Сақау қоздырушысының зардаптылық қасиетін анықтау
№1 Дәріс
Тақырыбы: Эшерихиоз қоздырушысы
Kілт сөздер: эшерихиоз, E.coli, диагностика әдістері
Дәрістің мақсаты: эшерихиоздың биологиялық қасиеттері бойынша негізгі материалдар, эшерихиоз диагностикасының зертханалық әдісі
Дәрістің жоспары:
Ішек індеттерін шақыратын қоздырғыштардың жалпы сипаттамасы.
Escherichia тұқым өкiлiнiң сипаттамасы- E.coli.
а) Enterobacteriaceae тұқымдарының белгілері
б) E.coli негізгі қасиеттері
в) Негізгі патогенді факторлар;
г) Эшерихиоз кезіндегі бактериологиялық зерттеулер.
Эшерихиоз немесе колибактериоз - бұл әр түрлі жануарлардың төлдері, құстар ауыратын өте жіті өтетін індеттік ауру. Диареямен, профузды іш өтумен, депрессиямен, организмнің құрғауымен, әлсіреумен және өліммен сипатталады. Ауру туа салысымен тіркеледі.
Бұл ауру ауыл шаруашылық малдарының төлдерінде (бұзау, қозы, торай, құлындарда) туылғаннан кейін 2-3 күннен кейін байқалатын ауру.
Эшерихиялар - жұмыр келген, ұзындығы 2-3 мкм, ені 1,1 -1,5 мкм қысқа таяқшалар. Оқшауланып немесе қосақталып орналасады. Спора, капсула түзбейді және грам әдісі бойынша тepic боялатын микроорганизмдерге жатады.
E.coli биохимиялық қасиеттері
Негізгі биохимиялық тестер
E.coli
S.choleraesuis
1 .Көмірсулардың ферментациясы:
Глюкоза
кг
кКГ
Лактоза
к;г
-
Мальтоза
кг
Ккг
Маннит
кг
ККГ
Сахароза
+- кг-
-
Дульцит
кг-
+
Арабиноза
кг
+-
Галактоза
кг
-
2. Нитраттарды нитриттерге айналдыру
+
+
3. H2.S түзуі
-
+
4. Индол түзуі
+
-
5. Цитратты аш агардагы өcyi
-
+
6. Желатинде сұйылтуы
-
-
7. Сүт
Ұйып қалу
К,Г - қышқыл, газ түзілуі
E.coli патогендік факторлары:
1. Адгезия және тізбектеу факторлары
2.. Инвазия факторлары
Экзотоксиндер
Эндотоксиндер
Бактериологиялық зерттеулер
Зерттеуге арналған материалдар: өлексе тұтасымен, бауыр кесектерін өт жолдарымен, талақ, бүйрек, зақымдалған өкпе бөліктерін, он екі елі ішекпен тоқ ішек кесінділерін, лимфа түйіндерін, жүрек қанын пипеткаға сорып алып, жілік сүйегін алады.
Бактериологиялық зерттеулер
1
Себінді жасау
ЕПА, ЕПС жэне Эндо, Левин, Плоскирев орталарына жүрек қанынан, паренхиматозды органдардан, өттен, ішектерден, лимфа түйіндерінен (міндетті түрде мезентериалды) және жілік cүйeri (балауса емес материал кезшде м1ндетт1 турде) егу
2
Микроскопиялық зерттеу
Жүрек қанынан, паренхиматозды мүшелерден жағындыларды дайындау (Грамм, Романовский -Гимза және т.б. бояу әдістер бойынша); жағындыларды микроскоптау
3
Өсінді қасиеттерін зерттеу
18-24 сағаттан соң 37°С температурада тығыз қоректік ортада өскен өсіндісін зерттейді.
4
АР көмегімен антигендік құрылымы бойынша бөлінген микроорганизмдердің патогенді топтарына жататындығын анықтау
Бұл үшін 10 лактоза он тізбектерді тауып және шыны әйнекшеде ОК - қан сары су қоспасында патогенді серотоптарды агглютиндейді.
5
Ферментативтік қасиеттерін анықтау
Гисса ортасына - көміртектер және көп атомды спирттер қосылған (лактоза, глюкоза, сахароза, дульцит, маннит, арабиноза және т.б.), Штерна сорпасына себу, Биттера ортасы рамнозамен, сүтке, желатинаға және лакмусты сүтке себу жасайды; күкірттi сутекке, индолға сынама өткізеді.
6
Антигендік қасиеттерін аныктау
Топтық қан сарысуларымен АР қою
7
Патогенділігін анықтау
Патогенділігін анықтау үшін ұш ақ тышқанға 500 КТБмл дозасында жұқтырады
Бақылау сұрақтар:
Эшерихиоз қоздырғышы қандай биологиялық қасиеттерге ие?
E.coli қандай патогенді факторларға ие?
Патогенді факторларға байланысты E.coli қандай түрлерге бөлінеді?
Қандай биохимиялық тестер бойынша эшерихиозды сальмонеллезден ажыратуға болады?
Эшерихиоздың зертханалық диагностикасы қалай жүргізеді?
Әдебиеттер:
1. Б.Т.Толысбаев, К.Б.Бияшев. Микробиология және иммунология. Оқу құралы. Алматы, Нур-Принт. 2008.
2.Biyashev, B.K. Teaching and discipline system: MV 2003 - "Microbiology and Virology". 5V120100 - Veterinary Medicine (full-time education) [Текст]: учебно-методическое пособие B.K. Biyashev; Kazakh National Agrarian University.- Almaty, 2012.- 58 p.
3.Кисленко, В.Н. Ветеринарная микробиология и иммунология [Текст]: Практикум: учеб.пособие В.Н. Кисленко.- СПб. - М. - Краснодар: Лань, 2012.- 364с.
4.Кіркімбаева Ж.С. Жеке микробиология. - Нур-принт, 2011, 187 б.
5.Бияшев К.Б., Бияшев Б.К. Ветеринарная микробиология и иммунология. Алматы, 2015.
6.Абсатиров, Ғ. Ветеринариялық микробиология [Мәтін]: практикум: оқу құралы Ғ. Абсатиров, Т. Боранбаева; ҚР Білім және ғылым м-трлігі.- Астана: Фолиант, 2012.- 160 б.
7.Колычев, Н.М. Ветеринарная микробиология и микология [Текст]: учеб. Н.М. Колычев, Р.Г. Госманов.- СПб.: Лань, 2014.- 624 с.
№2 Дәріс
Тақырыбы: Сальмонеллез қоздырушылары
Heгiзгi сөздер: сальмонеллез, сальмонелла, диагностика әдістері
Дәріс мақсаты: сальмонелланың биологиялық қасиеттері бойынша нeгiзгi материалдар, сальмонеллезді зертханалық диагностика әдістері
Heгiзгi сұрақтар:
1 Жіті бактериалды ішек індетін шақыратын қоздырғышқа жалпы сипаттама.
2. Salmonella туыс өкілдеріне сипаттама
а) Salmonella туыстарының негізгі белгілері
б) Сальмонеллез қоздырғышының негізгі қасиеттері
в) Heгiзгi патоген факторлары;
г) Сальмонеллез кезіндегі бактериологиялық зерттеулер.
Kазipгi мәліметтер бойынша Salmonella туысының құрамына сальмонелланың 2 түрі кіреді: Salmonella enteritica (6 typnieci) және Salmonella bongori.
Антигендік құрылымы бойынша сальмонелла сероварларының 2400 түрін ажыратады, көбici Salmonella enteritica (ертерек S.choleraesuis) түрлеріне жатады. Малдардың ауруына үлкен мағыналар білдіреді S. enteritidis (dublin), S.choleraesuis, S.typhisuis, S. typhimurium, S.abortusequi, S.abortusovis, S. pullorum (gallinarum).
Сальмонеллезбен 10 күннен бip айлыққа дейінгі бұзаулар ауырады.
Ауру ағымы:
Сальмонеллездің жіті формасы кезінде ауру 5-10 күнге созылады. Одан әpi үш нәтиже мүмкін: өлім, жайлап жазылу немесе созылмалы формаға ауысуы. Жазылуы жайлап, аптаға созылады. Ауырып жазылған бұзаулар өсуі тоқтайды. Созылмалы түрінде ауру апта бойы және айларға созылады. Созылмалы формасының негізгi белгілері өкпенің қабынуы болып табылады.
Клиникалық белгілері
Аурудың бipiншi күні серозды конъюнктивит және жас ағулар пайда болады. Тәбеті құбылмалы болады. Нәжіс сұйылады, құрамында кілегейлі, қанды қоспалар болады. Мал қатты әлсірейді, депрессиядан, жүрек қызметінің әлсіреуінен бұзау 5-10 күнде өледі. Аурудың жеңіл жағдайында аздап жазылады немесе созылмалы формаға ауысады.
Диагностиканы ажырату кезінде колибактериозға, диплококкозға көңіл бөлу қажет. Аурудың бipiншi күндері ауру бұзаудан қоректік ортаға қаннан себінді жасайды немесе өлексені бактериологиялық зерттегенде дұрыс диагноз қоюға болады.
Қоздырушылардың морфологиясы және биологиясы:
Salmonella туысының негізгі белгілері ұштары дөңгеленген қысқа таяқшалар, көбici қозғалғыш, спора және капсула түзбейді қышқыл мен газ, глюкоза және оттегінің басқа түрлерін түзіп ферменттеледі, фенилаланиндезаминазасы болмайды, индол түзбейді, күкіртті сутек түзеді, лактозаны ферменттемейді, цитратты агарда өседі. Қарапайым қоректік орталарда өседі.
Сальмонелла мен ішек таяқшаларын ажырату әдісі
Негізгі биохимиялық тестер
E.coli
S.choleraesuis
1.Көмірсулар ферментациясы:
Глюкоза
КГ
КК г
Лактоза
Кг
-
Мальтоза
Кг
кКГ
Маннит
Кг
ККГ
Сахароза
+-КГ-
-
Дульцит
КГ-
+
Арабиноза
КГ
+-
Г алактоза
КГ
-
2. Нитраттарды нитриттерге
+
+
Айналдыру
3. H2S түзілуі
-
+
4. Индол тузуі
+
-
5. Цитратты агарда өcyi
-
+
6. Желатинді ыдырату
-
-
7. Сут
Уйды
Ескерту:
К - қышқылдың түзілуі
КГ - қышқыл мен газдың тузілуі
Серологиялық қасиеттер:
Сальмонелла тобындағы микробтарды серологиялық типтеу үшін Кауфман -- Уайт кecтeci бойынша О- моно, Н-монорецепторлы агглютиндеуші қан сарысуларды қолданады. Агглютиндеуші О- және Н- монорецепторлы қан сарысулар тәжірибеде араласпаған агглютинация сынама түрінде қолданады.
Малдар үшін патогенді жэне токсин түзуші Salmonella typhimurium, Salmonella dublin зертханалық жануарлардан ақ тышқан, теңіз шошқасы және қоян сезімтал. Көбінесе ақ тышқандарға өсінділерді жегізу жолымен немесе параэнтералды жолмен енгізу арқылы тәжірбиелерді жүргізеді. Алиментарлы жұқтыруға бip тәулік агар өсіндісін 5 мл. физиологиялық ерітіндіде шайып, 1 мл алынған қоспаны ақ нанға араластырып береді. Осылай дайындайды да 2 - 3 кесегінен 2-3 тышқанга аш қарынга береді Тышқандардың өлімі мен ауруы 4-14 тәуліктен кейін түседі. Тышқандар өлген жағдайда олардың мүшелерінен (жүрек, бауыр, талақтан) өсінділер мен жағындылар жасайды. Алынған өсінділерді сол әдістермен зерттейді.
Сальмонелла өсіндісi термостабилді токсин бөлу қасиетіне ие.
Патоген факторлары
1. Адгезия және тізбектер факторлары;
2. Инвазия факторлары;
3. Эндотоксиндер;
4. LT және ST экзотоксин типтері
Диагнозды бактериологиялық және серологиялық зерттеулер негізінде, клиникалық, патологоанатомиялық және эпизоотологиялық мәліметтер есебімен қояды.
Бактериологиялық зерттеу мepзімi - жеті күнге дейін.
Зерттеу үшін материалдар:
Жаңа өлген өлексе тұтасымен (мал өлгеннен кейін 12 сағат кем емес) немесе өлекседен бауыр өт жолымен, талақ, бүйрек, зақымдалған өкпе бөліктерін, он екі елі ішек және тоқ iшек бөліктерін (лигатурамен байланған), қан, лимфа түйіндерін, жүрек қанын, жілік сүйегін, зақымдалған буындарды тұтасымен жібереді.
Сальмонеллездің бактериологиялық диагностикасының ерекшеліктері:
Байыту ортасын (селенита, магний) және висмут сульфит агарын қолдану.
Висмутсульфита агардан қара тізбектерді бөліп алып және Олькеницкийдін жартылай көміртек ортасына егеді.
Кауфман - Уайт кестесі бойынша сальмонелланың сероварын және серотоптарын анықтау үшін Гисса және АР адсорбияланған О- сарысуына, содан кейін монорецепторлы Н- сарысуын қояды.
Ақ тьшқандарға биологиялық сынама.
Бақылау сұрақтар:
Сальмонеллез қоздырушылары қандай биологиялық қасиеттерге ие?
Сальмонеллалар кандай патогенді факторларға ие?
Кауфман - Уайт кестесі бойынша сальмонелла типтері неге негізделген?
Сальмонелланы эшерихиоздан қандай биологиялық тестер арқылы ажыратуға болады?
Сальмонеллездің зертханалық диагностикасы қалай жүpгiзiлeдi?
Әдебиеттер:
1. Б.Т.Толысбаев, К.Б.Бияшев. Микробиология және иммунология. Оқу құралы. Алматы, Нур-Принт. 2008.
2.Biyashev, B.K. Teaching and discipline system : MV 2003 - "Microbiology and Virology". 5V120100 - Veterinary Medicine (full-time education) [Текст]: учебно-методическое пособие B.K. Biyashev; Kazakh National Agrarian University.- Almaty, 2012.- 58 p.
