ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҰЙЫМДАРДЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСІ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 68 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

«Қорғауға жіберілді»

Халықаралық құқық кафедра

меңгерушісі, Академик з. ғ. д.

профессор Сабикенов С. Н.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы:

БҰҰ-НЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСІ

5В030200 - «Халықаралық құқық» мамандығы

Орындаған

4 курс студенті Өміржан Ә. Ө.

Ғылыми жетекшісі

ХАА Академигі, доцент с. ғ. к Нұрғалым К. С.

Алматы, 2019

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Өміржан Әкімбек

БҰҰ-ның халықаралық құқықтық мәртебесі

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В030200 - «Халықаралық құқық» мамандығы бойынша

Алматы, 2019

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

СОРБОННА-ҚАЗАҚСТАН ИНТИТУТЫ

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚҰҚЫҚ КАФЕДРАСЫ

«Бекітемін»

Халықаралық құқық

кафедрасының меңгерушісі Аадемик,

з. ғ. д., профессор Сабикенов С. Н.

«___» 2019 ж.

Дипломдық жұмысқа

ТАПСЫРМА

Студент Өміржан Ә. Ө. университет ректорының «__» қараша 2018 ж. №03-01-01-03/26 бұйрығы бойынша «БҰҰ-ның халықаралық құқықтық мәртебесі» тақырыбында дипломдық жұмысы бекітілді.

Дипломдық жұмысты аяқтау мерзімі «__» 2019 ж. Дипломдық жұмыста қарастырылатын сұрақтардың тізімі:

Халықаралық ұйымдардың құқығын, құқықтық мәртебесінің анықталуы.
Халықаралық ұйымдардың құқықтық мәртебесін анықтайтын халықаралық актілер.
БҰҰ-ны халықаралық қатынастардағы алатын орны тұрғысынан зерттелуі.
БҰҰ-ның қызметінің құқықтық реттелуінің зерделенуі.
Халықаралық құқықтың қалыптасуы мен дамуындағы БҰҰ-ның рөлі.
БҰҰ-ның халықаралық-құқықтық қатынастардағы қызметі.
Даулар мен қақтығыстарды бейбіт жолмен шешуде БҰҰ-ның құқықтық қызметінің талдануы.
БҰҰ-ның мамандандырылған мекемелерінің халықаралық құқықтық мәртебесінің сарапталуы.

МАЗМҰНЫ

ҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ . . .

МАЗМҰНЫҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ . . .: КІРІСПЕ .

5: 6

: 1

МАЗМҰНЫҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ . . .: ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҰЙЫМДАРДЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСІ . . .

5: 10

: 1. 1

МАЗМҰНЫҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ . . .: Халықаралық ұйымдар құқығы және құқықтық мәртебеcінің жалпы сипаттамасы …… . . .

5: 10

: 1. 2

МАЗМҰНЫҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ . . .: БҰҰ-ның халықаралық ұйым ретінде түсінігі мен қағидалары. . . . .

5: 20

: 1. 3

МАЗМҰНЫҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ . . .: БҰҰ-ның халықаралық қызметін құқықтық реттеу . . .

5: 28

МАЗМҰНЫҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ . . .:

: 2

МАЗМҰНЫҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ . . .: БҰҰ-НЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСІ . . .

5: 35

: 2. 1

МАЗМҰНЫҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ . . .: Қазіргі халықаралық құқықтағы БҰҰ-ның орны мен рөлі … . . .

5: 35

: 2. 2

МАЗМҰНЫҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ . . .: Дауларды бейбіт жолмен шешудегі БҰҰ-ның құқықтық функциялары . . .

5: 47

: 2. 3

МАЗМҰНЫҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ . . .: БҰҰ-ның мамандандырылған мекемелерінің халықаралық құқықтық мәртебесі . . .

5: 55

МАЗМҰНЫҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ . . .:

МАЗМҰНЫҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ . . .: ҚОРЫТЫНДЫ . .

5: 63

МАЗМҰНЫҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ . . .:

МАЗМҰНЫҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ . . .: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ .

5: 65

МАЗМҰНЫҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ . . .:

Қысқартулар мен Белгілеулер

АҚШ - Америка Құрама Штаттары

АӨСШК - Азиядағы өзара ықпалдастық және сенім шаралары жөніндегі кеңес

ӘАБ - Әлемдік азық-түлік бағдарламасы

БЖКБ - Босқындар істері ойынша Жоғарғы комиссар Басқармасы

БҰҰ - Біріккен Ұлттар Ұйымы

БҰҰДБ - БҰҰ-ның Даму бағдарламасын

БҰҰ ҚК - БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі

ДЗМҰ - Дүниежүзілік зияткерлік меншік ұйымы

ДМҰ - Дүниежүзілік метеорологиялық ұйым

ИФАД - Халықаралық ауыл шаруашылықты дамыту қоры

КСРО - Кеңестік Социалистік республикалар одағы

ҚХР - Қытай Халық Республикасы

НАТО - Солтүстік атлантикалық шарт ұйымы

ФАО - Біріккен Ұлттардың азық-түлік және ауыл шаруашылық ұйымы

ХВҚ - Халықаралық Валюта Қоры

ХЕҰ - Халықаралық еңбек ұйымы

ХҚДБ - Халықаралық қайта құру және даму банкі

ХҚС - Халықаралық қылмыстық сот

ХҮАҰ - халықаралық үкіметаралық ұйымы

ЭКОӘК (ЭКОСОС) - Экономикалық және Әлеуметтiк Кеңес

ЮНДКП - Есірткі заттарын бақылау бойынша БҰҰ Бағдарламасы

ЮНЕП - Қоршаған орта бойынша БҰҰ Бағдарламасы

ЮНЕСКО - Біріккен Ұлттардың білім, ғылым және мәдениет мәселелері бойынша ұйымы

ЮНИСЕФ - БҰҰ-ның Балалар қоры

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Халықаралық ұйымдар - халықаралық құқықтың қосымша субъектілерінің қатарына жатады. Олар мемлекетпен қатар доктриналық, және де конвенциялық тәртіпте халықаралық құқық субъектілері болып саналады. Халықаралық құқық әдебиеттерінде мемлекеттер мен халықаралық ұйымдардың өзара қарым-қатынасының ең бір күрделі мәселесін - мемлекеттік егемендік пен үкіметаралық ұйымдардың құзыретігіндегі мемлекетпен тыс белгілердің арақатынасындағы мәселе ретінде көрсетеді.

Мемлекеттің тәуелсіздік мәселелері мемлекеттік және халықаралық ұйымдардың құзыреттерінің арақатынасындағы мәселелермен анықталады, яғни бұл мемлекеттің халықаралық ұйымға өз құзыретін ішінара беруі арқылы немесе оған белгілі бір міндеттерді атқаруына мүмкіндік беруі бойынша ынтымақтастығының көп жақтылы нысаны болып табылады; оны мемлекеттер тиісті жағдайларда құрады және ол халықаралық қатынастардың қажеттіліктерінен туындап отырады. Мұнда баса айтатын бір мәселе халықаралық ұйымдардың құқық субъектілігі мүше мемлекеттердің еркін беруіне, осы ұйымдардың мақсаттарына, құзыреттеріне, өкілеттіктеріне, органдарының құрылымына, қабылданатын шешімдердің заңдық салдарларына тікелей тәуелді болады.

Қазіргі заманда мемлекеттер бір-бірімен әр түрлі тетіктердің көмегімен, ең бірінші кезекте халықаралық ұйымдарды құру және дипломатиялық қарым-қатынас орнату арқылы өзара әрекеттеседі. Бүгінгі күнгі ірі халықаралық үкіметаралық ұйым Біріккен Ұлттар Ұйымы болып табылады. Біріккен Ұлттар Ұйымы бейбітшілік пен тұрақтылықтың кепілі болып табылады. Көптеген басқа халықаралық ұйымдар БҰҰ-мен бекітілген алғышарттар негізінде әрекет етеді.

Қазіргі халықаралық қатынастар жүйесінде БҰҰ-ның халықаралық қауіпсіздікті сақтаудағы қызметі өте өзекті болып табылады және ол келесі факторлармен негізделеді.

Біріншіден, әлемнің жаһандану әсеріне өзара байланыстығы мен өзара тәуелділігі кез келген соғыс аймақтық және жаһандық экономикалық дағдарысқа әкелуі мүмкін.

Екіншіден, халықаралық қауіпсіздіктің пәндік өрісі кеңейе түсті: әскери аспектіден бөлек, соңғы жылдары бейбіт әсер ету саласы кеңейді, оны халықаралық қауіпсіздіктің әскери емес немесе азаматтық саласына жатқызуға болады.

Үшіншіден, қауіпсіздікпен байланысты мәселелер жаһандануға қарамастан, субъективті өлшемдерге ие: халықаралық өзара әрекеттестік жағдайында бірдей немесе әр түрлі мүдделері бар субъектілер кездеседі. Әр мемлекет үшін өз қауіп иерархиясы бар. «Бүкіл әлемде бейбітшілікті» сақтауға талпыну үлттық мүдделерге және ұлттық біртектілікке жолығады.

