Экологиялық мәдениет ұғымы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мазмұны
КІРІСПЕ 3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ 4
2.1 Экологиялық мәдениет ұғымы 4
2.2 Қазақстанда қоғамдық сананы экологияландыру 4
2.3 Экологиялық мәдениетті таратуда Жапонияның тәжірибесі 5
2.4 Экологиялық мәдениетті тәрбиелеу жолдары 5
ЗЕРТТЕУ ӘДІСІ 6
ТАЛДАУ 10
ҚОРЫТЫНДЫ 12

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

Кіріспе
Зерттеу өзектілігі. Біздің елімізде Ақсу ферроқорытпа, Павлодар мұнай- химия және алюминий, Актөбе химия, Атырау мұнай өңдеу деген ірі зауыттар орналасқан. Бір жағынан зауыттардың салынуы жаңа жұмыс орындарының көбеюіне, инвестициялардың өсуіне, инфрақұрылымның дамуына жағымды әсер тигізеді, дегенмен, өнеркәсіп орындары экологиялық мәселелерге әкеліп соғатын барша адамзатқа мәлім. Сонымен, әр түрлі экологиялық проблемалардың артуымен, оның ішінде, атмосфераға улы заттардың шығарылуы, ағынды судың ластануы, жаһандық климаттық өзгерістері барлық адамдар арасында экологиялық сана сезімін (сауаттылығын) ояту қажеттілігін тудырды.
Бұл дегеніміз азаматтың қоршаған ортаға әсерін тигізетін іс-әрекеттер алдында жауапты болуы және адамзат пен табиғат арасында ажырамас байланысты түсіну деген мағынаны білдіреді. Экологиялық мәдениет адамның күнделікті өмірде кездесетін нәрселерде байқалады, мысалы, тек қана арнайы белгіленген жерлерде қоқысты тастау және оны бөлек сұрыптау, суды орынды пайдалану және жеке көлік пайдалану орнына қоғамдық көлікті пайдалану. Осындай жеңіл әрі табиғатқа жағымды әсер ететін факторлар қазіргі заман талабына сай, бірақ оларды көпшілікке тарату күрделі әрі бірнеше сатыдан тұратын үрдіс болып табылады.
Қоғамдық сананы экологизациялау үшін Н. Ә. Назарбаев Рухани жаңғыру бағдарлама аясында қоғамдық сананы жаңғыртудың прагматизм деген бағытта, халықты табиғатты көздің қарашығындай сақтап, оның байлығын үнемді, әрі орынды жұмсайтын теңдесі жоқ экологиялық өмір салтын ұстану туралы мәлімдеді [1]. Осыған байланысты Тұнғыш Президент Қоры жәрдемімен ұйымдастырылған Әлеуметтік идеялар мен жобалар -2017 жәрмеңкеде эко-инновацияларды, жасыл ғылыми- техникалық, салауатты өмір салты мен азаматтық жауапкершілікті насихаттауға бағытталған жобалар мен бастамалар көрініс тапты [2]. Жеңімпаздарға одан әрі дәріптеу мақсатында инвестициялар бөлінгенін атап өткен жөн. Осындай жобалар, бағдарламалар, ресми құжаттар біздің мемлекеттік саясатымыз дұрыс бағытта екендігін дәлелдейді.
Зерттеу мақсаты: Қазақстан халқының жас ұрпақ арасында экологиялық мәдениетті тәрбиелеудің тиімді тәсілдерін анықтау.
Зерттеу міндеттері:
Қазақстанның экология саласында қабылданған заңдар мен мемлекеттік бағдарламаларды зерттеу;
Экологиялық саясаты дамыған Жапония мемлекетінің тәжірибесі негізінде Қазақстанға қолайлы әрі тиімді тәсілдерді анықтау;
Зерттеу сұрақтарына сай сандық және сапалық талдау жүргізу;
Зерттеу гипотезасы: егер білім беру мекемелер балаларды ерте жастан табиғатқа деген сүйіспеншілікке тәрбиелесе, нәтижесінде, жастар арасында экологиялық мәдениет пен сана-сезімі деңгейі көтеріледі.
Зерттеу міндеттерге сай төмендегідей зерттеу сұрақтар құрастырылды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Экологиялық мәдениет дегеніміз не?
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазақстанда халықты экологияландыру жолында қандай нақты шаралар жүргізеді?
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жапония мемлекеті халық арасында экологиялық сауаттылығын қалай қалыптастырды?
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Экологиялық мәдениетті тәрбиелеу мәселесін қалай шешуге болады?
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бірінші сұрақ негізінде әлеуметтану мамандар мен басқа ғалымдардың экологиялық мәдениет тұжырымдамасы туралы әртүрлі түсіндірмелер және ол қамтитын құндылықтар туралы мәлімделеді, сонымен бірге, респоденттердің пікірін білу үшін ақпаратты бастапқы қадамнан алуға болады, яғни сауалнама жүргізу аясында. Ал екінші сұрақ Қазақстан мемлекеті қабылдаған нормативті құжаттардың, заңдардың, Декларациялар мен ұлттық бағдарламалардың мазмұны бойынша мәліметтерді қамтиды. Келесі сұраққа тоқталсақ, экологиялық саясаты жоғары дәрежеге жеткен- Жапония мемлекетінің осы салада даму жолын талдап, біздің елімізде қолдана алатын тиімді тәсілдерді анықтаймыз. Төртінші сұраққа жауап беру үшін шет елдердің жемісті тәжірибесін қолдана отырып және Қазақстанның ерекшеліктерін есепке алып, экологиялық сананы тәрбиелеудің тиімді тәсілдерін анықтау.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

