Ойлаудың сынилығы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ
ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті

РЕФЕРАТ
Кафедра: Агротехнология

Тақырыбы: Ойлау жəне оқыту үрдісінде оның дамытудың жолдары.

Орындаған: Айнамкул Диас
Тобы: АП-16-2К
Қабылдаған:Калходжаева Ардақ

Шымкент 2017

Ойлау жəне оқыту үрдісінде оның дамытудың жолдары.

Ойлау процесі объект пен субъектінің өзара əрекеті ретінде жүзеге асады. Ойлауды психологиялық тұрғыдан зерттеу дегеніміз - оның ішкі, танымдық құпия мəнін жəне жемісті болуының себебін ашып көрсету, яғни ойлаудың мəнін жəне жемісті болуының себебін ашып көрсету, яғни ойлаудың мəнін зерттейді, əрбір адамның өзіндік ойлау ерекшеліктерін дамытып отыруға баса мəн береді.
Қазіргі психологияда ойлау ұғымына əр түрлі түсінік беріледі, ойлау дегеніміз - əлеуметтік жағдаймен ұштасқан, тілмен тығыз байланысты психикалық процесс, сол арқылы болмыстың, дүниедегі нəрселердің жалпы жəне жанама бейнеленуі. Бұл бейнелену адам ойының талдау жəне біріктіру əрекеттері арқылы танылады.
Ойлау - сыртқы дүниедегі болмыстың жалпы жанама жолмен біздің санамыздағы ең биік сатыдағы бейнесі. Ойлау адамның өмір тəжірибесі мен практикалық іс-əрекеттері нəтижесінде
пайда болып, тікелей сезім процесінің шеңберінен əлдеқайда асып түседі. Ойлау - адам соның арқасында заттар мен шындық құбылыстарын олардың елеулі белгілері бойынша бейнелендіретін жəне олардың ішінде сондай-ақ арасында болатын əр түрлі байланыстарды ашатын психикалық процесс. Ойлау - аса күрделі психикалық процесс.
Оны зерттеумен бірнеше ғылым айналысады. Бұлардың ішінде логика мен психологияның орны ерекше. Психология түрлі жас мөлшердегі адам ойының пайда болуы, дамуы, қалыптасуы жолдарын, яғни жеке адамның ойлау ерекшеліктерінің заңдылықтарын қарастырса, логика - бүкіл адамзатқа ортақ ой əрекетінен заңдары мен формаларын айқындайды, адам ойының нақты нəтижесі болып табылатын ұғым, пікір, дəлел, ой формаларының табиғатын зерттейді. Ойлау ерекшеліктерін таным мен ой процесінің сатысы ретінде зерттеу, ойлаудың білім мен тікелей байланысты екендігін көрсетеді.
Ойлауды дамыту - оның мазмұны мен формасын өзгерту болып табылады.
Психологияда ойлаудың үш түрі қарастырылады:
1.Практикалық іс-əрекеттілік.
2. Көрнекі-бейнелік
3.Сөздік - логикалық.
Ойлауды дамыту процесі төмендегілерді қамтиды.
1. Ойлаудың барлық түрлері мен формаларын дамыту практикалық іс-əрекеттік, көрнекі-бейнелік, сөздік-логикалық.
2. Ойлау амалдарын қалыптастыру жəне жетілдіру анализ, синтез, салыстыру, жалпылау, классификациялау т.б.
3. Заттың мəнді белгілерін ажырата білуін дамыту.
4. Қоршаған орта құбылыстары мен заттары, қатынастары мен маңызды байланыстарын табу.
5. Өз пікірінің дұрыстығын дəлелдеу.
6. Өз ойын анық, жүйелі, қарама-қайшылықсыз жəне негізді түрде баяндау.
7. Ойлау тəсілдері мен амалдарын бір саладан екіншіге көшіре білу.
8. Құбылыстың дамуын көре білу, негізделген қорытынды жасау.
