Картаны жасаудағы безендірудің рөлі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 108 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ Ж. НЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Қ. И. С. ТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

О. А. Байқоныров атындағы Тау-кен институты

«Маркшейдерлік іс ж. не геодезия» кафедрасы

Карталарды безендіру

п. ні бойынша

050711-“Геодезия ж. не картография”

мамандығына арналған

СТУДЕНТТІҢ П. НДІК

ОҚУ-. ДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

Алматы 2009

Қ. И. С. тбаев атындағы ҚазҰТУ студенттеріне арналған 050711-“Геодезия ж. не

картография” мамандығы бойынша “Карталарды безендіру” п. нінің оқу-. дістемелік

кешені.

Құрастырғандар: Қалыбеков Т., Имансакипова Б. Б. Алматы: ҚазҰТУ, 2009. - 69 б.

Құрастырушылар : Калыбеков Турсын - т. ғ. д., профессор

Имансакипова Ботакоз Бекетовна - оқытушы

Аңдатпа. 050711-050711-“Геодезия ж. не картография” мамандығына арналған

“Карталарды безендіру” п. нінің Оқу-. дістемелік кешені студенттерге курстың өзіндік

жұмыстарын орындау кезінде, п. ннің теориялық бөлімі мен практикалық жұмыстарын

оқуға үлкен көмек көрсетеді. О. К ҚР ГОСО мазмұнына, квалификациялық

сипаттамасымен, типтік ж. не 050711-“Геодезия ж. не картография” мамандығының

оқу жұмыс планына с. йкес орындалған ж. не “Карталарды безендіру” п. нінің негізгі

мазмұнын ашып көрсетеді, бұл тұрғыда студенттердің п. нді ж. не оқу траекториясын

таңдауға жеңіл болады.

Оқу-. дістемелік кешені п. ннің оқу бағларламасынан (Syllabus), . дістемелік

материалдары, студенттердің өзіндік жұмыстары үшін оқу-практикалық материалы,

қажетті . дебиет тізімі, глоссаридан тұрады. Тестік ж. не бақылау сұрақтары курс

бойынша студенттердің өзіндік білімдерін бақылауға арналған.

О. К студенттерді білім мен творчествалық талаптануға, студенттердің өзіндік

жұмыстарын дер кезінде орындауға ж. не аудиториялық, аудиториядан тыс

уақыттарындағы жұмыстарын ұйымдастыруға талпындырады.

O Қ. И. С. тбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті, 2009

1 П. ННІҢ ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ - SYLLABUS

1. 1 Оқытушылар туралы м. ліметтер:

Сабақ жүргізетіндер: профессор, т. ғ. д. Қалыбеков Тұрсын,

оқытушы Имансакипова Ботакөз Бекетовна

Байланыс түрі ж. т. 2577163

Кафедрада болатын уақыты: ауд. 251 ТКМК

1. 2 П. н туралы м. ліметтер:

П. н аты

Кредит саны

Өткізу орны

Карталарды безендіру

__ ТКМ корпусы

1 кесте

Оқу жоспарының көшірмесі

Бір аптадағы академиялық сағат

Курс

Семестр

Кредитт

ер

Д. ріс Зертханалық

сабақтар

СОӨЖ СӨЖ Барлығы

Бақылау

түрі

1 2 3 4 5 7 8 9 10

3 5 3 2 1 3 3 9 ЕМТИХАН

1. 3 Пререквизиттері:

«Карталарды безендіру» п. нін оқып игеруде студенттерге қажетті п. ндер тізімі:

Геодезия;

Математика;

Иаркшейдерлік сызу;

1. 4 Постреквизиттері:

«Карталарды безендіру» п. нін игеру арнайы курстарды оқуда қажет.

1. 5 П. ннің қысқаша мазмұны

“Карталарды безендіру” п. нін оқытудың мақсаты - студенттердің

жалпыгеографиялық ж. не тақырыптық карталарды сызуды, карталарды, атластарды

графикалық безендіруді үйрену.

П. нді оқытудағы негізгі қойылатын талап, оқу барысында студент . р түрліт сызба

құралдарымен ж. не құрал-жабдықтармен таныс болу керек, . р түрлі сызу техникасын,

шартты белгілерді ж. не шрифттерді меңгеру, сызу жұмыстарын ж. не бояу . дістерін

үйрену.