Негізгі бөлім
Экологиялық мәдениет ұғымы
Алғаш рет экологиялық мәдениет ұғымды Д. С. Лихачев енгізген, оның ойынша, экологиялық мәдениет мәселені зерттеген кезде біз этикалық - рухани құндылықтарға назар аударуымыз қажет және экологиялық жағдайға сыртқы факторлармен бірге, адамның ішкі әлемінің, мәдениетінің деңгейі әсер етеді. Сонымен қатар, әр түрлі әлеуметтану ғылымының мамандары экологиялық мәдениетті әр түрлі жақтардан қарастырады. Мысалы, В. Межжерин пікірінше, экологиялық мәдениетті ғылыми, технологиялық, діни, философиялық, әдеби салалар бойынша қарастыру болады. Ал, С.Н. Глазачев құрамына экологиялық іс - әрекеттің мотивациясы, экологиялық білім және табиғатты сақтау, оны қорғай алу үшін кіретін экологиялық мәдениеттің негізін сендіру, экологиялық сана құрайды деп есептейді [3].
Бірақ экологиялық мәдениет терминді кеңірек талдау үшін экологиялық сана, экологиялық ойлау, экологиялық білім, экологиялық тәрбие деген ұғымдармен тығыз байланыста қарастыру керек. Экологиялық сана дегеніміз - адам мен табиғаттың үйлесімді дамуында (табиғи ресурстарды пайдалану, қайта өңдеу) негізделген ойлау қабілеті. Табиғаттың пайдасын ойлайтын адам қоршаған орта алдында өз жауапкершілігін сезініп, өз іс- әрекетімен, мінез- құлқымен қызығушылық танытады. Бірақ экологиялық сананы толық түсіну үшін оның екі түрін қарастыру қажет, яғни антропоценттік және экоцентрлік.
Антропоценттік экологиялық сана адамды ең жоғарғы құндылық ретінде есептейді. Ал табиғатты прагматикалық қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін ресурс ретінде қарастырылады. Мұндай ойлау қабілетін меңгерген адам табиғатты қорғауды тек қана келешекте оның табиғи ресурстарын пайдалану мақсатымен істейді. Экоцентрлік түрі табиғат пен адамның үйлесімді әрекеттесуіне негізделген. Бұл жағдайда табиғат пен адамның дамуы өзара тиімді бірлік процесі ретінде қарастырылады, яғни адамдар қоршаған ортаны өз пайдасы үшін емес, табиғаттың игілігі үшін сақтап қалуға тырысады [4].
Сонымен бірге, сауалнама аясында экологиялық саналы адамға тән қасиеттер анықталады. Адамдардың көпшілігі, біріншіден, су, энергия және басқа ресурстарын үнемдеп пайдалану қабілеттілігі экологиялық санаға кіреді деп санайды. Екіншіден, жасыл өмір салтын жүргізу, оның ішіне тұтынуды азайту, қайта өңдеу деген принциптер жатады. Сондай-ақ, респоденттер экологиялық таза әдістерді табуға, жануарларға күтім көрсетуге және экологиялық жобалар мен іс- шараларға қатысуға ерекше көңіл аударды.