3.Кисленко, В.Н. Ветеринарная микробиология и иммунология [Текст]: Практикум: учеб.пособие В.Н. Кисленко.- СПб. - М. - Краснодар: Лань, 2012.- 364с.
4.Кіркімбаева Ж.С. Жеке микробиология. - Нур-принт, 2011, 187 б.
5.Бияшев К.Б., Бияшев Б.К. Ветеринарная микробиология и иммунология. Алматы, 2015.
6.Абсатиров, Ғ. Ветеринариялық микробиология [Мәтін]: практикум: оқу құралы Ғ. Абсатиров, Т. Боранбаева; ҚР Білім және ғылым м-трлігі.- Астана: Фолиант, 2012.- 160 б.
7.Колычев, Н.М. Ветеринарная микробиология и микология [Текст]: учеб. Н.М. Колычев, Р.Г. Госманов.- СПб.: Лань, 2014.- 624 с.
3 дәріс
Тақырыбы: Пастереллез ауруының қоздырушылары
Сабақтың мақсаты: Пастереллалардың биологиялық қасиеттерін зерттеу және жануарлар пастереллезының зертханалық балау (диагностика) әдістері
Heгізгi сөздер: Пастерелла, биологиялық қасиеттер, иммунитет, имунопрофилактика, диагностика, ем.
Дәріс жоспары:
Пастереллез ауруына сипаттама
Пастерелланың морфологиясы және биологиясы
Пастереллалардың патогенді факторлары және пастереллездің патогенезі
Пастереллезге зертханалық диагноз қою әдістері
Пастереллездің алдын алу шаралары және емі
Пастереллез ауруына сипаттама
Пастереллез (геморрагиялық септицемия) - жануарлар мен құстарда септицемиялық көріністер мен геморрагиялық процестердің туындауы. айқын көрінетін, Pasteurella multocida тудыратын ауру. Геморрагиялық септицемияға үй жануарлары мен құстың барлық түрі бейім. Пастереллезбен адамдарда ауырады.
Қоздырушының морфологиясы және биологиясы
Пастереллалар туысын анықтауга арналған негізгі тесттер
Тесттер
Белгілері
Агардағы колониялардың өсу түpi
Қиғаш агарда өсу түpi
Көбінесе майда (0,5-1 мм), дөңгеленген, мөлдір, шеттepi тeгic, көкшіл колониялар, жылтыр. Көкшіл колониялардың көлемі аздап үлкейеді ақшыл- қоныр түске айналады, құрғақтанады. Жаңа бөліп алынған штамдар сирек түрде кілегейлі колониялар түзеді ақшыл дақ түрінде жайылып өседі.
Сорпада өcyi
Teгic лайланады, қабықша мен аздап тұнба пайда болады, шайқаганда бұрым түрінде көтеріледі
Таза өскін жұғындысындағы бактериялар морфологиясы (Грамм эдюпен бояганда)
Крыска элипс тәріздi, грамм тepic боялған таяқшалар (коккобактериялар)
Ағзалардан дайындалған жұғынды дактар (Романовский - Гимза әдісімен бояғанда)
а) капсуланың болуы
б) биполярлық бояу
Каталаза
+
Оксидаза
+
Қозғалуы
-
Спора түзуі
-
Өздігінен қан сарысуымен агглютинациялау
12 титрге дейін, бipaқ кейбір капсула түзбейтін өсінділер. Tepic нәтиже беретінін, ал капсуласыздар көбінесе кездейсоқ агглютинация беретінін ескеру қажет.
Биохимиялық қасиеттері
Нитраттарды қалпына келтіреді, желатинаны ерітпейді, көптеген штамдар мочевинаны ыдыратпайды, фенилаланиндезаминаза, протеолитикалык қасиеттері жоқ. Глюкоза мен сахарозаны қышқылға дейін газсыз ферменттейді. Пастерелланың көптеген түрлері галактозаны, маннозаны, сорбитті маннитті бұзады. Пастереллалар рамнозаны, дульцитті адонитті глицеринді, инсулинді ферменттемейдi, аргининд i гидролиздемейдi.
Зардаптылық қасиеті
3-4 ақ тышқандарды тepi астына 0,2 мл пастерелланың 18-24 сағаттық өскінін егеді. Еккеннен кейін 24-72 сағаттан соң тышқандардың 70-100% өледі.
Көгершіндерге, 90-120 күндік балапандарға және тауықтарға 18-24 сағаттық өсіндіні 0,5 мл мөлшерде бұлшық етке егеді. Еккеннен 18-72 сағат өтке соң олар өледі.
Өлген құс пен тышқандардан алынған патологиялық материалдардан қоректік орталарға ceбiндi жасайды, егер пастерелланың таза өсіні бөліп алынса, биосынаманы оң деп есептейді.
Бақылау сұрақтар:
Пастереллез ауруы қандай түрде өтеді?
Пастереллез ауруы қандай клиникалық белгілермен сипатталады?
Пастереллез ауруының патогенезы қандай?
Пастереллез қоздырушыларының морфологиялық ерекшелктері қандай?
Пастереллалардың өсінділік қасиеттері қандай?
Пастереллалар қандай патогенді факторларга ие?
Пастереллездің зертханалық диагностикасы қалай жүргізіледі?
Әдебиеттер:
1. Б.Т.Толысбаев, К.Б.Бияшев. Микробиология және иммунология. Оқу құралы. Алматы, Нур-Принт. 2008.
2.Biyashev, B.K. Teaching and discipline system : MV 2003 - "Microbiology and Virology". 5V120100 - Veterinary Medicine (full-time education) [Текст]: учебно-методическое пособие B.K. Biyashev; Kazakh National Agrarian University.- Almaty, 2012.- 58 p.
3.Кисленко, В.Н. Ветеринарная микробиология и иммунология [Текст]: Практикум: учеб.пособие В.Н. Кисленко.- СПб. - М. - Краснодар: Лань, 2012.- 364с.
4.Кіркімбаева Ж.С. Жеке микробиология. - Нур-принт, 2011, 187 б.
5.Бияшев К.Б., Бияшев Б.К. Ветеринарная микробиология и иммунология. Алматы, 2015.
6.Абсатиров, Ғ. Ветеринариялық микробиология [Мәтін]: практикум: оқу құралы Ғ. Абсатиров, Т. Боранбаева; ҚР Білім және ғылым м-трлігі.- Астана: Фолиант, 2012.- 160 б.
7.Колычев, Н.М. Ветеринарная микробиология и микология [Текст]: учеб. Н.М. Колычев, Р.Г. Госманов.- СПб.: Лань, 2014.- 624 с.
№ 4 дәріс
Такырыбы: Листериоз қоздырушысы
Сабақтың мақсаты: Листериоздың қоздырушысының биологиялық қасиеттерін зерттеу және жануарлар листериозын зертханалық балау (диагностика) әдістері
Hегізгi сөздер: Листерия, биологиялық-қасиеттер, иммунитет, имунопрофилактика, диагностика, ем.
Heгізгi сұрақтар:
Листериоз қоздырушысының ашылу тарихы.
Ауруға сипаттама (клиника, ағымы, эиизоотологиялық мәліметтер, патологоанатомиялық cypeтi).
Листериялардың морфологиялық және биологиялық қасиеттері
Листериялардың патогенді факторлары және аурудың патогенезі
Листериоздың зертханалық диагностикасы
Листериоз - клиникалық көріністepi полиморфты зооантропанозды ауру. Ауру табиғи ошақты және синантроптылығымен сипатталады. Індет көзi кемірушілер болып табылады.
Табиғи жағдайда листериозбен: ipi қара мал, қойлар, ешкілер, шошқалар, жылқылар, үй қояндары, көжектер, түлкілер, тауықтар, теңіз шошқасы, жабайы егеуқұйрықтар, тышқандар және басқа да жануарлардың кейбір түрлерін зақымдайды. Адамдар да ауырады. Листериозбен тәжірибе жүзінде иттерді, мысықтарды, маймылдарды, кептерлерді, ақ егеуқұйрықтар мен ақ; тышқандарды зақымдауға болады.
Қоздырушысы: Listeria monocytogenes.
Қоздырушы бактерияның факультативті- патогенді тобына жатады.
Листериоз қоздырушысының ажырату белгілері
Морфология
Қысқа таяқшалар, жағындыда жеке, жұппен немесе V сан түрінде, сонымен қатар бағана түрінде орналасады, капсула мен спора түзбейді
Тинкториалды қасиеттер
Грам оң
Қозғалғыштығы
Қозғалғыштығы -0,3% уколмен егу кезінде және бөлме температурасында өсірген кезде
Ферменттеуі
Газсыз, қышқыл түзе отырып глюкоза, мальтоза, салицинді ыдыратады
Ферменттемейді
Маннитті
Каталазаға сынама
Оң
Теңіз шошқасына конъюнктивита сынама
Оң (тәулік ішінді теңіз шошқасының қабағына енгізгеннен кейін 2-3 күн аралығында ірiңді конъюнктивит дамиды
АР
Листериозды сарысуда агглютинация өзгешелеу
Өсінділік қасиеттері қоздырғышты қоректік ортада өcipy температурасы 36 - 38°С, pH = 7,0 - 7,4.
ЕПА-да - нәзік, ұсақ шоғырлар түзеді (тілме таяқшасына ұқсайды). Ажыратып - балау үшін 1% глюкоза мен 2% глицерин қосылған ет - пептон - картоп агарында немесе 1% глюкоза мен 3% глицеринді картопты - пептонды агарды қолдануға болады. Көрсетілген орталарда (pH = 6,8 -- 7,0) тілме және пастерелла микробтары мүлде өспейді немесе елеуіз тым майда болып өседі, ал листериялар тығыз, колитәріздес болып өседі. Қанды агарда тізбек айналасында жіңішке (3-гемолиз аймағын түзеді).
Физикалық және химиялық факторларға төзімділігі. Листериялар топырақ пен суда (айлап, кейде жылдап) төменгі және біркелкі температурада ұзақ сақталады, дәнде - 3 жылға дейін, сүт пен етте қарқынды көбейеді, 58°С дейін қыздырғанда өлмейді, 70°С кезінде 20 - 30 минут аралығында, ал 3 - 5 минут қайнатқанда өледі.
Патогенді факторлар.
1. а-гемолизин
Р-гемолизин (листериолизин)
Моноцитоз дамытушы фактор
Зертханалық диагностика
Зерттеу үшін жіберілетін материалдар - ми, паренхиматозды органдар.
Микроскопиялық зерттеулер -- тек қана шамаланған, жуықталған мәліметтер береді. Жағындыны Грам бойынша бояйды. Люминесцентік әдісті қолдануға болады.
Бактериологиялық зерттеу.
Кәдімгі қоректік орталарға егу
зақымдалған материалдан бөлінген өсінділерге бөтен микрофлоранын, өcyiн тежейтін элективті лоне дифференциалды-диагностикалық орталарға себінді жасалады. Листерияның өсімін жоғарылату үшін Грей әдісін қолданады.
Серологиялық зерттеулер.
Агглютинация реакциясы. Реакцияны қою үшін О-антигенін қолданады, оны листерияның тәуліктік өсіндісін 1 - 2 сағат аралығында 100 С-та қыздыру жолымен алады. Содан кейін антигеннің 0,5 % фенол ерітіндісінде консервілейді. Нәтижесін бағалау қиын, өйткені жоғарғы титрде антиденені сау жануарлардан да табуға болады.
Диагностикалық титрі - 1:200 (мүйізді ұсақ мал және шошқалар үшін), 1:400 (жылқылар және мүйізді ipi қара мал), 1:50 (қояндар).
Комплемент байланыстыру реакциясы.
Аллергиялық сынама.
Биологиялық сынама ақ тышқандарға жүргізеді.
Бақылау сұрақтары:
Листериоз ауруына сипаттама берініздер.
Жануарлар листериозының нeгiзгi қоздырғышын айтыңыз.
Листерияның морфологиялық белгілерін сипаттаңыз.
Листерияны өcipy үшін қандай қоректік орталар қолданылады?
Листериялар қандай ферментативтік қасиеттерге ие?
Листерияның патогенезі қандай?
Листериоз қандай формада өтеді?
Листериоздың нeгiзгi клиникалық белгілерін атаңыз?
Ipi қара малда, шошқада және қойда листериоз кезінде қандай патологанатомиялық көріністер байқалады?
Ipi қара мал, шошқа және қой листериозын қандай аурулардан ажырату қажет?
Әдебиеттер:
1. Б.Т.Толысбаев, К.Б.Бияшев. Микробиология және иммунология. Оқу құралы. Алматы, Нур-Принт. 2008.
2.Biyashev, B.K. Teaching and discipline system : MV 2003 - "Microbiology and Virology". 5V120100 - Veterinary Medicine (full-time education) [Текст]: учебно-методическое пособие B.K. Biyashev; Kazakh National Agrarian University.- Almaty, 2012.- 58 p.
3.Кисленко, В.Н. Ветеринарная микробиология и иммунология [Текст]: Практикум: учеб.пособие В.Н. Кисленко.- СПб. - М. - Краснодар: Лань, 2012.- 364с.
4.Кіркімбаева Ж.С. Жеке микробиология. - Нур-принт, 2011, 187 б.
5.Бияшев К.Б., Бияшев Б.К. Ветеринарная микробиология и иммунология. Алматы, 2015.
6.Абсатиров, Ғ. Ветеринариялық микробиология [Мәтін]: практикум: оқу құралы Ғ. Абсатиров, Т. Боранбаева; ҚР Білім және ғылым м-трлігі.- Астана: Фолиант, 2012.- 160 б.
7.Колычев, Н.М. Ветеринарная микробиология и микология [Текст]: учеб. Н.М. Колычев, Р.Г. Госманов.- СПб.: Лань, 2014.- 624 с.
