Туудан кейінгі саты

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУЫЛШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ
С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
"ВЕТЕРИНАРИЯЛЫҚ САНИТАРИЯ" КАФЕДРАСЫ

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Төлдің туылу кезіндегі келу позициялары

Орындаған: Утемуратов А.А.
Тексерген: Бисенгалиев Р.М.

Нұр - Сұлтан 2019 жыл
С. СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ВЕТЕРИНАРИЯЛЫҚ САНИТАРИЯ КАФЕДРАСЫ

БЕКІТЕМІН
Каф. меңгерушісі: ___________в.ғ.к., Е.А.Ешмухаметов
________________2019 ж.

курстық жұмысты орындауға арналған
ТАПСЫРМАСЫ

Пән: Ветеринарлық акушерлік және гинекология
Студент: Утемуратов Ануар Асылбекович
Тобы: Ветеринариялық медицина - 403 топ
Жұмыстың тақырыбы: Төлдің туылу кезіндегі келу позициялары
Керекті деректер: Төлдің туу кезіндегі процесстер туралы деректер.
№
Түсініктеменің мазмұны
Орындау мерзімі
Жұмыс көлемі
1
Кіріспе
Қыркүйек-Қазан
2 бет
2
Негізгі бөлім
Қыркүйек-Қазан
30 бет
3
Қорытынды
Қыркүйек-Қазан
1 бет

№
Графикалық бөлім мазмұны
Орындау мерзімі
Парақтар саны
Формат
1
Суреттер
Қыркүйек-Қазан
16
А4

ӘДЕБИЕТТЕР:
Т.Ж. ӘБДІРАХМАНОВ Ветеринарлық акушерлігі, гинекология және көбею биотехнологиясы - Астана 2007 жыл.
Т.Ж.Әбдірахманов. Аналық және аталық малдың жыныс мүшелерінің анатомиялық-морфологиялық ерекшеліктері (әдістемелік нұсқаулар). Ақмола, 1994ж. 10б.
Калтаев Ш.К., Жоланов М.Н., Жукин Б.Д. Мал акушерлігі, гинекологиясы және көбею биотехнологиясы. Алматы, 1986ж.

Тапсырма берілген күні______________Жұмысты қорғау күні _____________
Курстық жұмыстың жетекшісі__________________________ ______________
Тапсырманы орындауға қабылдады__________________________ __________
___________________________________ _______________________________
күні, студенттің аты-жөні, қолы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУЫЛШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ
С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
"ВЕТЕРИНАРИЯЛЫҚ САНИТАРИЯ" КАФЕДРАСЫ

Курстық жұмысқа
ПІКІР
Пән________________________________ _______________________________
Студент____________________________ _______________Тобы____________
Жұмыстың тақырыбы ___________________________________ ____________
Жұмыстың берілген тапсырмаға сәйкестігі _____________________________
___________________________________ _______________________________
Кемшіліктері___________________________________ ___________________________________ _______________________________ ___________________________________ _______________________________ ___________________________________ _______________________________ ___________________________________ _______________________________ ___________________________________ ___________________________________ ______________________
Курстық жұмысты тексеру күні ___________________________________ ____
Болжамды бағасы ___________________________________ ______________
Қорғау күні ___________________________________ _____________________
Қорғағаннан кейінгі бағасы ___________________________________ _______

Күні Жетекшінің қолы

Курстық жұмыс жоспары:
КІРІСПЕ.
3-4
НЕГІЗГІ БӨЛІМ.
5-34
2.1 Туу;
5-8
2.2 Туу патологиясы:
А) Туу кезіндегі ауру пайда болу себептері;
Б) Кездесетін аурулары;
9-13
2.3 Туу кезіндегі төлдің келу позициялары;
14-22
2.4Туғаннан кейінгі кезең;
23-24
2.5 Туу бөлмелерін дайындау және ұйымдастыру;
25
2.6 Қалыпты туу кезіндегі көмек;
26-27
2.7 Туу акті динамикасының түрлік ерекшеліктері;
28-29
2.8 Тууды шешетін операциялар;
30-34
ҚОРЫТЫНДЫ.
35
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.
36

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Т.Ж. Әбдірахманов. Ветеринарлық акушерлігі, гинекология және көбею биотехнологиясы. Астана, 2011ж.
Джакупов И.Т. Ветеринарное акушерство и гинекология. Астана 2011ж.
Студенцов А.П., Шипилов В.С., Никитин В.Я. и др. Ветеринарное акушерство, гинекология и биотехника размножения. М.:Колос, 2000г. - 493 с.
Т.Ж.Әбдірахманов. Аналық және аталық малдың жыныс мүшелерінің анатомиялық-морфологиялық ерекшеліктері (әдістемелік нұсқаулар). Ақмола, 1994ж. 10б.
Калтаев Ш.К., Жоланов М.Н., Жукин Б.Д. Мал акушерлігі, гинекологиясы және көбею биотехнологиясы. Алматы, 1986ж.
WIKIPEDIA.ORG САЙТЫ
STUD.KZ САЙТЫ

Т.Ж. ӘБДІРАХМАНОВ

Ветеринарлық акушерлігі, гинекология және көбею биотехнологиясы
(Оқулық)