Қазақстанда қоғамдық сананы экологияландыру
Қазіргі таңда Қазақстан үкіметі мемелекетті жасыл экономика көшу үшін үлкен жұмыс атқаруда. ҚР Коституция қабылдағаннан кейін заңдарға енгізілген өзгертулердің бірі - экологиялық тәрбие мәселесі жөнінде болды. Оның бірі 2007 жылы қабылданған экологиялық қауіпсіздік және Қазақстан Республикасында экологияны қорғауды қамтамасыз ететін негізгі қағида Экологиялық кодекс деген құжат. Оған сүйене отырып II тарауда "Жеке тұлғалардың, қоғамдық бірлестіктердің және жергілікті өзін-өзі басқару органдарының құқықтары мен міндеттері" бөлімінде жеке тұлға қоршаған ортаны сақтауға, табиғи ресурстарға ұқыпты қарауға міндетті екендігін мәлімдейді. Сонымен бірге, кәсіпорындар қоршаған ортаны сақтауға бағытталған нормативтік жобаларды және тағы басқа шараларды қабылдауға тиісті [5].
Мемлекет тарапынан экологиялық білімді кеңінен тарату үшін тағы басқа да нормативті құжаттар қабылдалған. Мысалы, ҚР экологиялық білім беру мен тәрбиелеудің ұлттық стратегиясы, Қазақстан Республикасындағы экологиялық білім беру мен тәрбиелеудің ұлттық стратегиясы (1998ж.), Экологиялық білім беру бағдарламасы (1999ж.), 2004 - 2015 жылдар аралығындағы Қазақстан Республикасының экологиялық қауіпсіздігінің концепциясы. Олардың мақсаты: Республиканың тиімді және қарқынды әлеуметтік-экономикалық даму, адам денсаулығына қолайлы жағдай жасау, экологиялық балансты сақтау, ұтымды және орнықты экологиялық пайдалануды қамтамасыз ету. Қазақстан Республикасының тұрғындары табиғат ресурстарын унемдеп пайдалануға, табиғат байлықтарын сақтауға, экологиялық талаптарды сақтауға міндетті.
Сондай-ақ, Елбасымыз Н. Назарбаевтың Қазақстан - 2030 жолдауында аса пәрменді шаралардың бірі - қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі, экологиялық ахуал екендігі көрсетілген. Сонымен қатар, мемлекеттік деңгейде қабылданып жатқан әр түрлі саладағы заңдар аясында экологиялық бағыт ең жиі қайталанады.

