Энергияның альтернативалы көздерінің классификациясы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 53 бет
Таңдаулыға:

Дипломдық жұмыс

Отандық кәсіпорынға баламалы энергетика жобаларын енгізу

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . 5

1 Қазіргі нарықты экономикада баламалы энергетиканы дамытудың теориялық - әдіснамалық аспектілері . . . 9

1. 1 Энергияның баламалы көздерін қолданудың маңызы мен объективті саралануы және қажеттілігі . . . 9

1. 2 Энергетикалық сала кәсіпорындары қызметінің тиімділігін бағалаудағы экономикалық көрсеткіштер . . . 15

2 Қазақстан Республикасының баламалы энергия көздерін және ЭКСПО-2017 көрмесінің ұйымдастырылуын талдау . . . 21

2. 1 Қазақстанның энергетикалық ресурстарының экономикалық әлеуетін дамуы және ЭКСПО -2017 көрмесін ұйымдастыруы . . . 21

2. 2 Отандық кәсіпорындағы баламалы энергетика жобаларын жүзеге асырудың тиімділігін бағалау және кедергілер . . . 33

3 Қазақстан экономикасына дәстүрлі емес энергия түрлерін енгізу болашағы . . . 46

3. 1 Баламалы энергетиканы енгізу саласында экономикалық тиімділікті арттыруды қамтамасыз ету болжамдары . . . 46

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 50

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ДЕРЕКТЕР ТІЗІМІ . . . 52

Белгіленулер және қысқартулар

АС - автокорреляциялық қызмет

ЖАС - жеке автокорреляциялық қызмет

R- құрылымдастыру коэффициент

БЭК - баламалы энергия көздері

АҚ- акционерлік қоғам

ЭЖК - электр желілерін үйлестіру компаниясы

АЭС - атом электр станциясы

ІЖӨ - ішкі жалпы өнім

ҚЭЖ - қатынас келтіру электр жүйелері

ЖЭС - жел электр станциялары

ЖЭҚ - жел электр қондырғылары

ГеоЭС - геотермальды электр станциялары

ҚРИДЖ- ҚР-ның индустриалды - инновациялық дамуының жеделдету жөніндегі мемлекеттік бағдарламасы