№ 5 дәріс
Дәріс тақырыбы: Шошқа тілмесінің қоздырушысы Erysipelothrix rhusiopathiae
Негізгі сұрақтар
Шошқа тілмесі ауруына сипаттама
Қоздырушының морфологиясы және биологиясы
Лабораториялық диагноз қою әдістері
Шошқа тілмесінің алдын алу шаралары және емі
Ауру ағымы және клиникалық белгілері
Шошқа тілмесі жіті, жітілеу, кейде созылмалы түрде септикалық белгілермен жұқпалы ауру. Терісі, әcipece қарында, жамбастың iшкi беткейін басқанда қызыл дақтар шығып тұрады (гиперемия). Жілік терісі түрi немесе есекжем қысқа мерзімді біркелкі қызбамен, жабырқаумен және терісінде қызыл дактардың пайда болуымен өтеді. Дөңгелек, квадрат және ромб пішінді дақтар тепе қызыл көтерілуі түрінде шығып тұрады. Жүректі аускультациялағанда эндокардиальды шуыл естіледі. Кейде артрит байқалады.
Қоздырушысы: Erysipelothrix rhusiopathiae.
Тілменің қоздырушысы көбінесе шошқалардың ерте жасында өтетін ауруларды шақырады. Ipi қара және ұсақ малдардың, жылқылардың, үй және жабайы құстрдың кейбір түрлерін, .балықтардың, шаяндардың, крабтардың және тышқандардың ауырған жағдайлары туралы жазылған.
Зерттеуге арналған материал:
Жас өлексе, болмаған жағдайда - жекеленген мүшелер: көк бауыр, бүйректер, бауыр. жүрек, лимфа түйіндері, түйін тәрізді сүйек; есекжемде - зақымданған Tepi аумақтарының белгілерінің созылмалы түрінде (веррукоздық эндокардит) - жүректік клапандардың кеңіненмен зақымданған жүрек, ал буындардың (артриттер) зақымдануында - жарып сойылмаған буын; құстар және ұсақ жануарлар үшін - тек қана бүтін өлексе.
Зерттеу тәртібі
Өлексені немесе жекеленген мүшелерді сойып жару; кәдімгі қоректік орталарға себу (ЕПА, ЕПС); жүрек қанынан және мүшелерден жағынды - таңбаларды дайындау; зертханалық жануарларды (ак тышқан, кептер) жұқтыру; патологиялық материалдардың эмульсиясымен егілген жануарлар тipi қалса, таза жануарларды бөлiнiп алынған таза өсінділермен жұқтыру тәжірбиесі жүргізіледі өлген тәжірбиелік жануарларды сою; жағындыларды микроскопиялау және қоректік орталарға себу.
Қоздырушының морфологиясы және тинкториялдық қасиеті 0,2-0,3х0,5-1,5 мкм көлеміндегі қысқа, түзу немесе аздап иілген таяқшалар. Кейде аурудың созылмалы түрінде, көбінесе веррукозды эндокардитте, жағындыларда ұзын жіпшелер табылады. Анилин бояуларының кәдімгі ерітінділерінің бәрімен жақсы боялады, грам оң, қозғалмайды; спора және капсула түзбейді.
Өсінділік және биохимиялық қасиеттері
Факультативті аэроб, 35 - 37°С температурада қарапайым қоректік орталарда (ЕПА, ЕПС 7,2 - 7,4 рН-пен) 24 сағатта жақсы өседі, ЕПА-да тілме қоздырғышы ұсақ, мөлдір, кейде сұрлау, дөңгелек, тізбек (S - формалы) түрінде өседі.
ЕПС-да біркелкі аздап бұлыңғырлану, ал аздап қозғалтқанда төмеңгі толқуы (муар толқындары) жақсы байқалады. Тілме қоздырғышы бауырда, сарысуда (5 - 10%), глицерин (2 - 3%) орталарында немесе 0,1 - 0,2% глюкоза қосылған қоректік орталарда жақсы өседі.
R-формалы өсінділерде уыттылығы Teгic (S) формалы өсінділермен салыстырғанда айтарлықтай төмен.
Тілме бактериясы күкірт сутек түзеді, бірақ индол түзбейді
Қоздырушының төзімділігi:
Тілме бактериялары сыртқы әсерлерге төзімді алынған материалда қоздырушы айлап сақталады, бөлме температурасындағы жарықта құрғатылған заттық шыныда микроб өсіндісі 14 күнге дейін сақтайды. Тікелей түскен күн сәулесі тілме өсінділерінің тіршілікке қабілеттігі және бipiншi кезекте уыттылығына жойымды әсер етеді. Тілме бактерияларын 70°С температураға дейін қыздырғанда 5-10 минутта өледі.
Етте бipшамa ұзақ сақталады; қоздырушыны жою үшін еттің бөлігін қайнату 21 сағаттан кем емес уакытта жалгасуы керек. Eттi тұздағанда және қақтағанда тілме таяқшалары 3 - 6 ай бойы жойылмайды. Дезинфекциялаушы дәрілердің қарапайым ерітінділері (1:1000 қатынасындағы сулема, креолиннің 1% epітіндіci, сүт және т.с.с.) қоздырғышты бірнеше минут арасында жояды.
Серологиялық зерттеу:
Шошқа тілмесінің созылмалы түрін серологиялық диагностикалау үшін агглютинация реакциясын 2 модификацияда ұсынады: а) пробиркалық әдісі және б) пластинкалы (жеделдетілген) әдіс.
Антиген агглютинация реакциясын сұйытылмаған қанмен немесе қан сарысуымен пластинкалық (классикалық) әдіспен қоюға жарамды.
Агглютинация реакциясының құндылығын әcipece, тілменің созылмалы түрімен ауырған жануарларда растады. Осы әдіс індеттің басталуына тipi резурвуары болатын, сау мал басына тұрақты Қayiп тудыратын және оларды басқа шаруашылықтарға жібергенде тілме індетін таратушы жануарлардан шаруашылықты тазартуға мүмкіндік береді.
Зерттеудің биологиялық әдісі
Зертханалық жануарлардан кептер, ақ тышқан, қоян (соңғылары тек кана тамыр ішінe енгізгенде) бейім. Енгізген материалда қоздырушының уыттылығы жеткшкті болса, жануарлар өледі кептерлер әдетте 2-4 тәуліктен соң, ақ тышқандар 3-6 тәуліктен соң. Егілген жануарларға бақылау - кептер, ақ тышқанға 8-10 күнге деййі, ал қояндарға 30-45 күнге дейін жүргізеді.
Бақылау сұрақтары:
Шошқа тілмеci ауруына сипаттама беріңіздер.
Шошқа тілмесінің қоздырушысын айтыңыз.
Шошқа тілмесінің қоздырушысының морфологиялық белгілерін сипаттаңыз.
Шошқа тілмесінің қоздырушысын өcipy үшін кандай қоректік орталар қолданылады?
Шошқа тілмесінің коздырушысы қандай ферментативтік қасиеттерге ие?
Шошқа тілмесінің патогенезі қандай?
Шошқа тілмесінің қандай формада өтеді?
Шошқа тілмесінің негізгі клиникалық белгілерін атаңыз?
Шошқа тілмесінің қандай аурулардан ажырату қажет?
Әдебиеттер:
1. Б.Т.Толысбаев, К.Б.Бияшев. Микробиология және иммунология. Оқу құралы. Алматы, Нур-Принт. 2008.
2.Biyashev, B.K. Teaching and discipline system : MV 2003 - "Microbiology and Virology". 5V120100 - Veterinary Medicine (full-time education) [Текст]: учебно-методическое пособие B.K. Biyashev; Kazakh National Agrarian University.- Almaty, 2012.- 58 p.
3.Кисленко, В.Н. Ветеринарная микробиология и иммунология [Текст]: Практикум: учеб.пособие В.Н. Кисленко.- СПб. - М. - Краснодар: Лань, 2012.- 364с.
4.Кіркімбаева Ж.С. Жеке микробиология. - Нур-принт, 2011, 187 б.
5.Бияшев К.Б., Бияшев Б.К. Ветеринарная микробиология и иммунология. Алматы, 2015.
6.Абсатиров, Ғ. Ветеринариялық микробиология [Мәтін]: практикум: оқу құралы Ғ. Абсатиров, Т. Боранбаева; ҚР Білім және ғылым м-трлігі.- Астана: Фолиант, 2012.- 160 б.
7.Колычев, Н.М. Ветеринарная микробиология и микология [Текст]: учеб. Н.М. Колычев, Р.Г. Госманов.- СПб.: Лань, 2014.- 624 с.
№ 6 дәріс
Дәріс тақырыбы: Ауылшаруашылық жануарларының стафилококктар тудыратын инфекцияларының қоздырушылары
Сабактың мақсаты: Стафилококктардың морфологиясын, өсінділік, биохимиялық, антигендік, зардаптылық қасиеттерімен таныстыру.
Heгізгi сөздер: стафилококк, гемотоксин, лейкоцидин, өліммен аяқталатын токсин, некротоксин, энтеротоксин, карбункул, флегмона абсцесс.
Heгізгi сұрақтар:
Стафилококктар
Стафилококтардың қасиеттері
Стафилококтардың патогенді факторлары және аурудың патогенезі
Стафилококкоздардың зертханалық балау әдістері
Иммунитет
6 Стафилококкоздарға қарсы қолданатын биопрепараттар.
Стафилококктарды біріншi болып 1880 ж. Л. Пастер фурункулдың ipңінен бөліп алды. Бұл зерттеулерді 1884 ж. Ф.Розенбах жалғастырды.
Стафилококктардың және микрококтардың токсономиясы бойынша халыкаралық комитетпен (1976) стафилококктардың түрлік құрамы бекітілді.
Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis, Staphylococcus saprophyticus. ең зардаптысы Staphylococcus aureus болып табылады.
Стафилококктар адам мен жануарларда абсцессті, флегмонаны, артритті жаракаттардың ipiңдi қабынуларымен шақырылады. Сиырларда стафилококктың мастит пен эндометрит үлкен экономикалық шығынға ұшырайды. Жылқыларда, шошқаларда және сирек ipi кара малда стафилококктар енгеннен кейіп ен қанатшасында флюктуирленген іріңді ошақтардың түзуімен сипатталатын батриомикозды шақырады.
Құстар стафилококкты індетке резистента деп саналады. Бірақ та тауықтарда құстардың жаппай қырылуымен өтетін стафилококкпен шақырылған септикалық аурулар туралы жазылған.
Өнімдердің ластану нәтижесінде (сүт және ет өнімдері) экзотоксин (энтеротоксин) бөлетін уытты стафилококктармен адамдарда жаппай тағамдық улануы байқалады.
Морфологиясы. Стрептоккоктар шар тәріздес формалы дұрыс емес жиналу түзетін, жүзім шоқтарын еске түсіреді. Бірақ та ipiңдi эксудатта кокктардың шоғымен қатар жеке, жұп, ал кейде кокктардың қысқа тізбекшелері кездеседі. Зардапты стафилококктардың диаметрі 0,5 - 1,5 мкм. шамасында болады. Сапрофитті стафилококктар ipi көлемді болып келеді. Капсула, спора, талшықтар түзбейді. Қозғалмайды. Грам оң. Стафилококкалар кәдімгі анилин бояуларымен оңай боялады.
Қоректік ортада өcyi. Стафилококктар аэробтар, және факультативті аэробтар. Қарапайым қоректік орталарда 7,2 - 7,4 рН-пен 35 - 37°С температурада жақсы өседі. Агардың бетінде 2 - 4 мм диаметрі дөңгелек алтын - сары, лимонды - сары және ақ түстес шырынды тізбектер. Сорпада өсу ортаның айтарлықтай бұлыңғырлануымен және тұнбаның көбірек құлауымен өтеді.
Стафилококктардың көптеген уытты штамдары қанды агарда төбектердің айналасында гемолиздің сызылған зонасын түзеді. Стафилококктарды тығыз қоректік орталарда өсіргенде: агарда, желатинда, картопта, ұйыған сарысуында пигменттердің (ақ алтын сияқты, сирек лимонды - сары) түзілуі кездеседі.
Стафилококктар мен бөлінетін пигментерде суда ерімейтін липохром (каротин тобынан) болады, олар спиртте, эфирде, хлороформда және бензинде ериді. Пигмент ауа оттeгici жеткенде ғана түзіледі. Стафилококктарға тән қасиет - 15% натрий хлоридінен немесе 40% еттен тұратын қоректік орталарда көпшілік штамдардың өсу қабілеті.
Биохимиялық қасиеттерi. Стафилококктар қышкылдың түзілуімен газсыз глюказоны, фруктозаны, сахарозаны, мальтозаны, ксилозаны, маннитті ыдыратады, салиттинді, дульцитті, инсулинді, рафинозаны бөлмейді. Олар уреазаны, каталазаны, күкірттi сутекті продуцирлейді, нитраттарды нитриттерге айналдырады, крахмалды, инсулинді ыдыратпайды, индол түзбейді. Зардапты стафилококктарда протеолитикалық ферменттердің болуы олардың қасиеттерінің желатина мен ұйыған қан сарысуын сұйылтуға, сонымен қатар кәдімгі және лакмус сүтін пептондауға және ұйытуға себепкер болады.
Стафилококктардың жіктелуі Бергейдің (1974) бактериаларды анықтайтын 8-шi басылымда Staphylococcus қатарына 3 түpi кіреді St. aureus, St. epidemidis, St. saprophyticus олардың өздерінің ерекшеліктері бар (1 - кесте). Берджи жіктелуі бойынша стафилококктар құрамында үш тұқымдасы бар 14-шi топқа жатады. Staphilococcus тұқымы Micrococcacea тұқымдасына жатады. Yш түpi белгілі St.aureus, St.epidermaticus, St.saprophyticus.
