Тіс гигиенасы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым Министірлігі
"Әлихан Бөкейханов атындағы Балқаш қаласының №15 мектеп- лицейі"КММ

Тақырыбы:"Тіс және ауыз қуысының гигиенасы"

Орындаған:10"Ә" сынып оқушысы Кәрібай Балнұр
Жетекшісі:Сандуғаш Салменовна.Биология пәнінің мұалімі.
2020 жыл
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
I. Негізгі бөлім
1.1 Тіс - механикалық құрылым ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 7
1.2 Тіс жегісі және таралауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 9
1.3 Тістің экологиялық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
II. Тіс гигиенасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 12
2.1 Ауыз қуысының гигиенасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2 Тіс щеткасы,сықпасы жайлы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3 Щетканың көмегімен тістерді тазарту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 13
III. Зерттеу бөлімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21

Аннотация
Ғылыми жоба ауызға түскен қатаң астың қандайын болса өңдеп, баптайтын тіс пен ауыз қуысының гигиенасын жан-жақты зерделеуге арналған еңбек болып табылады.
Зерттеу жұмысының өзектілігі: ересек адамдар табиғи тістерін құртып алып, жасанды тістің көмегіне жүгінуге мəжбүр болғандықтан, мектеп оқушыларының ауыз қуысының гигиенасы мен тістерінің күтімі алаңдатушылық тудырып отыр.
Зерттеу жұмысының мақсаты: тістің ішкі құрылысы мен ауыз қуысының гигенасымен танысып, тіс ауруларының пайда болу себептерін анықтау.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
Тіс - механикалық құрылым екендігін түсіндіру.
Тістің биохимиялық құрамы туралы анықтамалық материалдардан ақпараттар жинау.
Ауыз қуысының күтімі туралы мектеп оқушыларынан сауалнама нәтижесін сараптау.
Мектеп дәрігерімен кездесіп тіс жегісімен ауыратын оқушылар туралы мәлімет алу.
Зерттеудің теориялық жəне əдістемелік негізі. Ауыз қуысының гигиенасы туралы оқушылардың білімін тексеру мақсатында сауалнама жүргізілді.
Мектеп дәрігерімен кеңесу өткізілді. Тіс жегісімен ауыратын оқушылар жөнінде мәлімет алынды. Алынған мәліметтер толығымен сараланды. Жұмыс барысында зерттеудің төмендегідей әдіс-тәсілдер қолданылды:
- қажетті мәліметтерді кітапханадағы оқулықтан, интернеттен іздеу, талдау жасау;
- оқушылардан сауалнама алу, қорытындысын талдау;
- мектеп дәрігерімен кездесу.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Тіс және ауыз қуысының гигиенасы кешенді түрде біздің мектеп оқушыларының арасында алғаш рет арнайы зерттеліп отыр. Зерттеу барысында төмендегідей ғылыми жаңалықтарға қол жеткізілді:
Мектеп оқушылары арасындағы тіс жегісінің таралу мәселесі алғаш рет зерттелді;
Тістің құрылысы мен ауыз қуысының гигиенасы мәселесі айқындалып, оларға талдау жасалынды.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан жəне пайдаланған деректер мен əдебиеттер тізімінен тұрады.