П. нді менгеруде студенттер картаны безендіруге арналған шартты белгілерді,

топографиялық картаны жасаудың барлық кезеңіндегі картографиялық белгілердің

пайдаланылуын, оларды құрудың . лістерін, карталардың түпнұсқаларын штрихтық

безендіруді, карталарды безендірудегі түстің бейнелеу құралы ретіндегі рөлін ж. не

картографиялық таңбалар жүйесін толыққанды оқып білуі қажет.

1. 6 Тапсырмалардың тізімі мен түрлері ж. не оларды орындау кестесі

2 кесте

Тапсырмалардың түрі ж. не оларды орындау мерзімі

Тапсыру

уақыты

Бақылау

түрі

Жұмыс

түрі

Жұмыс тақырыбы

Ұсынылатын

. дебиетке

сілтеме

апта

2 3 4 5

Лаб. ж. 1 Топографиялық карталардағы

геодезиялық пункттер мен елді

мекендерді шартты белгілермен

безендіруді окып білу ж. не сызу

7[11, 247] 1

Лаб. ж. 2 Топографиялық карталардағы темір

ж. не автомобиль жолдарды шартты

белгілермен безендіруді окып білу

ж. не сызу

7[21-24] 2

Лаб. ж. 3 Топографиялық карталардағы жер

бедерін шартты белгілермен

безендіруді окып білу ж. не сызу

7[46, 247-

248]

Лаб. ж. 4 Топографиялық карталардғаы

гидрографияны шартты белгілермен

безендіруді окып білу ж. не сызу

7[30, 248] 4

Лаб. ж. 5 Топографиялық карталардағы жер

бетіндегі өсімдік жабынын ж. не

грунттарды шартты белгілермен

безендіруді окып білу ж. не сызу

7[48, 249] 5

Лаб. ж. 6 1:25000, 1:5, 1:1

маштабтардағы карталар беттерінің

жиектемелерін безендіруді окып білу

ж. не сызу

7[219-220] 6

Ағымдық бағылау

Лаб. ж. 7 Топографиялық карталардғаы

жазулардың қаріптерінің үлгілерін

шартты белгілермен безендіруді окып

білу ж. не сызу

7[67-68] 7

1 Тест 1Модуль 6

Аралық

бақылау

2 Тест 2Модуль 11

Қор

ыты

нды

Емтихан

1. 7 . дебиеттер тізімі

Негізгі . дебиеттер

1. Востокова А. В. Оформление карт. -М. :Изд-во МГУ, 1985

2. Салищев К. А. «Картоведение» - М. : МГУ, 1976

3. Вахрамеева Л. А. «Картография» - М. : Недра, 1981

4. Инструкция по составлению и подготовке к изданию листов государственной

геологической карты СССР масштаба 1:2 М. : Недра, 1969

5. Берлянта А. М. Картоведение. - М. :»Аспект Пресс», 2003

6. Требования к геолого-экологическим исследованиям и картографированию

масштаб: 1:5, 1:25000 М. : 1990

7. 1:25000, 1:5, 1:1, 1:2, 1:5, 1:1 масштабтардағы

Шартты белгілер ж. не Топографиялық карталардағы жазуларға арналған шартты

қысқартулардың тізімі Астана: 2007

8. 1:1, 1:25000, 1:5, 1:1, 1:2, 1:5, 1:1

масштабтардағы Топографиялық карталарды жасау ж. не жаңалау бойынша негізгі

ережелер Астана: 2007

9. 1:25000-1:1 масштабтардағы жиектемелерді безендіру үлгілері Астана: 2007

10. Берлянта А. М. «Картоведение» М. : Аспект Пресс, 2003

11. Билич Ю. С., Васмут А. С. «Проектирование и составление карт» М. : Недра, 1984

12. Южанинов В. С. «Картография с основами топографии» М. : Высшая школа,

2005

Қосымша . дебиеттер

1. Лебедев Л. Е. «Топографическое черчение» - М. : Недра, 1987

2. Замовойсков Ф. Е. «Топографическое черчение» - М. : Недра, 1975

3. Условные знаки для топографических планов масштаба 1:1000 - М. : Недра, 1977

1. 8 Білімді бақылау ж. не бағалау

Студенттердің білімі «Карталарды безендіру» п. ні бойынша рейтинггілік бақылау

арқылы жүргізіледі. Білімді бағалау туралы м. лімет балдық-рейтингілік жүйе бойынша

бағана ретінде ондағы көрсетілген бақылау түрлері жүргізіледі.

