Бөгелектер тудыратын аурулар

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Жоспары
І Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
ІІ Негізгі бөлім
2.1 Бөгелектер тудыратын аурулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
2.1.1. Ірі қара мал гиподерматозы ауруы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 5
2.1.2. Жылқы риноэстрозы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2.1.3 Қой эстрозы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2.2. Бөгелектер тудыратын ауруларға қарсы вет.сан. шаралар ... ... ... ... ... .13
ІІІ Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
ІV Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17

І Кіріспе
Бөгелек балаңқұрттары қоздыратын ауруларға ірі қара гиподерматозы, яғни оқыра, жылқы-гастрофилезі (қарын бөгелегі), риноэстрозы (пысқырық бөгелегі), қой эстерозы (кеңсірік бөгелегі)және түйе цефалопинозы (құмыр) жатады.
Бұл аурулар еліміздің барлық түпкірлерінде кездеседі, сол себепті де мал шаруашылығына орасан зор зиян келтіреді.
Паразиттік жолмен тіршілік ететін бөгелектер 3 тұқымдастықтан тұрады. Hypodermatidae- тұқымдастығына 9туыстық жатады, ал олардың ішінен ветеринариялық маңызы барлары Hypoderma, Oedemagena және Grivellia туыстықтары.
Гиподерматоз- жануарлардың тері қабаттарын, ұлпаларын, өмірлік маңызы бар ағзаларын жаралайды, ағзада паразиттеледі, 6 - 9 ай ішінде ұзақ уақыт бойы тері асты балаңқұрттарымен, бөгелектерімен туындайтын ірі қара малдың созылмалы өтетін қауіпті ауруы.
Ірі қара мал бірден-бір иесі болып табылады. Тері асты бөгелегі солтүстік жарты шардың барлық аумағында кездеседі.
Жылқы және есек гастрофилезі - Gastrophilidae туыстастығының ішек-қарын бөгелектерінің дернәсілдерімен туындаған бөгелектік аурулар. Жылқыларда гастрофилдердің жиі 4 түрі паразиттеледі: Gastrophilus intestinalis (қарынның үлкен бөгелегі), G. vetorinus (ішек бөгелегі), G. haemorrhoidalis (қызыл құйрықты бөгелек) және G. pecorum (шығыс бөгелегі, немесе шөппен емдеу үшін.
Қой эстрозы - бас аумағында (мұрын, маңдай және т.б.) паразиттелетін Oestridae туыстығының қой бөгелегінің дернәсілдерімен туындайтын бөгелектік ауру. Қой бөгелегінің дернәсілдері ешкілерді де инвазиялайды. Ауру шаруашылықтарға үлкен зиян келтіреді, әсіресе қой шаруашылығы дамыған аудандарда.
Препараттармен өңделген жануарларды шарасыз сойған кезде, етін тағм үшін қолдану сұрақтары сойыс өнімдерінің ветерианриялық-санитарлық сараптамасының нәтежиелері мен қолдану нұсқаулықтары бойынша шешіледі. Жаз аяқталып, күз басталғанда қыркүйек-қараша айларында аулшаруашылық кәсіпорындары бөгелектерге қарсы инсектицидті жүйелік әсердегі препарттарды қолданған: гиподермин - хлорофос, диоксафос-К, бұл жартылай автоматты Шилов инесі бар арнайы дозатор көмегімен омыртқаның екі жағынанда жұқа қабатты болып келеді.

