Радиоактивтілік элементтер

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Оңтүстік Қазақстан

Денсаулық Сақтау Медицина

министрлігі Академиясы

Химиялық пәндер кафедрасы

БӨЖ

Тақырыбы: Радиоактивтілік, изотоптар, олардың медицина мен фармацияда қолдануы

пәні: Бейорганикалық химия
тобы: В-ФҚБ-03-19
орындаған: Амангелді А. Б.
қабылдаған: Туребекова Г. А.

2019/2020

ЖОСПАР

I. Кіріспе
а. Радиоактивтілік және изотопқа қысқаша анықтама.
II. Негізі бөлім.
а. Ғалымдардың ашқан жаңалықтары.
в. Радиоактивтілік элементтер.
с. Радиация, оның адам өміріне тигізер зияны.
. III Қортынды.

a. Радиоактивтілік Медицина мен фармацияда

қолдануы.

IV. Пайдаланылған әдебиеттер.

Кіріспе

Радиоактивтілік және изотопқа қысқаша анықтама. Радиоактивтілік (лат. radіo - сәуле шығару, actіvus - әсерлік) - орнықсыз атом ядроларының басқа элементтер ядросына бөлшектер немесе гамма-кванттар шығару арқылы өздігінен түрлену құбылысы.

Радиоактивтілікдеп кейбір ядролардың өз бетімен бір немесе бірнеше бөлшек шығарып түрленуін атайды. Мұндай түрленуге душар ядроларды радиоактивті деп, ал олар шығаратын бөлшектер ағынын радиоактивтік нұр деп атайды. Түрлену тән емес ядроларды нық дейді. Радиоактивтік ыдырау кезінде ядроның Z атомдық нөмері де, А массалық саны да өзгеруі мүмкін. Екеуіде өзгермей ядроның ішкі күйі ғана, оған сәйкес, энергиясы ғана өзгеруі мүмкін.

Радиоактивтік ыдырау өту үшін, ол энергиялық тиімді болуы тиіс, яғни, ыдырайтын ядроның массасы ыдыраудан кейінгі жүйенің - пайда болған жарқыншақ ядро мен бөлшектердің - толық массасынан артық болуы керек. Бұл шарт радиоактивтік ыдырау үшін қажет, бірақ әрқашан жеткілікті емес. Кейде энергиялық тиімді құбылыстар басқа сақталу заңдарының орындалмауының салдарынан орын алмайды.

Пайда болу тегіне байланысты радиоактивтіліктің екі түрі болады. Адамның іс әрекетіне тәуелсіз, табиғатта онда эле менттер пайда болғаннан бері бар, радиоактивтілік табиғидеп аталады. Ал, адамзаттың іс әрекетіне байланысты пайда болған немесе қолдан жасалған радиоактивтілік жасанды деп аталады.

Табиғатта радиоактивтіліктің үш түрі кездеседі: a-ыдырау, b-ыдырау, g-нұрлану. Бұлармен қатар табиғи радиоактивтілік қатарына ауыр ядролардың өздігінен бөлінуін де қосады.

Изотоптар - Ядроларында протондар саны бірдей, бірақ массалары әртүрлі белгілі бір элементті құрайтын атомдар түрі.

Изотоптардың болуы, атом ядросының заряды атомдардың барлық каеиеттерiн анықтамай, тек химиялық қаеиеттерi мен электрон қабықшасының маңына байланысты физикалық қасиеттерiн, мысалы, өлшемдерiн анықтайтындығын дәлеледейдi. Атомның массасы мен радиоактивтiк касиеттерi оның Менделеев кестесiндегi реттiк нөмiрiмен анықталмайды.

Изотоптардың салыстырмалы атомдық массаларын дәл өлшегенде олардың бүтiн сандарға өте жақын болатындығының елеулi маңызы бар. Кейбiр химиялық элементтердің атомдық массаларының бүтiн саннан айырмашылығы көп болады. Мысалы, хлордың салыстырмалы 35, 5-ке тең.

Негізі бөлім.

Ғалымдардың ашқан жаңалықтары.