П. ннің рейтингісі 100 балдық деңгейде бағаланады. «Карталарды безендіру» п. ні

үшін мынадай бақылау түрлері қарастырылған: ағымдық бақылау, аралық бақылау,

қорытынды бақылау.

3 кесте

Бақылау түрлеріне қарай рейтингтік балдарды бөлу

№ Қорытынды бақылау

түрі

Бақылау түрлері %

Қорытынды бақылау 100

Аралық бақылау 100

1 Емтихан

Ағымдық бақылау 100

4 кесте

«Карталарды безендіру» п. ні бойынша

күнтізбелік кесте

Апта 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Апталық

бақылау

саны

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Бақылау

түрлері

З1

З2

З3

З4 З5

З6

З7

З8

АБ

Бақылау түрлері: З - зертханалық жұмыс

АБ - аралық бақылау,

Қорытынды бақылау түрі - емтихан

5 кесте

Студенттердің білімдерін бағалау

Баға . ріптік

эквивалент

Рейтингтік балл

(пайызбен %)

Балмен

Өте жақсы А 95 - 100 4

А- 90-94 3, 67

В+ 85-89 3, 33

В 80-84 3, 0

Жақсы

В- 75-79 2, 67

С+ 70-74 2, 33

С 65-69 2, 0

С- 60-64 1, 67

D+ 55-59 1, 33

Қанағаттарлық

D 50-54 1, 0

Қанағаттанарлықсыз F 0-49 0

2 НЕГІЗГІ ТАРАТЫЛАТЫН МАТЕРИАЛДАР МАЗМҰНЫ

2. 1 Курстың тақырыптық жоспары

Тақырып атауы Академиялық сағат саны

Д. ріс Зертх. с. СОӨЖ СӨЖ

1. Карталарды безендіру п. н. інің мақсаты ж. не

шешетін м. селелері. Картаны жасаудағы

безендірудің атқаратын рөлі

2 1 3 3

2. Ежелгі халықтардағы жер бетіндегі

нысандардың картографиялық бейнеленулері

2 1 3 3

3. Ертедегі Шығыс елдеріндегі ж. не антикалық

Грециядағы нысандарды картада бейнелеу

2 1 3 3

4. Орта ғасырдағы араб елдері мен

Армениядағы география мен картография

2 1 3 3

5. Орта ғасыр мемлекеттеріндегі

картографиялық бейнеленулер

2 1 3 3

6. Картографиялық шартты белгілер жүйесін

жасаудың негізгі принциптері

2 1 3 3

7. Картографиялық ақпараттың м. ні ж. не оның

санын бағалау

2 1 3 3

8. Картографиялық белгілер, оларды құрудың

. дістері

2 1 3 3

9. Картографиялық қаріптер ж. не карталардағы

жазулар

2 1 3 3

10. Карталарда желілік құрылыстардың

бейнеленуі

2 1 3 3

11. Картада өнерк. сіптік, ауыл шаруашылық

ж. не мадени-. леуметтік нысандардың

бейнеленуі

2 1 3 3

12. Карталарды түспен безендіру ж. не

карталарда елді мекендерді бейнелеу

2 1 3 3

13. Карталардағы түстік ж. не с. уле мен

көлеңкелі пластика

2 1 3 3

14. Карталарда гидрографияның ж. не

гидротехникалық құрылыс нысандарының

бейнеленуі

2 1 3 3

15. . ртүрлі мақсаттағы карталар мен

атластардың дизайны

2 1 3 3

Барлығы 30 15 45 45

2. 2 Д. рістік сабақтардың конспектілері

№1 д. ріс. «Карталарды безендіру» п. нінің м. ні ж. не шешетін м. селелері.