МАЭ- мемлекеттік аудандық электростанциясы

ГТЭС- газды турбиналы электростанциясы

МЖБ - мемлекеттік жеке бәсекелестік

ГЭС - гидроэлектростанциясы

БЭЖ - бірыңғай электроэнергетикалық жүйе

ПӘК - пайдалы әсер коэффициенті

АЭЖХА - атом энергетикасы жөніндегі халықаралық агенттік

ҚЖЖДБ - қайта жарақтандыру және даму халықаралық банкі

МВт- мегаватт

ИЖДМ - инвестиция және даму министрлігі

КЖӘ - кішігірім шаршы әдістері

БЖҒМ - білімі және ғылым министрлігі

ХЭА - халықаралық энергетикалық агенттік

ҰЭЖ - ұлттық энергетикалық жүйе

ЕЫЖХҰ- Еуропадағы ынтымақтастық және қауіпсіздік жөніндегі ұйым

БҰҰ - Біріккен Ұлттар Ұйымы

МСШҰ - мұнайды сыртқа шығаратын ұйым

ЭҚЖДҰ - экономикалық қызмет және даму ұйымы

АЭСТ - ағымды электр станциясы

ЭЖҮС - электр желілерін үйлестіру станциясы

ТМД - тәуелсіз мемлекеттер достастығы

АҚШ - Америка Құрама Штаттары

ККЭ - күн көзінің электростанциясы

ЖЭК - жанармай энргетикалық кешен

ЖЭС - жылу электр станциясы

ЖЭО - жылу электр орталығы

ШЖ -шартты жанармай
КІРІСПЕ

Зерттеу жұмысы Қазақстанда эконометрикалық амал-тәсілдерді қолданыста болу арқылы мекемелер мен ұйымдардың инвестициялық әрекетінде альтернативалы энергия көздерін жетілдірудің экономикалық тұжырымдамаларын қарастыруға бағытталған. Электроэнергетика аясында альтернативалы энергия түрлерінің экономикалық өркендеуын жетілдіру оның тұжырымдамалық негіздерін терең зерттеуді талап етеді. Сонымен қатар «ЭКСПО - 2017» көрмесінің анықтамаларын іске асыруда өңірлердің энергетикалық потенциалының пайдалылығы мен іскерлігін ескере отырып, қайта өзгерген энергоресурстарын тәжірибеде қолдануға көңіл бөлуді арттыру қажеттігі сипатталады.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі дәстүрлі энергия ресурстарының кемуі мен электроэнергияға қолданушылықтың өсуінен оларға дүние жүзілік бағаның өсуі проблемаларымен анықталады. Бұл процестер Қазақстанға да, сондай -ақ барлық жаһандық қауымдастыққа да тән. Олардың факторнен дамыған аймақтарде, өркендеушы аймақтарде энерго қолданылу түрі өзгеріске ұшырайды. АҚШ, Англия, Германия және Жапония сынды республикалар көмір қышқылды энергия көздерін сырттан әкелудің тәуелділігін төмендету мақсатында өздерінің энергетикалық қуат құрылымдарына альтернативалы энергия көздерін енгізуде.

Бірнеше аймақтар экологиялық апатты болдырмау, адамзаттың денсаулығы мен барлық жерлерге айтарлықтай кері фактордан дәстүрлі энергия көздерінің қолданысын азайтып отыр.

«Қазақстан-2030» стратегиясында энергия көздерінің мол қорына ие Қазақстанның энергетикалық ресурстарын тиімді қолданыста болу - елдің социалды-экономикалық тұрақты жетілуінің ұзақ кезеңдегі басымдықтарының құрамында екендігі анықталған [1] .

ҚР Президенті - Ұлт көшбасшысы Н. Ә. Назарбаев «Қазақстан -2050» стратегиясында осы даралап алынған бағытты электроэнергияны модернизациялау және инновациялық жетілдіруды жалғастыруға ұсыныс берді. Бұл жерде энергетикалық ресурстарды қайта өңдеу ынтымақтастықта шикізат беруді кеміте отырып, оны өзгерген технологиялармен айырбастау міндетін қойып отыр.

Бұған дейін электроэнергия өндірісі, сонымен қатар жаңартылған энергетиканы қолдау шараларын құқықтық, экономикалық және альтернативалы энергия көздерін тәжірибеде қолдану және таратуды ынталандырудың басқа да негіздерін бекіту үшін «Жаңартылған энергия көздерін қолданыста болуды қолдау туралы»ҚР Заңы қабылданған болатын (2009 жыл 4 шілде, №165-N) .

Экономикамыздағы энергетиканың үлесі мен басқа да проблемалар отын - энергетикалық энергия көздерін тиімсіз қолданыста болуға жол ашып, экономикамыздың бәсекелестік қабілетін әлсіретіп, қоршаған ортаны ластандыруға, атап айтқанда көкөністі (парник) газдардың зияндығын атап өтуге болады. Экологиялық және экономикалық тәуекелділікті ескерсек, инвесторлар үшін энергия көзімен қамту аумағы оларды ынталандырмай отыр. Ал, электро энергетиканың инвестициялық жобалары қаржыны көп қажет етеді, әрі қымбат тұрады. Міне, осыған орай, дәстүрлі емес, қалыптасқан энергия көздеріне назар аударудың маңызы зор.

Экономика ғылымында көмірсутек энергия көздері бағасының өсу қажеттілігі сақталып, әрі экологиялық стандарттың қатаң жағдайында қалыптасып отырған альтернативалы энергетиканы жетілдірудың экономикалық негізінің қажеттілігі, қажетті энергия көздерінің дәстүрлі энергоресурстармен салыстыру жөніндегі бәсекелестікке қабілеттіліктің ғылыми негіздерінің болмауы, ЭКСПО -2017 халықаралық көрсеге әзірлік қарсаңында дәстүрлі емес энергия түрлерінің энергетикалық үлесін қарастыру ауқымында жаңа энергетикалық бағыт қалыптастырудың мүмкіндігін қарастыру проблемалары біздің зерттеу тақырыбымыздың өзектілігін көрсетеді.