Төзімділігі Барлық спора түзбейтін бактериалардың арасында стафилококтар физикалық және химиялық факторларға ең төзімдісі. Олар құрғатуды және қатыруды жақсы көтереді, іріңді эксудатта, шаңда, қида ұзақ уакыт тіршілікке қабілеттігін сақтайды. Тікелей түскен күн сәулесі оларды тек бірнеше сағаттардан кейін ғана өлтіреді. 70 - 80°С-қа дейін қыздырғанда олар 20 - 30 минуттан кейін, ал қайнатқан кезде бірден өледін Дезинфекциялаушы дәрілермен 1% - тi формалин epітіндіci және 2% - тi күйдіргіш натрдың ерітіндісі стафилококтарды 1 сағаттың ішінде, ал 15% -тi хлормен 2 - 5 минуттың ішінде өлтіреді. Ескеретін жай стафилококктар 1:300000 концентрацияда айтарлықтай бактериостатикалық әcepi бар кристалловиолетке, пиоктанинге, малахита жасылға барынша сезімтал. Бұл осы бояуларды терең стафилококтык закымдануларында, фурункулезде, жарақаттардың іріңдеулерінде ойдағыдай қолдануға мүмкіндік береді. Стафилококтардың арасында - плазмидтер кеңінен таралған, ол стафилококтардың антибиотиктерге төзімділігімен байланысты. Осыған байланысты антибиотик тагайындар алдында бөлінген штамның сезімталдығын анықтау қажет.
Зардаптылығы. Стафилококтар - ipiңденудің нeгiзгi қоздырғыштары. Олар ipi қара мал мен қойларда тepi асты абсцесстің, фурункулдың, карбункулдың, флегмонанның, ipiңдi-коньюктивиттің, стафилококты маститтердің нeгiзгi себепкерлері болып табылады. Стафилококтық індеттің ең ауыр түрлеріне: пневмония, менингит сонымен қатар сепсис және септикониемия сияқты iшкi мүшелердің зақымдануымен байқалатын аурулар жатады.
Жануарлардан стафилококтық індетте ең бейімді болып жылқы, одан кейін ит, ipi қара мал, қой, ешкі, шошқа сияқты реттікпен айтуға болады, ал төзімдici құстар болып табылады.
Стафилококтардың уыттылығы бірқатар факторларға байланысты. Токсин түзу және плазмокоагуляция қабілеті бойынша стафилококктың бөлінген өсінділерінің уыттылығын аныктайды. Штамның улағыштық дәрежесі бойынша олардың зардаптылық қасиеттерін талдайды. Келесі стафилококтык токсиндерді ажыратады:
гемотоксин;
лейкоцидин;
өліммен аяқталатын токсин;
некротоксин;
энтеротоксин.
Патогенезі. Стафилококтар жануарларда әр түрлі аурулар шақырады, бұл жағдайда жергілкті іріңді қабынумен, басқа жағдайда қанның жалпы зарарлануымен сипатталады. Стафилококтық індеттің патогенезі қоздырушының қасиеті сияқты, микроорганизмдердің иммундық жүйесінің жағдайымен де анықталады. Жануарлар организміне зардапты стафилококктар әр түрлі жолдармен eнyi мүмкін. Стафилококтық індеттің дамуы көбінесе тepi және тepi асты клетчаткасында өтеді ол нәтижесінде пиодермита, карбункуланы, флегмонаны, лимфангита, жарақаттық індет тудырады. Кілегейлі қабықтың зақымдануында энтерит, эндометрит дамиды. Стафилококтық індеттің ауыр формаларына жекелеген мүшелердің зақымдануымен өтетін аурулар жатады: маститтер, пневмония, артриттер сонымен қатар септицемия және септикопиемия. Патологиялық процестердің дамуына зардапты стафилококктық іріңді әрекеттің өнімдері мен организмнің улануы орын алады.
Антигендік құрылымы. Стафилококтар әр түрлі антигендері бар, олар негізінен торшаның қабырғасында шоғырланады. Антигендер болып тейхой қышқылдар, пептидогликсан, А ақуызы саналады.
Стафилококтардың энтеротоксиндері антигендік құрылымы бойынша 5 сероварға бөлінеді А, В, С (С, және О), Д және Е. Олардың барлығы қарапайым, өсінділік сұйыққа ақуыздармен синтезделеді.
Стафилококтардың антигендері агглютинация, преципитация, тура емес гемагглютинация реакцияларында анықталады.
Диагностикасы. Диагноз бактсриологиялық әдістің негізінде қойылады. Стафилококтық індеттерді зертханалық диагностикасында зерттеу үшін материалдар болып абсцессті ipiңдepi, қан, мастит кезіндегі сүт, эндометритте жыныс мүшелерінен бөлінді және т.б. саналады. Патологиялық материалдан жағынды дайындап, Грам бойынша бояйды және микроскопиялайды. Бip уақытты ет - пептонды агарда және 5% - тi қанды агарда стафилококтың таза өсінділері бөлуді жүргізеді. Бөлінген өсіндіні идентификациялау өсінді және биохимиялық белгілері бойынша жузеге асырады. Стафилококтардың зардапты және зардапты емес штаммдарын ажыратқанда төменде көрсетілген белгілердің кешенін есепке алады.
Стафилококтарды дифференциациялау
Қacиeттepi
Зардапты
Зардапты емес
Гемолитикалық
+
-
Желатинді ыдырату
+
-
Манитті ферментациялануы
+
-
Плазмокоагуляция
+
-
Дермонекротикалық
+
-
Лейкоцидиннің тузілуі
+
-
Гиалуронидазаның тузілуі
+
-
Фибринолизиннің тузілуі
+
-
Трегалоза ферментациясы
+
-
а - токсин
+
-
Пигменттерді түзу
Көбінесе алтын сияқты
Көбінесе ақ немесе лимонды сары
Зардапты стафилококтар дифференциациялағанда 22 титр бактериофагтардың жиынтығымен стафилококтарды фаготиптейді пайдаланады, олар лизистық туыстығы бойынша төрт топқа бөлінеді. Фаготиптеудің көмегімен әр түрлі көздерден бөлінген стафилококктарды идентификациялауға болады.
Иммунитет. Стафилококтық індеттерде иммунитет көбінесе антитоксикалық болып келеді. Стафилококтық індетпен ауырып жазылған жануарлардың қанында антитоксиндер жиналады, ол организмнің қайтадан ауруына төзімділігін арттыруға себепкер болады. Жануарлар қанында антитоксиндердің табылуы стафилококтарға иммунитеттің күштілігін көрсетеді.
Биопрепараттар. Стафилококтық індеттермен күресте биопрепарат ретінде стафилококтық антивирус және анатоксин, аутовакцинаны қолданады.
Аутовакцина 1-1,5 сағат 70 - 75°С температурада жылытылған ауру жануардың мүшелерінен бөлінген агарлы өсіндінің шайындысы болып табылады. Аутовакцинаны негізінен шоқтықтың ipiңдi бурситтерін және өзге де ұзаққа созылған процестерді емдеу үшін ұсынады. Вакцинаны үдемелі дозаларда 5-7 күн аралықпен тepi астына егеді.
Стафилококтық анатоксиннің 0,3 - 0,5% -тi формалинмен 7-28 тәулік бойы әсер ету жолымен алады. Препаратты терінің стафилококктық закымдануларын және фурункулездің алдын алу үшiн, стафилококктық маститті емдеуге қолданады.
Емдеу. Стафилококктық этиологиялы - септикалық жарақатты індетті, абсцесстер, флегмоналар, дерматит, стафилококтық мастит сияқты әр түрлі ауруларды емдеу үшін кең спектрде әсер етуші антибиотиктер (тетрациклин, террамицин, новобицин, хлорамфеникол, эритромецин), сонымен қатар сульфаниламидік және нитрофурандық препараттарды пайдаланады.
Әдебиеттер:
1. Б.Т.Толысбаев, К.Б.Бияшев. Микробиология және иммунология. Оқу құралы. Алматы, Нур-Принт. 2008.
2.Biyashev, B.K. Teaching and discipline system : MV 2003 - "Microbiology and Virology". 5V120100 - Veterinary Medicine (full-time education) [Текст]: учебно-методическое пособие B.K. Biyashev; Kazakh National Agrarian University.- Almaty, 2012.- 58 p.
3.Кисленко, В.Н. Ветеринарная микробиология и иммунология [Текст]: Практикум: учеб.пособие В.Н. Кисленко.- СПб. - М. - Краснодар: Лань, 2012.- 364с.
4.Кіркімбаева Ж.С. Жеке микробиология. - Нур-принт, 2011, 187 б.
5.Бияшев К.Б., Бияшев Б.К. Ветеринарная микробиология и иммунология. Алматы, 2015.
6.Абсатиров, Ғ. Ветеринариялық микробиология [Мәтін]: практикум: оқу құралы Ғ. Абсатиров, Т. Боранбаева; ҚР Білім және ғылым м-трлігі.- Астана: Фолиант, 2012.- 160 б.
7.Колычев, Н.М. Ветеринарная микробиология и микология [Текст]: учеб. Н.М. Колычев, Р.Г. Госманов.- СПб.: Лань, 2014.- 624 с.
№ 7 дәріс
Дәріс тақырыбы: Ауылшаруашылық жануарлардың стрептококктар тудыратын инфекцияларының қоздырушылары
Сақау
Қоздырушысы: Streptococcus egui
Сақаумен көбінесе құлындар және жас жылқылар ауырады. Анағұрлым сирек қашыр, есек және ересек жастағы жылқылар ауырады, соңғылары көбінесе бұрын ауырмағандықтың әcipece, нашар азықтандырудың нәтижесіндегі әлсіреудің және шектен тыс пайдаланудың есебінен болады.
Қоздырушының морфологиясы және тинкториалдық қасиеті
Іріңдеп сақау стрептококтары жағындыларда ұзын тізбекшелер түрінде орналасады. Тізбекшелер толқын тәрізді ирелеңдеп, ілмек түзеді олар лейкоциттердің ыдырауы кезеңінде полиморфты - ядролардың арасында жиі табылады. Ұзын тізбекшелерден басқа, қыскқа тізбекше (4-5 түрін), диплококктар және жекелеген кокктар кездесуі мүмкін. Сорпалық өсінділерде кокктар әр түрлі көлемде және ішінде болуы мүмкін: Ipi, дөңгелек торшалармен қатар ұсақ, аздап сопақша пішіндес кокктар кездеседі. Бұндай жағдайларда бояуларға бірдей емес дәрелседеп қабылдау байқалуы мүмкін. Сақау стрептококтары кәдімгі анилин бояуы ерітінділерді барлығымен жақсы боялады, Грам бойынша - оң (спиртпен аз әсер еткенде). Грам тәсілімен бояғанда жағындыларды иодталған спиртпен түссіздендірген жақсы.
Қоздырушының өсінділік және ферментативтік қасиеттері. Сақау стрептококтары аэробты және анаэробты жағдайларда (факультативті аэроб) өседі. Микроб қозғалмайды, спора, капсула және пигмент түзбейді. Ұйыған қан сарысуында қоздырушының бірқатар штаммдарынан капсулаларды табуға болады. Барлық қарапайым коректік орталарда өседі (pH - 7,2 - 7,6), бірақ орталарға 10 - 20% қан сарысуын немесе 5 - 10% жылқы қанын (ipi қарадан нашар) және 1% глюкозаны қосқан анағұрлым жақсы.
Сақау стрептококтық өсінділерін өcipy үшін қолайлы температура 36 - 37°С; төмеңгі температураларда (+10°С), іріңді стрептококктардан айырмашылығы, өспейді.
Қан сарысуы бар кәдімгі ЕПА-да немесе агарда сақау стрептококк ұсак шық тамшысы сияқты шырышты тізбектер түзеді, олар соңында араласып мөлдір емес болып кетеді. Агардың конденсат сұйыктығында өсу жеңіл ақ тұнба түрінде, оны микроскопиялағанда стрептококтардың ұзын жіпшелері табылады.
ЕПС-да микроб мамықты нәзік үлпектері бар бұлыңғырлану түзеді. Соңғы бірнеше күннен кейін (3 - 5) түбіне тұнып, ортаны жарықтандырады.
Қан сарысулы ЕПС-да (3% пептон) өсу кілегейлі тұнба түрінде, іріңдік стрептококктан айырмашылығы, ол ұнтақты тұнба түзедкі 1% лактозалы сорпада стрептококктың жаңадан бөлініп алынған өсінділері өспейді.
ЕПЖ - да жекелеген ақ ұсақ (иненің жасуындай яғни өте кішкене) төбектер (түйінді) түрінде. Желатинаны сұйылтпайды.
Ұйыған қан сарысуында басында ұсак, мөлдір, одан әpi бұлыңғыр, сұр төбектер түзеді олар тұтаса шырышты, жабысқақ жіңішке түзеді. Ұйыған қан сарысуын сұйылтпайды.
Қанды орталарда (5%) - гемолиз бета типті (тізбектердің айналасы түссіз аймақты). Гемолитикалық қасиеттерді сынау нәтижелері, көптеген авторлардың пiкipiншe, стрептококктардан бөлініп алынған штаммдарының уыттылық дәрежесін айтарлықтай анықтайды: гемолиздің неғұрлым кең көлем аймағын қоздырушының ең уытты штамдарды шығарады.
Картопта микроб өспейді; дегенмен кейбір мәліметтер бойынша, өсу жүреді, бipaқ көрінбейтін макроскопиялық болар-болмас қатпар түрінде. Штаммдардың басым көпшілігі сүтті ұйытпайды. Индол, аммиак және күкіртті сутек түзілшмейді. Жаңадан бөлініп алынған өсінділермен қышқылдың түзілуімен, бipaқ газсыз салицин, инулин, рафиноза, мальтоза және сахароза ыдырайды, лактоза және сорбит ыдырамайды. Ортаның стрептококктан айырмашылығы), сонымен катар маннит, глюкоза, арабиноза, ксилоза, рамноза, трегалоза, дулцит, адонит, эритрит және глицерин. Лакмус сүттің-қызаруы.
Метилен көгі сүттегі сақау стрептококк өсінділерін өзгертпейді.
Редуцирлеуші қабілетін сынау әдісі. Стерильді алынған сүтке 1%-тi метилен көгінің сулы ерітіндісі бояудың қоспасын сүтте 1:5000 тең болатындай есеппен қосады (1 мл метилен көгінің epітіндici 50 мл сүтке). 5 мл метиленді cүтi баp пробиркаға 18 сағаттық зерттелетін сорпалық өсінді 0.1 мл-i өседі. Нәтижелерді есепке алу себінді термостатта (37°С) бip тәулік тұрғаннан кейін жүргізеді. Оң нәтижелерде сүт түссізденеді. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тақырыбы: Эшерихиоз қоздырушысы
Kілт сөздер: эшерихиоз, E.coli, диагностика әдістері
Дәрістің мақсаты: эшерихиоздың биологиялық қасиеттері бойынша негізгі материалдар, эшерихиоз диагностикасының зертханалық әдісі
Дәрістің жоспары:
Ішек індеттерін шақыратын қоздырғыштардың жалпы сипаттамасы.