3
ІІ Негізгі бөлім
2.1.Бөгелектер тудыратын аурулар. Ірі қара мал гиподерматозы ауруы.
Гиподерматоз- етті және сүтті өнімділікті төмендетіп, жануарлардың тері қабаттарын, ұлпаларын, өмірлік маңызы бар ағзаларын жаралайды, ағзада паразиттеледі, 6 - 9 ай ішінде ұзақ уақыт бойы тері асты балаңқұрттарымен, бөгелектерімен туындайтын ірі қара малдың созылмалы өтетін қауіпті ауруы.
Ірі қара малда паразиттенеді: Hypoderma bovis қарапайым тері асты бөгелегі және Hypoderma lineatum оңтүстік тері асты бөгелегі. Ірі қара мал бірден-бір иесі болып табылады. Тері асты бөгелегі солтүстік жарты шардың барлық аумағында кездеседі.
Морфологиясы. Қанатталған бөгелекте 13 - 17 мм ұзындыққа жетеді. Олардың денесі шаштармен қалың жабылған, аналықтарының құрсағының соңында ұзын жұмыртқа салатын болады, ол тыныштық жағыдайда құрсаққа тартылған. Антеннасы үш мүшелі, ауыз аппараты рудиментарлы. Ауыз саңылауы жарғақшамен бүркілген. Кеудесіне ақшыл-түтін түсті қос кең қанаттары мүшеленген. Аяқтары жақсы дамыған, жұпты тырнақтармен және сорғыш жастықшалармен бітеді. Аналықтар жұмыртқа салғыш. Жұмыртқасы сопақша-жұмырлау, сарғыш, ұзындығы 0,8 мм. Жоғарғы полюсында ұрық кіретін кішкене тереңдік болады. Төменгі полюстан жұмыртқа екі қалаққа ажырайды, соның көмегімен жұмыртқа жұмыртқа шаштарға бекиді (сумен және химиялық ерітінділерімен оларды шаштардан кетіре алмайды).
Дернәсіл денелері псевдоцефаладан, үш кеуделі және көлденең аумақта орналасқан, қылқандармен қаруланған сегіз құрсақтық сегменттерден тұрады. Артқы сегментте анал саңылауы және жұп демтесік болады. Бірінші сатыдағы дернәсілдер құрт тәрізді, жартылай тұнық, жұмыртқадан шығар кезде 0,6 мм ұзындыққа дейін. Ауыз жұтқыншақ аппаратында жұп ауыздық имегі болады. Дернәсілдер осы сатыда ұзақ уақыт бойы зақымдалған жануарлардың денесіне қоныс аударады. Екінші және үшінші саты дернәсілдері сопақша-жұмыр, ауыздық имектерсіз, иесінің денесіне қоныстанбайды. Бір жыл ішінде тері асты бөгелектері бір генерация береді.
Имаго фазасында бөгелектер қоректенбейді және дернәсілдермен жиналған қоректік заттардың қорлары есебінде өмір сүреді. Бөгелектер бірінші жылында жылы көктемдік және жаздық күндердің түсуімен белгіленеді. Аналықтармен ұрықтанған соң 1-2 сағаттан кейін жануарларға жұмыртқа салу үшін шабуылдайды. Бір тармақ аналықтары 800 шамасында, ал өңештік
450-ге дейін жұмыртқа сала алады. Жануарларға қарай ұшқан кезде тармақ аналықтары бір-бір жұмыртқадан (жиі аяқтың төменгі бөліктерінде) шашқа
4
жабысады. Өңештік аналығының тармақтарына қарағанда ерекшелігі, жануарларда тынышсыздық тудырмай, және белгісіз қалып, жайбарақат бір шашқа 2-ден 20-ға дейін жұмыртқа салады. 3-5 тәулік өткен соң жұмыртқадан дернәсіл шығады, олар тері қабатына өтеді және жүйке діңдеріне, қан тамырларына, дәнекер ұлпалық фасцияны бойлаған теріасты клечаткасына күрделі қоныстануын бастайды. Тері арқылы өткеннен кейін 2-3 айдан соң, тармақ дернәсілдері 3 ай болатын жұлын каналының саңылауында табылады. Өңештік дернәсілдері қоныстану кезеңінде өңеш қабырғасына енеді, олар бұл жерде 4-5 ай бойы паразиттеледі.
Дернәсілдердің қоныстануы аяқталған соң белдің теріасты клетчаткасына жетеді, кейін алғашқы түлеуін осы жерде бастайды. Бұл орында инфильтрат түзіледі, ал кейін дәнекер ұлпалық (бұлтық) капсула қалыптасады, оның шыңында механикалық ықпалдың және лизирлейтін заттардың әсерінен қаяу ашылады. Қаяу тесігіне дернәсілдердің артқы 182 демтүтігі қойылған. 25-30 күн өткен соң дернәсілдер екінші түлеуді аяқтайды. Дернәсілдің бел терісіне жақындау және бұлтық қалыптасу үрдісі 3-5 ай ішінде өтеді, бұл бөгелек аналықтарының жұмыртқа салуының бір уақытта болмауына байланысты. Өңеш дернәсілдерін тармақ дернәсілдерімен салыстырғанда, иесінің денесі қоныстануын бір айға ерте аяқтайды.
Бұлтықтардағы H. bovis дернәсілдері 55-75 күн, ал H. lineatum 45 - 55 күннен соң табылады. Жетілген тармақ дернәсілдері қара-қоңыр түске ие болады, ұзындығы 28 мм, ені 12 мм. Өңеш дернәсілдерінің ұзындығы 24 мм және ені 9 мм. Ары қарай қаяу түзу арқылы жетілген дернәсілдер жануар денесінен қоршаған ортаға түседі (жерге), олар жерге түскеннен кейін қолайлы жағыдайларда құрғақ топыраққа жабылады және көбелекке айналады; көбелектену фазасы 20 - 60 күн бойы жалғасады.
Эпизоотологиялық мәліметтері Жануарлардың гиподерматозбен зақымдалуы тек жазғы уақыттарда болады. Инвазия көзі гиподерматозбен ауратын жануарлар болып табылады. Жануарлардың дернәсілдермен зақымдалғыштығына және бөгелектердің көбеюіне малдардың тығыз орналасуы, сондай-ақ, бөгелектердің өмірінің ұзақтығына және дамуына әсер етуші климаттық жағыдайлар маңызды факторлары болып табылады. Үлкен жануарларда нәзік ұлпаларының аз болуына және терінің үлкен жуандықта болуына байланысты жас жануарларға қарағанда, бөгелек дернәсілдерімен аз дәрежеде зақымдалады. Үлкен жануарлардың зақымдалуының аз пайызына пайда болған иммунитетте әсер етеді.
Патогенезі. Жануарлардың тері астына еніп, кейін жұлын каналына, өңешке және басқада ішкі ағзаларға теріасты бөгелегінің дернәсілдері
5