Тақырыптың ғылыми зерттелу деңгейі. Дүниежүзілік деңгейде танымал болған Э. Долан, Д. Кейнс, К. Макконел, Д. Персон, К. Ридле, Дж. Твайделл, А. Уэйр, Ч. Фритте, С. Чу, У. Шарп, А. Швандер және басқа да экономист -ғалымдар түрлі энергетикалық жобаларды іске асырудың тиімділігін зерттеумен өзгеріссіз жағдайда айналысуда.

Кәсіпорындардың ұйымдық сипаты, экономикалық механизмдері, бұл қызмет нда инвестиция тарту тетіктерімен қатар электроэнергия өндірушілерді ынталандыру мен альтернативалы энергия көздерін (БЭК) игерудің тиімділігі мен экономикалық тетіктерін зерттеудегі отандық экономист - ғалымдар, оның ішінде К. Окаев, Б. Алдияров, К. Дукенбаев, А. Ералы, Е. Сулейменов, Р. Рахметова, Р. Ниязбекова, Ш. Чокин және басқалары да көптен бері айналысып, бұл салаға елеулі үлес қосып келеді.

Зерттеу жұмысында қолданған эконометрикалық талдау мен экономико - математикалық тәсілдер шет елдік ғалымдар К. Грейндтер, К. Доугерти, П. Катышев, Я. Магнус, А. Пересецкий, М. Турунцев, Р. Энгл жазбаларынде кеңінен қарастырылған.

Қалыптасқан республика ретінде өркендеу жолына түскен Қазақстан Республикасы үшін альтернативалы электр энергиясы проблемаларын шешудің өзектілігі және оны экономикалық және елдің энергетикалық стратегиясын қалыптастыру проблемаларында қолданылатын энергия көздерін жетілдіру бойынша бірыңғай әдіснамалық тәсілдерін зерттеу жақтарынан өзара байланысының аз қарастырылуы зерттеу тақырыбын таңдауымызды анықтады.

Зерттеудің мақсаты баламалы энергия көздерін енгізудің теориялық - әдіснамалық жақтарын негіздей отырып, экономикалық тұжырымдамаілеріне талдау жасау арқылы, Қазақстандағы ЭКСПО - 2017 көрмесін өткізу шеңберіндегі энергетикалық бағытты одан әрі жетілдіру және жетілдіру бойынша тәжірибелік ұсыныстар дайындау.

Осы мақсатты іске асыру келесі міндеттердің шешілуін қарастырады: -еліміздегі альтернативалы энергетиканың тиімділігі және оны жетілдірудың экономикалық тұжырымдамаілерінің теориялық және әдіснамалық негіздерін жүйелеу;

- дәстүрлі емес энергия түрлерін қолданыста болудағы қазіргі дүниежүзілік процестері мен шетелдік тәжірибені зерттеу;

- ЭКСПО-2017 көрмесіне әзірлік барысындағы Қазақстанның энергетика секторы өркендеуының негізгі көздерінің қарқындылығына талдау жасау;

- энергетика ндағы кәсіпорындардың инвестиция және шаруашылық қызметінің тиімділігіне баға беру;

Зерттеу нысаны - Қазақстанның баламалы энергетикалық кәсіпорындары.

Зерттеу пәні - ҚР-ның кәсіпорындарында шаруашылық қызметін ұйымдастыру процесіндегі әлеуметтік - экономикалық қатынастар.

Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі. Зерттеудің теориялық және әдістемелік базасы болып экономикалық теория классиктерінің жазбалары, альтернативалы электр энергиясы және оның өркендеуына әсер ететін әлеуметтік - экономикалық факторларды қарастырған қазіргі экономикалық мектептің өкілдерінің ғылыми жұмыстары, сондай - ақ эконометрикалық моделдеу, экономикалық зерттеулерге математикалық әдістерді қолдану ндағы ғалымдардың жазбалары болып табылады.