Пікір берушілер

Астана 2007
Разработчик: Булашев А.А

5 Тарау. Туу және туғаннан кейінгі кезең, төл мен туу жолдарының анатомо-топографиялық қарым қатынастары
Төлдеу актісі - жетілген тірі ұрықты анасы организмінен шығарудан және ұрық қабығы мен суын қуудан тұратын физиологиялық процесс. Төлдеу ұрық және анасы организмінің қатынасуымен, жатыр мускулатурасы және бұлшық еттің белсенді жиырылуы әсерінен өтетінін процесс.
Ұрық пісіп жетілуі кезінде төлдеу процесінің болуы туралы пікірдің бірнеше теориялары бар (уыттылық, тітіркенушілік, бұлшық еттер жетіліп кетуі т.б.) .
Уыттылық теориясы - төлдеудің басталуын ұрық организмінде қоректің және (ауаның) оттегінің жетіспеуінен пайда болған анафилактық удың жатырды тітіркенуінен болады деген көзқарас.
Кейбір зерттеушілер, төлдеудің себебін жиналған көмірқышқылының әсеріне жатыр бұлшық етінің жиырылуынан деп қарайды.
Бір ғалымдар төлдеу актісінің басталу себебін жыныс аппаратының қалыптан тыс қызаруынан болады, бұл қалыптан тыс қызару процессі анасы организмінің денесінде жыныс циклы ұзақтығына сәйкес мезгілде келеді деп есептейді. Буаздықтың аяғында қызару мен тітіркенуі жоғарғы деңгейге жетіп жатырдың жиырылуын тудырады.
Бұлшық еттің жетілу теориясы төлдеудің басталуын жатыр бұлшық етінің ұлғаюының жоғарғы деңгейге жетуінен деп түсіндіреді.
Гормональдық теория - төлдеудің басталуын жатырға эстрогендердің, питуитриннің, окситоциннің және басқа гормондардың әсерінен болады деп атайды.
А.П. Николаев төлдеудің басталу процессінің негізгі себебін түсіндіру үшін нейрогуморальдық теориясын ұсынды. Бұл теория бойынша төлдеу актісі ацетилхолиннің әрекетінен жатыр жүйке элементтерінің тітіркенуінен болады. Буазыдылқ соңына таман ацетилхолин және өзге биологиялық белсенді тітіркендіруші заттардың (хемо-, баро-, механорецепторлар) туындалуы күшейеді, олар жатыр жиырылуын тудырады. Туу механизмі төлдің туындалуы, оның жетілуі барысында плацента арқылы анасының организміне көп мөлшерде кортикооидтар бөледі. Соңғылары плацентаның аналық бөлігінің ерекше жасушаларын сары денелердің гормоналдық қызметін доғаратын простогландиндер бөлуге итермелейді. Яғни, толғаққа қажетті жағдайлар туындалады.
А.П.Студенцовтың пікірінше жетілген төл мен аналығы арасындағы күрделі де өзара байланысты қайшылықтар әсерінен рецепторлық аппарат арқылы миға хабар жетіп отырады. Жануарлар төлдеуі көбіне түнде өтетіні белгілі, осы кезде ми қатпарынан жатырдың рецепторларына арнайы байланыстық белгілер жіберіледі.
Бірақ, бірде-бір жоғарыда аталып кеткен теориялар басты орын алмайды, өйткені төлдеу актісінің пайда болу себептері қәзіргі уақытқа дейін әлі толық дәлелденген жоқ. Тек бір түсініктісі, төлдеу ұрық және анасы аралығындағы қарым-қатынас кезінде пайда болатын күрделі процесс. Олар түрлі қайшылық күштер себебінен туады.
Төлдеу - барлық кешенді себептер нәтижесі болып есептелінеді. Оларды шартты түрде үш топқа бөледі.
Бірінші топқа - төлдеуді әзірлейтін дайындайтын себептер жатады, екіншіге оларды тудыратын шақыратын және үшіншіге - төлдеуді сүйемелдейтін себептер жатады.
Бірінші топтың себептеріне бас ми қабығы қозғыштығының қатты төмендеуі жатады, ал ол болса жыныс циклының және ми қыртысы астының белсенділіктерін жоғарлатуға жақсы жағдай жасайды.
Екінші топтың себептері ацетилхолин мен окситоциннің бір уақытта көбеюімен бірге жоғары белсенділікті эстрогендердің жиналуы байқалады. Осылардың қатынасуына байланысты жатыр бұлшық еттерінің жиырлуы басталады.
Үшінші топ себептері ацетилхолионның әрекеті туу үрдісінің ырғақтылығына әсерін тигізеді.
Сонымен, туу нейрогуморальдық факторлардың бірнеше күрделі кешендерінің әрекетерінен болады. Ол орталық нерв жүйесі оның жоғарғы бөлігі ми қабығының бақылауымен өтеді.

Төл мен туу жолдарының анатомо-топографиялық қарым қатынастары

Туу үрдісі төлді аналық малдың жыныс жолдарынан шығарудан тұрады. Ұрықтың анасының жамбас саңылауына дұрыс және дұрыс емес қарым қатынастарын сипаттау акушерлік практикада келесі шартты терминдерді қолданады.
Қалып жай, күй - ұрық денесінің ұзын бойының білігі анасы денесінің ұзын бойы білігінің аралықтарынақатынасы. Келесі қалыптарды ажыратады.
а ұзындығы бойына орналасқан бойлай - дұрыс қалыпты - ұрықтың бел омыртқасы анасының бел омыртқасына параллельді жарыспалы.
б көлденеңінен дұрыс емес қалыпта орналасқан ұрықтың бел омыртқасы анасының құрсақ қабырғасының оң және сол аралықтарында орналасқан және анасы денесінің білігіне тік бұрышты болып келеді.
в вертикальді тік - дұрыс емес қалыпта орналасқан - ұрықтың бел омыртқасы анасының бел омыртқасына перпендикулярлі жоғарыдан төмен орналасқан.
Алдыңғы жатыс предлежание - ұрықтың анатомиялық бөліктерінің құрамдарының анасының жамбас кіреберісіне қатынасы. Ол екі түрде кездеседі: а баспен келген жатыс - бұл жағдайда ұрық сыртқы жыныс мүшесінің шығаберісіне басымен келеді, бұл көрініс тек ұрық дұрыс қалыпты жағдайында болғанда кездеседі, б жамбаспен келген жатыс ұрық дұрыс келген жағдайда кездеседі.
Ұрықтың жатысы дұрыс емес қалыпта болғанда бүйірімен, құрсақпен, арқамен келген жатыстар кездеседі.