Сондықтан да қазіргі геосаяси ахуал БҰҰ-ның халықаралық қауіпсіздікті сақтау процесінде рөлін және оның құқықтық мәртебесін өзектендірді.

БҰҰ мен мамандандырылған мекемелері құқық шығармашылығы функцияларын жүзеге асырады. Осы ұйымдар шеңберінде қабылданған конвенциялар мен басқа да әмбебап нормативтік актілер халықаралық «заңнаманың» толыққанды жүйесін қалыптастырады және жалпыға маңызды мәселелердің кең ауқымын қамтиды.

Зерттеу объектісі - қазіргі халықаралық қатынастар жүйесінде халықаралық ұйымдардың халықаралық құқықтық мәртебесі.

Зерттеу пәні - халықаралық қатынастар жүйесінде, соның ішінде халықаралық құқықта БҰҰ-ның құқықтық қызметі.

Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Бітіру жұмысының мақсаты БҰҰ-ның халықаралық құқықтық мәртебесін зерттеу болып табылады. Алға қойған мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді орындау алға қойылды:

Халықаралық ұйымдардың құқығын, құқықтық мәртебесін анықтау;
БҰҰ-ны халықаралық қатынастардағы алатын орны тұрғысынан зерттеу;
БҰҰ-ның қызметін құқықтық реттеуді зерделеу;
Халықаралық құқықтың қалыптасуы мен дамуындағы БҰҰ-ның рөлін анықтау;
Даулар мен қақтығыстарды бейбіт жолмен шешуде БҰҰ-ның құқықтық қызметін талдау;
БҰҰ-ның мамандандырылған мекемелерінің халықаралық құқықтық мәртебесін сараптау.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Тақырыпты зерттеу барысында теориялық және тарихи негіз ретінде халықаралық ұйымдардың құқығы, БҰҰ-ның құқықтық мәртебесі бойынша бірқатар авторлардың еңбектері алынған.

Қазіргі кезде халықаралық ұйымдар бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдау, экономика, қаржы, денсаулық сақтау және ғылым, білім және мәдениет, зияткерлік меншік, ауыл шаруашылығы, сауда, қоршаған орта және т. б. сияқты салаларда өз функцияларын жүзеге асырады. Халықаралық ұйымдардың мәртебесін құқықтық реттеуді зерттеуге А. Канашевский [1; 2], Э. С. Кривчикова [3], Л. А. Левина [4 ], В. И. Маргиев [5], Г. И. Морозов [6], Т. Н. Нешатаева [23] және көптеген басқа да авторлардың еңбектері арналған. Халықаралық құқық жүйесі туралы және ондағы халықаралық ұйымдардың құқықтық мәртебесі туралы мәселе Н. Кириловская [7], Д. Фельдман [8] сынды авторлардың еңбектерінде қарастырылған.

Құқықтық реттеудің дереккөзі ретінде осындай жүйе құраушы фактордың маңыздылығын Т. Н. Нешатаева нұсқаған, ол бұл элементтің халықаралық қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық жүйелер үшін өте маңызды екендігін атап өткен [9, 46-б. ] .

Осылайша, Д. И. Фельдман құқықтың жалпы теориясында жүйе құраушы өлшемшарттар бойынша әртүрлі көзқарастар бар екенін, ал олардың барлығы ішкі мемлекеттік заңнамаға бағытталғанын көрсетеді. Халықаралық құқық жүйесінде қолданылатын осындай критерийлерді зерттеуді жүргізген Д. И. Фельдман жазғандай, түрлі зерттеушілер осындай өлшемшарттар ретінде құқықтық реттеу пәнін, өзара байланысты халықаралық құқық нормаларының топтарын оқшаулау немесе автономиялауды, дербес саланың бар болуына халықаралық қауымдастықтың қызығушылығын, халықаралық-құқықтық нормалардың жиынтығының сапалы түрі, дереккөздердің оқшаулануын, құқықтық реттеу әдісін жатқызады және халықаралық құқықтың әр саласына өзіндік құқықтық реттеу әдісі тән деген пікірмен келіспейді [8, 46-47-б. ] .