Зерттеудің ақпараттық негізі. Жұмыста Қазақстан Республикасының заңнамалық және нормативтік актілері пайдаланылды. Президенттің жыл сайынғы жолдаулары, Үкімет Қаулылары, Ұлттық экономика министрлігінің, ҚР Статистика агентігінің жыл сайын жариялайтын жинақтары, ресми қазақстандық Интернет - порталдардағы энергетикалық компаниялардың ресми материалдары қолданылды. Еліміздің, Ресейдің, шетелдік ғалымдардың жазбалары. «Самұрық - Қазына», ҰӘҚ-ы АҚ-ның және оның серіктес кәсіпорындары («KEGOC» АҚ-ы, «Самұрық-Энерго» АҚ-ы, ) күнделікті ақпарат құралдарының, халықаралық ұйымдар мен агенттіктерінің материалдары, альтернативалы электроэнергетикалық проблемалар жөніндегі халықаралық (рецензия) пікір жазатын журналдағы республикамыздың энергетикалық проблемасіне орай жарияланған мақалалар экономикалық зерттеулердің нәтижелері жұмыстың ақпараттық негізін құрады.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Диссертациялық жұмысты зерттеу барысында ғылыми жаңашылдығы бар келесі нәтижелерге қол жеткізілді:

- «альтернативалы энергия көздері» түсінігі нақтыланды және «альтернативалы энергетика көздерінің экономикалық өркендеуы» ұғымына анықтама берілді;

- дамыған аймақтардың республикалық энергетикалық бағытының жалпы модаймақтарі, жаңартылған энергия түрлерін қолдану, тәжірибеде қолдану және тарату тәжірибесі қарастырылды, дүниежүзілік энергетика өркендеуының тұрақсыздандыру процестері зерттелді;

- электроэнергетикалық өркендеудың маңызды көрсеткіштері бойынша республиканың энергетикалық потенциаліне кешенді талдау жасалды, энергетикалық бағытты жүзеге асыратын жауапты институттары қарастырылып, «жасыл энергияны» модернизациялаудың өркендеу жолдары дәйектелді;

- ҚР республикалық энергетикалық бағытын іске асыру шеңберінде инвестициялық жобаларды есепке ала отырып орта мерзімді болашаққа арналған болжаулар жасалынды, сондай - ақ экологиялық қайтаданлану жағдайында жаңартылған энергоресурстарының бәсекелестік нарығын қалыптастырудың басымдықтары дәйектелді.

Қорғауға ұсынылған негізгі ғылыми тұжырымдамалар:

- алдыңғы қатарлы шетелдік тәжірибені қолдану негізінде отандық электр энергиясын өндірудің әлеуметтік - экономикалық өзгешеліктерін ескере отырып, альтернативалы энергетиканың инновациялық жобаларын іске асырудың экономикалық тетіктері ұсынылды;

- альтернативалы энергетиканы жетілдірудағы кәсіпорындардың экономикалық қызметінің проблемалары нақтыланды және жүйеленді, елдің энергиялық тәуелділігінің қауіптері және оларды шешу тәсілдері көрсетілді;

- экономика - математикалық модельдерді қолдану арқылы БЭК инновациялық жобаларға капиталдық салымдарды тартудың орта мерзімді болжамдары әзірленді, жаңартылған энергоресурстарының бәсекелестік нарығын қалыптастырудың басымдықтары дәйектелді;

- альтернативалы энергия потенциалінің стратегиялық өркендеуына және ЭКСПО -2017 көрмесін өткізуде энергетикалық бағытты жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірленді.

Жұмыстың теориялық және тәжірибелік маңызы. Жұмыстың ғылыми - тәжірибелік нәтижелері жинақталған мәліметтер, қорытындылар, ұсыныстар бұл бағыттың әрі қарай зерттеуде әдістемелік, ал әлеуметтік - экономикалық бағытта альтернативалы энергияны жетілдіруға арналған кешенді іс-шаралар жүргізуде жергілікті және республикалық органдардың қолдануда практикалық маңызы бар.

Зерттеу нәтижелерінің апробациясы. Негізгі ережелер, тұжырымдар мен ұсыныстар ғылыми - тәжірибелік конференциялар мен басылымдарда қарастырылып, талқыланды: «Отандық энергетика ның өркендеуының қазіргі жағдайы мен проблемалары» атты мақала «Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды Университеті, Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігінің 25 жылдығына, Әлихан Бөкейханның 150-жылдығына арналған «Қазақстан - менің Отаным» атты ІІ республикалық студенттік ғылыми-тәжірибелік конференция (Қарағанды, 2016 ж, 9-10 желтоқсан, Б 201-204) .