5-Сурет. Төлдеуге дейінгі төлдің баспен және аяқпен келуі кезіндегі жағдайы, орналасуы және аяқтарының орнығуы.
Ұрықтың орналасуы позициясы - ұрықтың арқасы анасы қарынының қабырғалары аралықтарына қатынасы. Оның түрлері: а жоғарғы позиция дұрыс егер ұрықтың арқасы анасының бел омартқасына қараса, б төменгі позиция дұрыс емес - ұрықтың арқасы анасының вентральдық құрсақ қабырғасына бағытталған, в бүйірлі оң және сол жақты - позиция дұрыс емес - ұрықтың арқасы анасы ішінің оң немесе сол бүйір қабырғасына бағытталған жағдайды атайды.
Дене мүшелерінің орналасуы членорасположение - ұрық аяқтарының, басының және құйрығының өз денесіне қатынасы.
Малжамбастары ұрық шығаратын жол ретінде тәжірибелік малдәрігерлік акушерлікте үлкен маңызы бар деп есептелінеді. Сондықтан акушердің ең негізгі назары аналық малдың жамбас саңылауына аударылуы тиісті.
Анатомиялық ерекшіліктеріне байланысты жас малдардың жамбастары ұрық шығар кезінде үлкейеді, ал ұрықтың жамбасы керісінше көлемі жағынан кішірейеді.
Организмдердің эволюциясы аналық және аталық малдардың жамбас құрылыстарында бірнеше ерекшеліктер туғызды. Жас малдарда осы ерекшеліктері жыныстық пісіп жетілуге дейін онша байқалмайды. Тек эндокриндік жүйесінің жұмысы ғана жыныс айырмашылығының көрінуін туғызады.
Ересек аналық малдың жамбасы аталық жамбасына қарағанда кеңірек. Аталық мал жамбасының сүйектері қуаттылау және өрескелдеукеледі.
Пельвиметрия. Организм құрылыуының заңдылығы және дене жартысының симметриясы акушер-медиктарға жамбасты өлшеу жөнін де ілім құруға мүмкіндік тигізді. Ол пельвиметрия деп аталады. Пельвиметрия шығып тұрған жамбас сүйектерінің бөліктерін өлшеуге негізделген.
Малдәрігерлік тәжірибеде пельвиметрияның мәселелері мүлдем дайындалмаған, ол келесі факторлармен түсіндіріледі: ауыл шаруашылық малдары жамбастарының құрылыстарында өте үлкен вариациялар кездеседі, олар тұқымға және малды өсіру жағдайларына байланысты. Бірақ пельвиметрияның кейбір элементтерін малдәрігерлік тәжиребесінде қолдануға болады. Малдарға акушерлік көмек көрсету кезінде ішкі пельвиметрияның әдісін қолданады. Оның маңызы келесіде - тік ішек немесе қынап арқылы кіргізген қолмен жамбастың диаметрлерін вертикальдық тік және ұзын бойына өлшеу. Өз қолының саусақ аралықтарын біле отыра акушер жамбас саңылауының көлемі қандай екенін анықтайды. Маманға маңызды жайт жамбаста аномалийдің қабыну негізінде, сыну салдарынан дұрыс сүйектік өспеу секілді болуын немесе болмауын анықтау.

5.1. Туу
Төл туар алдындағы маңызды белгілерге келесі көрсеткіштер жатады:
1 аналық малдың әдеттегі жамбасы туу жеріне айналуы, оның байланыс аппаратының әлсіреумен көрінеді. Жамбастың барлық сіңірлері борпылдақ болады: олардың ұзындықтары 13 немесе 14 ұзарады. Әдетте жамбас туу жеріне ұрықты шығарар алдындағы 12-36 сағатта айналады.
2 жыныс еріндерінің ісінуі және үлкеюі: олардың терісі жылтыр болады, қатпарлары жазылады.
3 ұрық туу алдында қынаптың қою жабысқақ шырышы сұйылады. Ұрықтың тууына 1-2 тәулік қалғанда қынап шырышының сұйылу үрдісі байқалады.
4 уыздың бөлінуі әдетте 2-3 тәулік бұрын басталады, кейде ол осы уақыттан ерте немесе ұрық туғаннан кейін бөлінеді.
5 төл туар алдында 12-50 сағат бұрын малдың дене Т-сы 0,4-1,2 С-қа төмендейді.
6 тік ішек арқылы зерттегенде жатыр мойыны ұзындығының қысқаруы байқалады. Бұл оның ашылуын және биеде 12-24 сағаттан кейін, ал сиырда 2-3 сағат ішінде төл туатынын білдіреді.
7 ұсақ мал аналықтарының туатын ұрыққа орын дайындауы.
Туу үрдісінің ағымы. Толғақ пен күшену жатыр жүйке элементтерін тітіркендіруімен өтеді, олар күшті ауру сезімін тудырады. Толғақ пен күшену және олардың арасындағы үзіліс тірі төл тууын қамтамасыз ететін фактор. Егер олардың арасында үзіліс болмаса, онда тамырлардың оттегі жетіспеуі салдарынан қысылуы байқалып төл өледі.
Жиырылу күші мен ұзақтығына байланысты: 1 ашылатын күшенулер дайындық, 2 шығаратын күшену мен толғақтар туу кезі, 3 төлдеуден кейінгі күшенулер деп бөлінеді.
1. Ашылатын күшенулер тек жатыр бұлшық етінің жиырылуымен сипатталады. Қысқа күшенулермен басталып бірнеше секундта (ашылатын күшенулер ұзақ үзілістермен 20-30 мин) алмасады. Туу процессі ағымында күшенулер күшейеді және ұзарады (2-5 с), ал олардың арасындағы үзілістер қысқа (1-5 мин) болады. Дайындық күшенулері күші әсерінен жатыр мойынының жолы ашылады, төл қағанақ қабықтарымен шыға беріске жылжиды.
2. Туу күшенулері мен толғақтар жатыр бұлшық етінің және құрсақ прессінің жиырылуынан пайда болады. Күшену мен толғақтар жиі, өте күшті, ұзақ 5 минутке дейін, ал үзілістері қысқа 1-3 сеундқа дейін болады. Олар төлге қысым жасап, оны туу жолдарымен итереді.
3. Төлдеуден кейінгі күшенулер төл туғаннан кейін басталып, қағанақ қабықтарының және қалған қағанақ суының жатырдан шығуына ықпал етеді.
Сонымен толғақ пен күшенулердің түріне және жыныс органдарының өзгеруіне байланысты туу сатысының үш түрін ажыратады: ашылу, туу және туудан кейінгі.
1. Ашылу сатысында ішкі жыныс органдарының бұлшық ет жиырылуы болады. Жиырылу ұрыққа және қағанақ суларына қысым жасайды, соның нәтижесінде олар қысымы аз жаққа басқаша айтқанда жатыр мойынына қарай ауысып, жолының ашылуына ықпал жасайды. Ашылған жолға қағанақ қабықтары, оның ішіне алынған қағанақ сулары еніп жол қабырғасына біркелкі қысым жасайды. Осының әсерінен жатыр мойыны ашылып қынап және жатыр қабырғасымен бірігеді. Қағанақ қабықтарының бөлшектері жатыр мойыны арқылы өтіп, қынапқа түседі, кейде сарпайдың сыртына жартылай шартәрізді борпылдақ қапшық сияқты шығып тұрады. Осы уақытта қағанақ қабықтары жарылады, сосын пайда болған тесіктен қағанақ суының жартысы сыртқа төгіледі. Қағанақ қабының жыртылуымен ашылу сатысы аяқталады.
2. Туу сатысы. Жатыр мойынына қағанақ қабы енуімен бірге төлдің жақын жатқан бөлшектері де кіреді. Қағанақ қабықтарының жарылуынан кейін ұрық сұйықпен бірге жамбас жолына еніп, туу жолдарының рецепторларын тітіркендіреді және бұлшық ет прессінің жиырылуын тудырады. Осы кезде ұрыққа қысым жоғарғы денгейге жетеді. Ұрық туу жолдарына кіреді, жақын жатқан органдары сарпай саңылауына жақындайды. Келесі бұлшық ет прессінің және жатырдың жиырылуы әсерінен ұрықтың жақын жатқан органдары сарпай саңылауынан итеріледі. Осыдан кейін ұрықтың шығуы аяқталады, оның кіндігі үзіледі. Жатыр қуысында қағанақ қабықтары қалады. Ұрық шығару кезінде аналық мал мазасызданады, ыңқылдайды, жатады және тез арада тұрады.
3. Туудан кейінгі саты. Төл туғаннан кейін мал тынышталады, бірнеше минутқа созылатын үзіліс болады. Содан кейін жатыр қайтадан жиырыла бастайды, бірақ оның жиырылуы ондай күшті емес. Жиырылу процесс қағанақ қабықтары жатырдан қуылғанша дейін созылады.