Картаны жасаудағы безендірудің рөлі

«Карталарды безендіру» картографияның құрам бөлігі ретінде географиялық

карталарды жасағанда бейнелеу құралдарын таңдаудың ж. не қолданудың теориялық

ж. не практикалық м. селелерін шешеді. Оның негізгі шешетін м. селесі-картографиялық

таңбалар белгілерін, көркемдік т. сілдерді, картографиялық туындының жалпы

композициялық құрылымын ж. не карталардын түпнұсқаларын графикалық дайындау

т. сілдерін оңтайлы ж. не тиімді жобалау.

Картографиядағы бейнелеу құралдары техникалық ж. не көркемдік графиканың

элементтер жиынтығы болып саналады. Картадағы графикалық құрылулар жазықтықты

бейнелеу ретінде көптеген жағдайларда жазық ж. не көлемді фигуралар - . р түрлі

геометриялық пішінде болады. Екіөлшемді жазық картографиялық бейнелеуді

мүмкіндік тудыратын иллюзорлық үшөлшемді құрылуларды жасауға мүмкіндік береді,

онда кеңістіктің тереңдігі бейнеленіп зат тұралы бедерлік көріністі жасауға болады.

Осыдан басқа бейнелеу құралдары . ртүрлі көркемдік бейнелерді, суреттерді, . ріптік-

цифрлық элементтерді ж. не т. с. с. енгізеді, маңызды бейнелеу құралына түс жатады.

Бейнелеу құралдарының . ртүрлілік қиыстырулары картографиялық таңбалар

жүйесін жобалауға толық мүмкіндік тудырады. Оларды оңтайлы пайдалану графикалық

құралдардың ерекшеліктерін, олардың қуаты мен сыйымдылығын, белгілірді құрудың

тиімді т. сілдерін жан-жақты зерделеуге негізделген.

Бейнелеу құралдарын зерделеу ж. не қолдану, оларды көзбен түсінудің

физикалық м. німен ж. не жарықтық с. улелену құбылысымен (шағылысу, өткізу, сіпіру

ж. не т. с. с. ), физиологиялық - жарықты сезіндіруді болдыратын көру мүшесіне

с. улеленудің . серімен, психологиялық - заттардың пішіні, мөлшері, түсі, көлемі,

кеңістіктің терендігі ж. не т. б. туралы пікір тудыруға мүмкіндік беретін жарықтың

сапасы мен санының өзгешелетін түсінумен тығыз байлынысты. Карталарды

безендіруде физикалық қоздыру мен психикалық реакциялар арасындағы қатынастарды

зерттеудің көптеген қосымшалары болады ж. не негізінен олар т. жірибелік қатарға

жатады. Олардың мақсаты - графикалық құралдарды дұрыс пайдалану, графикалық

элементтердің пішіндерін, мөлшерлерін, қиыстыруларын, олардың бірін-бірі жабу ж. не

қабаттану мүмкіндігін анықтау, осының б. рі ақырында картаның оңтайлы оқылуын,

оны ақпаратты беру құралы ж. не ғылыми танымдар ретінде пайдалану тиімділігін

қамтамасыз етеді.

Картографиялық таңбалар жүйесін жобалаумен қатар безендіру саласына

картографиялық туындының жалпы құрылымы, яғни оның сыртқы түрін көркемдік

жобалау да кіреді. Картаның сыртқы безендіруі картада материалдарды жүйелі

орналастыру (леганданың, графиктердің қосымша карталардың ж. не басқа картаның

негізгі мазмұнына қатысты өзара орналасуы), . р түрлі көркемдік т. сілдерді, картаның

аты үшін қаріптерді, сыртқы жектемелерді пайдаланады, соның нітижесінде

картографиялық туынды белгілі жүйеде жасалынады.

Картографиялық туындының таңбалар белгісін жобалау процестері, оның сыртқы

безендірілуі келесі негізгі факторларды ескереді: масштабты, атқаратын міндеттерін,

карта түрін, картографияланатын аумақтың көлемін, пайдалану сипатын, сонымен қатар

басып шығару технологиясын ж. не полиграфиялық техниканың мүмкіндігін.