Кіріспе
Тіс (dentes) -- адамның және омыртқалы жануарлардың ауыз қуысында (кейбір балықтардың жұтқыншағында) орналасқан сүйек. Тіс азықты ұстау, тістеп үзу, шайнап, ұсақтау қызметін атқарады.
Тістің сауыты, мойыны, түбірі болады. Сауыт пен түбірді қызыл иекке жалғасатын мойынша (түп) бөліп тұрады. Тіс негізінен дентиннен құралады, оны сауыт жағынан тісті зақымданудан қорғайтын қатты жылтыр эмаль, ал түбір жағынан - құрылысы сүйекке ұқсайтын цемент жауып тұрады. Тістің іші қуыс, онда тіс ұлпасы орналасқан. Ұлпаға қан тамырлары, лимфа және жүйке талшықтары тіс түбірінің ұшындағы қуыс арқылы өтеді. Ересек адамның тұрақты 32 тісі болады. Бұлардың пішіні мен тамырларының саны әр түрлі болады. Жоғарғы және төменгі қатарлар түйіскенде тістер белгілі қатынаста сәйкестеніп бірігеді, оны тістеу деп атайды. Сүт тісінің пішіні де тұрақты тіс сияқты, бірақ көлемі кішірек, тамырлары едәуір қысқа, сүт тістері әр қатарда оннан (4 күрек, 2 ит тіс, 4 үлкен азу тіс) болады.
Сүт тістерінің негізі ұрықтың ана құрсағында дамуы сатысында қалыптаса бастайды. Сәбидің сүт тісі 6 - 8 айлығында жарып шығып, 3 жаста толық жетіледі. Баланың тұрақты тістері 6 - 7 жаста, негізінен 14 - 16 жаста толық шығып болады. Ал ақыл тіс 16 - 25 жас аралығында шығады.
Адамның тісі -- оның негізгі машинасы. Өйткені қандай тамақ болсын тіспен шайнап жейді. Тіс адамның бет әлпетінің сұлулығын қамтамасыз етеді. Тісі түсіп қалу тісті, ауыз қуысының гигиенасын сақтамағандықтан болады. Сондықтан да тіс пен ауыз қуысын ерекше күтімге алған жөн. Тіс - адамның көркі. Тіс пасталары және ұнтақтары құрамына гигиеналық, сондай-ақ арнайы, қосымша бөлек биологиялық-физиологиялық белсенді заттар енгізіледі. Тіс мықты болу үшін, өзге мүшелердей, оның өзі де жұмыс істеуі керек. Ол үшін күнделікті тағамда шайнап жейтін қатқыл тамақ болуы да қажет. Қазақ арасында тістері бүтін қарттардың жиі кездесетінін себебі, олар жұмсақ тамақтан гөрі шайнамалы қатқыл тамақты, яғни кесек-кесек ет, ірімшік, құрт, таба нан, тары, бидай және тағыда сол сияқты тағамдарды көбірек пайдаланады.
Тісті сау қалпында сақтау үшін әрбір тамақтанғаннан кейін ауызды шайып, тісті тазалау кажет. Күн сайын тісті таңертең және кешке мұқият тазалап жуу керек. Тісті тазалауда белгілі ережені есте ұстау шарт. Алдымен бөлме температурасындағыдай сумен ауызды бірнеше рет шаю; содан соң арнайы мәсуекпен тазалау; алдыңғы жағын үйкелей бермей алдыңғы, артқы бүйір тұстарын да мұкият тазалау. Мөсуекпен тістердің арасымен жоғарыдан төменге, төменнен жоғарыға қарай ыскылау; тістердің ауыз қуысына қараған ішкі беттерін де тазалау қажет.
Әрбір адамның жеке басының арнайы мәсуегі болуы тиіс. Оны пайдаланғаннан кейін жақсылап тазартып жуып, сабындап қою керек. Келесі пайдаланарда мәсуектің сабынын жууды естен шығаруға болмайды.

І. Негізгі бөлім
Тіс - механикалық құрылым
Тіс - біздің денеміздегі ең қатты зат. Тіс ауыз қуысындағы үстіңгі және астыңғы жақ сүйектердің иектеріндегі тіс ұяларында орналасады. Тіс эмбрионының дамуы кезінде 7-аптадан бастап ауыз қуысының эпителий және дәнекер ұлпаларынан пайда болады. Тістің химиялық құрамы мен физикалық қасиеті сүйекке жақын. Тістің сүйектен айырмашылығы: тіс тозған сайын бірнеше рет ауысады (төменгі сатылы омыртқалы жануарларда-хайуанаттарда өте көп, ал адамдарда екі кейде үш рет алмасады), тіс сүйек тәрізді бұлшықетке жалғаспайды; тіс ұясына қазықша қадалып, қимылсыз орналасады. Тістің негізгі қызметі: тістеп үзіп алу, қырқу, жырту, шайнау, езу, үгу, кеміру, сондай-ақ сөз сөйлеуге де қатынасады. Тіс жақ сүйектен өседі. Тістің ішінде жүйке жасушалары және қан тамырлары өтіп жатқан дәнекер ұлпа болады. (1-сурет)
Эмаль
Дентин
жұмсақ жақ сүйек
ұлпа

қан
тамырлары

1-сурет. Тістің гистологиялық құрылымы

Тiстерді сүт тіс және тұрақты тіс деп бөледі. Сәби дүниеге тіссіз келеді. Адам дүниеге келгеннен кейін, алты ай болғаннан бастап шығады - ол сүт тіс деп аталады. Балаларда сүт тiс 3 айдан бастап бір жас шамасы аралығында шығады. Сүт тiстерiнің жалпы саны 20: 8 күрек тіс, 4 азу тiс және 8