Д. И. Фельдман халықаралық ұйымдардың құқығын халықаралық құқықтың бір саласы ретінде, халықаралық құқық субъектілігі құқығымен, халықаралық шарттар құқығымен, халықаралық қауіпсіздік құқығымен, халықаралық гуманитарлық құқығымен және т. б. заңдарымен қатар қарастырады [8, 62-б. ] . Э. С. Кривчикова халықаралық ұйымдардың құқығын халықаралық ұйымдарды қалыптастыру мен қызмет ету мәселелерін реттейтін қағидалар мен нормаларды қамтитын қазіргі заманғы халықаралық құқықтың саласы ретінде қарастырады.

Б. В. Ганюшкин халықаралық ұйымдардың құқығын осы ұйымдардың құрылуына, халықаралық-құқықтық мәртебесіне және олардың қызметіне қатысты жалпы қағидалар мен нормалар жүйесі ретінде, ал халықаралық ұйымдардың дипломатиялық құқығын - халықаралық ұйымдар мен олардың қызметкерлерінің, халықаралық ұйымдар жанындағы мүше-мемлекеттердің тұрақты өкілдері мен қызметкерлерінің, берілген ұйымның құрамына кірмейтін мемлекеттің тұрақты бақылаушыларының және осындай бақылаушылар бюросының қызметкерлерінің, халықаралық ұйымдар органдарында және халықаралық конференцияларда мемлекет өкілдеінің құқықтық мәртебесін, артықшылықтары мен иммунитеттерін анықтайтын нормалар жиынтығы ретінде анықтайды [10, 11-б. ] .

И. И. Лукашук халықаралық ұйымдардың құқығы халықаралық құқықтың саласы болып табылатындығын жазады, олардың қағидалары мен нормалары мемлекетаралық органдар мен ұйымдарды құру тәртібін, сондай-ақ олардың мәртебесі мен функцияларын анықтайды [11, 23-б. ] .

Жалпы осы қысқаша берілген тарихнамаға шолу зерттеу жұмысының зерттелу деңгейін ашуға үлкен үлес қосты.

Зерттеу жұмысының деректік негізі. Зерттеу жұмысын жазу барысында деректер көзін үш топқа бөлуге болады.

Бірінші топқа халықаралық ұйымдар құқығының теориялық және арнайы мәселелері бойынша зерттеген бірнеше қазақстандық және ресейлік ғалым-құқықтанушылардың монографиялық еңбектерін жатқызуға болады: Арынов Е. М., Трофимов А. Е., Тоқаев Қ. К., Канашевский В. А., Маргиев В. И., Кириловская Н. Н. және т. б.

Деректер көзінің екінші тобына халықаралық актілерді, соның ішінде: БҰҰ-ның 1945 жылғы 26 маусымдағы Жарғысын, БҰҰ Халықаралық Сотының Статутын, БҰҰ-ның Артышлықтар мен иммунитеттер туралы конвенциясын, БҰҰ Халықаралық құқық комиссиясы туралы ережені және БҰҰ Бас Ассамблеясының қарарларын жатқызуға болады.

Деректер көзінің үшінші тобын жергілікті және шетелдік мерзімді басылым беттеріндегі мақалалар және ғаламтор желісінен алынған мәліметтер құрайды.

Зертеу әдістері. Бітіру жұмысын жазу барысында логикалық, функционалдық, жүйелеу, салыстыру, талдау және т. б. зерттеу әдістері пайдаланылды.

Зерттеу жұмысының методологиялық негізі. Бітіру жұмысын атқару кезінде қойылған мәселелерді ғылыми тұрғыдан ашып көрсету мақсатында салыстырмалы талдау, логикалық, салыстырмалы-құқықтық және басқа да жалпы ғылыми әдістер қолданылды.

Жұмыстың тәжірибелік маңызы. Халықаралық ұйымдардың халықаралық құықтық нормаларды қолданылуы және жасау бойынша қорытындылар мен ұсыныстарын мемлекет басшыларының дипломатиялық конференциялардағы кездеуі кезінде, «Халықаралық құқық» және «Халықаралық құқық шығармашылығы» пәндерін оқыту кезінде зерттеулермен қатар көмекші құрал ретінде пайдалануға мүмкіндіктер бар.