Картаның барлық графикалық элементтері сызықтармен орындалатын

штрихтыққа, сызықтарға, нүктелерге ж. не . ртүрлі түстерге боялатын аудандарға -

фонға бөлінеді. Осылай бөлу штрихтық ж. не фондық элементтердің . ртүрлігіне,

олардың бейнелеу мүмкіндігіне, полиграфиялық басып шығаруға, түсінуге, орындалу

т. сіліне ж. не қолдану техникасына негізделген. . ртүрлі жарықтықты түс өңімен

орындалатын жартылай өңді элементтерді де бөледі. Осыған с. йкес картаны жасағанда

штрихтық элементтерді, бояулы түпнұсқалар көшірмелері ж. не жартылай өңді

бейнеленген қолжазба, жартылай өңді түпнұсқаларды дайындайды, . р жақты

м. селелерді еңгізетін карталар түпнұсқаларын дайындаудың т. сілдері - белгілі

материалдарды (қағазды, пластикті, тушьты, бояуларды ж. не т. с. с. ) қолданудың сипаты

мен саласы, графиктік орындалудың . дістері мен т. сілдері, механикаландыру

құралдары (аспаптар мен саймандар) ж. не т. с. с. карталарды безендірудің ерекше

м. селелерін құрайды.

Картаны жасаудың толық циклы бірнеше тізбекті кезеңдерден турады: картаны

жобалаудан, жасаудан, басып шығаруға дайындаудан ж. не басып шығарудан тұрады -

картаны тікелей безендіруге қатысты . р түрлі жұмыстардың түрі іс жүзінде оны

жасаудың барлық кезеңінде орындалады.

Картаның жобасын жасағанда ең маңызды м. селе шешіледі, картада

бейнеленетін мазмұнның барлық элементтері үшін бейнелеу құралдарын таңдау ж. не

. рі қарай картографиялық таңбалар жүйесін біртұтас жобалау. Шартты белгілер

жобасының оңтайлы бояулармен безендірілгендігі т. жірибелік үлгілерде тексеріледі.

Осы кезеңде сыртқы безендіру де жобаланады: жиектемелер, олардың суреттері,

картаның атын жазу үшін қаріптің түрін ж. не өлшемі, мазмұнның қосымша элементтері

(карталар-оюлар, диаграммалар, профильдер ж. не т. с. с. ) . Содан соң картографиялық

туындының жалпы композициялық құрылымы жасалынады, яғни картографиялық

бейнелеуге қатысты барлық сыртқы элементтердің орындары анықталады. Осында

картографтың көркемдік-конетрукторлық қызметінің кең өрісі, ерекше ірі туындыны

жобалағанда (мысалы, кешенді атластарды) көрінеді.

Картаны жасау кезеңі түпнұсқаны графикалық құрудан тұрады. Ол мазмұнның

элементтерін таңдаудың ж. не тұжырымдаудың, нысандарды дұрыс орналастырудың,

элементтерді салудың қажетті д. лдігін сақтаудың творчестволық процесі, бірақ осы бір

мезгілде картаның штрихтық элементтерін, сызба аспаптарын жеке пайдаланып

атауларды ж. не жазулар қаріптерін сызу. Осының б. рі жұмыстарды қажетті сапасына

ж. не технологиясына сай орындауға мүмкіндік береді. Осы кезеңде безендірудің ең

маңызды шағы карта легендасын графикалық құру болады, яғни шартты белгілерді

анықталған жүйеде ж. не тізбекте орналастыру, белгілердің топтары ж. не жекешелері

арасындағы арақашықтықты есептеу, шартты белгілердің жазулары мен аты үшін

шрифтер өлшемінің ара қатынастарын анықтау.

Картаны басып шығаруға дайындағанда безендіру жұмыстарының жауапты

бөлігі орындалады - басып шығару пішінін алу үшін ж. не картаны басып шығаруға

арнайы арналған түпнұсқаны дайындау.