Диссертациялық жұмыстың көлемі мен құрылымы кіріспе, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған оқулық тізімінен, оның ішінде: 10 сурет, 8 кестеден тұрады. Жалпы көлемі - 50 бет.

1 Қазіргі нарықты экономикада альтернативалы энергетиканы жетілдірудың теориялық - әдіснамалық тұжырымдамаілері

1. 1 Энергияның альтернативалы көздерін қолданудың маңызы мен объективті саралануы және қажеттілігі

Республикамыздың энергия көзімен қамтылуы - бұл экономикалық өрлеудің аса маңызды факторы, өндіргіштік күштерді жетілдірудың базасы әрі оның ғылыми - техникалық алға басуының негізі. Өркендеудың қазіргі жағдайында дүниежүзілік шаруашылық елдің экономикалық қуатын үнемі арттыруды және ондағы энергия ресурстарын тиімді қолданыста болудың арттыруды талап етуде. Оның үстінде энергияның қайталама қолданыста болу көздері (мұнайдың, көмірдің, газдың) шектеулі энергетиканың құрылымын өзгерту және энергияның дәстүрлі емес, альтернативалы көздерінің (әрі қарау ЭБК - энергияның альтернативалы көздері) қажеттілігіне көзімізді жеткізе түсуде. Сондықтан Біріккен Ұлттар Ұйымына (БҰҰ) мүше республиканың және мүдделі ұйымдардың қолдауымен ЮНЕСКО-ның бастамасымен 90-шы жылдардан бастап энергияның жаңа түрлерін кеңінен қолданыста болу идеяларын алға шығарудың шаралары қолға алынып келеді [2] .

Нақты кезеңдеәлемнің бірнеше аймақтарында энергияның қайталамалы түрлеріне қызығушылықтың артып келе жатқандығы байқалады. Бұл қазбалы энергия көздері қорының үздіксіз азайып, экологиялық жағдайдың нашарлап келе жатқандығына, сондай- ақ энергетика көздеріне сыртқы саяси ықпалды бәсеңсету ұмтылысымен байланысты. Дүниежүзілік тәжірибеде энергияның қайтамалы көздерін (әрі қарай ЭҚК - энергияның қайтамалы көздері) шартты түрде екі топқа жіктеу қабылданған:

дәстүрлі (қуаттылығы 30МВт-дан артық (ГЭС) пайдаланылатын барлық энергия түрлеріне жататын гидравикалық энергия: дәстүрлі жағу тәсілмен жылу алуға пайдаланылатын (отын, торф және пеш отынының басқа да түрлері) биомассалық энергия; гелиотермальды энергия;
дәстүрлі емес немесе альтернативалы (күн, жел, теңіз толқынының, ағысының, тасқынының және мұхиттың энергиясы, кішкентай және шағын ГЭС- терде энергия түрінде пайдаланылатын гидравикалық энергия, дәстүрлі тәсілдермен жылу алу үшін пайдаланылмайтын биомасса энергиясы, потенциалі аз жылу энергиясы және басқалар) .

Энергияның дәстүрлі емес және альтернативалы көздері арасындағы өзгешелік көп жағдайда шартты түрде ғана, сондықтан да экономикалық бағыттағы ғылыми оқулықде бұл терминдер синоним ретінде қолданылады, мұны В. С. Самсонов, О. В. Свидерская, Э. Э. Шпильрайн, Ф. А. Фаррет сынды ғалымдардың жазбалары айғақтайды, солай бола тұрса да, олардың энергетикалық потенциалін жұмсауға қайта өндіруді жеделдете түсу ұмтылысы - энергияның дәстүрлі емес көздерінің негізгі өзгешеліктері болып табылады.

«Энергияның альтернативалы көздері» ұғымы тарихи өркендеу барысында өзгерістерге түсіп, қайтадан мазмұнмен толықты. Аталған терминдер 1- суреттегіге сәйкес әр түрлі түсініктемеге ие.

1 сурет - «Энергияның альтернативалы көздері» ұғымына ғылыми тұрғыдан келу

Қазіргі қолда бар сөздіктерден энергияның альтернативалы көздеріне қатысты мынадай анықтаманы жиі оқуға болады.