1886 жылы француз ғалымы А. Беккерель ашқан табиғи радиоактивтік құбылысынан басталады. Атомдардың тұрақты еместiгi ХIХ ғасырдың ақырында ашылғанды. 46 жыл өткен соң ядролык реактор жасалды. Радиоактивтiктiң - атом ядросының күрделi құрлысын дәлелдейтiн құбылыстың ашылуы сәттi кездейсоқтықтың жемiсi болды. Рентген сәулелерi алғаш рет шапшаң электрондар разрядтық түтiктiң шыны ыдысының кабырғаларының соқтығысуынан алынған. Олармен бiр мезгiлде түтiк қабырғаларының жарық шығаруы байкалған. Беккерель ұзақ уақыт осы тектес құбылысты - алдын ала күн жарығына сәулелендiрiлген заттардың соңынан сәуле шығаруын зерттеумен шұғылданған. Оның ойында мынадай сұрақ пайда болады: уран тұздарын сәулелендiргеннен кейiн көрiнетiн жарықпен қатар рентген сәулесi де пайда болмай ма? Беккерель фотопластинаны тығыз қара қағазға орап, үстiне уран тұзының қиыршықтарын сеуiп, ашық күн сәулесiне койды. Айқындағаннан кейiн пластинаның тұз жатқан бөлiктерi қарайғанын көрген. Ендеше, уран, рентген сәулесi сияқты, мөлдiр емес денелерден өтiп, фотопластинаға әсер ететiн белгiсiз сәуле шығарады екен. Беккерелъ бұл сәуле шығару күн сәулелерiнiң әсерінен пайда болады деп ойлады. Бiрақ 1896 ж. ақпанның бiр күнiнде ауа райы бұлтты болғандықтан, кезектi тәжiрибенi өткiзу сәтi түспедi де, Беккерель үстiне уранның тұзы себiлген мыс крест жатқан пластинаны үстелдiң суырмасына алып койған. Екi күн өткен соң пластинаны алып айқындаған кезде, онда крестiң айқын колеңкесi түрiнде дақ пайда болғанын байқаған. Бұл - уран тұздарының сыртқы факторлардың әсерiнсiз-ақ, өздiгiнен белгiсiз сәуле шығаратынын көрсетедi. Қауырт зерттеулер басталды. Рас, осы сәттi кездейсоқтық, болмаған күнде де, ерте ме, кеш пе радиоактивтi құбылыс ашылған болар едi. Кешiкпей Беккерель, уран тұздарының шығарған сәулесi, рентген сәулелерi сияқты, ауаны иондайтынын, соның салдарынан электроскоп разрядталатынын байқаған. Уранның түрлiше химиялық қосылыстарын тексерiп көріп, ол мынадай маңызды фактiнi анықтады: сәуле шығарудың интенсивтiгi тек препараттағы уранның мөлшерiмен анықталады, оның қандай қосылыстарға кiретiндiгiне мүлдем тәуелсiз болады. Ендеше, бұл қасиет қосылыстарға тән емес, химиялық элемент уранға, оның атомдарына тең. Ураннан басқа химиялық элементтердің өздiгiнен сәуле шығаруға қабiлетiн байқауға талпынып көру сөзсiз едi. 1898 ж. Францияда Мария Склодовская-Кюри және басқа да ғалымдар торийдiң сәуле шығаратынын байқаған. Бұдан әрi жаңа элементтерi iздеуде негiзгi күш салған Мария Склодовская-Кюри мен оның ерi Пьер Кюри болды. Уран мен торийi бар рудаларды жуйелi түрде зерттеу, олардың iшiнен бұрын белгiсiз, Мария Склодовская-Кюридің отаны - Польшаның құрметiне полоний деп аталған, жаңа элементтi бөлiп алуға мүмкiндiк бердi.

Радиоактивтілік элементтер.

Радийден шығатын сәулелер ағыны магнит өрісінен өткеннен кейін үш жаққа бөлінген.

o Бастапқы ағынның екі құраушысы қарама-қарсы жаққа ауытқыған, ал үшінші құраушы өзінің алғашқы бағытын өзгертпейтінін Пьер Кюри байқады.

торий (Th) элементі өздігінен сәуле шығарады.

Осы жылы уран кенін өңдеу арқылы, радиоактивті екі жаңа химиялық элементті бөліп алады. Радиоактивтілігі ураннан миллион есе қарқынды элемент радий (Ra), екінші элементті М. Складовскаяның отаны-Полшаның құрметіне полоний (Ро) деп атаған.

Радиоактивтілік және оның өлшем бірліктері. Радиоактивтілік (лат. radіo - сәуле шығару, actіvus - әсерлік) - орнықсыз атом ядроларының басқа элементтер ядросына бөлшектер немесе гамма-кванттар шығару арқылы өздігінен түрлену құбылысы.

Беккерель (Бк) - радиоактивті заттағы нуклид немесе изотоп активтілігінің бірліктердің халықаралық жүйесіндегі (СИ) өлшем бірлігі. 1 Бк - 1 с ішінде ыдыраудың бір актісі өтетін нуклид активтілігіне тең.

1 Ки = 3, 7×1010 Бк.

1 Бк ≈ 2, 703×10−11 Ки.

1 Рд = 1×106 Бк = 1 МБк.

1 Бк = 1×10−6 Рд.

1 Зв = 100 бэр. Зиверт (Зв, Sv) .

Гр = 100 рад = 1 Дж/кг. Грей (Гр, Gy) .

Рентген- рентгендік және гамма-сәулелердің экспозициялық дозасының жүйеден тыс өлшем бірлігі. Ол сол сәулелердің ауаны иондау әсері бойынша анықталады. Бірліктің аты В. К. Рентгеннің құрметіне қойылған. Ол қысқаша Р, не R (халықаралық) таңбасы арқылы белгіленеді. Бірліктердің халықаралық жүйесінде экспозициялық дозаның бірлігі ретінде 1 Кл/кг алынады. 1Р=2, 57976 10−4Кл/кг.

