бала және оның ата-аналары қоғамның патерналистік ұстанымымен білім беру саласына енгізілген кезде бірден кездеседі, онда нақты және бүгінгі күні негізінен жабық, интернат типтері, білім беру мекемелері бар. Әлеуметтік бейімделудің жоғары деңгейіне қол жеткізуге ықпал етпейтін білім беру сипаты, қоғамдағы беделді және еңбек нарығында бәсекеге қабілетті кәсіптерді сатып алудың және кәсіптік біліктіліктің жоғары деңгейін алудың шектеулі мүмкіндіктері, қоғамда правилық болған әлсіз құқықтық қорғалуы өмір сүру сапасының төменіне үйренуі (зейнетақылардың аздығы және жоғары ақы төленетін жұмыс алудың мүмкін еместігі) - осының барлығы мүмкіндігі шектеулі адамдардың кедейшілік мәдениетін жаңғыртуға, олардың тұрақты маргиналдандырылуына, яғни әлеуметтік өмірге қатысу мүмкіндігін мәжбүрлі түрде тарылтуға: қолжетімді әлеуметтік рөлдерді таңдауға, қабылдауға және іске асыруға, әлеуметтік-мәдени функцияларды орындауға, қажетті әлеуметтік және мәдени ақпарат алуға, Социум ішіндегі әртүрлі стандартты өзара іс-қимылдарға.
Патерналистік дәстүрлер мұндай адамның жақын әлеуметтік-мәдени ортасымен қалыпты қарым-қатынасын бұзады:
оның толыққанды отбасылық өмірге қатысуы шектеледі;
әртүрлі конфессиялар тарапынан болмашы және тұрақты емес көмек дәстүрлі призрорлық сипатқа ие;
жүйесі біздің елде қалыптаса бастаған әлеуметтік көмек қызметтері мүмкіндіктері шектеулі адамдардың әлеуметтік-мәдени қажеттіліктерін қанағаттандыруға жәрдемдесе алмайды.
Патернализм әлеуметтік белсенділікті төмендетіп қана қоймай, еңбекке қабілеттілігі шектеулі адамдардың масылдық қондырғыларын да өндіреді,бұл өз кезегінде олардың маргинализациясын күшейтеді.
Соғыстан кейінгі шетелдік өмір және әлемдік қоғамдық даму кезеңі (ХХ ғасырдың екінші жартысы) демократиялық және ұлттық-азаттық қозғалыстың көтерілуімен сипатталады. Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде адамның құқықтары мен бостандықтарының көптігі адамзатқа, егер өзі үшін адам қоғамының өмір сүруінің мақсаты мен мәні -- оның өмірі мен әл-ауқаты, оның мұқтаждықтары мен қажеттіліктері ретінде жоғары құндылық ретінде қабылдамаса, онда ол болуы мүмкін жоғалуды көрсетті. Сондықтан, 1948 жылдан бастап ("адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясы" қабылданған жыл) әлемдік қоғамдастық өз өмірін гуманистік сипаттағы халықаралық құқықтық актілерге сәйкес құра бастайды.
Мүмкіндігі шектеулі адамды әлеуметтік оңалтуға жаңа көзқарастың мағыналық орталығы осы контексте адамның қоғамға пайда әкеле ме, жоқ па, ол қоғамдық пайдалы еңбекке қатыса ма, жоқ па, жоқ па, жоқ па, жоқ па, жоқ па қарамастан, әркімнің құқықтары мен бостандықтарын кепілді сақтау арқылы жеке адамның қоғам мүддесінен басымдығы жағдайында оның барынша дербестігі мен тәуелсіздігіне қол жеткізу идеясы (Тәуелсіз өмір салты тұжырымдамасы) болып табылады. Тәуелсіз өмір деп материалдық Тәуелсіздік ғана емес, сонымен қатар қозғалу, қарым-қатынас, әлеуметтік өмір, тұрмыста және күнделікті өмірде бөгде адамдарға тәуелділіктің болмауы, яғни кең мағынада Тәуелсіздік ұғынылады. Мүмкіндігі шектеулі адамның тәуелсіз өмір сүру құқығы заңды түрде бекітіліп, экономикалық жағынан қамтамасыз етілуге тиіс. Дене, зияткерлік немесе психикалық салада кез келген кемшіліктері бар адамдардың материалдық қамтамасыз етуге және қанағаттанарлық өмір сүру деңгейіне құқығы бар.; өмір сүру құқығы оның құрдастарының әдеттегі өмір сүру жағдайларынан аз өзгеше болатын және мүмкіндіктері шектеулі адам өзін жайлы сезінетін ортада өмір сүру құқығы; пайдаланудан, теріс пайдаланудан және кемсітушіліктен қорғау құқығы; мүмкіндігінше үлкен дербестік алуға мүмкіндік беруге арналған шараларға (оның ішінде білім алуға) құқық; олардың ерекше мұқтаждықтары экономикалық және әлеуметтік жоспарлаудың барлық сатыларында назарға алынуына құқық.
Осылайша, қоғамдық пайдалы еңбек және адамның әлеуметтік пайдасы-әлеуметтік оңалтудың қазіргі заманғы тұжырымдамасының басты және жалғыз мақсаты емес. Ең бастысы-бұл әлеуметтік-экономикалық және адамгершілік-этикалық қысым көрсетуді, қоғамның дені сау көпшілігі, оның әлеуметтік институттары, оның қоғамдық санасы жағынан мүмкіндігі шектеулі адамның маргиналдануын жою.
Мүмкіндігі шектеулі адамды әлеуметтік оңалтудың қазіргі заманғы тұжырымдамасы "мүмкіндіктері шектеулі адам ғана емес, сондай-ақ теріс қондырғыларды, баспалдақтар мен тар есіктерді, сондай-ақ қатты ережелерді алып, адамдарға мамандармен емес, аурумен күресуге көмектесуге және барлық адамдар үшін өмірдің барлық салалары мен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.