регрессивті-экссудативті түрдің қабыну құбылыстарымен сүйемелденетін ұлпаның механикалық зақымдалуын тудырады және нітежиесінде ауыр созылмалы аурулар, сауын мөлшері мен салмақтың төмендеуін тудыратын жалпы токсинді әсер көрсетеді.
Жыл сайын әр зақымдаған дернәсілден сиырлар 80 - 200 л сүт кем береді (жылдық сауынның 4,5% - ы), бұзаулар орта есеппен 13 - 18 кг ет аз береді. Жұмыртқадан жарылған дернәсілдер тері арқылы теріасты клетчаткасына өтеді. Дернәсіл тері арқылы кірген кезде, оларда жара түзіледі, одан серозды экссудат бөлінеді. Біраз уақыт өткеннен кейін жара қабықшамен жабылады, ал экссудат құрғап қалады. Ұлпаға тері асты бөгелегі дернәсілдерінің ену кезеңі өте ауырсынулы және жануарларда қатты тынышсыздықпен сүйемелденеді. Өңеш дернәсілдері жүйке-тамыр өрімін қарай жылжып, кілегей қабығы арқылы өтеді. Өзінің қозғалысы кезінде қан жасушалары мен зақымдалған тамыр эксудаттарының ағуымен сүйемелденетін, ұлпаның зақымдалуын туғызады. Жергілікті ауырсынумен және ісінуме сүйемелденетін қабыну процесінің дамуы болады. Қабыну тынымдалғаннан кейін ұлпаның зақымдалған бөліктері дәнекер ұлпасымен орынын ауыстырады. Жануарлар ағзасында 1 сатыдағы дернәсілдердің көшіп қонуы кемік майы каналына бағытталған, сондай-ақ, тамыр және жүйке өзегінің маңынан өтеді. Өңеште дернәсілдердің үлкен мөлшерінің жиналуы кезінде оның функуиясының бұзылуы пайда болады, ол өңештің өткізгіштігінің 183 кішіреюімен, ісінумен сүйемелденеді. Тері асты бөгелектерінің дернәсілдерікемік майын каналында үлкен мөлшерде жиналып, аяқ-қолдың шала салдануына әкелуі мүмкін. Тері асты клечаткасына дернәсілдердің жиналу үрдісі жануарларда қабынумен сипатталады. Сондықтан, дернәсілдердің жартсы өледі және ақырындап сорылады, ал қалған хитинді кутикула бірінші болып жасушалық пролифератты қоршап алады.
Жануарларға 2-ші және 3-ші сатыдағы дернәсілдер айрықша үлкен зиян келтіреді, олар тері асты қаяу капсулаларда паразиттеледі. Дернәсілдердің өсу дәрежесі бойынша, қабыну ошағы мен капсула ұлғайады. Пальпация кезінде тері қабынған бөліктері ыстық және ауырады. Дернәсілдердің үлкен мөлшері кезінде қабынған бөліктер сыртынан жазық іріңді беткей түзіп, өз ара шаырайды. Жеке жануарларда капсулалардың бүтіндігінің жоғалуы болады және дернәсілдер өледі, қабыну үрдісі бұлшық ет ұлпасы мен тері асты клетчаткасына таралып, іріңді некротикалық сипатқа ие болады. Анафилактикалық шок болуы мүмкін, кейде ақыры өліммен аяқталады.
6
Осындай жануарларда қабақтары, еріндері, анал аумағы қабынады және жануар ауыр демалады. Түзілген ақаулар дәнекер ұлпасымен толысады. Ауру белгілері Жануардың терісінің астына дернәсіл кірген кезде пайда болады: қышу, тері асты клетчаткасының ісінуі, пальпация кезінде дернәсілдердің көшіп-қону орнында ауырсыну байқаймыз.
Ауру белгілері бел терісіне дернәсілдердің жақындау кезеңінен және бөгелек бұлтықтарының қалыптасунан бастап айқын көрінеді. Ең бірінші қырында немесе ортасында кішкене саңылауы бар, 5 мм-ге дейінгі тығыз бұдырмақ туындайды. 2-3 апта өткен соң бұдырмақтар визуальді көрінеді, ал қаяу саңылаулары 3-5 мм диаметрге жетеді. Қаяулы саңылаудан дернәсілдердің өсу дәрежесі бойынша серозды сұйықтықтың бөлінуі ұлғаяды, ол маңында жатқан шаштарды жабыстырып тастайды. Қатты зақымдалған жануар денесінде 150 немесе оданда көп бұлтықтар болуы мүмкін. Бөгелек бұлтықтары белжәне арқа аумақтарында 90% таралады, қалғандары сегізкөзде, кеудеде, мойында және сирек құйыршықта, төбе сүйекте және қарынның төменгі бөлігінде.
Патологоанатомиялық өзгерістер. Тері асты клетчаткасында дернәсілдермен зақымдалу кезеңінде өлген жануарларды паталогиялық ашып сою кезінде ұзындығы 1-5 мм болатын дернәсілдерді анықтауға болатын кішкене көпіршіктерді байқауға болады. Дернәсілдер қоныс аударған сол орындарда лас-жасыл сызықтарды табамыз. Өңештің тері асыт бөгелегінің дернәсілдерімен зақымдалу кезінде. Өңештің зақымдалған бөліктері геморрагиялы және ісінген болады. Жұлын каналындағы дернәсілдер жиналған орындарда қан талауды анықтаймыз. Теріде, тері асты клечаткасында жақсы байқалатын қаяулы капсулалар табамыз, сол орындарда бұлшық еттің серозды және серозды геморрагиялық қабынуын көреміз. Олар арқаны кең аумағын қамтиды. Балау Балауды арқаға және дененің басқада бөліктеріне 2-3 сатысының дернәсілдерінің жақындау сәтінде жануар теріснің паьпациясы және визуальді қарау негізінде қояды.
Теріні мұқият қарағанда сол орындарда 184 саңылаулы бұдырмақты, ал ары қарай қаяу өзегі бар бұдыр байқауға болады. Тері асты бөгелегіне жануарларды вет.сан мамандар клиникалық қарауды еліміздің оңтүстік аудандарында желтоқсан айының соңында, орталық және солтүстік аймақтарда тері асты бөгелектерін зерттеу ақпанда басталады.
Гипедерматозды ерте диагностикасын, теріасты бөгелектерімензақымдалған ірі қара малдың қан сарысуы бар гиподерм дернәсілдерінен диагностикум көмегімен тура емес гемагглютенация реакциясы қолданылып қараша-қазан айларынжа жүргізіледі.
7