Түпнұсқаны даярлау сызудың немесе гравирлеудің жоғары сапасымен

ерекшелінеді, бұл жағдай графикалық жұмыстарды орындауда көп т. жірибені дағдыны

ж. не жетілгендікті қажет етеді. Картаны басып шығаруға дайындау барысында

безендірудің маңызы рөлі түстік үйлестірудің соңғы түрін жасаудың, айнала элементтері

үшін үйлесімді өңді таңдаудан тұрады. . серлі түпнұсқа келешек картаның мазмұндық

ж. не көркемдік артықшылықтары туралы көрнекі түсінік береді. Ол түстік безендіру

графигін жасау, полиграфиялық көшірмелеуде реңін таңдау үшін пайдаланылады. Ең

жақсы реңді шешімді табу үшін (картаны безендірудің ерекше күрделілері үшін) . серлі

безендірудің бірнеше варианттарын орындайды.

Картаның сыртқы реңі туралы соңғы пікір . серлі үлгі береді - барлық басып

шығарылатын пішіндердің қатар қолданылған өттүскісі: штрихтік, айналалық, жартылай

өңдік. Бір данада жасалған . серлі үлгі тиражын басып шығару үшін эталон болады,

бірақ осыны орындаудан бұрын оның түсі көрінісінің қолжазбадағы . серлі түпнұсқаға

с. йкестігін тексеру қажет. Картаны дайындаудың соңғы кезеңінде де түзету бойынша

безендіру жұмыстары пайда болады, кейде айнала элементтерінің үйлесуін өзгерту,

түстік өңді күшейту немесе азайту қажеттігі туады.

Сонымен безендіру жұмыстары картаны жасаудың барлық кезеңдерінде

орындалады. Осы жұмыс картада бейнеленетін нақтылы нысандары көрсету барысында

картографиялау . дістерін білуді, көркемдік танымды ж. не шеберлікті, техникалық

орындауды игеруді ж. не түпнұсқаларды дайындау . дістерін білуді, картографиялық

дизайн жөніндегі т. жірибені қажет етеді.

Негізгі . дебиет: 1[8-17] ; 3[3-10] ;

Тексеру сұрақтары

1. «Карталарды безендіру» п. нінің мақсатын айтыңыз?

2. Картада нысандар немен бейнеленеді?

3. Бейнелеу құралдары қандай түсінушіліктермен тығыз байланыста?

4. Картаның сыртқы безендірілуі қандай материалдарды құрайды?

5. Картаның барлық графикалық элементтері қалай бөлінеді?

6. Картаны басыламға дайындағанда безендірудің қандай бөлігі орындалады?

7. Картаның сыртқы түрін не көрсетеді?

№2 д. ріс. Ежелгі халықтардағы жер бетіндегі нысандардың картографиялық

бейнеленулері

Ертедегі халықтардағы картографиялық бейнеленулер

Картография тарихы ақиқат болған істерді, кезеңдерді ж. не заңдылықтарды

зерттейді. Картографияның дамуы практикалық қызмет ж. не ғылым саласы болып

табылады. Картаның дамуы ең алдымен қоғамның материалдық өмірінің қажеттігінен

туады. Қоғамның дамуы жаңа географиялық карталарды жасаудың қажеттігін көрсетіп

отырады, осыған байланысты адамзат алдына белгілі проблемалар қойылады. Осы

проблемаларды ойдағыдай, үдемелі игеру практикалық м. селелерді шешу үшін қажетті

жағдайлар жасайды ж. не картографиялық ғылымның алға дамуына үлес қосады.

Картография тарихын оқып білу оның қазіргі жағдайын ж. не м. селелерін түсінуге ж. не

келешегін айқын сезінуге мүмкіндік тудырады.

Картограф-маман мыналарды білуі қажет:

Картографияның дамуына не көмектесті?

Картография ғылымының дамуы кімдермен байланысты?

Картографияның дамуының негізгі кезеңдері

Картография тарихын баяндау жалпы тарихи кезеңдерге с. йкес құрылады, өйткені

картографияның дамуы барлық уақытта өмір талабына, өндірістің қажеттігіне, . р түрлі

қоғамдық-экономикалық формациялардың өзгеруіне байланысты болады. Кез келген

тарихи зерттеулердің негізіне тарихи деректер жатады, яғни адамзат қоғамы дамуының

бұрынғы д. уірінен бүгінгі күнге дейін жеткен нақтылы м. ліметтер болады. Картография

тарихына ерекше құндылықтарды карталар, географиялық еңбектер ж. не басқа да

жазбаша деректер өткен заманның тікелей кү. ліктері, болып саналады. Өкінішке орай

көптеген картографиялық деректердің көбісі біздің заманымызға жетпей қалды, себебі

сол кезде картаны басып шығару дамымады ж. не болмады. Өрттер, ылғалдылықтар,

материалдардың ескіруі ж. не басқа себептер көптеген ескі карталардың жоғалуына

. келіп соқты.