Escherichia тұқым өкiлiнiң сипаттамасы- E.coli.
а) Enterobacteriaceae тұқымдарының белгілері
б) E.coli негізгі қасиеттері
в) Негізгі патогенді факторлар;
г) Эшерихиоз кезіндегі бактериологиялық зерттеулер.
Эшерихиоз немесе колибактериоз - бұл әр түрлі жануарлардың төлдері, құстар ауыратын өте жіті өтетін індеттік ауру. Диареямен, профузды іш өтумен, депрессиямен, организмнің құрғауымен, әлсіреумен және өліммен сипатталады. Ауру туа салысымен тіркеледі.
Бұл ауру ауыл шаруашылық малдарының төлдерінде (бұзау, қозы, торай, құлындарда) туылғаннан кейін 2-3 күннен кейін байқалатын ауру.
Эшерихиялар - жұмыр келген, ұзындығы 2-3 мкм, ені 1,1 -1,5 мкм қысқа таяқшалар. Оқшауланып немесе қосақталып орналасады. Спора, капсула түзбейді және грам әдісі бойынша тepic боялатын микроорганизмдерге жатады.
E.coli биохимиялық қасиеттері
Негізгі биохимиялық тестер
E.coli
S.choleraesuis
1 .Көмірсулардың ферментациясы:
Глюкоза
кг
кКГ
Лактоза
к;г
-
Мальтоза
кг
Ккг
Маннит
кг
ККГ
Сахароза
+- кг-
-
Дульцит
кг-
+
Арабиноза
кг
+-
Галактоза
кг
-
2. Нитраттарды нитриттерге айналдыру
+
+
3. H2.S түзуі
-
+
4. Индол түзуі
+
-
5. Цитратты аш агардагы өcyi
-
+
6. Желатинде сұйылтуы
-
-
7. Сүт
Ұйып қалу
К,Г - қышқыл, газ түзілуі
E.coli патогендік факторлары:
1. Адгезия және тізбектеу факторлары
2.. Инвазия факторлары
Экзотоксиндер
Эндотоксиндер
Бактериологиялық зерттеулер
Зерттеуге арналған материалдар: өлексе тұтасымен, бауыр кесектерін өт жолдарымен, талақ, бүйрек, зақымдалған өкпе бөліктерін, он екі елі ішекпен тоқ ішек кесінділерін, лимфа түйіндерін, жүрек қанын пипеткаға сорып алып, жілік сүйегін алады.
Бактериологиялық зерттеулер
1
Себінді жасау
ЕПА, ЕПС жэне Эндо, Левин, Плоскирев орталарына жүрек қанынан, паренхиматозды органдардан, өттен, ішектерден, лимфа түйіндерінен (міндетті түрде мезентериалды) және жілік cүйeri (балауса емес материал кезшде м1ндетт1 турде) егу
2
Микроскопиялық зерттеу
Жүрек қанынан, паренхиматозды мүшелерден жағындыларды дайындау (Грамм, Романовский -Гимза және т.б. бояу әдістер бойынша); жағындыларды микроскоптау
3
Өсінді қасиеттерін зерттеу
18-24 сағаттан соң 37°С температурада тығыз қоректік ортада өскен өсіндісін зерттейді.
4
АР көмегімен антигендік құрылымы бойынша бөлінген микроорганизмдердің патогенді топтарына жататындығын анықтау
Бұл үшін 10 лактоза он тізбектерді тауып және шыны әйнекшеде ОК - қан сары су қоспасында патогенді серотоптарды агглютиндейді.
5
Ферментативтік қасиеттерін анықтау
Гисса ортасына - көміртектер және көп атомды спирттер қосылған (лактоза, глюкоза, сахароза, дульцит, маннит, арабиноза және т.б.), Штерна сорпасына себу, Биттера ортасы рамнозамен, сүтке, желатинаға және лакмусты сүтке себу жасайды; күкірттi сутекке, индолға сынама өткізеді.
6
Антигендік қасиеттерін аныктау
Топтық қан сарысуларымен АР қою
7
Патогенділігін анықтау
Патогенділігін анықтау үшін ұш ақ тышқанға 500 КТБмл дозасында жұқтырады
Бақылау сұрақтар:
Эшерихиоз қоздырғышы қандай биологиялық қасиеттерге ие?
E.coli қандай патогенді факторларға ие?
Патогенді факторларға байланысты E.coli қандай түрлерге бөлінеді?
Қандай биохимиялық тестер бойынша эшерихиозды сальмонеллезден ажыратуға болады?
Эшерихиоздың зертханалық диагностикасы қалай жүргізеді?
Әдебиеттер:
1. Б.Т.Толысбаев, К.Б.Бияшев. Микробиология және иммунология. Оқу құралы. Алматы, Нур-Принт. 2008.
2.Biyashev, B.K. Teaching and discipline system: MV 2003 - "Microbiology and Virology". 5V120100 - Veterinary Medicine (full-time education) [Текст]: учебно-методическое пособие B.K. Biyashev; Kazakh National Agrarian University.- Almaty, 2012.- 58 p.
3.Кисленко, В.Н. Ветеринарная микробиология и иммунология [Текст]: Практикум: учеб.пособие В.Н. Кисленко.- СПб. - М. - Краснодар: Лань, 2012.- 364с.
4.Кіркімбаева Ж.С. Жеке микробиология. - Нур-принт, 2011, 187 б.
5.Бияшев К.Б., Бияшев Б.К. Ветеринарная микробиология и иммунология. Алматы, 2015.
6.Абсатиров, Ғ. Ветеринариялық микробиология [Мәтін]: практикум: оқу құралы Ғ. Абсатиров, Т. Боранбаева; ҚР Білім және ғылым м-трлігі.- Астана: Фолиант, 2012.- 160 б.
7.Колычев, Н.М. Ветеринарная микробиология и микология [Текст]: учеб. Н.М. Колычев, Р.Г. Госманов.- СПб.: Лань, 2014.- 624 с.
№2 Дәріс
Тақырыбы: Сальмонеллез қоздырушылары
Heгiзгi сөздер: сальмонеллез, сальмонелла, диагностика әдістері
Дәріс мақсаты: сальмонелланың биологиялық қасиеттері бойынша нeгiзгi материалдар, сальмонеллезді зертханалық диагностика әдістері
Heгiзгi сұрақтар:
1 Жіті бактериалды ішек індетін шақыратын қоздырғышқа жалпы сипаттама.
2. Salmonella туыс өкілдеріне сипаттама
а) Salmonella туыстарының негізгі белгілері
б) Сальмонеллез қоздырғышының негізгі қасиеттері
в) Heгiзгi патоген факторлары;
г) Сальмонеллез кезіндегі бактериологиялық зерттеулер.
Kазipгi мәліметтер бойынша Salmonella туысының құрамына сальмонелланың 2 түрі кіреді: Salmonella enteritica (6 typnieci) және Salmonella bongori.
Антигендік құрылымы бойынша сальмонелла сероварларының 2400 түрін ажыратады, көбici Salmonella enteritica (ертерек S.choleraesuis) түрлеріне жатады. Малдардың ауруына үлкен мағыналар білдіреді S. enteritidis (dublin), S.choleraesuis, S.typhisuis, S. typhimurium, S.abortusequi, S.abortusovis, S. pullorum (gallinarum).
Сальмонеллезбен 10 күннен бip айлыққа дейінгі бұзаулар ауырады.
Ауру ағымы:
Сальмонеллездің жіті формасы кезінде ауру 5-10 күнге созылады. Одан әpi үш нәтиже мүмкін: өлім, жайлап жазылу немесе созылмалы формаға ауысуы. Жазылуы жайлап, аптаға созылады. Ауырып жазылған бұзаулар өсуі тоқтайды. Созылмалы түрінде ауру апта бойы және айларға созылады. Созылмалы формасының негізгi белгілері өкпенің қабынуы болып табылады.
Клиникалық белгілері
Аурудың бipiншi күні серозды конъюнктивит және жас ағулар пайда болады. Тәбеті құбылмалы болады. Нәжіс сұйылады, құрамында кілегейлі, қанды қоспалар болады. Мал қатты әлсірейді, депрессиядан, жүрек қызметінің әлсіреуінен бұзау 5-10 күнде өледі. Аурудың жеңіл жағдайында аздап жазылады немесе созылмалы формаға ауысады.
Диагностиканы ажырату кезінде колибактериозға, диплококкозға көңіл бөлу қажет. Аурудың бipiншi күндері ауру бұзаудан қоректік ортаға қаннан себінді жасайды немесе өлексені бактериологиялық зерттегенде дұрыс диагноз қоюға болады.
Қоздырушылардың морфологиясы және биологиясы:
Salmonella туысының негізгі белгілері ұштары дөңгеленген қысқа таяқшалар, көбici қозғалғыш, спора және капсула түзбейді қышқыл мен газ, глюкоза және оттегінің басқа түрлерін түзіп ферменттеледі, фенилаланиндезаминазасы болмайды, индол түзбейді, күкіртті сутек түзеді, лактозаны ферменттемейді, цитратты агарда өседі. Қарапайым қоректік орталарда өседі.
Сальмонелла мен ішек таяқшаларын ажырату әдісі
Негізгі биохимиялық тестер
E.coli
S.choleraesuis
1.Көмірсулар ферментациясы:
Глюкоза
КГ
КК г
Лактоза
Кг
-
Мальтоза
Кг
кКГ
Маннит
Кг
ККГ
Сахароза
+-КГ-
-
Дульцит
КГ-
+
Арабиноза
КГ
+-
Г алактоза
КГ
-
2. Нитраттарды нитриттерге
+
+
Айналдыру
3. H2S түзілуі
-
+
4. Индол тузуі
+
-
5. Цитратты агарда өcyi
-
+
6. Желатинді ыдырату
-
-
7. Сут
Уйды
Ескерту:
К - қышқылдың түзілуі
КГ - қышқыл мен газдың тузілуі
Серологиялық қасиеттер:
Сальмонелла тобындағы микробтарды серологиялық типтеу үшін Кауфман -- Уайт кecтeci бойынша О- моно, Н-монорецепторлы агглютиндеуші қан сарысуларды қолданады. Агглютиндеуші О- және Н- монорецепторлы қан сарысулар тәжірибеде араласпаған агглютинация сынама түрінде қолданады.
Малдар үшін патогенді жэне токсин түзуші Salmonella typhimurium, Salmonella dublin зертханалық жануарлардан ақ тышқан, теңіз шошқасы және қоян сезімтал. Көбінесе ақ тышқандарға өсінділерді жегізу жолымен немесе параэнтералды жолмен енгізу арқылы тәжірбиелерді жүргізеді. Алиментарлы жұқтыруға бip тәулік агар өсіндісін 5 мл. физиологиялық ерітіндіде шайып, 1 мл алынған қоспаны ақ нанға араластырып береді. Осылай дайындайды да 2 - 3 кесегінен 2-3 тышқанга аш қарынга береді Тышқандардың өлімі мен ауруы 4-14 тәуліктен кейін түседі. Тышқандар өлген жағдайда олардың мүшелерінен (жүрек, бауыр, талақтан) өсінділер мен жағындылар жасайды. Алынған өсінділерді сол әдістермен зерттейді.
Сальмонелла өсіндісi термостабилді токсин бөлу қасиетіне ие.
Патоген факторлары
1. Адгезия және тізбектер факторлары;
2. Инвазия факторлары;
3. Эндотоксиндер;
4. LT және ST экзотоксин типтері
Диагнозды бактериологиялық және серологиялық зерттеулер негізінде, клиникалық, патологоанатомиялық және эпизоотологиялық мәліметтер есебімен қояды.
Бактериологиялық зерттеу мepзімi - жеті күнге дейін.
Зерттеу үшін материалдар:
Жаңа өлген өлексе тұтасымен (мал өлгеннен кейін 12 сағат кем емес) немесе өлекседен бауыр өт жолымен, талақ, бүйрек, зақымдалған өкпе бөліктерін, он екі елі ішек және тоқ iшек бөліктерін (лигатурамен байланған), қан, лимфа түйіндерін, жүрек қанын, жілік сүйегін, зақымдалған буындарды тұтасымен жібереді.
Сальмонеллездің бактериологиялық диагностикасының ерекшеліктері:
Байыту ортасын (селенита, магний) және висмут сульфит агарын қолдану.
Висмутсульфита агардан қара тізбектерді бөліп алып және Олькеницкийдін жартылай көміртек ортасына егеді.
Кауфман - Уайт кестесі бойынша сальмонелланың сероварын және серотоптарын анықтау үшін Гисса және АР адсорбияланған О- сарысуына, содан кейін монорецепторлы Н- сарысуын қояды.
Ақ тьшқандарға биологиялық сынама.
Бақылау сұрақтар:
Сальмонеллез қоздырушылары қандай биологиялық қасиеттерге ие?
Сальмонеллалар кандай патогенді факторларға ие?
Кауфман - Уайт кестесі бойынша сальмонелла типтері неге негізделген?
Сальмонелланы эшерихиоздан қандай биологиялық тестер арқылы ажыратуға болады?
Сальмонеллездің зертханалық диагностикасы қалай жүpгiзiлeдi?
Әдебиеттер:
1. Б.Т.Толысбаев, К.Б.Бияшев. Микробиология және иммунология. Оқу құралы. Алматы, Нур-Принт. 2008.
2.Biyashev, B.K. Teaching and discipline system : MV 2003 - "Microbiology and Virology". 5V120100 - Veterinary Medicine (full-time education) [Текст]: учебно-методическое пособие B.K. Biyashev; Kazakh National Agrarian University.- Almaty, 2012.- 58 p.