5.2. Туғаннан кейінгі кезең
Төлдеуден кейінгі мезгіл - туу уақытының аяқталуынан аналық малдың жыныс және басқа органдарының инволюциясы біткен уақытты төлдеуден кейінгі мезгіл деп атайды. Инволюция дегеніміз аналық малдың дене мүшелерінің қайта бастапқы қалпына келуі. Барлық малдарда туудан кейнгі уақыт жаңа буаздылықпен немесе бедеулілікпен аяқталады. Осы мерзімнің ұзақтығы малдың түрлік ерекшеліктеріне ең алдымен туудан кейнгі және буаздылық уақытындағы тіршілік жағдайларына байланысты. Ауыл шаруашылық малдарында әдеттегі өмірсүруі жағдайында туудан кейінгі уақыт 3 апта аралығында, әрі кеткенде бір айдан артық емес мерзімде аяқталады.
Туудан кейнгі мерзімде барлық организмнің қайта құру процесі өтеді. Бұл уақытта буаздылық жағдайына қарағанда бір шама малдың дене температурасы көтеріледі, тамыр жиі соғады және дем алысы, қан тамырының қысымы төмендейді. Осы барлық өзгерістер туудан кейінгі мерзімнің бірінші тәуліктерінде жүреді. Жатырдың инволюциясы оның бұлшық етінің ретракциясынан тұрады. Осы үрдіс гликогеннің көп мөлшерде пайда болуымен өтеді. Жатырдың артериальдық тамырларының саңылауы кішірейеді, олардың қабырғалары сіңіріліп дәнекер тканьмен алмастырылады.
Эндометрияның және периметрияның қатпарлары біртіндеп тегістеледі.
Туудан кейінгі мерзімнің бірінші үш тәулігінде жатыр қабырғасы жуандайды (4-5 см ірі малдарда), ал көлемі - 3 есе кішірейеді. Біраз уақыттан кейін жатыр қабырғасы қайтадан жұқарады, жатырдың созылған жалғаулары қысқарады. Жатыр бұрынғы қалпына келеді. Жатырдың кішірейуімен бірге мойынының бұлшық еттері де жиырыла бастайды. Жатыр мойыны әдетте жатырдың инволюциясы аяқталғасын жабылады.
Барлық шырыш қабығы әсіресе оның аналық плацентасының функциясын атқаратын бөлігі бұзылады, сосын жатырдан лохийлер бөлінеді. Бірінші тәуліктерде лохийлер құрамында қанның болуына байланысты қызғылт-қоңыр түсті болады, сарпайдың терісінде кеуіп олар созылмалы ағындыдан қонырлау қабықтарға айналады. Біраз уақыт өткесін лохийлер ақшыл түсті болады. Лохийлердің қызылша түрлері сарғылтқа ауысады. Барлық малдардың түрлерінде туудан кейін 12-15 тәулік өткесін созылмалы ағындының байқалуы асқынудың белгісі болып саналады.
Сарпай мен қынап туудан кейінгі мерзімнің бірінші тәуліктерінде, ал жамбас 4-5 тәуліктерден кейін бұрынғы қалыптарына түседі. Іштің пішін үйлесімі конфигурация қалпына келуі бірінші 2-3 тәуліктерде байқалады. Ісіктер 5-6 тәулік ішінде тарайды.
Аналық жыныс бездерінің, жатырдың және басқа органдардың инволюциялары туудан кейінгі мерзімнің үшінші тәулігінен басталады.
Туу үрдісі әдеттегідей өтсе, онда жыныс циклының қозу сатысы уақытында басталады. Соны ескере отырып барлық ауыл шаруашылық малдарды төлдеуден кейін бірінші айда, ал қоянның аналығын типті төлдегеннен кейінгі бірінші сағаттарында ұрықтандыру керек. Төлдеуден кейін 3-4 апта өткесін қозу сатысының болмауы немесе күйіттің және жыныс циклының феномендерінің болуына қарамастан ұрықтандыру процесі нәтижесіз болса, онда ол бедеуліктік бір түрінің белгісі екендігін көрсетеді. Төлдеуден кейінгі мезгіл ағымының созылуы кезінде аналық малдың жыныс органдарына массаж жасау, күйіттеушілерді қолдану, белсенді серуенге шығару арқылы мал организмін қалыптастыру керек.