9. Формальды логикаға негізделген ойлаудан, диалектикалық логикаға негізделген ойлауға көшу процесін стимулдау.
10. Оқушылардың оқу жəне оқудан тыс іс-əрекеттерінде формальды жəне диалектикалық логика заңдары мен талаптарын қолдану дағдылары мен біліктіліктерін жетілдіру.
Сын есімді оқыту процесінде оқушылардың ойлауын дамыту дегенде ойлаудың барлық түрлері, формалары мен амалдарын қалыптастыру жəне жетілдіруді танымдық жəне оқу іс-əрекетінде тəсілдерінің білімінің бір облысынан екіншісіне көшіруді жүзеге асыра білуді түсінеміз.
Ойлау амалдарын қалыптастыру жəне жетілдіру арқылы біз оқушылардың ойлауын дамытамыз.Ойлауды дамыту критерилері ретінде оқушылардың ойлауын дамытудың қандай да бір деңгейінің жетістігін көрсететін көрсеткішті түсіндіреді.
Деңгей-ойлауды дамытудың дəрежесі, критерий - деңгейдің өлшемі. Оқушылардың ойлауын дамыту деңгейлерін анықтау үшін, психологтар ойлауды дамытудың сегіз шартын тұжырымдайды:
-ойлау операцияларын түсіну дəрежесі
- ойлаудың маңызды сипаттаушысы;
-операцияларды меңгеру дəрежесі анализ, синтез, салыстыру, жалпылау, нақтылау, классификациялау жəне т.б. оларды барлық танымдық процестерде қолдана білу (оқу, оқудан тыс);
-операцияларды түсіну жəне ойлау тəсілдерін басқа жағдайларға жəне басқа нəрселерге ауыстыруды жүзеге асыра білу дəрежесі;
-ойлаудың əртүрлі түрлерінің қалыптасу дəрежесі;
-білім қорының, олардың жүйелілігінің, білімді меңгерудің жаңа тəсілдерін білу дəрежесі;
-мидың əртүрлі сапаларының динамикалық дəрежесі, тереңдігі, икемділігі, тізбектілігі, шапшаңдылығы жəне т.б.
-іс-əрекеттегі ықшамдылық дəрежесі: шығармашылықпен жұмыс, жаңа жағдайларға бейімделе білу;
-оқушылардың логикалық ой қорытуларды меңгеру, оларды ісəрекетінде қолдана білу дəрежесі.
Психолог А.Н.Леонтьев оқушылардың ақыл-ойын дамыту мен оқыту өзара байланысты екенін атап көрсетті. Оқыту арқылы ойлаудың төмендегі сапаларын дамытуға ықпал етуге болады:
1.Ойлаудың икемділігі.
2.Ойлаудың тереңділігі мен кеңділігі.
3.Ойлаудың сынилығы.
4.Ойлаудың мақсаттылығы.
5.Ойлаудың жалпылығы.
6.Ойлаудың өз бетіншелдігі.
7.Анықтылығы, дəлелдігі. Ойлауға тəн осы сипаттар оқушылардың ойлауының мəдениетін көтеруге, олардың интеллектуалдық потенциалын дамытуға көмектеседі.
Ойлаудың жүйелі түрде қалыптасуы тек оқу процесінде ғана емес, жеке тұлғаның жан-жақты дамуына да көмегін тигізеді. Ойлау мəдениеті жеке тұлғаның туа біткен қасиеті болып табылмайды, ол таным процесі барысында қалыптасады. Ойлау аппаратының дамуы арқылы адамның танып-білу мүмкіндігі ұлғаяды, қарастырылып отырған мəселенің түп мəніне тереңірек үңілуге мүмкіндік алады. Ақыл-ой еңбегі мəдениеті - ойлау мəдениеті - сыншыл ойлау мəдениеті. Осылайша, оқу бағдарламаларына сəйкес білімді меңгеру оқушыдан күрделі ақыл-ой еңбегін, жақсы есті дамыған қиялды жəне оқуға шығармашылық тұрғыдан келуді талап етеді.