3.Кисленко, В.Н. Ветеринарная микробиология и иммунология [Текст]: Практикум: учеб.пособие В.Н. Кисленко.- СПб. - М. - Краснодар: Лань, 2012.- 364с.
4.Кіркімбаева Ж.С. Жеке микробиология. - Нур-принт, 2011, 187 б.
5.Бияшев К.Б., Бияшев Б.К. Ветеринарная микробиология и иммунология. Алматы, 2015.
6.Абсатиров, Ғ. Ветеринариялық микробиология [Мәтін]: практикум: оқу құралы Ғ. Абсатиров, Т. Боранбаева; ҚР Білім және ғылым м-трлігі.- Астана: Фолиант, 2012.- 160 б.
7.Колычев, Н.М. Ветеринарная микробиология и микология [Текст]: учеб. Н.М. Колычев, Р.Г. Госманов.- СПб.: Лань, 2014.- 624 с.
3 дәріс
Тақырыбы: Пастереллез ауруының қоздырушылары
Сабақтың мақсаты: Пастереллалардың биологиялық қасиеттерін зерттеу және жануарлар пастереллезының зертханалық балау (диагностика) әдістері
Heгізгi сөздер: Пастерелла, биологиялық қасиеттер, иммунитет, имунопрофилактика, диагностика, ем.
Дәріс жоспары:
Пастереллез ауруына сипаттама
Пастерелланың морфологиясы және биологиясы
Пастереллалардың патогенді факторлары және пастереллездің патогенезі
Пастереллезге зертханалық диагноз қою әдістері
Пастереллездің алдын алу шаралары және емі
Пастереллез ауруына сипаттама
Пастереллез (геморрагиялық септицемия) - жануарлар мен құстарда септицемиялық көріністер мен геморрагиялық процестердің туындауы. айқын көрінетін, Pasteurella multocida тудыратын ауру. Геморрагиялық септицемияға үй жануарлары мен құстың барлық түрі бейім. Пастереллезбен адамдарда ауырады.
Қоздырушының морфологиясы және биологиясы
Пастереллалар туысын анықтауга арналған негізгі тесттер
Тесттер
Белгілері
Агардағы колониялардың өсу түpi
Қиғаш агарда өсу түpi
Көбінесе майда (0,5-1 мм), дөңгеленген, мөлдір, шеттepi тeгic, көкшіл колониялар, жылтыр. Көкшіл колониялардың көлемі аздап үлкейеді ақшыл- қоныр түске айналады, құрғақтанады. Жаңа бөліп алынған штамдар сирек түрде кілегейлі колониялар түзеді ақшыл дақ түрінде жайылып өседі.
Сорпада өcyi
Teгic лайланады, қабықша мен аздап тұнба пайда болады, шайқаганда бұрым түрінде көтеріледі
Таза өскін жұғындысындағы бактериялар морфологиясы (Грамм эдюпен бояганда)
Крыска элипс тәріздi, грамм тepic боялған таяқшалар (коккобактериялар)
Ағзалардан дайындалған жұғынды дактар (Романовский - Гимза әдісімен бояғанда)
а) капсуланың болуы
б) биполярлық бояу
Каталаза
+
Оксидаза
+
Қозғалуы
-
Спора түзуі
-
Өздігінен қан сарысуымен агглютинациялау
12 титрге дейін, бipaқ кейбір капсула түзбейтін өсінділер. Tepic нәтиже беретінін, ал капсуласыздар көбінесе кездейсоқ агглютинация беретінін ескеру қажет.
Биохимиялық қасиеттері
Нитраттарды қалпына келтіреді, желатинаны ерітпейді, көптеген штамдар мочевинаны ыдыратпайды, фенилаланиндезаминаза, протеолитикалык қасиеттері жоқ. Глюкоза мен сахарозаны қышқылға дейін газсыз ферменттейді. Пастерелланың көптеген түрлері галактозаны, маннозаны, сорбитті маннитті бұзады. Пастереллалар рамнозаны, дульцитті адонитті глицеринді, инсулинді ферменттемейдi, аргининд i гидролиздемейдi.
Зардаптылық қасиеті
3-4 ақ тышқандарды тepi астына 0,2 мл пастерелланың 18-24 сағаттық өскінін егеді. Еккеннен кейін 24-72 сағаттан соң тышқандардың 70-100% өледі.
Көгершіндерге, 90-120 күндік балапандарға және тауықтарға 18-24 сағаттық өсіндіні 0,5 мл мөлшерде бұлшық етке егеді. Еккеннен 18-72 сағат өтке соң олар өледі.
Өлген құс пен тышқандардан алынған патологиялық материалдардан қоректік орталарға ceбiндi жасайды, егер пастерелланың таза өсіні бөліп алынса, биосынаманы оң деп есептейді.
Бақылау сұрақтар:
Пастереллез ауруы қандай түрде өтеді?
Пастереллез ауруы қандай клиникалық белгілермен сипатталады?
Пастереллез ауруының патогенезы қандай?
Пастереллез қоздырушыларының морфологиялық ерекшелктері қандай?
Пастереллалардың өсінділік қасиеттері қандай?
Пастереллалар қандай патогенді факторларга ие?
Пастереллездің зертханалық диагностикасы қалай жүргізіледі?
Әдебиеттер:
1. Б.Т.Толысбаев, К.Б.Бияшев. Микробиология және иммунология. Оқу құралы. Алматы, Нур-Принт. 2008.
2.Biyashev, B.K. Teaching and discipline system : MV 2003 - "Microbiology and Virology". 5V120100 - Veterinary Medicine (full-time education) [Текст]: учебно-методическое пособие B.K. Biyashev; Kazakh National Agrarian University.- Almaty, 2012.- 58 p.
3.Кисленко, В.Н. Ветеринарная микробиология и иммунология [Текст]: Практикум: учеб.пособие В.Н. Кисленко.- СПб. - М. - Краснодар: Лань, 2012.- 364с.
4.Кіркімбаева Ж.С. Жеке микробиология. - Нур-принт, 2011, 187 б.
5.Бияшев К.Б., Бияшев Б.К. Ветеринарная микробиология и иммунология. Алматы, 2015.
6.Абсатиров, Ғ. Ветеринариялық микробиология [Мәтін]: практикум: оқу құралы Ғ. Абсатиров, Т. Боранбаева; ҚР Білім және ғылым м-трлігі.- Астана: Фолиант, 2012.- 160 б.
7.Колычев, Н.М. Ветеринарная микробиология и микология [Текст]: учеб. Н.М. Колычев, Р.Г. Госманов.- СПб.: Лань, 2014.- 624 с.
№ 4 дәріс
Такырыбы: Листериоз қоздырушысы
Сабақтың мақсаты: Листериоздың қоздырушысының биологиялық қасиеттерін зерттеу және жануарлар листериозын зертханалық балау (диагностика) әдістері
Hегізгi сөздер: Листерия, биологиялық-қасиеттер, иммунитет, имунопрофилактика, диагностика, ем.
Heгізгi сұрақтар:
Листериоз қоздырушысының ашылу тарихы.
Ауруға сипаттама (клиника, ағымы, эиизоотологиялық мәліметтер, патологоанатомиялық cypeтi).
Листериялардың морфологиялық және биологиялық қасиеттері
Листериялардың патогенді факторлары және аурудың патогенезі
Листериоздың зертханалық диагностикасы
Листериоз - клиникалық көріністepi полиморфты зооантропанозды ауру. Ауру табиғи ошақты және синантроптылығымен сипатталады. Індет көзi кемірушілер болып табылады.
Табиғи жағдайда листериозбен: ipi қара мал, қойлар, ешкілер, шошқалар, жылқылар, үй қояндары, көжектер, түлкілер, тауықтар, теңіз шошқасы, жабайы егеуқұйрықтар, тышқандар және басқа да жануарлардың кейбір түрлерін зақымдайды. Адамдар да ауырады. Листериозбен тәжірибе жүзінде иттерді, мысықтарды, маймылдарды, кептерлерді, ақ егеуқұйрықтар мен ақ; тышқандарды зақымдауға болады.
Қоздырушысы: Listeria monocytogenes.
Қоздырушы бактерияның факультативті- патогенді тобына жатады.
Листериоз қоздырушысының ажырату белгілері
Морфология
Қысқа таяқшалар, жағындыда жеке, жұппен немесе V сан түрінде, сонымен қатар бағана түрінде орналасады, капсула мен спора түзбейді
Тинкториалды қасиеттер
Грам оң
Қозғалғыштығы
Қозғалғыштығы -0,3% уколмен егу кезінде және бөлме температурасында өсірген кезде
Ферменттеуі
Газсыз, қышқыл түзе отырып глюкоза, мальтоза, салицинді ыдыратады
Ферменттемейді
Маннитті
Каталазаға сынама
Оң
Теңіз шошқасына конъюнктивита сынама
Оң (тәулік ішінді теңіз шошқасының қабағына енгізгеннен кейін 2-3 күн аралығында ірiңді конъюнктивит дамиды
АР
Листериозды сарысуда агглютинация өзгешелеу
Өсінділік қасиеттері қоздырғышты қоректік ортада өcipy температурасы 36 - 38°С, pH = 7,0 - 7,4.
ЕПА-да - нәзік, ұсақ шоғырлар түзеді (тілме таяқшасына ұқсайды). Ажыратып - балау үшін 1% глюкоза мен 2% глицерин қосылған ет - пептон - картоп агарында немесе 1% глюкоза мен 3% глицеринді картопты - пептонды агарды қолдануға болады. Көрсетілген орталарда (pH = 6,8 -- 7,0) тілме және пастерелла микробтары мүлде өспейді немесе елеуіз тым майда болып өседі, ал листериялар тығыз, колитәріздес болып өседі. Қанды агарда тізбек айналасында жіңішке (3-гемолиз аймағын түзеді).
Физикалық және химиялық факторларға төзімділігі. Листериялар топырақ пен суда (айлап, кейде жылдап) төменгі және біркелкі температурада ұзақ сақталады, дәнде - 3 жылға дейін, сүт пен етте қарқынды көбейеді, 58°С дейін қыздырғанда өлмейді, 70°С кезінде 20 - 30 минут аралығында, ал 3 - 5 минут қайнатқанда өледі.
Патогенді факторлар.
1. а-гемолизин
Р-гемолизин (листериолизин)
Моноцитоз дамытушы фактор
Зертханалық диагностика
Зерттеу үшін жіберілетін материалдар - ми, паренхиматозды органдар.
Микроскопиялық зерттеулер -- тек қана шамаланған, жуықталған мәліметтер береді. Жағындыны Грам бойынша бояйды. Люминесцентік әдісті қолдануға болады.
Бактериологиялық зерттеу.
Кәдімгі қоректік орталарға егу
зақымдалған материалдан бөлінген өсінділерге бөтен микрофлоранын, өcyiн тежейтін элективті лоне дифференциалды-диагностикалық орталарға себінді жасалады. Листерияның өсімін жоғарылату үшін Грей әдісін қолданады.
Серологиялық зерттеулер.
Агглютинация реакциясы. Реакцияны қою үшін О-антигенін қолданады, оны листерияның тәуліктік өсіндісін 1 - 2 сағат аралығында 100 С-та қыздыру жолымен алады. Содан кейін антигеннің 0,5 % фенол ерітіндісінде консервілейді. Нәтижесін бағалау қиын, өйткені жоғарғы титрде антиденені сау жануарлардан да табуға болады.
Диагностикалық титрі - 1:200 (мүйізді ұсақ мал және шошқалар үшін), 1:400 (жылқылар және мүйізді ipi қара мал), 1:50 (қояндар).
Комплемент байланыстыру реакциясы.
Аллергиялық сынама.
Биологиялық сынама ақ тышқандарға жүргізеді.
Бақылау сұрақтары:
Листериоз ауруына сипаттама берініздер.
Жануарлар листериозының нeгiзгi қоздырғышын айтыңыз.
Листерияның морфологиялық белгілерін сипаттаңыз.
Листерияны өcipy үшін қандай қоректік орталар қолданылады?
Листериялар қандай ферментативтік қасиеттерге ие?
Листерияның патогенезі қандай?
Листериоз қандай формада өтеді?
Листериоздың нeгiзгi клиникалық белгілерін атаңыз?
Ipi қара малда, шошқада және қойда листериоз кезінде қандай патологанатомиялық көріністер байқалады?
Ipi қара мал, шошқа және қой листериозын қандай аурулардан ажырату қажет?
Әдебиеттер:
1. Б.Т.Толысбаев, К.Б.Бияшев. Микробиология және иммунология. Оқу құралы. Алматы, Нур-Принт. 2008.
2.Biyashev, B.K. Teaching and discipline system : MV 2003 - "Microbiology and Virology". 5V120100 - Veterinary Medicine (full-time education) [Текст]: учебно-методическое пособие B.K. Biyashev; Kazakh National Agrarian University.- Almaty, 2012.- 58 p.
3.Кисленко, В.Н. Ветеринарная микробиология и иммунология [Текст]: Практикум: учеб.пособие В.Н. Кисленко.- СПб. - М. - Краснодар: Лань, 2012.- 364с.
4.Кіркімбаева Ж.С. Жеке микробиология. - Нур-принт, 2011, 187 б.
5.Бияшев К.Б., Бияшев Б.К. Ветеринарная микробиология и иммунология. Алматы, 2015.
6.Абсатиров, Ғ. Ветеринариялық микробиология [Мәтін]: практикум: оқу құралы Ғ. Абсатиров, Т. Боранбаева; ҚР Білім және ғылым м-трлігі.- Астана: Фолиант, 2012.- 160 б.
7.Колычев, Н.М. Ветеринарная микробиология и микология [Текст]: учеб. Н.М. Колычев, Р.Г. Госманов.- СПб.: Лань, 2014.- 624 с.