5.3. Туу бөлмелерін ұйымдастыру және тууға дайындау
Әрбір мал шаруашылығында туу бөлмегі және жаңа туған төлдерге арналған қора болуға тиісті. Осындай бөлмелердің жабдықтары анасының өнімділігін және денсаулығын сақтауға, жаңа туған төлдің денсаулығымен өмірін, қиын төлдеу кезінде уақытында көмек көрсетуге мүмкіндік береді.
Туу бөлмесіне арнайы қора бөледі. Ол жылы, құрғақ, жарық жақсы желденетін және жылы еденді және кең қабырғалы болуы тиісті. Үлкен сүт фермаларында және кешендерде төрт секциядан тұратын: туу алдындағы туу, туудан кейінгі және профилакторий туу цехын қарастырады.
Туу секциясында тууды өткізу үшін көлемі 3х3,5 м, биіктігі 1 м 80 см тұтас қабырғаларымен және терезелерімен есігінде бақылауға арналған тереземен, қабырғалары қыш тақташамен жабдықталған және патологиялық туу кезінде көмек көрсету үшін акушерлік аспаптармен және медикаменттермен жабдықталған арнайы бокс орналасқан. Әрбір секцияға кірер алдында дезинфекциялық ерітінділермен сіңірілген дезкілемшелер орналастырылады.
Туу бөлмесінің маңында қоршалған әрбір төлдейтін мал серуендейтін қоршау болуға қажет. Серуеннің болмауы - туу және туудан кейінгі ауруларға бейімдейтін негізгі фактор.
Туу бөлмесінде қызмет жасайтын адамдар тек осы жерде ғана жұмыс жасау қажет, ветеринарлық-санитарлық ережелерімен тыныс болу және әдеттегі туу кезінінің әдістерін білу керек.
Туу бөлмесінде тәулік бойы күзет ұйымдастырылады өйткені әдетте туу түнде өтеді.
Туу бөлмесіндегі барлық малдардың дене қызуын өлшейді, дене қызуы жоғары аналықты бөлек орындарға ауыстырады. Төлдегеннен кейінгі босаған орынды тазалап, дезинфекциялайды.
Төлдеуіне бірнеше күн қалғанда малды туу цехының төлдеу алды секциясына ауыстырады. Алдын ала оларды клиникалық зерттейді, сүт безінің жағдайына көңіл аударады, санитарлық өңдеуден өткізеді, сыртқы жыныс органдарын, аралығын, құйрығын және сауыр бөлігін әлсіз дезинфекциялық ерітінділермен сулайды. Тууға 1-2 күн қалғанда сиырларды қосымша өңдеуден кейін туу секцияның боксына ауыстырады осы жерде туу актісі өтеді. Шуды төлдеген мал жеп қоймау үшін тез арада түскеннен кейін жинап алады. Әрбір шуды әдетте шудың қалдығы жатырда қалып қоймауын білу үшін зерттейді. Байқағаннан кейін шуды жояды.
Осы жалпы шаралармен туу бөлмедегі жұмыстар шектелмейді.
Туу бөлмелерін ұйымдастыру кезінде зоогигиена ережелері мен арнайы нұсқамаларды қатаң басшылыққа алу керек.

5.4. Қалыпты туу кезіндігі көмек
Туу - физиологиялық үрдіс, сондықтан адамның қатысуынсыз өтуі мүмкін. Табиғи жағдайда анасы кіндігін кеміріп тастайды, төлін жалайды, шуы кешеуілдеу кезінде жыныс жолдарынан аузымен тартады (етқоректілер).
Туу кезінде күтуші қызметшілердің міндеті байқау және жәрдемдесу, бірақ белсенді араласпаулары тиіс. Тәжірибе көрсеткендей, әдеттегі туу кезінде неғұрлым белсенді араласу орын алса, соғұрлым шиеленісу жеңіл пайда болады. Жиі көмек анасы организміне кері әсерін тигізеді. Сондықтан туу актісі ағымына араласу тек осыған тікелей көрсеткіш болғанда және асептика мен антисептика ережелерін қатаң сақтап жүргізілуі қажет.
Басты және негізгі талап - қызметкерлер қолының тазалығы. Қолды жылы сумен сабындап жуады және дезинфекциялық ерітінді бүркеді. Патологиялық туу кезінде көмек көрсету үшін арнайы дайындық қажет.
Қалыпты туу кезінеде малдың түріне қарамастан көмек анасының өнімділігін, денсаулығын және жаңа туған төлдің өмірін сақтау мақсатынан тұратын алдыналу шаралары қатарынан құрылады.
Төлдің басы көрінгенде бақылаушы аралықтың жағдайын бақылауы тиіс, ол созылған жағдайда жыртылудың алдын алу үшін қолмен ұстап тұру керек. Егер басымен аяқтары шықаннан кейін төл туу жолдарында кешіксе, онда оны қолмен немесе жіптермен аяқтарынан және басынан ұстап тарту орынды. Осы манипуляциялар жамбастық жатқан кезде міндетті, өйткені жамбас белдеуі шыққаннан кейін төл жамбасқа тірелгенде кіндік қысылып қалуы мүмкін, бұл төлдің асфиксиядан өлуіне әкеледі.
Төлді тартып шығаруын екі кісінің күшімен жүргізеді, осы операцияны тек күшену кезінде орындайды. Туу кезінде негізгі бір маңызды жағдай төлдің жатысын, орналасуын және дене мүшесін анықтау болып саналады. Баспен жатыс кезіндегі қалыпты туу ағымы келесі белгілермен сипатталады: туу жолдарынан алдыңғы аяқтары табандарымен төмен бағытталған, аяқтары басы жатқан жағдайда шығып тұрады. Жамбастық жатыста тек аяқтары табандарымен жоғары бағытталған.
Жаңа туған төл күтімі басты шара болып саналуы қажет: оны таза, үтектелген орамаға орналастырады, тыныс алу жолдарын шырыштан босатады, кіндігін байлайды; терісін кептіреді; таза орамамен немесе орамалмен сүртеді; уыз береді.
Жаңа туған төл аузын, мұрынын шырыштан тазалау және қағанақ сұйығын кептіру үшін таза сүлгімен, орамалмен немесе дәкемен сүртеді. Асфиксия белгілері бар нашар жаңа туған төлдер жамбасын көтереді. Көбіне жаңа туған төл анасымен қарым қатынасын үзілмеген кіндік арқылы сақтайды. Оны құрсақ қабырғасынан 8-10 см қашықтықта байлайды, сосын 1-1,5 см қашықтықта лигатурамен байлап кеседі. Ол үшін 5% карбол қышқылымен, лизолмен, йодпен сіңірілген қалың жіптен (жұқа жіп кіндікті кесіп тастайды) жасалған лигатура қолданады.
Кіндікті байлағаннан кейін жаңа туған төлді құрғағанша дейін сүртеді, өйткені дымқыл тері беткейінен булану арқылы суыну орын алып, ауру туады. Жаңа туған төлді дымқыл терімен 10-15ºС қалдыру өліммен аяқталуы мүмкін. Ысқылау тыныс алу органдарының функциясын күшейтеді және ішек қарын перистальтикасының жиырылуына мәжбүрлейді, сондықтан оны белсенді орындау қажет. Жаңа туған төлді анасына жақындату орынды, анасы оның терісін жалап, кептіреді. Жаңа туған төлді анасының жалауы шу түсуін жылдамдатады, жатыр тонусын жоғарылатады, сүт безінің секреторлық қызметін күшейтеді.
Әдетте жаңа туған төл тұруға және сүт безіне ұмтылуға тырысады. Оларды желінге жібермей тұрып, алдымен желінсау жоқтығына көз жеткізу керек және үрпілерді 3%-дық бор қышқылы ерітіндісімен сүрту немесе қайнаған сумен жуу қажет.
Анасында уыз болмаса онда басқа малдардың уыздарын немесе қолдан жасалған уыз (бұзауларға - 1 л жаңа сауылған сүт, 15 г балық майы, 10 г ас тұзы, 2-3 жаңа алынған тауық жұмыртқасы; құлындарға - сиыр сүтін қайнатылған сүтпен екі есе сұйылтып, 2 асхана қасығымен қант қосады 1 литрге).
Төлдеуден кейінгі мезгілде анасын күту. Төлдеуден кейін анасы құрғақ және желсіз қорада болуға тиісті, өйткені ол жиі терлейді және суық тию ауруларына шалдығуы мүмкін, 1-2 сағаттан кейін төлдеген малды жылы сумен суарады, сабан иірімімен ысқылайды, құйрық тамырын бинттейді. Бірінші күндері малға жоғары сапалы, жеңіл қорытылатын азықтар (витаминдік шөп, жармалар) олардың ішек-қарын жүйесінің ауруларын тудырмау үшін аз мөлшерде береді.
Анасы жиі бақылауда болады оны күніне екі рет термометриялану қажет. Әдетте күніне 2 рет оның сарпайының терісін жуып, оны дезинфектант ерітінділермен лохийдің бөлінуі аяқталғанша дейін бүркейді. Қынапты бүркіп жуу көрсетілмеген, өйткені жыныс жолдары өздігінен тазалану қасиетіне ие. Төлдеуден кейінгі кезеңнің сәтті аяқталуының көрсеткіші жалпы жағдайының және тәбетінің жақсаруы, дене қызуының қалпына келуі.
Жұқпалы ауру қоздырғыштары енуінің алдын алу үшін үнемі төлдеген малдың астында қалың сабан төсенші болуын қадағалау керек. 3-4 күннен кейін әдеттегі дене қызуы бар төлдеген малға таза ауада белсенді серуен ұйымдастыру керек. Белсенді серуенді күйіттеуші - аталықпен бірге қиылыстырып өткізсе төлдеуден кейінгі кезең тез аяқталады.