У тіс. Алты жасқа толғанда сүт тістер түсе бастайды, түскен тістің орнына негізгі тістер шығады. Олардың көлемі үлкендеу, барлық тістер сыйып тұруы үшін сонымен бірге адамның жақтары да өседі. Баланың жетіде тісі түседі деген нақыл соны аңғартады. Өйткені балалар жақсүйектерінің мөлшері мен пішіні ересек адамдардан өзгеше болады. Он екі жасқа толғанда барлық тіс жаңарып болады. Тұракты тістердің бастапқы нышаны сүт тістердің түбірінің астында орналасқан. Олар бірте-бірте сүт тістерін ығыстыра бастайды да, сүт тістеріне коректің келуіне кедергі жасайды. Қорек келмеген сүт тістер бірте-бірте түседі, оның орнына астыңғы жақсүйекте тұрақты тістер шығады. 12-14 жаста толық тұрақты тістер шығып бітеді. Тiстердiң қалыпты саны ересек адамда - 28 және болуы мiндеттi емес 4 ақыл тiс. Оларды кеш

2-сурет.Ауыз қуысында тістердің орналасуы
шығатындықтан, ақыл тістер деп атайды. Шын мәнінде, олардың ақылға ешбір қатысы болмайды. Адамдардың көпшілігі 20 жасқа толғанда 32 тісі толық шығып болады. Олар үстіңгі және астыңғы жаксүйектердегі арнайы тіс ұяшықтарында орналасқан. Әрбір жақсүйектерде 16 тіс бар. Тістердің пішіні де әр түрлі. Жақсүйектердің алдыңғы жағында орналаскан жалпақ тістерді күрек тістер деп атайды. Кейде оларды халық арасында маңдай тістер немесе қасқа тістер деп те атай береді. Жалпы күрек тістердің саны - 8. Күрек тістердің екі шетіндегі пішіні үшкірлеу келген сойдақ тістер. Олардың саны - 4. Адам күрек және сойдак тістері арқылы тағамды жұлып алып жейді. Бұл тістерден кейін кіші азу тістер орналасқан. Олардың саны - 8. Кіші азу тістерден кейін үлкен азу тістер бар. Олардың саны - 12. Азу тістердің үстіңгі беті кедір-бұдырлы болады. Азу тістердің көмегімен тағамды ұсақтап шайнайды. [1]
Тіс жегісі және таралауы
Тістің қатты ұлпасына эмаль (тістің өзінде болады) дентин және цемент (тіс тамырының бетінде болады) жатқызылады. Сүйек ұлпасының басқа түрлерінен айырмашылығы тіс ұлпасы олардан да жоғары минералданған. Тістің қатты ұлпасында біршама белгілі мөлшерде магний, натрий, калий, хлор (олар цемент пен эмальда көп болады) кездеседі.

3-сурет. Тіс жегісінің басталуы
Тіс кариесі - тістің қатты тіндерінің бұзылуынан тісте қуыстың пайда болуы; өте көп тараған ауру. Тіс кариесі тым ерте басталады, әсіресе, балаларда тұрақты азу тіс шыққаннан кейін байқалады. Кариес тұрақты тістерді де, сүт тістерді де зақымдайды. Тіс кариесінің пайда болуына негізінен стрептококк бактериясы әсер етеді. Бактериялардың әр түрлі тәтті тағамдарды көп жегеннен қышқыл ферменттер бөліп шығаруынан тістің қатты тіндері жұмсарып, бұзыла бастайды. Сонымен қатар тіс кариесінің пайда болуына дұрыс тамақтанбау (тамақта көмірсудың көп болып, белок, витамин, кальций жәнефосфор тұздарының жетіспеуі), тісті дұрыс күтпеу өз әсерін тигізеді.

4-сурет. Тіс жегісі
Ауру тістің сыртында кішкене ақ дақтың пайда болуынан басталады. Дер кезінде дәрігерге көрінбесе, процесс тіс қуыстарының жұмсақ тіндеріне таралып, тістің эмалі босап, жұмсара бастайды. Тіс, әсіресе, тәтті не қышқыл тағам жегенде ауырады. Ауырған жерде тістің дентині шіріп, ойылады. Осы кезде емдемесе, одан әрі тіс ұлпасы (жүйкесінің ұшы) зақымдалып, ойық тереңдей түседі, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.