№ 5 дәріс
Дәріс тақырыбы: Шошқа тілмесінің қоздырушысы Erysipelothrix rhusiopathiae
Негізгі сұрақтар
Шошқа тілмесі ауруына сипаттама
Қоздырушының морфологиясы және биологиясы
Лабораториялық диагноз қою әдістері
Шошқа тілмесінің алдын алу шаралары және емі
Ауру ағымы және клиникалық белгілері
Шошқа тілмесі жіті, жітілеу, кейде созылмалы түрде септикалық белгілермен жұқпалы ауру. Терісі, әcipece қарында, жамбастың iшкi беткейін басқанда қызыл дақтар шығып тұрады (гиперемия). Жілік терісі түрi немесе есекжем қысқа мерзімді біркелкі қызбамен, жабырқаумен және терісінде қызыл дактардың пайда болуымен өтеді. Дөңгелек, квадрат және ромб пішінді дақтар тепе қызыл көтерілуі түрінде шығып тұрады. Жүректі аускультациялағанда эндокардиальды шуыл естіледі. Кейде артрит байқалады.
Қоздырушысы: Erysipelothrix rhusiopathiae.
Тілменің қоздырушысы көбінесе шошқалардың ерте жасында өтетін ауруларды шақырады. Ipi қара және ұсақ малдардың, жылқылардың, үй және жабайы құстрдың кейбір түрлерін, .балықтардың, шаяндардың, крабтардың және тышқандардың ауырған жағдайлары туралы жазылған.
Зерттеуге арналған материал:
Жас өлексе, болмаған жағдайда - жекеленген мүшелер: көк бауыр, бүйректер, бауыр. жүрек, лимфа түйіндері, түйін тәрізді сүйек; есекжемде - зақымданған Tepi аумақтарының белгілерінің созылмалы түрінде (веррукоздық эндокардит) - жүректік клапандардың кеңіненмен зақымданған жүрек, ал буындардың (артриттер) зақымдануында - жарып сойылмаған буын; құстар және ұсақ жануарлар үшін - тек қана бүтін өлексе.
Зерттеу тәртібі
Өлексені немесе жекеленген мүшелерді сойып жару; кәдімгі қоректік орталарға себу (ЕПА, ЕПС); жүрек қанынан және мүшелерден жағынды - таңбаларды дайындау; зертханалық жануарларды (ак тышқан, кептер) жұқтыру; патологиялық материалдардың эмульсиясымен егілген жануарлар тipi қалса, таза жануарларды бөлiнiп алынған таза өсінділермен жұқтыру тәжірбиесі жүргізіледі өлген тәжірбиелік жануарларды сою; жағындыларды микроскопиялау және қоректік орталарға себу.
Қоздырушының морфологиясы және тинкториялдық қасиеті 0,2-0,3х0,5-1,5 мкм көлеміндегі қысқа, түзу немесе аздап иілген таяқшалар. Кейде аурудың созылмалы түрінде, көбінесе веррукозды эндокардитте, жағындыларда ұзын жіпшелер табылады. Анилин бояуларының кәдімгі ерітінділерінің бәрімен жақсы боялады, грам оң, қозғалмайды; спора және капсула түзбейді.
Өсінділік және биохимиялық қасиеттері
Факультативті аэроб, 35 - 37°С температурада қарапайым қоректік орталарда (ЕПА, ЕПС 7,2 - 7,4 рН-пен) 24 сағатта жақсы өседі, ЕПА-да тілме қоздырғышы ұсақ, мөлдір, кейде сұрлау, дөңгелек, тізбек (S - формалы) түрінде өседі.
ЕПС-да біркелкі аздап бұлыңғырлану, ал аздап қозғалтқанда төмеңгі толқуы (муар толқындары) жақсы байқалады. Тілме қоздырғышы бауырда, сарысуда (5 - 10%), глицерин (2 - 3%) орталарында немесе 0,1 - 0,2% глюкоза қосылған қоректік орталарда жақсы өседі.
R-формалы өсінділерде уыттылығы Teгic (S) формалы өсінділермен салыстырғанда айтарлықтай төмен.
Тілме бактериясы күкірт сутек түзеді, бірақ индол түзбейді
Қоздырушының төзімділігi:
Тілме бактериялары сыртқы әсерлерге төзімді алынған материалда қоздырушы айлап сақталады, бөлме температурасындағы жарықта құрғатылған заттық шыныда микроб өсіндісі 14 күнге дейін сақтайды. Тікелей түскен күн сәулесі тілме өсінділерінің тіршілікке қабілеттігі және бipiншi кезекте уыттылығына жойымды әсер етеді. Тілме бактерияларын 70°С температураға дейін қыздырғанда 5-10 минутта өледі.
Етте бipшамa ұзақ сақталады; қоздырушыны жою үшін еттің бөлігін қайнату 21 сағаттан кем емес уакытта жалгасуы керек. Eттi тұздағанда және қақтағанда тілме таяқшалары 3 - 6 ай бойы жойылмайды. Дезинфекциялаушы дәрілердің қарапайым ерітінділері (1:1000 қатынасындағы сулема, креолиннің 1% epітіндіci, сүт және т.с.с.) қоздырғышты бірнеше минут арасында жояды.
Серологиялық зерттеу:
Шошқа тілмесінің созылмалы түрін серологиялық диагностикалау үшін агглютинация реакциясын 2 модификацияда ұсынады: а) пробиркалық әдісі және б) пластинкалы (жеделдетілген) әдіс.
Антиген агглютинация реакциясын сұйытылмаған қанмен немесе қан сарысуымен пластинкалық (классикалық) әдіспен қоюға жарамды.
Агглютинация реакциясының құндылығын әcipece, тілменің созылмалы түрімен ауырған жануарларда растады. Осы әдіс індеттің басталуына тipi резурвуары болатын, сау мал басына тұрақты Қayiп тудыратын және оларды басқа шаруашылықтарға жібергенде тілме індетін таратушы жануарлардан шаруашылықты тазартуға мүмкіндік береді.
Зерттеудің биологиялық әдісі
Зертханалық жануарлардан кептер, ақ тышқан, қоян (соңғылары тек кана тамыр ішінe енгізгенде) бейім. Енгізген материалда қоздырушының уыттылығы жеткшкті болса, жануарлар өледі кептерлер әдетте 2-4 тәуліктен соң, ақ тышқандар 3-6 тәуліктен соң. Егілген жануарларға бақылау - кептер, ақ тышқанға 8-10 күнге деййі, ал қояндарға 30-45 күнге дейін жүргізеді.
Бақылау сұрақтары:
Шошқа тілмеci ауруына сипаттама беріңіздер.
Шошқа тілмесінің қоздырушысын айтыңыз.
Шошқа тілмесінің қоздырушысының морфологиялық белгілерін сипаттаңыз.
Шошқа тілмесінің қоздырушысын өcipy үшін кандай қоректік орталар қолданылады?
Шошқа тілмесінің коздырушысы қандай ферментативтік қасиеттерге ие?
Шошқа тілмесінің патогенезі қандай?
Шошқа тілмесінің қандай формада өтеді?
Шошқа тілмесінің негізгі клиникалық белгілерін атаңыз?
Шошқа тілмесінің қандай аурулардан ажырату қажет?
Әдебиеттер:
1. Б.Т.Толысбаев, К.Б.Бияшев. Микробиология және иммунология. Оқу құралы. Алматы, Нур-Принт. 2008.
2.Biyashev, B.K. Teaching and discipline system : MV 2003 - "Microbiology and Virology". 5V120100 - Veterinary Medicine (full-time education) [Текст]: учебно-методическое пособие B.K. Biyashev; Kazakh National Agrarian University.- Almaty, 2012.- 58 p.
3.Кисленко, В.Н. Ветеринарная микробиология и иммунология [Текст]: Практикум: учеб.пособие В.Н. Кисленко.- СПб. - М. - Краснодар: Лань, 2012.- 364с.
4.Кіркімбаева Ж.С. Жеке микробиология. - Нур-принт, 2011, 187 б.
5.Бияшев К.Б., Бияшев Б.К. Ветеринарная микробиология и иммунология. Алматы, 2015.
6.Абсатиров, Ғ. Ветеринариялық микробиология [Мәтін]: практикум: оқу құралы Ғ. Абсатиров, Т. Боранбаева; ҚР Білім және ғылым м-трлігі.- Астана: Фолиант, 2012.- 160 б.
7.Колычев, Н.М. Ветеринарная микробиология и микология [Текст]: учеб. Н.М. Колычев, Р.Г. Госманов.- СПб.: Лань, 2014.- 624 с.
№ 6 дәріс
Дәріс тақырыбы: Ауылшаруашылық жануарларының стафилококктар тудыратын инфекцияларының қоздырушылары
Сабактың мақсаты: Стафилококктардың морфологиясын, өсінділік, биохимиялық, антигендік, зардаптылық қасиеттерімен таныстыру.
Heгізгi сөздер: стафилококк, гемотоксин, лейкоцидин, өліммен аяқталатын токсин, некротоксин, энтеротоксин, карбункул, флегмона абсцесс.
Heгізгi сұрақтар:
Стафилококктар
Стафилококтардың қасиеттері
Стафилококтардың патогенді факторлары және аурудың патогенезі
Стафилококкоздардың зертханалық балау әдістері
Иммунитет
6 Стафилококкоздарға қарсы қолданатын биопрепараттар.
Стафилококктарды біріншi болып 1880 ж. Л. Пастер фурункулдың ipңінен бөліп алды. Бұл зерттеулерді 1884 ж. Ф.Розенбах жалғастырды.
Стафилококктардың және микрококтардың токсономиясы бойынша халыкаралық комитетпен (1976) стафилококктардың түрлік құрамы бекітілді.
Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis, Staphylococcus saprophyticus. ең зардаптысы Staphylococcus aureus болып табылады.
Стафилококктар адам мен жануарларда абсцессті, флегмонаны, артритті жаракаттардың ipiңдi қабынуларымен шақырылады. Сиырларда стафилококктың мастит пен эндометрит үлкен экономикалық шығынға ұшырайды. Жылқыларда, шошқаларда және сирек ipi кара малда стафилококктар енгеннен кейіп ен қанатшасында флюктуирленген іріңді ошақтардың түзуімен сипатталатын батриомикозды шақырады.
Құстар стафилококкты індетке резистента деп саналады. Бірақ та тауықтарда құстардың жаппай қырылуымен өтетін стафилококкпен шақырылған септикалық аурулар туралы жазылған.
Өнімдердің ластану нәтижесінде (сүт және ет өнімдері) экзотоксин (энтеротоксин) бөлетін уытты стафилококктармен адамдарда жаппай тағамдық улануы байқалады.
Морфологиясы. Стрептоккоктар шар тәріздес формалы дұрыс емес жиналу түзетін, жүзім шоқтарын еске түсіреді. Бірақ та ipiңдi эксудатта кокктардың шоғымен қатар жеке, жұп, ал кейде кокктардың қысқа тізбекшелері кездеседі. Зардапты стафилококктардың диаметрі 0,5 - 1,5 мкм. шамасында болады. Сапрофитті стафилококктар ipi көлемді болып келеді. Капсула, спора, талшықтар түзбейді. Қозғалмайды. Грам оң. Стафилококкалар кәдімгі анилин бояуларымен оңай боялады.
Қоректік ортада өcyi. Стафилококктар аэробтар, және факультативті аэробтар. Қарапайым қоректік орталарда 7,2 - 7,4 рН-пен 35 - 37°С температурада жақсы өседі. Агардың бетінде 2 - 4 мм диаметрі дөңгелек алтын - сары, лимонды - сары және ақ түстес шырынды тізбектер. Сорпада өсу ортаның айтарлықтай бұлыңғырлануымен және тұнбаның көбірек құлауымен өтеді.
Стафилококктардың көптеген уытты штамдары қанды агарда төбектердің айналасында гемолиздің сызылған зонасын түзеді. Стафилококктарды тығыз қоректік орталарда өсіргенде: агарда, желатинда, картопта, ұйыған сарысуында пигменттердің (ақ алтын сияқты, сирек лимонды - сары) түзілуі кездеседі.
Стафилококктар мен бөлінетін пигментерде суда ерімейтін липохром (каротин тобынан) болады, олар спиртте, эфирде, хлороформда және бензинде ериді. Пигмент ауа оттeгici жеткенде ғана түзіледі. Стафилококктарға тән қасиет - 15% натрий хлоридінен немесе 40% еттен тұратын қоректік орталарда көпшілік штамдардың өсу қабілеті.
Биохимиялық қасиеттерi. Стафилококктар қышкылдың түзілуімен газсыз глюказоны, фруктозаны, сахарозаны, мальтозаны, ксилозаны, маннитті ыдыратады, салиттинді, дульцитті, инсулинді, рафинозаны бөлмейді. Олар уреазаны, каталазаны, күкірттi сутекті продуцирлейді, нитраттарды нитриттерге айналдырады, крахмалды, инсулинді ыдыратпайды, индол түзбейді. Зардапты стафилококктарда протеолитикалық ферменттердің болуы олардың қасиеттерінің желатина мен ұйыған қан сарысуын сұйылтуға, сонымен қатар кәдімгі және лакмус сүтін пептондауға және ұйытуға себепкер болады.
Стафилококктардың жіктелуі Бергейдің (1974) бактериаларды анықтайтын 8-шi басылымда Staphylococcus қатарына 3 түpi кіреді St. aureus, St. epidemidis, St. saprophyticus олардың өздерінің ерекшеліктері бар (1 - кесте). Берджи жіктелуі бойынша стафилококктар құрамында үш тұқымдасы бар 14-шi топқа жатады. Staphilococcus тұқымы Micrococcacea тұқымдасына жатады. Yш түpi белгілі St.aureus, St.epidermaticus, St.saprophyticus.