5.5. Туу акті динамикасының түрлік ерекшеліктері
Анасы жағдайының туу ағымына тигізетін әсері. А) Сиырдың төлдеуі. Сиырдың жамбасының кұрылысы басқа түрге жататын малдардың жамбасының құрылысымен салыстырғанда туу актісіна онша қолайлы емес.
Жатыр мойының ашылу сатысы 12 сағатқа дейін созылады. Сиыр биеге қарағанда өзін салмақтылау ұстайды. Кейде ақырын ұзақ мөңірейді. Жатыр жиырулуы әсерінен, ашық жатыр мойынынан тамырлы және ұрық жанындағы қабықтардан тұратын, ұрық көпіршігі томпаяды. Әдетте ұрық қабықтары қынапта жарылады, шығу кезінде туу жолдарынан бос аяқтары шығып тұрады.
Төл шығу сатысы 20 минуттен 3-4 сағатқа және одан көп уақытқа созылады. Осындай ұзақ төл шығу уақыты, бірнеше комплекстік себептермен түсіндіріледі, ең алдымен жамбастың кұрлысымен. Күйіс қайыратын малдардың төлдеуден кейінгі сатысы, биелерге қарағанда ұзақ. Әдеттегі уақытпен төл шыққаннан кейін 10 сағатқа дейінгі уақытты санауға болады. 2-3 сағаттан кейін жатыр қуысы көлемі жағынан кішірейді. Карункулдар барлық оның саңылауын толтырады. Жатыр тығыз, оның сыртқы беткейінде қатпарлар байқалады. Төл жатқан жатыр мүйізі, екінші бос мүйізден үлкен. 3-5 күнде жатыр мойыны жолының саңылауы, 2-3 саусақ сиятындай ғана болып тарылады. Оның жабылуы лохийдің бөлінуі біткен соң аяқталады. Бірінші рет бұзаулаған сиырларда, төлдегеннен кейін 20 сағатқа дейін ортаңғы жатыр артериясының дірілі байқалады ( С.С.Стоянов)
Сиыр лохийлерінің бөлінуі 10-14 күнде аяқталады. Бас кезінде олар қан аралас, сосын олар шоколад түсті болады, ал 8-ші күннен кілегей түсті, 14-ші күннен кейін лохийлердің бөлінуі - жатыр ауруының белгісі болып саналады. Буаздылықтың сары денесінің инволюциясы төлдеуден кейінгі 16 - ші күнде аяқталады және фолликулдардың интенсивті өсуімен өтеді.
Б) Саулық пен ешкінің төлдеуі
Саулықтарда туу алдында құйымшақтың түсуі, сарпайдың үлкеюі жақсы байқалады. Уыз 3-4 күн бұрын, кейде төлдеуге бірнеше сағат қалғанда бөлінеді. Жатыр мойыны ашылу кезінде, саулық мазасызданады, қарынына қарайды, жиі жатады және тұрады.
Төл туу сатысы 7-25 минутке созылады. Шудың бөлінуі әдетте төлдеуден кейінгі бірінші сағатында аяқталады. Лохийдің бөлінуі 7-10 күннен кейін аяқталады. Жатыр инволюциясы 21-25 күнде аяқталады, осы уақыттан кейін саулықтарды ұрықтандыруға болады.
В) Биенің төлдеуі. Биенің жамбас құрылысы туу процессіне қолайлы. Биенің жатыр мойынының ашылу сатысы бірнеше сағаттан 1-2 күнге, кейде 30-50 минутке созылады. Ашылу сатысының белгілері көп жағдайда байқалмайды, өйткені бие мінезінде айтарлықтай өзгерістер болмайды. Сәл мазасыздану, қарынына қарау және терлеу секілді белгілері көрінеді.
Төл шығу сатысы 5-30 минутқа созылады. Жатыр көлемі екінші күнде, екі ретке кішірейеді. 8 күннен кейін лохий бөлінуін аурудың белгісі деп білу қажет. Жатыр топографиясы 20 - ші күнде қалпына келеді. Биенің қүйіті төлдеуден кейін 3-ші күннен бастап жүреді, өйткені қозу сатысы 7-ші - 12-ші күндері байқалады осы уақытта биелер буаз болады.
Г ) Мегежіннің төлдеуі. Жатыр мойынының ашылу сатысы 2-6 сағатқа созылады. Сәл мазасыздану және өзіне қарататын ол туатын төлге орын дайындау аузымен барлық заттарды бір жерге апару.
Төл шығу уақыты 2-6 сағатқа созылады. Төлдеуден кейінгі саты 3 сағатқа дейін. Туу кезінде үнемі ыдыста суу болу керек, өйткені су болмаған жағдайда ол өз торайларын жеуі мүмкін.
Төлдеуден кейінгі кезең 18-21 күнге созылады. Лохийлерінің бөлінуі 8-ші күнде аяқталады. Ұрықтандыруды төлдеуден кейін 2-3 аптадан кейін бастауға болады.