1-сурет. Ірі қара мал гиподерматозының даму айналымы.

2-сурет. Аурудың белгілері.

8
2.1.2. Жылқы және есек гастрофилезі - Gastrophilidae туыстастығының ішек-қарын бөгелектерінің дернәсілдерімен туындаған бөгелектік аурулар. Жылқыларда гастрофилдердің жиі 4 түрі паразиттеледі: Gastrophilus intestinalis (қарынның үлкен бөгелегі), G. vetorinus (ішек бөгелегі), G. haemorrhoidalis (қызыл құйрықты бөгелек) және G. pecorum (шығыс бөгелегі, немесе шөппен емдеу үшін.
Қоздырғыштары. Қанаттанған фазаны араға ұқсас жәндіктер көрсетеді, олар боялуы және дене өлшемі бойынша ажырайды. Бұл бөгелектердің 3 сатысының дернәсілдерінің ұзындығы 15-200 мм дейін. Сары-қызғылт түсті, екі ірі, қара түсті ауыз маңы қысқыштары болады. Қылқандарының көпшілік түрінде сегменттерде 2 қатарда орналасқан, ал G. veterinus - бір қатарға. 188
Даму циклі. Қозғалыс әсерінен жануарлар қышуды сезінеді. Жылқылар тістерімн қасиды және қышыған орнын тілімен жалайды, нәтежиесінде 1 сатының дернәсілдері ауызға түседі, кейін асқазанға (ішекке). Шығыс дернәсілдерінің жұмыртқалары шөппен немесе сабанмен бірге жануарлардың ауызына түседі, және осы жерде дернәсілдер жұмыртқадан бөлінеді, ары қарай қарынға қоныс аударады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.