Энергияның альтернативалы көздері - бұл қайта жаңатылатын немесе іс жүзінде таусылмайтын табиғат ресурстары мен құбылыстарынан алынатын және мұнаймен, газбен немесе көмірмен жұмыс істейтін дәстүрлі энергия көздерін алмастыратын энергиядан электр энергиясын (немесе басқа бір керекті энергия түрін) алуға мүмкіндік беретін тәсіл, қондырғы немесе ғимарат.

Дж. Твайделл мен А. Уэйр энергияның альтернативалы (қайтамалы) көздері деп қоршаған ортада өзгеріссіз жағдайда бар немесе пайда болып тұратын энергияны атайды. Алайда қоршаған ортада қайталама энергия адамның мақсатты жұмысы арқылы жасалмағандықтан, бұл оның өзгешелік белгісі болып табылмайды.

«Ғаламдық энергия» халықаралық сыйлығының лауреаты (2005ж. ), неміс ғалымы Клаус Ридле ЭҚК -і энергия көздерінің жалпы санын жоспарлы түрде қысқартатын тиімді экономикалық бағыттың құралы болып табылады деген пікір білдіреді.

Нобель сыйлығының иеленушісі, АҚШ- тың ертедегі энергетика министрі, физик Стивен Чу (Steven Chu) аймақтардың мұнай және мұнай өнімдеріне тәуелділігін жылжытуға мүмкіндік беретін энергияның альтернативалы көздері болашақта экономиканың көміртегі аз түрі ғаламдық «экономика глюкозасының» негізі бола алады деп мәлімдейді. Ол күн сәулесі молынан түсетін тропикалық аймақтарда глюкозаға айналдыруға жарамды дақылдарды көптеп өсіруді ұсынады (себебі өсімдіктің құрғақ салмағының басым бөлігін құрайтын целлюлоза полимер болып табылады) [3] .

Глюкоза кейіннен биоотын мен биопластика өндіру үшін қолданылады. Бұл жерде ғалымның мамандандыру бағыты альтернативалы, энергетика, атап айтқанда, күн энергиясы екендігін атап көрсеткен жөн. С. Чудың айтуынша, таяудағы 10 жылда ЭБК- ін қолдану дәстүрлі энергия көздеріне қарағанда арзан болмақ. Сондықтан да ол энергияның жаңартылатын түрлерін қолдануға негізделген «жасыл» экономикаға тезірек көшу қажеттігін ұсынып отыр.

Бұлардың түрлерін нақтылап көрсетіп алмайынша энергияның қайталама көздерінің мәні мен мағынасын толық түсіну мүмкін емес. Ғылыми оқулықде ерекше белгілеріне байланысты қарастырылатын энергияның альтернативалы көздерін жіктеудің бірнеше түрлері бар. Мысалы, БҰҰ-ы Бас Ассамблеясының №33/148 қарарына (1978ж. ) сәйкес ЭБК-не: күн, жел, геотермальды, теңіз толқындары, тасқындары мен мұхит энергиясы, биомасса энергиясы, ағаш, ағаш көмір, торф, сланец, битумды құмдақтар мен үлкен және шағын су ағарлардың гидроэнергиясы жатқызылған. ЭБК- нің басқаша жіктелуі 1 - кестеге сәйкес беріліп отыр.

1 кесте - БЭК-нің бастапқы көздері мен олардың жіктелуіне байланысты негізгі түрлері

Бастапқы энергия көздері

Энергияның табиғи өзгеруі

Энергияның техникалық өзгеруі

Қосалқы пайдаланатын энергия

Бастапқы энергия көздері: Жер

Энергияның табиғи өзгеруі: Жердің геотермалды жылуы

Энергияның техникалық өзгеруі: Геотермалды электростанциялар

Қосалқы пайдаланатын энергия: Электроқуаты

Бастапқы энергия көздері: Күн

Энергияның табиғи өзгеруі: Атмосфералық ылғалдың булануы

Энергияның техникалық өзгеруі: (қысымды және өз еркінмен)