7 Тарау. Туу патологиясы
Акушерлік операцияның ерекшеліктері және маңызы.
Оперативтік акушерлігі - анасы мен төлге хирургиялық көмек беру әдістерінің жиынтығы. Әрбір акушерлік операция шұғыл, тез және дәл орындалуға тиісті. Акушердің әрбір кешігуі, батылсыз болуы жиі төлдің ал, кей жағдайда анасының өміріне қауып тудырады.
Акушерлік көмектін басты мақсаты - анасы мен төлдің өмірлерін сақтап қалу болып саналады. Бірақ мал - дәрігерлік, тәжірибесінде, жағдайына байланысты, акушер осы екеуінің өмірін сақтап қалу арасынан біреуін таңдауға тиісті болады. Көп жағдайда барлық акушерлік операциялар хирургиялық операцияларға қарағанда тек қолдың сезінуімен орындалады, ал хирургиялық операциялар әдетте көздің бақылауымен жүргізіледі.
Операция жасау үшін біріншіден акушер топографиялық анатомияны жеткілікті білуге тиісті, сонымен қатар операция әдісінің айқын жоспары және диагнозды дұрыс қойғанына сенімді болуы қажет.
Акушерлік көмек көрсету кезіндегі оперативтік араласудың нәтижесі келесі көрсеткіштерге байланысты: 1) диагнозды дұрыс қоюынан, 2) дер кезінде араласуынан, 3) операцияның лайықты әдісін таңдауынан және оны тез сонымен бірге шебер орындауынан.
Анамнез көрсеткіштерін және төлдейтін малды зерттеу нәтижелерінің негізіне сүйеніп, дұрыс диагнозды анықтау мүмкін болады. Бірініші және екінші буаздылықты анықтауы, оның ұзақтығын, туу уақытының басталуын, малдың тууға дейінгі және туу уақытында мінезінің ерекшелігі, туу актісінің шиеленісу түрін білуге анамнездік мәліметтер мүмкіндік береді.
Зерттеу, төлдейтін малдың жалпы жағдайының бағалауынан және оның туу жолдарының анықтауынан тұрады.
Көмек көрсетудің әдісін таңдағанда негізгі фактор болып, төлдің денесінің орналасуы, позициясы, қалпы сонымен бірге оның жағдайы саналады.
Операцияға дайындық жүргізгеннен кейін, акушер зерттеуге кіріседі. Ол үшін қолымен туу жолдарын, қағанақ қабықтарын және төлді басып қарайды. Төл басымен жатқан жағдайда оның олуін бұлшық етінің босансуынан және: 1) аяқтарынаң тартқан кезде, немесе көздін алмасына басқанда реакциясы болмауынан, 2) төлдің ауызына саусақты салғанда соратың қимылдарының жоқ болуынан, 3) жүректін соғуы немесе күре тамырды басқанда соғуының байқалмауынан анықталады.
Төл жамбасымен жатқан кезінде, кіндік тамырларының немесе оның жамбас тамырларының жағдайы негізгі белгі болып саналады. Атап өткен тамырларды басып көру үшін, төлдің тік ішігіне саусақ салады.

Малға акушерлік көмек көрсетуге дайындық. Туудан кейінгі ауыр өтетін аурулар жиі сырттан анасы организміне микробтардың енуі салдарынан болады. Бұл жағдайда дәрігердің қолдары және өнделмеген аспаптар өте қауіпті деп саналады. Бір жағынан ауру, малдәрігердің өміріне зиян келтіретінін естен шығармаған жөн. Акушерлік көмек көрсеткен кезде, мал маманы жыныс жолдарына барлық қолын амалсыз енгізуіне және онымен кейде бірнеше сағат манипуляция жасауына тиісті. Ылғалдылықтың және жоғарғы температураның әсерінен сыртқы қол терісінің қабаты мацерацияға ұшырап қорғаныс қабілетін жоғалтады.
Бұл жағдайларда қол терісінің туу жолдарына қажалуы микроорганизмдердің тканьдерге енулеріне қолайлы жағдайлар туғызады. Акушерлік көмек көрсету кезінде қолды өндеу үшін, әдісті таңдаудың қандай маңызы бар екенін осыдан білуге болады.
Акушерге хирургия тәжирибесінде қолданылатын өндеу әдістерінің біреуін қолдануға болады. Бірақ хирургтің басты мақсаты пациенттің организіміне ауру қоздырғыштарын енуінен қорғау болса, акушер сонымен бірге өзіне ауруды жұқтырып алмаудан кепіл болуға тиісті. Көмек көрсету кезінде арнайы акушерлік гинекологиялық немесе хирургиялық ұзын қолғаптарды қолданған дұрыс.
Қол терісінде бар жарақаттарды йод ерітіндісімен өндейді, содан кейін коллоидпен жапсырып тастайды.
Қолды өндеу үшін А.П. Студенцов және басқа ғалымдар ұсынған ерітінділер пайдаланылады.
1) йод - бензин- парафин (1:750:250) қоспаларында суланған мақта шариктармен қолды 3-5 минут сүртеді.
2) қолды ыстық суда сабындап жуу, спиртпен сүрту содан кейін қолды құрғатып оған қайнатылған вазелинді немесе ланолинді ысқылау.
3) 0,5 %-ды мүсәтір спирті ерітіндісімен 5 минут жуу, орамалмен құрғатып сүрту, 70-90%-дық спирпен сүрту, содан кейін теріге майлы заттардың біреуын ысқалау
4) қолды 1% -дық хлорамин Б ерітіндісімен 2-3 минут жуу, сосын қолға майлы зат жағу.
Төлдейтін малдарға дәрігерлік жәрдем берген кезде, асептика және антисептика ережелерін қатаң сақтау қажет. Әрбір операция алдында барлық құралдарды қайнатады. Содан кейін оларды ыстық лизол, креолин немесе карбол қышқылы ерітінділері бар шелекте ұстайды. Ерітінді суып қалғанда және ластанғанда оны ауыстырады.
Оператордың киіміне ерекше назар бөлінеді, ол: 1) жеңсіз көйлек 2) халат, 3) кленкалы жеңқап немесе резеңке қолғаптар, 4) кленкалы алжапқыш, 5) кленкалы шалбарлар, 6) резеңке етіктерден тұрады. Осы киімдердің және оның бөлшектерін басқа жұмыстарға қолданбайды
Операция орнын дайындау. Малдарды туу бөлмесіне ауыстырсымен оларды дайындауға кіріседі. Бұнда малды күнделікті тазалайды, ал сыртқы жыныс органдарын және құйрығын жуып отырады.
Туу кезінде көмек көрсету алдында жыныс еріндерін, сауырды, екі аралықты және құйрық тамырын, жылы сабынды сумен және дезинфицрлеуші ерітінділердің бірімен мұқият жуады.
Құйрықты заласызданған бинтпен таңып, бір жаққа бұрып мойынына бекітеді. Сауырды таза, жақсы өтектелген ақ жамылғымен жабады. Қынаптың шырыш қабығына көп мөлшерде бор вазелинін Студенцов бойынша жағу қынапты өңдейтін жалғыз радикалды әдіс болып саналады. Ол жатырда манипуляция жасау кезінде қынапты кеуіп қалудан және жарақаттануынан сақтайды.