Экологиялық мәдениетті таратуда Жапония тәжірибесін пайдалану
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бүгінгі күні Жапония табиғи ресурстардың қорғалуына үлкен көңіл бөледі және халықаралық аренада бірінші орын алады. Сондықтан экологиялық таза технологияларды қолдану ғана емес, сондай-ақ басқа елдерді білікті мамандармен қамтамасыз етеді. Бұл - өткен ғасырдың 80-90 жылдарында пайда болған ұзақ мерзімді және стратегиялық саясаттың нәтижесі. 1991 жылы Жапония Республикасының Білім министрлігі мектептер үшін экологиялық білім беру бойынша нұсқаулық әзірледі, ал 1997 жылдан бастап жапон министрлігі экологиялық мектептер құру бойынша жобаны бастады [6]. Осындай білім беру мекемелеріне қойылатын талаптардың бірі қоршаған ортаға қатысты білімді практикалық қолдану арқылы жеткізу, экологиялық таза ахуалды құру болып табылады. Экологиялық мектеп ғимараттары тек экологиялық білім беру ғана емес, сонымен бірге экологиялық таза болуы керек. Бұл үшін таза жаңартылатын энергия көздері - күн және жел энергиясы, жаңбыр мен қайта өңделген су пайдаланылады. Ғимараттардың төбесінде ағаштар мен бақша отырғызылады. Экологиялық стандарттарға сай болу үшін Білім министрлігі мектептерге арнайы гранттарды ұсынады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2003 жылы қоршаған ортаны қорғау жөніндегі қызметтің негізгі идеясын, оны жетілдіру мен экологиялық білім беру негізгі идеясын қамтитын, қоршаған ортаны қорғау және экологиялық білім беруді ынталандыратын заң күшіне енді [7]. Сонымен бірге Жапонияның жергілікті билік органдары қоршаған ортаны қорғауға және экологиялық білім беруді жетілдіруге бағытталған басқа концепциялар мен мақалалар ұсынды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазіргі таңда Жапонияда тұрақты даму тұжырымдамасын жүзеге асыруға үлкен назар аударылып отыр және осыған байланысты экологиялық білім ерекше рөл атқарады. Елдің алдыңғы қатарлы университеттерінің бірқатар бөлімшелерін, ал көптеген университеттерге экологиялық мәселелер бойынша курстардың кең көлемін ұсынылды. 1980-шы жылдардың соңында қабылданған өмір бойы білім беру тұжырымдамасына сәйкес, еріктілік және экологиялық тәрбиемен байланысты басқа да қоғамдық іс-шараларда әртүрлі жастағы адамдардың оқушылардың жасына байланысты таңдалуы маңызды рөл атқарады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Осы елдің тәжірибесін талдағаннан кейін, біздің еліміз үшін тиімді болатын жолдарды қарастыруға болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Біріншіден, мемлекет ретінде жақсы жобаланған және қолданыстағы нормативтік базаны енгізу қажет.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Екіншіден, оқу орындарында экологиялық білім берілуі тиіс.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Үшіншіден, азаматтардың жеке санасын түрлі іс-шаралар, жарыс, олимпиадалар арқылы дамыту керек.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Төртіншіден, мектепке дейінгі дайындық кезеңіне, бастауыш сыныптағы және орта білім беруде, кәсіби және еңбек жұмысы барысында экологогиялық мәдениетті насихаттауды жалғастыру.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бесіншіден, халық арасында экологиялық мәдениеті негізінен қоғамдық ұйымдар мен бұқаралық ақпарат құралдары жүзеге асырылып, біз ғаламтор, теледидар, газет пен журнал жәрдемімен экологиялық сананы таратуымыз кажет, яғни адамдардың назарын Жапония сияқты мемлекеттің қоршаған ортаны қорғау тәжербиесі мен жетістіктеріне көңіл аударту.
Экологиялық мәдениетті тәрбиелеу жолдары
Экологиялық мәдениетті тәрбиелеу үдерісі қиын әрі ұзақ деп есептеуге болады, себебі бұл халықтың сана сезімінің өзгеруімен байланысты. Сондықтан ол бірқатар қадамдардан тұрады: біріншіден, адамның табиғатқа көзқарасты өзгеру керек және қоршаған орта алдында жауапкершілік сезімін тудыру қажет. Екіншіден, жастар арасында ғаламдық экологиялық мәселелерге қызығушылық таныту. Үшіншіден, күнделікті өмірде экологиялық мәдениетті қалыптастыру, яғни барлық салаларда экологиялық таза (шынайы) тәсілдерді қолдануға тырысу.
Мектепте бала кезден бастап мұғалімдердің көмегімен оқушылардың экологиялық сауаттылығын қалыптастыру мүмкіндігі бар. Біріншіден, балаларды қоршаған ортаны қорғауға бағытталған іс-шараларға тарту: мектептік сенбіліктер, экологиялық экспедициялар, зерттеу жобалар, шығармашылық сайыстар және т.б. Мысалы, қоршаған ортаны қорғауға арналған ғылыми конференциялар адамдар арасында қазіргі экологиялық мәселелердің таралуына және шешу жолдарын ұсынуға септігін тигізеді.
Екіншіден, география, валеология, биология, қоғамтану пәндеріне Экология курсын қосу. Сабақ аясында оқушылар табиғи ресурстардың және балама энергия көздерінің маңыздылығын туралы ақпарат алады. Егер осындай шаралар мемлекет тарапынан қабылданса және барлық қазақстандық оқу орындарларға таратылса, бұл табиғи ресурстарды тиімді пайдалануға және құрметтеуге көмектеседі.
Бұл үшін Қазақстан бойынша барлық мектептерге қажетті кадрлармен және керекті жабдықпен қамтамасыз етуге мемлекет қосымша инвестицияларды бөлу керек. Осыған орай біздің үкіметіміз экологиялық мәдениетті дамытуға бағыттайтын мемлекеттік бағдарламаны қабылдау керек.
Зерттеу әдісі
Зерттеу сұрақтарына жауап беру үшін сандық және сапалы әдістер қолданылды. Сауалнамаға әр түрлі жастағы адамдар және түрлі мамандықтармен айналысатын 70 адам қатысты. Осылайша, қатысушылар туралы жиналған ақпарат бойынша нысанды талдау жасау үшін респоденттер белгілі топтарға бөлінді. Бірақ зерттеудің фокус тобы - Назарбаев Зияткерлік мектебінің оқушылары болып табылады. Фокус-топтың зерттеу тақырыбына сәйкес таңдалды, атап айтқанда, зерттеу мақсаты жастар арасында экологиялық білімді таратудың тиімді жолдары. Сондықтан зерттеу үшін жастардың пікірлері мен көзқарастары аса маңызды. Төменде сауалнама көрсеткіші мен олардың талдау нәтижелері көрсетіледі.

Кесте №1. Респонденттерің жынысы

Жыныс
Пайыздық мөлшері
Әйел адама
44,78 %
Ер адам
55,22 %

Барлық респонденттердің 55,78% әйелдер, ал ер адамдар 44,78% құрады.

Кесте №2. Респоденттердің жасы

Жасы
Пайыздық мөлшері
12-18
43,28%
19-25
37,31%
26-35
5,97%
36-45
2,99%
46-55
2,99%
56 және одан да көп
7,46%

Графиктен көріп отырғанымыздай, негізгі контингент 12-18 жас аралығындағы адамдардан құралған (43,28%), яғни мектептер, колледждер мен университеттердің окушылары мен студенттері. Сауанамада белсенділік бойынша екінше орын 19-25 жастағы адамдар (37,31%) алды. Алдыңғы топтағы 30 пайыздық айырмашылықпен келесі жас санаты 56 жастан асқан респоденттер құрды. Содан кейн 26-35 аралығындағы (5,97%), 35-45 және 46-55 (2,99%) аралығындығы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.