Ауа ылғалдылығының мал организміне әсері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

I. Кіріспе

II. Негізгі бөлім

1. Ауа ортасының гигрометриялық параметрелері және оның жануарлар мен құстарға әсері

2. Анықтау әдістері

3. Гигрометр

4. Ауаның абсолютті ылғалдылығы

5. Салыстырмалы ылғалдық

III. Қорытынды

IV. Пайдаланылған әдебиеттер

I. Кіріспе

Атмосфера деп - жердің газды қабатын айтамыз. Ол бірнеше қабаттардан тұрады.

Синоптикалық фронт. Циклон және антициклон (анықтамаларын беру) .

Ауаның қасиеттері мен көрсеткіштері өзгермелі келеді. Сондықтан, ауа үнемі қорғауды және санитариялық бақылауды қажет етеді.

Ауаны гигиеналық бақылау кезінде мына көрсеткіштерді анықтайды:

1) Физикалық қасиеттері (атмосфералық қысым, температура, ылғалдылық және т. б. ) . Бұл көрсеткіштер метеорологиялық факторлар деп аталады;

2) Химиялық құрамы (тұрақты компоненттер және басқа да газдар) ;

3) Механикалық қоспалар (шаң, түнін, ыстың және б. ) ;

4) Биологиялық ластануы (микробтар және б. ) ;

Ауаның аталған қасиеттері мал организміне жан-жақты әсер етеді, алайда гигиенада әр қайсысының әсерін жекелей қарастыру қабылданған.

Ауаның сипаттамасы алынған зерттеулердің нәтижелерін гигиеналық нормалармен салыстыру арқылы беріледі. Ауаның әсері негізінен малдың денсаулығы мен өнімділігінің өзгеруі бойынша есептеледі.

Ауаның қасиеттері мен құрамын анықтау тәсілдерімен зертханалық және практикалық сабақтарды орындау барысында танысасыздар.

Ауа райы, климат, микроклимат және олардың мал организміне әсері

Ауа райы - бір аумақта қысқа мерзім ішіндегі ауа жағдайы. Бұл жағдай атмосфералық қысыммен, температурамен, ылғалдылықпен, жел күшімен, күн сәулесінің кернеуімен, бұлттылықпен, жауын-шышынмен сипатталады. Ауа райының организмге тікелей әсері оның жылу алмасу процесіне ықпал етуінде. Ауа райы ыстық болғанда малды қорада ұстағанда, тасымалдағанда ыстық ұруы мүмкін, ал суық ауа райында малға суық тиіп, жиі ауырады.

ал, климат болса анағұрлым тұрақты құбылыс. Климат - белгілі бір аумақта ұзақ уақыт бойы байқалатын ауа райының жиынтығы.

Ауа ылғалдылығы мал тіршілігіне және оның өнімділігіне зор әсер етуші фактор. Ылғалдылық деп аауа құрамындағы су буын айтамыз. 1 кг атмосфералық ауада орта есеппен 2, 34 г су буы болады. Ауаудағы ылғал мөлшері температураға, теңіз деңгейінен биіктікке, су қоймаларының жақындығына, өсімдік сипатына және т. б. жағдайларға өзгеріп отырады. ауа ылғалдылығының сипаттамасы ретінде метеорологиялық практикада және гигиена саласында мынадай гигрометриялық көрсеткіштер қолданады: абсолюттік, нақты, максималды және салыстырмалы ылғалдылық, ылғал тапшылығы және шық нүктес Мал қора ауаcының ылғалдылығы

Мал қора ауасында атмосфераға қарағанда ылғал (бу) көп болады. Атмосфералық ауа ылғалдылығы қора ауасының 10 - 15 пайызын құрайды.

Мал қорасында ылғалдың негізгі бөлігін малдың өзі бөледі: әр сиыр тәулігіне 10кг, ал жылқылар 8 кг-дай, 100 шошқа тәулігіне 2 тоннадай ылғал бөледі. Қора - жай ауасына мал огранизмінен бөлінетін будың (теріден, тыныс жолдарынан шығарылған ауамен және т. б. ) пайызы айтарлықтай көп, яғни 60-80 пайыз. Одан басқа ылғал еденнен, қабырға мен төбеден, суарғыштан және канализация жүйесінен бөлінеді. Шошқа қораларының басқа қоралардан айырмашылығы еденнен буланатын бу мөлшері шошқанынң демі арқылы шығаратын буынан 1, 5 есе көп болады. Себебі, шошқа қораларының едені үнемі ылғалды болып тұрады.

Мал қора ауасында атмосфераға қарағанда ылғал (бу) көп болады

Мал қора ауасындағы ылғалдылық көздері:

- Атмосфералық ауа ылғалдылығы -10-15%

- Қора-жайдың өз ылғалдылығы -10-30 %

-Мал организмінен бөлінетін ылғал - 60-80 % (еденнен, қабырға мен төбеден, суарғыштан және канализация жүйесінен, шошқа қораларында еденнен буланатын бу мөлшері дем арқылы шығатын будан 1, 5 есе көп) .

Ауа ылғалдылығының мал организміне әсері

Ауа ылғалдылығы қоршаған ортаның климаты мен микроклимат көрсеткіштеріне әсер етеді.

Ылғалдылық қоршаған орта арқылы мал организміне тікелей және жанама әсер етеді.

Егер ылғалдылық 10% көтерілсе (85-тен 95%), сиырдың сүттілігі 9-12 % азаяды. Мұндай жағдайда бордақылардың тәулік салмағы 12-25% төмендеп, азықтың шығыны 20-35% ұлғаяды, ал өлім-жітім 2-3 есе артады.

Малдың физиологиялық жағдайы мен салыстырмалы ылғалдылықтың арасында тікелей байланыс бар екені дәлелденген (90-95% ылғалдылықта тыныс алу және қан тамырының соғысы 26-30% көтеріледі, гемоглобин, эритроциттер мен лейкоциттер азаяды) .

II. Негізгі бөлім

1. Ауа ортасының гигрометриялық параметрелері және оның жануарлар мен құстарға әсері

Табиғи жағдайда ауаның құрамында белгілі мөлшерде ылғал, яғни бу күйіндегі су болады. Атмосферадағы ылғал су бассейндері суының (мұхит, теңіз, өзен, көл) буға айналуынан, ылғал топырақтан шыққан судан және өсімдік ылғалының буға айналуынан пайда болады.

Мал қорасында ылғал атмосфералық ауаға қарағанда көп болады. Себебі, ауаның барлық ылғалының 75 пайызын қорадағы малдың өзі тыныс алу және терісі арқылы шығарады (ірі қара тәулігіне -8-10кг, мегежін- 2, 2 кг, тауық120-180г бу шығарады), 15-20 пайызы тағы басқада ылғал көздерінен (автосуғарғыштың ақаулығынан, құрамында суы мол азықтардан, қондырғыларды жуған сулардан, шығарылмай тұрып қалған қи мен зәрден бөлінген ылғалдан) және 10-15 пайызын сыртқы ауадан келген ылғал құрайды.

Қора-жай ауасының ылғалдылығы мен температурасының өзара байланысты. Ауаның жоғарғы температурасы кезінде ылғалдылық жылу шығаруды тежеп, денеден артық жылудың жиналуына мүмкіндік жасайды. Малды сыз, әрі жылы қорада ұстағанда организмде жиналған артық жылу ыстық өтуге әкеп соғады. Организмге ыстық өткенде орталық нерв жүйесі зақымданып, тыныс алу орталығын сіреспеге ұшыратып, малды қатты терлетіп, қанын қойылтып, жүрек қызметін әлсіретеді.

Суық кездегі ауаның жоғары ылғалдылығы кезінде керісінше организмнен жылу көп шығады. Өйткені, ылғал ауа сыйымдылығынан құрғақ ауа сыймдылығынан он есе үлкен. Сондықтан да суық кезде ылғал ауа денеден жылуды көп мөлшерде алады да, малды тоңдырып, суық тиюден болатын ауруларға шалдықтырады.

Организмнің физиологиялық жағдайына сай белгілі бір ауа ылғалдылығы- оның қалыпты қызметі үшін маңызды. Қора-жай ылғалы салыстырмалы ылғалдылық бойынша пайызбен беріледі. Гигиеналық норма бойынша салыстырмалы ылғалдылық төл үшін 75 пайыз, сақа шошоқа үшін 75-80, сақа жылқы, ірі қара үшін 80-85 пайыздан аспауы тиіс.

2. Анықтау әдістері

Ауаның ылғалды күйін сипаттау үшін гидрометрикалык көлемді пайдаланады. Оған жататындар: абсолютті /нақты/ /А/; максимальды /жоғарғы/ /М/; салыстырмалы ылғалдылығы /О/; ылғал тапшылығы /Д/ және шық нүктесі /Т/.

Ауаның ылғалдылығын анықтау үшін мынадай құралдар қолданылады: психрометр, гигрометр және гигрограф. Психрометрдің көмегімен ауаның абсолютті ылғалдылығын анықтауға болады.

Психрометрлердің мынадай түрлері болады: статистикалық (Август) және аспирациялық (Ассман) .

Статистикалық (тұрмыстық) психрометр бір штативке бекітілген, бір-бірінен ара қашықтығы 4-5 сантиметр екі бірдей термометрден тұрады. Термометрлердің біреуінің резервуарын (дымқылын) бәтес шүберекпен орап, сол орамның ұшын шиыршықтап, суы бар ыдысқа батырады, сөйтіп, бұл термометр үнемі дымқыл ауаның температурасын көрсетеді. Осыған орай дымқыл термометрдегі температураның көрсеткіші жанындағы құрғақ термометрдегіден төмен болады. Екі термометрдің көрсеткіштерінің айырмашылығы негізгі есепке алынады.

3. Гигрометр - ауаның ылғалдылығын өлшеу үшін қолданылатын метеорологиялық аспап. [1]

Конденсация гигрометрі[өңдеу]

Ол стендте орнатылған жалтырақ тегіс беткі қабаты бар металл дөңгелек қораптан тұрады. Қораптың жоғарғы жағында екі тесік бар. Олардың біреуі арқылы қорапқа эфир құйып, термометрді салады, екіншісі резеңке сорғыға қосылады. Конденсация гигрометрініңәрекеті шық нүктесін анықтауға негізделген.

Эфирден ауаны сорғымен үрлейді, осы кезде эфир тез буланады және қорабты салқындатады. Жылу тасымалының арқасында қораптың бетіне жақын орналасқан су буының қабаты да салқындайды.

Белгілі бір температурада бұл су буы тығыздана бастайды, қораптың жылтыратылған бетінде су тамшылары пайда болады. Бұл температура термометрымен анықталады, бұл шық нүктесі болады.

4. Ауаның абсолютті ылғалдылығы /А/ статистикалық психрометр бойынша мына формуламен анықталады:

мұндағы:

А - анықтайтын абсолютті ылғалдылық;

Е - ылғал термометрдің көрсеткіші бойынша су буының жоғарғы серпінділігі. (мұны 2 - кестеден табуға болады) ;

а - ауаның қозғалу жылдамдығына байланысты тәуелді психрометрикалық коэффицент (1-кесте) .

t ₁ - құрғақ термометрдің көрсетуі бойынша ауаның температурасы;

t ₂ - дымқыл термометрдің көрсетуі бойынша ауаның температурасы;

В - cынап бағанасымен көрсетілген барометрлік қысым.

1- кесте. Психрометриялық коэффициент («а»)

Ауаның қозғалу

жылдамдығы, м/с

«а» мәні

Ауаның қозғалужылдамдығы, м/с:

0, 13

0, 16

0, 20

0, 30

0, 40

0, 80

0, 90

3, 00

4, 00

«а» мәні:

0, 00130

0, 00120

0, 00110

0, 00100

0, 00090

0, 00080

0, 00070

0, 00069

0, 00067

Аспирациялық психрометр термостаттың жанындағы резервуардың ауасын секундына 4 метр жылдамдықпен соруды қамтамасыз ететін желдеткіші бар бекіткішке орнатылған екі бірдей сынапты термометрден тұрады. Термометрлердің біреуі дымқыл бәтеспен оралған.

Осы психрометрді пайдалану кезінде ауаның абсолютті ылғалдылығы төмендегі формуламен есептеп шығарады:

Максимальды (жоғарғы) ылғалдық (М) - 2- кесте бойынша анықталады. Зерттеу барысындағы нақты ауа температурасына (құрғақ термометр) сәйкес келетін су буының жоғарғы серпінділігі.

5. Салыстырмалы ылғалдық (О) - әртүрлі жолмен анықталады:

а/Белгілі формула бойынша:

мұндағы; А- абсолютті ылғалдылық,

М- максимальді (жоғарғы) ылғалдылық

б/ Салыстырмалы ылғалдылықты психрометрлердің көрсеткіштерінің (құрғақ және ылғал) айырмашылықтары есепке алына отырып, 3- кесте бойынша анықталады.

в/ Ауаның салыстырмалы ылғалдылығын анықтау үшін гигрометрлерді және гигрографтарды да пайдалануға болады.

Ылғал тапшылығы . (Дефицит насышения) (Д) мына формуламен анықталады:

Шық нүктесінің температурасын анықтау үшін сынап бағанасындағы «Су буының максимальді серпінділігі» кестесiндегi абсолютті ылғалдылық мөлшері бойынша анықтайды.