7.1. Акушерлік аспаптар
Акушерлік көмек көрсету кезінде қолданылатын барлық аспаптар мен құралдарды үш топқа бөлуге болады: 1) көмек беретін аспаптар, 2) төлді алып шығуға және кері итеруге қолданылатын аспаптар, 3) фетотомия жасаған кезде пайдаланатын аспаптар
1) Бірініші топқа - Лингорстың, Цвиктің, Афанасьевтың тұзақ
өткізгіштері жатады.
2) Ұрықты кері итеруге қолданылатын аспаптарға - акушерлік балдақ. Кайзер, Беккер және Кюн имек таяқтары (клюкалары) кіреді.
3) Төлді алып шығуға және кері итеруге арналған аспаптарға - акушерлік жіптер, тоқыма бау (таспа), акушерлік экстрактор (А.И.Варганова А.Д. Юмакина конструкциясы бойынша) акушерлік қармақтар және қышқыштар жатады.
4) Фетотомия жасаған кезде пайдаланатын аспаптарға, жүзіктік және жасырын пышақтар, акушерлік қашау, ара. Пфлянц, Афанасьев және Тигезен фетотомдары жатады.

6-Сурет. Акушерлік аспаптар.
А- акушерлік жіптер; Б- ілмек өткізгіштер (1-Цвик, 2-Лингорст); В- клюкалар (1-Гюнтер, 2-Кюн, 3-Беккер); Г- акушерлік ілмектер (Крей-Шоттлер, 2-көз); Д- қысқаштар (1-тісті;2-Вит).
Көмек көрсетудің принциптері және негізгі мақсаттары. Көмек көрсету кезінде белгілі бір тәртіппен, ретімен жұмыс істеп, бір принциптерге сүйенбесе ешқандай нәтиже болмайды. Акушерлік көмек көрсету кезінде, төмендегі жағдайларды ескеру қажет:
1. Мүмкіндігі болғанша анасының да, төлдің да тірі қалуына ықпал жасау
2. Акушерлік көмек көрсету кезінде анасының жамбас куысы мен төлдің дене мүшелерінің анатомиялық құрылыс ерекшеліктерін, өзара орналасу қатынастарын ескеру керек
3. Төлді кері итермей тұрып оның барлық қол жететің дене мүшелеріне тұзақ салып бекіту қажет
4. Төлдің қайырылып қалған дене мүшелерін жатыр ішінде ғана түзету керек.
5. Төлді жатыр ішіне мал тыныштанып толғағы әлсіреген кезде итеріп түсіреді де, күшенген кезде ғана тартып шығаруға әрекет жасайды
6. Төлдің қайырылып қалған дене мүшелерін түзету үшін және оны тартып шығару оңай болу үшін жатыр ішіне 2-3 литр майлы сұйық (қайнатылған сабынды су) құйып, туу жолдарын ихтиол майымен майлайды.
7. Операцияның сәтті аяқталуына күмән туса, союға тура келетін болса иісі жаман дәрілерді, дезинфекциялық ерітінділерді креолин, лизол, карбол қышқылы, йодоформ, камфора қолдануға болмайды
8. Егіз төлді тартып шығарған кезде алдымен үстінде жатқан төлді шығару керек.
9. Егер консервативті әдістер тиісті нәтиже бермейтін болса көп кешіктірмей, кесарь тілігін жасау операциясына, немесе фетотомияға кірісу керек.
Әлсіз күшенулер мен толғақтар. Әлсіз күшенулер қысқа уақыттылықпен және жатыр бұлшық етінің жиырылуы белсенділігінің, ал әлсіз толғақтар құрсақ пресінің әлсіздігімен сипатталады.
Аномалияның түріне және пайда болу уақытына байланысты әдетте әлсіз күшенулер мен толғақтардың екі түрін ажыратады, бірінші әлсіз күшенулер жатыр мойыны ашылуынан басталып, әлсіз толғақтармен өтеді; екінші әлсіз күшенулер мен толғақтар қалыпты немесе көбіне күшті түрде жатыр және құрсақ пресінің жиырылуынан кейін туу кезінде пайда болады.
Бірінші әлсіз күшенулер мен толғақтар әдетте малды буаз кезінде ұстауында қате жіберушілігінен, атап айтқанда жалпы немесе сапалы жағынан ашығуынан, ұстау кезінде серуеннің болмауынан немесе жеткіліксіздігінен, көп төлділікте, ұрық қабықтарының шеменінде болады, кейде олар жатыр бұлшық етінің туа біткен аномалиялары салдарынан дамиды.
Бұл көрініс көбіне сиырларда, ешкілерде және мегежіндерде көктем - жаз мезгілдерінде байқалады.
Екінші әлсіз күшенулер мен толғақтардың біріншіден айырмасы ол күшейген нәтижесіз толғақтардан (туу жолдарының өтелмеуінде, тым үлкен төлде, төлдің дұрыс орналаспауында) кейін бұлшық еттер жабығуы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.