Ойлау мəдениеті түсінігін А.Қасымжанов, А.Ж.Келбұғанов ойлау қабілеті дамуының белгілі бір дəрежесі ретінде түсінеді, яғни тар мағынасында ол "Ойлаудың қағидалық əдісі немесе ұғымдарға сүйеніп ойлау өнері". Бұл бəрін терең, əрі жан-жақты қарастыруға көмектесетін, сол арқылы мəңгі даму үстіндегі əлемді дұрыс қабылдайтын ойлаудың əдістері мен тəсілдерін меңгеру арқылы қол жеткізу. Оқушылардың белгілі бір бөлігі ғана өз бетінше еңбек ету жəне еңбек ету мəдениеті дағдыларын меңгереді. Бұл оларда өзінің жұмыс орнын қарапайым ұйымдастырудан бастап, дəл жəне дұрыс ақыл-ой, сонымен бірге практикалық əрекет дағдыларына дейін барлығынан көрініс табады.
Олар ақыл-ой əдістерінің бірқатар қорын жинақтайды. Олардың таным əрекеті жоғарғы дəрежелі ойлау операцияларымен, ойлаудың шапшаңдығы, икемдігі, оралымдығымен, оқушылар бұрын кездеспеген жаңа, тың тапсырмаларға өзінің білімін, интеллектуалдық біліктілігі мен дағдыларын өз бетінше көшіріп қолдана алуымен ерекшеленеді. Оқу əрекеті дағдыларын меңгермеген оқушылар өз жұмысын жоспарлап, уақытты дұрыс, тиімді пайдалана алмайды.
Бұл жерде сөз ақыл-ой процестерінің сырттан басқарылуы (мұғалімі тарапынан, бағдарламалық оқулықтарымен, оқытатын құралдар, электронды машиналармен) жөнінде ғана емес, оқу əрекеті барысында саналы түрде өзін-өзі басқару жəне өзін өзі реттеу жөнінде де болып отыр. Ал бұл үшін оқушыға оның жекепсихологиялық ерекшеліктерін, оның оқу жəне практикалық əрекетке қатынасын ескере отырып ықпал ету керек жəне оның меңгерген өзіндік жалпылама тиімді тəсілдерін меңгеруін қамтамасыз етуі қажет. Интеллектуалдық білік-дағдыларға үйрету бір-бірімен тығыз байланысты болатын төрт мəселені қамтиды: ойлау əрекетінің саналы болуына қажеттілік қалыптастыру, əрекет ету бойынша жалпы ережелерді білу, бұл əрекеттерді тəжірибе жүзінде тексеру жəне өзін-өзі бақылау. Оқушыларды керекті себептендіруді (мотивация) тудыру үшін оларда ойлау процесінің өзін саналандыруға (рационализация) қажеттілік пайда болуы, оны дамыту туралы неғұрлым кең мəселеге өсетін белгілі бір нақты əдіс қолданылады.
Зерттеулер көрсеткендей, бұл қажеттілік оқыту барысында ақыл-ой əрекеті əдістерінің ұзақ уақыт қалыптасуы нəтижесінде пайда болады. Ойлауды саналандыруға қажеттілік ойлау мəдениеті əдістерін тиімді меңгерудегі қажетті алғы шарттардың бірі болып табылады. Бұл жағдайда оқушы есіне үлкен көлемдегі ақпараттарды сақтай алады, бірақ оны пайдалана алмауы да, құрғақ жаттап алған материалдың мазмұнын жете түсінбеуі де мүмкін. Міне осы жерде ойлау мəдениетіне үйрету керек болары сөзсіз. Əрине, оқушы білімді меңгеру кезінде ойлау əрекетінің белгілі бір тəсілдері мен əдістерін меңгереді, бірақ мұндай стихиялы, жүйесіздік жеткіліксіз екендігі анық. Бұл мəселені қалай шешуде педагог психологтардың көзқарастары əртүрлі, біреулері оқытуды өз бетінше ойлауды дамытатындай етіп ұйымдастыру керек деп есептейді, егер соңғы нəтижесінде оқушылар дұрыс ойлау мəдениетіне үйренетін болса, бұл жерде түбегейлі айырма жоқ. Жақсы өңделген жəне берік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.