Бастапқы энергия көздері: Атмосфералық ауаның қозғалысы

Энергияның табиғи өзгеруі: Жел энергетикалық құралдар

Бастапқы энергия көздері: Теңіз ағысы

Энергияның табиғи өзгеруі: Теңіз электростанциялары

Бастапқы энергия көздері: Толқын қозғалысы

Энергияның табиғи өзгеруі: Толқынды электростанциялар

Бастапқы энергия көздері: Мұздың еруі

Энергияның табиғи өзгеруі: Мұздағы электростанциялар

Бастапқы энергия көздері: Фотосинтез

Энергияның табиғи өзгеруі: Биоотынды электростанциялар

Бастапқы энергия көздері: Фотоэлектрлері

Бастапқы энергия көздері: Ай

Энергияның табиғи өзгеруі: Толқынның келіп қайтуы

Энергияның техникалық өзгеруі: Толқынды электростанциялар

Әлемде қуаттылығы әртүрлі 30мыңнан астам жел құралдары қызмет көрсетеді. Жел энергиясының қолданысы бойынша Еуропалық одақ (ЕО) жақсы үлгі бола алады. Мысалы, Швеция 90-шы жылдар бойына ерекше қолайлы жерлерге 54 мың пайдалылығы жоғары энергия құралдарын салу мен орналастыру бойынша нақты шешімге келген.

Жел энергиясының маңызды өзгешеліктерінің - энергияны қолданыста болу көздерінің экологиялық тазалығы. Мысалы, қуаттылығы 1МВт жел генераторы жыл сайын ауаға 1800 тонна көмірқышқыл газын, 9 тонна күкірт газын, 4 тонна окситті азот шығаруды азайтады. Сонымен қатар, дәстүрлі жылу электростанцияларынан (ЖЭС) айырмашылығы сол, жел электр станциялары ойдағыдай алмастыра алады. Дегенмен жел энергиясының бірқатар елеулі кемшіліктері де бар, оларға:

- жел энергиясының үйірмешілдігі мен тұрақсыздығы;

- жел құралдарының механикалық және аэродинамикалық шуы;

- жел электр станциясын орналастыру үшін ауқымды аумақты қолданыста болу;

- елді мекендерден алыстығы және электр берудің қосалқы желілерін тарту қажеттігі;

- ауа райының салқын мезетінде дымқылдылықтың жоғары болуына байланысты қолданыста болу мезгілінде қалақтарында қатты қарлардың орын алуы және басқалар.

Германия желден өз электр энергиясының 10% алып отыр, ал бүкіл Батыс Еуропада жел 2500 МВт электр энергиясын береді.

Жел энергетикасының осындай өзгешеліктері олардан алынатын электр энергиясын қымбаттатады әрі саланың өркендеуына кедергі келтіреді. Алайда қазіргі инновациялық технологиялар дамыған кезде бұл кемшіліктерді кемітуге болады. Қазіргі мезетте тіпті аз ғана желдің өзінде өнімді қызмет көрсетуге қабілетті жел энергиясының құралдары дайындалған. Жел бағытын ауысвтыратын ірі фермалар салынуда. Бұл жағдайда жел құралдары ауыл шаруашылығының қажеті үшін пайдаланылатын кеңістікте қатарыласа орналасады [4] .

2 сурет - Энергияның альтернативалы көздерінің классификациясы

Жел фермаларының бүкіл аумағының 1% ғана турбиналар алады. Ал ферма аумағының қалған 99% ауыл шаруашылығына немесе басқа бір кәдеге жарату мүмкіндігі бар, себебі осыған ұқсас жағдайлар Дания, Нидерландия, Германия, Франция, Англия, АҚШ, Канада сынды халқы тығыз орналасқан аймақтарда қайталады.

Геотермальды энергетика - электр энергиясын жер қойнауы есебінен өндіру. Жер қойнауында орасан зор, іс жүзінде энергияның сарқылмайтын көздері жатыр. Біздің планетамызда ішкі жылудың жыл сайынғы сәуле шашуы 2, 1*1014 млрд. кВтч құрайды. Жердің энергиясын коммерциялық қолданыста болу Италияда алғашқы геотермальды станциялар (ГеоЭС) құрылысы басталған біздің ғасырымыздың тек 20-шы жылдарында ғана қолға алынды. Геотермальды энергияның 4 қажетті ерекшеліктерін атауға болады:

Біріншіден, сарқылмайтын энергия қоры. Ғалымдардың есептеуінше, 10 км тереңдікке дейін оның ауқымы минералдық отынның дәстүрлі түрлері қорынан 3, 5 мың есе асып түседі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.