Қарапайым картографиялық суреттер жазу пайда болғанша ертедегі қоғам

жағдайында белгілі болды. Осыны қоғамдық дамудың ең төменгі сатысында өмірсурген

ж. не жазуы болмаған халықтардан көруге болады (Солтүстік Американың эскимостары,

төменгі Амурдың жанайлары, чукчалар ж. не солтүстік-шығыс Азияның одулдары,

Океанияның микронезиялары ж. не т. с. с. ) . Осы суреттер ағашта, оның қабығында ж. не

т. с. с. орындалып, ед. уір аумақты бейнелеудің ерекше шындығымен сыйпатталады,

олар адамдардың жалпы еңбегі жағдайынан пайда болып, олардың қажеттігін

қанағаттандыру үшін қызмет етті: көшіп-қону жолдарын, аң аулау жерлерін ж. не

басқаларды көрсету болды. Осындай суреттер-тікелей ой-өріс шеңберінен шығады. Осы

тұрғыдан Маршалл аралдары тұрғындарының навигация үшін қызмет еткен «теңіз

карталары» қызғылықты тудырады. Аралдар пальма жапырағының сабағы түрінде

бекітілген, сабақтар орындары үстемді желмен көтерілетін теңіз толқынының қапталын,

тағы да аралдар тізбегі арқылы өткендегі оның өзгеруін көрсетеді. Осы жағдайды

аралдар көзден таса болғанда, аралдықтар арал бағытын анықтау үшін есепке алды.

Ертедегі қауым д. уірінде жартаста салынған картографиялық бейнеленулер

сақталған (1-сурет) . Солардың ішінде бронза ғасырына жататын (б. д. д. 2

мыңжылдықтың ортасы) Камонта алқабындағы (Солтүстік Италия) жартастағы

суреттер. Онда игерілген алқаптар, жалғыз аяқ жолдар, арықтар ж. не суармалау

каналдары көрсетілген план бар. Осы план ең ертедегі кадастрлық план қатарына

жатады. Таста кесіліп салынған пиктографиялық сурет Арменияның Мецамор

жотасындағы ертедегі ирригациялық торапты көрсетеді.

1-сурет. Күміс ыдыста гравирленген аң аулау аумағының планы

Картографиялық суреттердің алғашқы қатарына б. д. д. 3 мыңжылдыққа жасалынған

күміс ваза жатады, ол Майкоп (Солтүстік Кавказ) жанындағы бір курганды қазғанда

табылды. Сурет тау тізбегін, одан көлге ағып түсіп жататын екі өзен, таудағы орман, тау

бөктеріндегі . р түрлі жануарлар көрсетілген.

Құлиеленушілік қоғамнан біздің заманымызға дейін сақталған ежелгі

картографиялық бейнелеулер Тигр ж. не Евфрат өзен шатқалдарында, сонымен қатар

Мысырда өмір сүрген Ежелгі Шығыс елдеріне жатады. Бұл елдерде ирригациялық жер

игеру дамыды ж. не ол құнарландыру мен құрғату құрылыстарының кең жүйесін

тұрғызуды қажет етеді: канал, бөген, суқоймалар, халықтың бірге жиналуына . келді,

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

Ұқсас жұмыстар

MapInfo бағдарламасындағы ГАЖ технологиясын пайдаланып дифференцияцияланған ландшафтық карталарын жасау әдістері (Алатау аумағында)

Франция Республикасының қабырғалық физикалық картасын құрастыру және жобалау

Картаны пайдалану деңгейі

Статистикалық кестелер

Географиялык карта туралы жалпы мәліметтер

Жамбыл облысының рекреациялық картасын құрастыру

Орта мектепте географияны оқыту

Карта - географиялық заңдылықтарды анықтау құралы

Картаграфиялық генерализация

Картографиялық проекциялар және олардың түрлері

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz