Персистентті сары денені анықтау және емдеу

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
1) Аналық жыныс жүйесi
2) Жұмыртқалықтың және ұрық жолдарының қызметінің бұзылуы
3) Жалпы акушерлік аурулардың алдын-алу
III. Қорытынды
IV. Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе
Біздің Республикамыздың малшаруашылығы oсы күнге дейін аналық малдың жыныс мүшелерінің акушерлік-гинекoлoгиялық ауруларына байланысты мал өнімдерін алуда қаумақты зиян шегіп келеді. Oсыған байланысты малшарушылығында есептегі аналық малдың акушерлік-гинекoлoгиялық ауруларына байланысты 20-30 пайызы төл алынбайды және мал өнімі 15-20 пайызға төмендейді,сoндықтан сиырлардың акушерлік - гинекoлoгиялық ауруларының себептерін анықтап,емдеу және алдыналу іс-шараларын дұрыс өткізудің маңызы зoр. Бедеулік малшаруашылығына үлкен экoнoмикалық залал шектіреді,oл төмендегіден тұрады:Мал өнімдерінің төмендеуі,жoспардағы төлдің алынбауы, ауру малды емдеуге, бағып-күтуге кететін қаржы,өнім бермеген малдың ерте есептен шығуы,аталған себептерден келетін шығын мал өнімі жoғары бoлған сайын,келетін шығында жoғарлайды. Аналық көбею мүшелеріне - жұмыртқалық, жатырлық түтік (жұмыртқалық жол), жатыр, қынап, қынаптық кіреберіс және сыртқа жыныстық мүшелер жатады.
Жұмыртқалық - құрылысы жағынан қомақты паренхиматозды, пішіні сопақша келген жыныстық без. Жұмыртқалықта аналық жыныстық жасушалары дамиды және аналық жыныстық гормондар түзіліп, қанға және лимфаға шығарылады. Жұмыртқалық краниальдік түтіктік ұшына жатыр түтігінің шөлмегі, ал жатырлық ұшына өзіндік жұмыртқалық байлам арқылы жатыр мүйізі бекиді.
Микроскоптың кішкене ұлғайтқышымен препараттан мысықтың аналық безін көру керек. Аналық бездің сыртында бір қабатты жалпақ кейбір жерде текше эпителийді тауып алыңдар. Белок қабығының астында өте көп ұсақ жарық фолликулаларды көру керек. Бұл бірінші (примордиальді) фоликулалар. Одан төмен жақта көлемі әртүрлі фолликулалар байқалады, бұл өсіп келе жатқан фолликулалар. Мұнда жақсы жетілген қуысты фолликулаларда болады. Аналық бездің осы атайды. Препараттың орталық бөлігінде болбыр дәнекер ұлпаның және көлденең кесіндісінен көптеген қан тамырлары шоғырын көруге болады.

Негізгі бөлім
1) Аналық жыныс жүйесi
Аналық жыныс жүйесi (systema genitalia feminina) жұп - жұмыртқалық, ұрық жолы, дақ - жатыр, қынап, зәр-жыныстық кiреберiс және сыртқы жыныс ағзаларынан тұрады.

Жұмыртқалық (ovarium, 150 сурет) - жыныс безi, экзокриндi және эндокриндi қызметтер атқарады. Алғашқыда жұмыртқаклеткасы түзiлсе немесе овогенез жүрсе, екiншiсiнде-аналық жыныс гормондары (эстроген, прогестерон) түзiледi. Ұрпақтану кезеңiнде жұмыртқалық құрылысы тұрақты циклды өзгерiске ұшырайды. Жұмыртқалықтың сыртын бiр қабатты куб тәрiздi жамылғы эпителий қаптайды, астында тығыз дәнекер ұлпадан тұратын ақ қабық (tunica albuginea) жатады, одан кейiн қыртысты, тереңiрек милы зат орналасады (150 суреттi қара). Биенiң қыртысты заты iште, овуляция ойысында, милы заты-сыртында жатады.
Жамылғы эпителий - түрi өзгерген мезотелий; томпақ жоғарғы бетiнде микробүрлерi болады. Бұл эпителий овуляция кезiнде үнемi бұзылып, одан кейiн ақауды жою үшiн жылдам жаңадан жасуша түзе ұлғайып, өседi және ауады. Ол өте жоғары белсендiлiкпен қайта қалпына келетiндiктен қатерлi iсiктердің даму көзi болып келедi. Қыртысты затта (cortex ovarii) түрлi даму деңгейiндегi-фолликулалар, бітеуөзекті (атрезия) фолликулалар, сары тiн болады. Фолликулалардың мөлшерi мен құрылысы, олардың даму сатысына орай-әдепкi, алғашқы, екiншi және үшiншi фолликулалар болып ажыратылады (150 суреттi қара).
Әдепкi фолликула (folliculus primordialis) ақ қабық астында топталып орналасады (өсудегi жұмыртқаклетка болатындықтан алғашқы овоцит деп атайды), бiр қабатты фолликула жасушаларымен қоршалып жатқан ұсақ алғашқы овоцит. Мұнда овоциттiң тiршiлiк қабілеттiлiгiне, өсуiне қажет орта құрылады. Овоциттің ядросы домалақ, көлемдi, iрi ядрошығы, ұсақ дисперстi хроматинi болады, тұрақты қосындылары нашар дамыған. Овоциттің және фолликула жасушаларының бетi тегiс болады, бiр-бiрiне тығыз жанасып жатады. Әдепкi фолликулалардың одан әрi өсуi овоцит пен фолликула жасушаларының, оларды қоршап жатқан строма өзгерiстерiмен қоса жүредi.
Алғашқы фолликулалар (folliculus primarius) алғашқы овоциттен, оны қоршап жатқан бiр қабатты куб, призма тәрiздi фолликула жасушаларынан тұрады. Овоцит көлемi ооплазма есебiнен ұлғайып, тұрақты қосындылар саны артады. Фолликула жасушаларында да Гольджи аппаратының көлемi, түйiршiктi эндоплазмалық тор, рибосома, митохондрий, май тамшылары саны көбейедi. Оларда тұңғыш рет мөлдiр аймақ (zona pellucida, қабық) байқала бастайды. Овоцит көлемi ұлғайған сайын өсудегi фолликуланың көлемi, мөлдiр аймақ қалыңдығы көбейедi.
Алғашқы фолликулалардың қызметтерi: фолликула жасушалары мен овоцит арасындағы заттек алмасудағы кеңiстiк бетiнiң ұлғаюына мүмкiндiк туғызады; олардың арасында тосқауыл құрады; ұрықтанудың түрге тәндiгiн қамтамасыз етедi; көп шәуеттiлiкке кедергi жасайды; даму жолындағы ұрықты қорғайды.
Екiншi фолликулаларда (folliculus secundorius) алғашқы овоциттi сақтайды, оны митоз жолымен бөлiнудегi фолликула жасушаларының қабаты қоршап, гранулезалар деп аталады. Овоцит цитоплазмасында бiрталай тұрақты және тұрақсыз қосындылар жиналып, шеткi аумағында қыртысты (кортикальдi) түйiршiктер құрылады да, келешекте ұрықтану қабығын құруға қатысады. Фолликула жасушасында тұрақты қосындылар саны артады да, олардың түзiндi (секреторлы) аппаратын құрады. Мөлдiр аумақ қалыңдайды, оған фолликула жасушаларының өсiндiлерiмен байланысатын овоциттің микробүрлерi енедi. Фолликула жасушаларын қоршап жатқан без строма араларындағы негiзгi (шыны тәрiздi) жарғақта қалыңдап, фолликуланың дәнекер ұлпа қабығын (қаптамасын) түзедi.
Қаптама (thecae folliculi)-iшкi (interna) және сыртқы (externa) қабаттардан тұрады. Сыртқы қабат дәнекер ұлпадан түзiледi, айқын шектелмей жатқан стромаға жалғасады, жасушалары созылыңқы, миофибробластарға тән белгiлерге ие болады. Олардың жиырылу қабілетi овуляция өткеннен кейiн фолликуланың қалпына келуiн қамтамасыз етедi. Iшкi қабатта кең қылтамырлар торы болады, жасушалары көп бұрышты, ядросы сопақша, орташа дамыған түйiршiктi эндоплазмалық торы, ұсақ митохондрийлерi байқалады, лютеин гормондары әсерiнен қылтамырлар жасушаларының түрi өзгерiп, секреторлы стероид өндiрушiлерге тән қасиетке ие болады.
Үшiншi (көпiршiктi, қуысты-folliculus ovaricus tertiarius) фолликулалар екiншi фолликуладан қалыптасады. Оған дейiн фолликула жасушалары мөлдiр тұтқырлы фолликулалық сұйықтық секреция бөлiнуiнен жүредi. Сұйықтық басында жасушалар арасындағы кең кеңiстiкте және фолликула қабығы iшiндегi ұсақ қуыста түзiлiп, кейiн фолликула қуысына құйылады. Осы кезден фолликула көпiршiктi деп аталады. Овоцит фолликуланың бiр шетiне ығысады да, жұмыртқа дамитын төмпешiк (cumulus oophorus) құрамында жатады. Овоцит шетiнде тарамдалған фолликула жасушалары орналасады, олар өсiндiлерiмен мөлдiр аумақпен байланысып, сәулелi тәж (corona radiata) құрады. Қалған фолликула жасушалары гранулезалар деп аталады. Жетiлген үшiншi фолликула-овуляцияалды, граафов көпiршiгi деп аталады.
Үшiншi фолликула бұзылып, жұмыртқаклеткасының аналық безден дене қуысына шығуын - овуляция (ovulatio) деп атайды. Оның алдында овоцит сәулелi тәж жасушаларымен бiрге жұмыртқа дамитын төмпешiктен бөлiнедi, фолликуланың қуысында ерiктi малтып жүредi. Осы кезде жұмыртқалықтың фолликула шығып тұратын бетiндегi қаптама, ақ қабық және жабынды эпителийлерi күрт жұқарып, бiраз бөлiмшесi қопсиды. Бұл жердi стигма (stigmatis) деп атайды. Овуляция алдында стигма аумағындағы қанайналымы тоқталатындықтан, ол ұлпаның жергiлiктi өлi еттенуiне жеткiзедi, фолликуланы бұзады. Сәуле тәжiмен байланысып, тұтқырлы фолликула сұйықтығымен қоршалған овоцит жұмыртқалықтан бөлiнiп шығады. Овуляция ұрғашы малдар шағылысу айналымының қозу сатысына тән, күйлеу кезеңiнде iске асады. Бiр төлдi жануарлардың күйлеу кезеңiнде овуляция бiр жетiлген фолликулада, ал көптөлдiлердiң стигмасы бiрнеше жетiлген фолликулаларда өтедi. Көптөлдiлердiң (шошқа, қоян) бiр фолликуласында бiрнеше аналық жасушалар дамуы мүмкiн, сондықтан овуляция кезiнде бiр фолликуладан ұрық жолына бiрден бiрнеше жұмыртқаклетка түседi. Овуляцияны жасанды жолмен жұмыртқалықты гонадотропинмен түрткiлеп, шақыруға болады. Оны бiрнеше овоциттердi алып, денеден тыс ұрықтану және ұрықты ауыстырып қондыру үшiн қолданады.
Сары тiн (corpus luteum) овуляция өткен фолликула гранулезасымен (түйiршiктi қабат жасушаcы) қаптама жасушалары жетiлуiнен құралады, фолликула қабырғасы бұзылады, қатпарлар құрылады, кеңiстiкте ұйыған қан қалыптасады (iшкi қаптама қылтамырлары құяды), кейiн ол дәнекер ұлпаға ауысады (150 сурет). Сары тiннің дамуы төрт: жаңадан жасуша түзе ұлғайып өсу (пролиферация) және тамырлану; бездi түр өзгерiсi; өрлеу; керi даму сатыларынан тұрады.
Пролиферация, тамырлану сатысы гранулеза, қаптама жасушаларының белсендi көбеюiмен сипатталады. Гранулезаға қаптаманың iшкi қабатындағы қылтамырлар енiп, бiрiгiп кететiндiктен, оларды бөлiп тұратын негiзгi жарғақты бұзады.
Бездi түр өзгерiсi сатысында гранулезалар мен қаптама жасушалары iрi көп бұрышты ақшыл жасушаларға-лютеоциттерге (luteocytus) айналады. Лютеоциттің екi түрі бар: түйiршiктi лютеоциттер (granulosoluteocytus) - гранулеза жасушаларынан дамиды, мөлшерi үлкен, сары тiннiң негiзгi массасын түзедi, сары тін ортасында орналасады; қаптама-лютеоциттер (thecoluteocytus), iшкi қаптамадан пайда болады, бiршама ұсақ және қоңыр, сары тiннiң шетiнде жатады.
Өрлеу сатысында лютеоциттердiң белсендi қызметi байқалып, аналық жыныс гормоны-прогестерон өндiрiледi. Ол жатырды ұрық қабылдауына дайындайды, буаздықтың дұрыс өтуiне мүмкiндiк туғызады. Лютеоциттер бұлармен қоса эстрогендердi, бiраз аталық гормондарды (андрогендердi), окситоциндi, буаздықта-төл жолдарын тууға дайындайтын полипептид гормоны-релаксиндi өндiредi. Керi даму сатысында лютеоциттердiң бүлiнуi, тығыз дәнекер ұлпалар тыртығының-ақ денеге (corpus albicans) ауысуы жүйелi жүредi, мөлшерi азаяды, жұмыртқалық стромасына өте баяу енедi.
Фолликулалардың бәрi бiрдей дамып және жетiлiп, овуляция процесiне жетпейдi. Ол дамудың кез келген сатысында тоқтап, құрамбөлiктерiнiң күрделi өзгерiсiне ұшырап, ыдырама дене (corpus atreticum, фолликула) қалыптастырады. Бұл процестi бiтеуөзек немесе атрезия деп атайды. Ол жатырдағы кезеңде басталады.
Ұсақ (әдепкi, алғашқы) фолликулалар атрезияда толық бұзылып, iзсiз дәнекер ұлпамен ауысады. Iрi (екiншi, үшiншi) фолликула атрезиясында гранулезалар және овоцит өледi, iшкi қаптама жасушалары, қайта ұлғайып, эпителий арқауын құрып, қаптама-лютеоциттерге ұқсап, белсендi түрде стероид гормондарын бөледi. Өзегi жоқ атрезия фолликуласы ортасында көпке дейiн жылтырауық аумақ сақталады (150 суреттi қара). Қаптама, әрi фолликула жасушалары арасындағы негiзгi жарғақ қалыңдайды. Кейiн ыдырама денешiгi бұзылып, орнында ақ денешiк қалады. Қалыпты атрезия процесi жүрмесе, онда жұмыртқалық жылауығы пайда болады.
Ұрық жолы (tuba uterina) - түтiктi ағза, мына қызметтердi атқарады: жұмыртқалықтан овуляция кезiнде бөлiнген овоциттi ұстап; жатыр бағытына тасымалдайды; жатырдан келетiн шәует тасымалдануына қолайлы орта құрады; ұрықтануға (жоғарғы үштен бір бөлігінде), ұрықтың бастапқы дамуына қажет ортаны қамтамасыз етедi; ұрықтың жатырға тасымалдануын iске асырады.
Ұрық жолын анатомиялық құрылысына қарап төрт бөлiмдерге бөледi: шашақтары (fimbriae) бар шөлмегi (infundibulum, жұмыртқалық аумағында ашылады), кеңейген бөлiгi - ампуласы (ampulla), жiңiшке бөлiгi - қылтасы (isthmus), жатыр қабырғасындағы қысқа етқабырғасы iшiлiк (iшектiк) сегментi жатады.
Ұрық жолы қабырғасы - кiлегейлi, бұлшық ет және сiр қабықтардан тұрады.
Кiлегейлi қабық (tunica mucosa) тармақталған қатпарлар (plicae) құрады. Ол ағза кеңiстiгiн толтырып тұрғандай байқалады, бiр қабатты кiрпiкшелi эпителийден түзiлген. Онда кірпікшелі және кірпікшесіз эпителиоциттер болады. Кірпікшелі-призма тәрізді, қабығында микробүрлері және жатырға бағытталған жыбырлағыш кірпікшелері болады. Кірпікшесіздің-пішіні куб тәрізді, түзінді бөледі. Олардың ара қатысы жыныстық циклдың кезеңдеріне орай өзгеріп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.