Радиация, оның адам өміріне тигізер зияны.

Мамандардың айтуынша, радиоактивтік сәуле адамның денесіне ешбір кедергісіз ене береді. Ал одан қорғаныс амалы мен ағзадан шығарып тастау жолын ғылым мен медицина әзірге таппай келеді. Сондықтан адам өзінің сәулелен¬генін сезбейді. Радиация қуаты денеге енгенде ет пен тері ауырмайды. Ондайда бүкіл дененің жасушаларындағы атомдар қозғалады да, биохимиялық процес¬тер өзге¬реді. Оның соңы ағзаның тұтастай жүйесі бұзылуына, ішкі органдардың істен шыға бастауына апарып соғады.
Ми, жыныс без¬дері, аш ішек, сілекейлі жер¬лер, тамыр жүйесі, ағзаның эн¬до¬криндік мү-шелері, қалқанша безі, бауыр, бүйрек радиацияны тез сезіп, қабылдауға бе¬йім. Радиоактивті сәу¬леленген адам өмір бо¬йы түрлі жұқпалы аурулардан, қоздырғыш таяқшалардан қорғанып жүруге мәж¬бүр. Себебі иммундық жү¬йенің жасушалары тез қы¬рыла бастайды. Ақыры ағза жұқпалы ауруларға қарсы тұра алмай қалады. Радиация іш¬тегі шарана мен жаңа туған нәрестенің иммундық жүйе¬сін жойып жібереді.
Ғалымдар адам ағзасы шамамен 10 триллион жасушадан тұ¬ратынын айтады. Ағза сәулеленгенде миллион жасушаның қалпы айнып, оның әрбірі қатерлі ісікке ду¬шар болады. Ондай жасушалар саны жылдам көбейе бас¬¬тайды. Нәтижесінде ісікке бой алдырған жасушалар ар¬тып, оның соңы аты жаман ау¬руға алып барады.
Иммундық жүйе адам ағ¬за¬сына сәуле өткенде ғана емес, өзге де себептерден зар¬дап шеге береді. Күнде¬лікті өмірде адам өте аз мөл¬шерде болса да сәуле¬леленеді екен. Радиоактивті сәуле денеге ғарыштан, та¬ба¬нымыздың астындағы жерден, радио, теледидардан, компьютерден, сондай-ақ өн¬діріс орындарынан енеді.
Жай тұрмыста аз мөл¬шер¬¬¬дегі сәуледен қорғануда йодтың пайдасы бар. Оның дәрі түріндегі күнделікті мөл¬шері болады. Йодты ең көп қолданатындар - жапондар. Олардың түрлі тағамдар мен сусындарына да йод қосыла¬ды. Жапондар йодты Дүние¬жүзілік денсаулық сақтау ұйы¬мы белгілеген күндік мөл¬шерден 108 есе артық қолданады. Ағзаға енген қоздыр-ғыш таяқшалары йодқа төтеп бере алмайды. Жапондардың интеллектуалдық дең¬гейі жоғарылығы мен ұзақ өмір сүруінің себебі осы йод¬қа байланысты болуы да мүм¬кін.
Жапонияның зерттеу¬ші¬лері 1945-жылы атомдық шабуылға ұшыраған Хиросима және Нагасаки тұрғындарының иммундық жүйесі 35 жыл¬¬дан кейін де қалпына кел¬мегенін анықтаған. Ал Қа¬зақстандағы Семейдің осы күнгі тұрғындарының қанында ағзаның қорғанысы үшін өте қажетті ақ жасушалар же¬тіспейді. Ол аймақтағы қатер¬лі ісік ауруына шалдыққандарға лейкоз, яғни қан ісігі тән. Зерттеулер көрсеткенін¬дей, лейкоз ауруы әлі 10 жыл¬ға дейін көбейе береді, ал алдағы 40 жыл бойы се¬мейліктердің ісік ауруының өзге де түрлеріне шалдығу көр¬сеткіші арта түсетін кө¬рінеді.
Украинада іштегі шараналардың омыртқаларынан радиация табылыпты. Бұл - әл¬деқашан өтіп кеткен Чернобыль атом электр станциясындағы апаттың сал¬дары. Сол шараналар өмір¬ге ке¬леді-ау, бірақ есейгенде қатерлі ісік ауруларына шалдығатынын мамандар осы бастан болжап отыр. Шарананың сүйегіне жүргізілген зерттеу нәтижесі Чернобыль аймағында радионуклидтер омыртқаға, тіске және қабыр¬ғаға өте тез жиналатынын көрсеткен. Болашақ сәбилер¬дің үлкейгенде ісік ауруларына шалдығу мүмкіндігінің жо¬ғары екені жергілікті тұр-ғындарды қатты алаңдатып отыр. Украинада қалқанша без қатерлі ісігі ауруының кө¬бейгені Чернобыль АЭС-інде болған апатпен тікелей байланысты екен.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.