Төзімділігі Барлық спора түзбейтін бактериалардың арасында стафилококтар физикалық және химиялық факторларға ең төзімдісі. Олар құрғатуды және қатыруды жақсы көтереді, іріңді эксудатта, шаңда, қида ұзақ уакыт тіршілікке қабілеттігін сақтайды. Тікелей түскен күн сәулесі оларды тек бірнеше сағаттардан кейін ғана өлтіреді. 70 - 80°С-қа дейін қыздырғанда олар 20 - 30 минуттан кейін, ал қайнатқан кезде бірден өледін Дезинфекциялаушы дәрілермен 1% - тi формалин epітіндіci және 2% - тi күйдіргіш натрдың ерітіндісі стафилококтарды 1 сағаттың ішінде, ал 15% -тi хлормен 2 - 5 минуттың ішінде өлтіреді. Ескеретін жай стафилококктар 1:300000 концентрацияда айтарлықтай бактериостатикалық әcepi бар кристалловиолетке, пиоктанинге, малахита жасылға барынша сезімтал. Бұл осы бояуларды терең стафилококтык закымдануларында, фурункулезде, жарақаттардың іріңдеулерінде ойдағыдай қолдануға мүмкіндік береді. Стафилококтардың арасында - плазмидтер кеңінен таралған, ол стафилококтардың антибиотиктерге төзімділігімен байланысты. Осыған байланысты антибиотик тагайындар алдында бөлінген штамның сезімталдығын анықтау қажет.
Зардаптылығы. Стафилококтар - ipiңденудің нeгiзгi қоздырғыштары. Олар ipi қара мал мен қойларда тepi асты абсцесстің, фурункулдың, карбункулдың, флегмонанның, ipiңдi-коньюктивиттің, стафилококты маститтердің нeгiзгi себепкерлері болып табылады. Стафилококтық індеттің ең ауыр түрлеріне: пневмония, менингит сонымен қатар сепсис және септикониемия сияқты iшкi мүшелердің зақымдануымен байқалатын аурулар жатады.
Жануарлардан стафилококтық індетте ең бейімді болып жылқы, одан кейін ит, ipi қара мал, қой, ешкі, шошқа сияқты реттікпен айтуға болады, ал төзімдici құстар болып табылады.
Стафилококтардың уыттылығы бірқатар факторларға байланысты. Токсин түзу және плазмокоагуляция қабілеті бойынша стафилококктың бөлінген өсінділерінің уыттылығын аныктайды. Штамның улағыштық дәрежесі бойынша олардың зардаптылық қасиеттерін талдайды. Келесі стафилококтык токсиндерді ажыратады:
гемотоксин;
лейкоцидин;
өліммен аяқталатын токсин;
некротоксин;
энтеротоксин.
Патогенезі. Стафилококтар жануарларда әр түрлі аурулар шақырады, бұл жағдайда жергілкті іріңді қабынумен, басқа жағдайда қанның жалпы зарарлануымен сипатталады. Стафилококтық індеттің патогенезі қоздырушының қасиеті сияқты, микроорганизмдердің иммундық жүйесінің жағдайымен де анықталады. Жануарлар организміне зардапты стафилококктар әр түрлі жолдармен eнyi мүмкін. Стафилококтық індеттің дамуы көбінесе тepi және тepi асты клетчаткасында өтеді ол нәтижесінде пиодермита, карбункуланы, флегмонаны, лимфангита, жарақаттық індет тудырады. Кілегейлі қабықтың зақымдануында энтерит, эндометрит дамиды. Стафилококтық індеттің ауыр формаларына жекелеген мүшелердің зақымдануымен өтетін аурулар жатады: маститтер, пневмония, артриттер сонымен қатар септицемия және септикопиемия. Патологиялық процестердің дамуына зардапты стафилококктық іріңді әрекеттің өнімдері мен организмнің улануы орын алады.
Антигендік құрылымы. Стафилококтар әр түрлі антигендері бар, олар негізінен торшаның қабырғасында шоғырланады. Антигендер болып тейхой қышқылдар, пептидогликсан, А ақуызы саналады.
Стафилококтардың энтеротоксиндері антигендік құрылымы бойынша 5 сероварға бөлінеді А, В, С (С, және О), Д және Е. Олардың барлығы қарапайым, өсінділік сұйыққа ақуыздармен синтезделеді.
Стафилококтардың антигендері агглютинация, преципитация, тура емес гемагглютинация реакцияларында анықталады.
Диагностикасы. Диагноз бактсриологиялық әдістің негізінде қойылады. Стафилококтық індеттерді зертханалық диагностикасында зерттеу үшін материалдар болып абсцессті ipiңдepi, қан, мастит кезіндегі сүт, эндометритте жыныс мүшелерінен бөлінді және т.б. саналады. Патологиялық материалдан жағынды дайындап, Грам бойынша бояйды және микроскопиялайды. Бip уақытты ет - пептонды агарда және 5% - тi қанды агарда стафилококтың таза өсінділері бөлуді жүргізеді. Бөлінген өсіндіні идентификациялау өсінді және биохимиялық белгілері бойынша жузеге асырады. Стафилококтардың зардапты және зардапты емес штаммдарын ажыратқанда төменде көрсетілген белгілердің кешенін есепке алады.
Стафилококтарды дифференциациялау
Қacиeттepi
Зардапты
Зардапты емес
Гемолитикалық
+
-
Желатинді ыдырату
+
-
Манитті ферментациялануы
+
-
Плазмокоагуляция
+
-
Дермонекротикалық
+
-
Лейкоцидиннің тузілуі
+
-
Гиалуронидазаның тузілуі
+
-
Фибринолизиннің тузілуі
+
-
Трегалоза ферментациясы
+
-
а - токсин
+
-
Пигменттерді түзу
Көбінесе алтын сияқты
Көбінесе ақ немесе лимонды сары
Зардапты стафилококтар дифференциациялағанда 22 титр бактериофагтардың жиынтығымен стафилококтарды фаготиптейді пайдаланады, олар лизистық туыстығы бойынша төрт топқа бөлінеді. Фаготиптеудің көмегімен әр түрлі көздерден бөлінген стафилококктарды идентификациялауға болады.
Иммунитет. Стафилококтық індеттерде иммунитет көбінесе антитоксикалық болып келеді. Стафилококтық індетпен ауырып жазылған жануарлардың қанында антитоксиндер жиналады, ол организмнің қайтадан ауруына төзімділігін арттыруға себепкер болады. Жануарлар қанында антитоксиндердің табылуы стафилококтарға иммунитеттің күштілігін көрсетеді.
Биопрепараттар. Стафилококтық індеттермен күресте биопрепарат ретінде стафилококтық антивирус және анатоксин, аутовакцинаны қолданады.
Аутовакцина 1-1,5 сағат 70 - 75°С температурада жылытылған ауру жануардың мүшелерінен бөлінген агарлы өсіндінің шайындысы болып табылады. Аутовакцинаны негізінен шоқтықтың ipiңдi бурситтерін және өзге де ұзаққа созылған процестерді емдеу үшін ұсынады. Вакцинаны үдемелі дозаларда 5-7 күн аралықпен тepi астына егеді.
Стафилококтық анатоксиннің 0,3 - 0,5% -тi формалинмен 7-28 тәулік бойы әсер ету жолымен алады. Препаратты терінің стафилококктық закымдануларын және фурункулездің алдын алу үшiн, стафилококктық маститті емдеуге қолданады.
Емдеу. Стафилококктық этиологиялы - септикалық жарақатты індетті, абсцесстер, флегмоналар, дерматит, стафилококтық мастит сияқты әр түрлі ауруларды емдеу үшін кең спектрде әсер етуші антибиотиктер (тетрациклин, террамицин, новобицин, хлорамфеникол, эритромецин), сонымен қатар сульфаниламидік және нитрофурандық препараттарды пайдаланады.
Әдебиеттер:
1. Б.Т.Толысбаев, К.Б.Бияшев. Микробиология және иммунология. Оқу құралы. Алматы, Нур-Принт. 2008.
2.Biyashev, B.K. Teaching and discipline system : MV 2003 - "Microbiology and Virology". 5V120100 - Veterinary Medicine (full-time education) [Текст]: учебно-методическое пособие B.K. Biyashev; Kazakh National Agrarian University.- Almaty, 2012.- 58 p.
3.Кисленко, В.Н. Ветеринарная микробиология и иммунология [Текст]: Практикум: учеб.пособие В.Н. Кисленко.- СПб. - М. - Краснодар: Лань, 2012.- 364с.
4.Кіркімбаева Ж.С. Жеке микробиология. - Нур-принт, 2011, 187 б.
5.Бияшев К.Б., Бияшев Б.К. Ветеринарная микробиология и иммунология. Алматы, 2015.
6.Абсатиров, Ғ. Ветеринариялық микробиология [Мәтін]: практикум: оқу құралы Ғ. Абсатиров, Т. Боранбаева; ҚР Білім және ғылым м-трлігі.- Астана: Фолиант, 2012.- 160 б.
7.Колычев, Н.М. Ветеринарная микробиология и микология [Текст]: учеб. Н.М. Колычев, Р.Г. Госманов.- СПб.: Лань, 2014.- 624 с.
№ 7 дәріс
Дәріс тақырыбы: Ауылшаруашылық жануарлардың стрептококктар тудыратын инфекцияларының қоздырушылары
Сақау
Қоздырушысы: Streptococcus egui
Сақаумен көбінесе құлындар және жас жылқылар ауырады. Анағұрлым сирек қашыр, есек және ересек жастағы жылқылар ауырады, соңғылары көбінесе бұрын ауырмағандықтың әcipece, нашар азықтандырудың нәтижесіндегі әлсіреудің және шектен тыс пайдаланудың есебінен болады.
Қоздырушының морфологиясы және тинкториалдық қасиеті
Іріңдеп сақау стрептококтары жағындыларда ұзын тізбекшелер түрінде орналасады. Тізбекшелер толқын тәрізді ирелеңдеп, ілмек түзеді олар лейкоциттердің ыдырауы кезеңінде полиморфты - ядролардың арасында жиі табылады. Ұзын тізбекшелерден басқа, қыскқа тізбекше (4-5 түрін), диплококктар және жекелеген кокктар кездесуі мүмкін. Сорпалық өсінділерде кокктар әр түрлі көлемде және ішінде болуы мүмкін: Ipi, дөңгелек торшалармен қатар ұсақ, аздап сопақша пішіндес кокктар кездеседі. Бұндай жағдайларда бояуларға бірдей емес дәрелседеп қабылдау байқалуы мүмкін. Сақау стрептококтары кәдімгі анилин бояуы ерітінділерді барлығымен жақсы боялады, Грам бойынша - оң (спиртпен аз әсер еткенде). Грам тәсілімен бояғанда жағындыларды иодталған спиртпен түссіздендірген жақсы.
Қоздырушының өсінділік және ферментативтік қасиеттері. Сақау стрептококтары аэробты және анаэробты жағдайларда (факультативті аэроб) өседі. Микроб қозғалмайды, спора, капсула және пигмент түзбейді. Ұйыған қан сарысуында қоздырушының бірқатар штаммдарынан капсулаларды табуға болады. Барлық қарапайым коректік орталарда өседі (pH - 7,2 - 7,6), бірақ орталарға 10 - 20% қан сарысуын немесе 5 - 10% жылқы қанын (ipi қарадан нашар) және 1% глюкозаны қосқан анағұрлым жақсы.
Сақау стрептококтық өсінділерін өcipy үшін қолайлы температура 36 - 37°С; төмеңгі температураларда (+10°С), іріңді стрептококктардан айырмашылығы, өспейді.
Қан сарысуы бар кәдімгі ЕПА-да немесе агарда сақау стрептококк ұсак шық тамшысы сияқты шырышты тізбектер түзеді, олар соңында араласып мөлдір емес болып кетеді. Агардың конденсат сұйыктығында өсу жеңіл ақ тұнба түрінде, оны микроскопиялағанда стрептококтардың ұзын жіпшелері табылады.
ЕПС-да микроб мамықты нәзік үлпектері бар бұлыңғырлану түзеді. Соңғы бірнеше күннен кейін (3 - 5) түбіне тұнып, ортаны жарықтандырады.
Қан сарысулы ЕПС-да (3% пептон) өсу кілегейлі тұнба түрінде, іріңдік стрептококктан айырмашылығы, ол ұнтақты тұнба түзедкі 1% лактозалы сорпада стрептококктың жаңадан бөлініп алынған өсінділері өспейді.
ЕПЖ - да жекелеген ақ ұсақ (иненің жасуындай яғни өте кішкене) төбектер (түйінді) түрінде. Желатинаны сұйылтпайды.
Ұйыған қан сарысуында басында ұсак, мөлдір, одан әpi бұлыңғыр, сұр төбектер түзеді олар тұтаса шырышты, жабысқақ жіңішке түзеді. Ұйыған қан сарысуын сұйылтпайды.
Қанды орталарда (5%) - гемолиз бета типті (тізбектердің айналасы түссіз аймақты). Гемолитикалық қасиеттерді сынау нәтижелері, көптеген авторлардың пiкipiншe, стрептококктардан бөлініп алынған штаммдарының уыттылық дәрежесін айтарлықтай анықтайды: гемолиздің неғұрлым кең көлем аймағын қоздырушының ең уытты штамдарды шығарады.
Картопта микроб өспейді; дегенмен кейбір мәліметтер бойынша, өсу жүреді, бipaқ көрінбейтін макроскопиялық болар-болмас қатпар түрінде. Штаммдардың басым көпшілігі сүтті ұйытпайды. Индол, аммиак және күкіртті сутек түзілшмейді. Жаңадан бөлініп алынған өсінділермен қышқылдың түзілуімен, бipaқ газсыз салицин, инулин, рафиноза, мальтоза және сахароза ыдырайды, лактоза және сорбит ыдырамайды. Ортаның стрептококктан айырмашылығы), сонымен катар маннит, глюкоза, арабиноза, ксилоза, рамноза, трегалоза, дулцит, адонит, эритрит және глицерин. Лакмус сүттің-қызаруы.
Метилен көгі сүттегі сақау стрептококк өсінділерін өзгертпейді.
Редуцирлеуші қабілетін сынау әдісі. Стерильді алынған сүтке 1%-тi метилен көгінің сулы ерітіндісі бояудың қоспасын сүтте 1:5000 тең болатындай есеппен қосады (1 мл метилен көгінің epітіндici 50 мл сүтке). 5 мл метиленді cүтi баp пробиркаға 18 сағаттық зерттелетін сорпалық өсінді 0.1 мл-i өседі. Нәтижелерді есепке алу себінді термостатта (37°С) бip тәулік тұрғаннан кейін жүргізеді. Оң нәтижелерде сүт түссізденеді. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz