Тұқым қуалайтын аурулардың патогенезі

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
I Кіріспе
II Негізгі бөлім
2.1.Тұқым қуалайтын аурулардың этиологиясы
2.2.Тұқым қуалайтын аурулардың патогенезі
III Қорытынды
IV Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Мал дәрігерлері үшін ауру этиологиясын ғана білу жеткіліксіз. Сондықтан аурудың пайда болу және даму механизмдерін, яғни ауру патогенезін де зерттеу қажет. Патогенез гректің pathos зардап шегу, ауру, genesis шығу тегі сөздерінен тұрады.
Патогенез -мал ауруының пайда болу механизмі,дамуы, барысы және ақыры туралы ілім. Этиология және патогенез бір-бірімен тығыз байланысты. Патогенезді айқындау аурудың мәнін және оның ақырғы нәтижесін толық танып-білуге байланысты.
Ал ауруды зерттеуде ең күрделісі - патогенез мәселесі. Табиғаты инфекциялық көптеген аурулардың себептері белгілі болғанымен, алайда жекелеген патогенді агенттердің организмге әсер ету механизмі жеткілікті анықталмаған немесе мүлде белгісіз. Сондықтан ауру патогенезін қарастырған кезде мынадай мәселелер туындайды:
a. аурудың дамуында этиологиялық фактордың ролі;
б. аурудың пайда болуында және барысында организм реактивтілігінің маңызы;
в. жалпы және жекелей өзгерістердің мәні және олардың өзара байланысы;
г. патогенездің негізгі буындары және себеп-салдар байланыстары;
д.функционалдық және морфологиялық өзгерістердің мәні және ауру кезінде олардың өзара байланысы;
e. аурудың дамуы үшін нерв жүйесі функциясының мәні.
Организмнің патогендік факторлармен өзара әрекеттесуі нәтижесінде ауру пайда болады. Сондықтан аурудың дамуы, барысы және ақылы көп жағдайда организмнің күйіне, оның тұқым қуалаушылық-конституциялық қасиеттеріне, сондай-ақ мал организмін тітіркендіргіштердің ауру себебімен бір мезетте, не оған дейін әрекет етуіне байланысты болады.
Организмнің реактивтілігі мен резистенттілігі (қарсы тұру қабілеті) аурудың пайда болуында және барысында үлкен роль атқаратындығы дәлелденген. Мұндайда организмнің реактивтілігі ішкі ортаның реттелу тұрақтылығына (гомеостазға) тікелей байланысты болады. Организмнің жауап қайтару реакциясының сипаты нерв жүйелерінің функционалдық күйіне байланысты.
Органдар мен тканьдердің қаншалықты зақымдалғанына қарамастан ауру дегеніміз-бүкіл организмнің зардап шегуі. Органдар мен тканьдерден оқшауланған немесе жекелей ауру деген болмайды. Ауру әдетте бүкіл организмді күйзелтіп, көбінесе жеке органдарға зақым түсіреді.
Ауру қаншалықты алуан түрлі болғанымен, олардың патогенезін талдаған кезде дамуы мен барысының ортақ механизмін аңғаруға болады. Шындығында, кез келген аурудың негізі типтік патологиялық процестерден тұрады.
Әрбір ауру үшін өзгерудің екі типі тән, атап айтқанда, бейімделу реакциясы және патологиялық өзгеріс. Патогенді агенттер органдарды тікелей зақымдап, соның әсерінен патологиялық өзгерістер тудыра алады. Көптеген патогендік факторлар әуелі функционалдық өзгерістер тудырып, соның әсерінен организм функциясының нейро-гуморалды регуляциясын бұзады. Осындай патогендік факторлардан мыналар пайда болуы мүмкін:
a) органдар мен жүйелердің арнайы функциялары бұзылады;
б) қан айналысы бұзылады;
в) нерв трофиктері бұзылады;
г) эндокринді бездердің функциясы бұзылады.

Негізгі бөлім
Патологиялық процестердің дамуы өзара әрекет ететін үш факторға:генотипке, фенотипке және сыртқы орта жағдайына (паратип) тәуелді.
Патологиялық генотип өзгерісі нәтижесінде дамитын ауру тұқым қуалайтын ауруға жатады.
Тұқым қуалаушылық-ең қиын, әр уақытта түсіндіруге келмейтін және жұмбақ құбылыс болып келді. Ертедегі адамдар шаш пен көздің түсі, бойы ұрпақтан ұрпаққа таралу себебін ашуға әрекет жасады. Гемофилия (қанның ұю қасиеті төмендеуі нәтижесінде тоқтамай ағуы) көне уақытта-ақ белгілі болған. Кейбір халықтардың көне заңдарында туыстық некеге тыйым салынған. Үнді халықтарында қалындықтардың тұқым қуалайтын ауруға шалдықпауын тілеген гимн сақталған.
Грек ғалымдары тұқым қуалаушылық туралы бірқатар болжамды жорамал ұсынған. Алайда бұл жорамалдар нақтылы ғылыми байқауларға негізделмеген еді.
Генетика қазіргі түсінігімізде - бұл тұқым қуалағыштық және оның өзгергіштігі туралы ғылым.
Соңғы жылдары медицина мен мал дәрігерлігінде, әсіресе, физика мен химияның жетістіктері жаппай енгізілуіне байланысты генетика зор табысқа жетті. Медицина генетикасы көбінесе тұқым қуалайтын аурулармен шұғылданады, ал қазір мұның өзі бір мыңнан асып отыр.
Тұқым қуалаушылық бұл тірі организмнің белгілі бір жағдайда өзінің туыстасы немесе едәуір алыс нәсілінің белгілері мен ерекшеліктерін дамыта алуы. Тірі материяның тіршілік етуінде, ұзақ тарихи даму барысында қалыптасқан, әрі ұрпақтан-ұрпаққа сақталған және таратып отыратын жалпы қағида қалыптасқан.
Алайда, кейде жаңа туған төл органдарының құрылымы әдеттегіден ауытқығаны (бұлан тектес бұзау, қортықтық, аяқсыз тууы, артық саусақтардың пайда болуы т. б.), сондай-ақ органдарының немесе бүкіл организм функциясының ауытқығаны байқалады (тоқтаусыз қан ағу, атаксия, яғни бұлшық еттің қалыпты жұмысының бұзылуы, органдар параличі, эпилепсия). Органдардың құрылысы мен функциясындағы ауытқуды аномалия немесе кемістік деп атайды .
Ауытқушылықтың көпшілігі мал шаруашылығында өте тиімсіз. Бұларды ғылыми негізде сақтандыру үшін тұқым қуалайтын аномалия мен туа біткен аномалияны айқын ажырата білу керек, өйткені олардың алдын алу шаралары мүлде бөлек.
Тұқым қуалайтын аномалия - бұл жеке организмнің (хромосомаларда) нәсілінде сақталған тұқым қуалайтын және ұрпағына организмнің жыныс клеткалары арқылы берілетін өзгеріс.
Хромосомалар (грекше сһrоmа - түс, бояу және soma - дене) - организмнің тұқым қуалайтын информациясы орналасқан ДНҚ құрамындағы клетка ядросының құрылымдық элементі. Хромосомаларда гендер қатарласа орналасқан. Әрбір хромосоманың ерекше формасы, мөлшері болады.
Сонымен, тұқым қуалайтын белгілерді таратушылар - клетка ядросындағы хромосомалар. Оның әрқайсысында шамамен ДНҚ-нің 5000 молекуласы (немесе 200000 нуклеотидтер) бар. Организмнің әрбір соматикалық клеткасында хромосоманың қосалқы жиынтығы (2n) болады, әрі мұның өзі малдың әр түрі үшін белгілі бір мөлшерде: ірі қара, ешкі, қойда - 60; жылқыда -66; итте -78; 40; қоянда -44; тауықта - 78; үйректе - 80; күркетауықта- 82; қаракүзенде - 28 т. б.
Тұқым қуалағыштықты тарататын аса маңызды субстрат (организм қоректеніп, тіршілік ететін орта) клетка ядросы, яғни дезоксирибонуклеин қышқылының (ДНҚ) молекулалары, бұлар өте майда хромосомаларға шоғырланған. ДНҚ белок синтезін бөлуде ерекше роль атқарады, әрі клеткалар құрылымы мен функциясының, сондай-ақ бүкіл организмнің негізі болып саналады. Оның РНҚ (рибонуклеин қышқылы) деп аталатын сарапшысы болады. Ол белок синтезін, белоктың амин қышқылдық құрамын белгілейді.
ДНҚ-нің өзгеруі белоктың молекулалық, құрылымдық, антигендік және ферменттік қасиеттерін бұзады. Қазір генетикалық кодтың шифрын шешуге (ұғындыруға болады), әрі соның көмегімен генетикалық информация цитоплазмаға беріледі.
Алайда, тұқым қуалаушылық қасиеттің қалыптасуы ДНҚ-нің реттеуші әсерімен өтеді, әрі мұның өзі әр түрлі орналасуға, төрт нуклеотидтің (аденин, гуанин, тимин, цитозин) орналасуындағы бірізділікке байланысты.

2.1.Тұқым қуалайтын аурулардың этиологиясы
Тұқым қуалайтын аурудың себептері хромосомалар жиынтығының қалыпсыздығынан, бір хромосоманың жетіспеуінен немесе хромосоманың артықтығынан пайда болуы мүмкін. Хромосомалар-организм клеткасындағы ядроның аса маңызды құрылымдық элементі болып саналады. Мысалы, әрбір адам организмінде өзінің хромосома саны болады. Еркекте 22 хромосома бар. Сонымен қоса, Х және У хромосомалар (жыныстық хромосомалар) болады, олар нөмірленбеген. Хромосома құрылымының өзгеруі екі типке бөлінеді: молекулалық деңгейде өтетін микроскопиялық және субмикроскопиялық өзгерістер. Хромосомалардың мұндай өзгерістерін дубликация, транслокация, инверсия және жетіспеу деп атайды:
Жетіспеу - кез келген хромосома сегментінің болмауы;
Дубликация-хромосома сегментінің біреуі екі рет болуы;
Транслокация - хромосомалардың басқа учаскеге ауысуы;
Инверсия - хромосома учаскесінің 180° айналуы.
Хромосоманың құрылымындағы, формасындағы, мөлшеріндегі, сапасындағы ауытқушылықты хромосомалық аберрация деп атайды. Бірқатар ауытқулар гамета пай-да болған кездегі бағытталған айырмашылыққа байланысты.
Моносомия - бұл мейоз (кему) кезінде хромосоманың қалыпсыз айырмашылығы, мұндайда зиготада хромосома жұбының біреуі ғана болады.
Трисомия - бұл зиготада бірдей үш хромосоманың болуы. Мәселен, еркек ұрығында XXV-хромосоманың болуы нағыз гермофродитизмнің (қызтекеліктің) дамуына әкеліп соғады.
Молекулалық деңгейде мутацияның пайда болу себебін, ДНҚ құрылымының өзгеруінен туындайтын химиялық процестен деп қана қарастыруға болмайды. Мутация - организмнің тұқым қуалағыштығының өзгеруі немесе жаңа белгінің пайда болуы. Мутациялық процесс - биологиялық процесс, ол тек молекулалық және субмолекулалық деңгейде ғана емес, тұтастай организмде өтеді. Мутацияның кез келген тұқым қуалайтын белгілерге және организм қасиетіне қатысы бар. Мутациялар не бір, не әр алуан тұқым қуалайтын белгілерді өзгертуі мүмкін Мутациялар өз бетінше, яғни өздігінен пайда болуы да мүмкін. Алайда оны себепсіз, ештеңеге негізделмеген процесс ретінде қарастыруға болмайды. Зат алмасу мен тұқым қуалағыштықтың арасында заңды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.