Бітіру жұмысының көлемі мен құрылымы. Зерттеу мақсаттары мен міндеттері бітіру жұмысының көлемі мен құрылымын анықтап берді. Бітіру жұмысының құрылымы мазмұны, қысқарған сөздер тізімінен, кіріспеден, 2 тарау және 6 тараушадан, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҰЙЫМДАРДЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСІ

Халықаралық ұйымдар құқығы және құқықтық мәртебеcінің жалпы сипаттамасы

Халықаралық ұйымдар - халықаралық құқықтың қосымша субъектілерінің қатарына жатады. Олар мемлекетпен қатар доктриналық, және де конвенциялық тәртіпте халықаралық құқық субъектілері болып саналады. Халықаралық құқық әдебиеттерінде мемлекеттер мен халықаралық ұйымдардың өзара қарым-қатынасының ең бір күрделі мәселесін - мемлекеттік егемендік пен үкіметаралық ұйымдардың құзыретігіндегі мемлекетпен тыс белгілердің арақатынасындағы мәселе ретінде көрсетеді.

Ұйым жарғысының заңды күшіне енуі белгі бір құқықтық салдарларды қамтамасыз етеді.

Мәселен, халықаралық құқықтың жаңа субъектісі пайда болады, ол өзін құрған мемлекеттен өзгеше сипатпен анықталады. Дегенмен халықаралық ұйым халықаралық құқықтың негізгі субъектілеріне тән маңызды ерекшелігіне - мемлекеттер, ұлттар мен халықтар өз тәуелсіздігін, дербестігін қорғап күресу ерекшелігіне ие бола алмайды. Мемлекет, кез келген халықаралық ұйымға мүше болған кезде өзінің тәуелсіз құқықтарын жүзеге асырады. Бірақ, мұндай жағдайда мемлекет пен ұлттық ұйымдардың байланысу сипаттары мемлекеттің тәуелсіздігін толық шектейді деген ұғым туындамауы керек. Тәуелсіздік - бұл мемлекетің күрделі саяси - заңды сипаты, ол құзіреттің саяси тәртібі, билік тетігі сияқты құқықтық институттар арқылы жүзеге асырылады. Халықаралық жарғыларында тек қана бір белгі-құзыреттер бойынша бір ғана шектеу қойылады.

Халықаралық ұйым -халықаралық қатынастастарды Халықаралық құқықтық реттеу жүйесіндегі қажет нақты объективті құбылыс. Халықаралық тәжірибеде халықаралық ұйымдардың қызметіне және оның көптеген бағыттары бойынша әрі қарай дамуына әсерін тигізетін факторлар мен шарт - жағдайлар жүйесі болады. Олар мыналар:

- шаруашылық қызметін интернационалдау;

- ғылыми - техникалық процесс;

- қазіргі заманғы маңызды проблемалардың ғаламдық сипаты [12, 34-б. ] .

Халықаралық ұйымдар мемлекеттер мен халықаралық құқықтың өзге де субъектілері арасындағы халықаралық ынтымақтастықтың маңызды құқықтық нысанының біреуі болып табылады. Қазіргі заманғы ғаламдық проблемаларды құрастыру халықаралық ұйымдардың қызметінде күннен күнге өзекті мәселеге айналып келеді. Халықаралық ұйымдардың тәуелсіз мемлекеттермен қатар, халықаралық қатынастарды халықаралық құқықтық реттеуде айтарлықтай рөл ойнайтыны белгілі.

XIX ғасырдың ортасында қоғам дамуының табиғи қажеттіліктері тұрақты әрекет ететін, халықаралық әкімшілік одақ деп аталатын халықаралық ұйымдардың пайда болуына себеп болады. Халықаралық ұйымдардың қазіргі дәуірдегі дамуының кейбір заңдылықтары бар. Олар: алуан түрлі қоғамдық құрылымды мемлекеттердің бейбіт қатар өмір сүруі; отарлық жүйенің құрылымды күйреуі, шаруашылық, саяси, ғылыми және мәдени өмірдің интернационалдануы, сондай -ақ тәуелсіз мемлекеттердің өмір сүруі.

Халықаралық ұйымдардың құрылуының объективті - нақтылы негізі бар және ол әлемдік бірлестіктің шынайы қажеттіліктерінен туындайды. Олар халықаралық қатынастарға құқықтық реттудің тұтас шегінде, халықаралық ұйым аясында құқықтық ықпал етудің арнайы әдісінен басқа ешнәрсе де емес. Халықаралық ұйым құқықтардың халықаралық құқықтың дербес саласы ретінде бөліп шығару мәселесінде олар белгілі бір рөл атқарады.

Халықаралық ұйымдардың құқығы күрделі нормативті құрылымға ие. Жалпы халықаралық құқықтың қағидалары, яғни jubs cogens қағидаларын бейбіт қатар өмір сүру, мемлекеттік тәуелсіздікті құрметтеу, мемлекеттердің тең құқықтылығы және бір -бірінің ішкі істеріне қол сұқпау қағидаларын, сонымен қатар халықаралық ұйымдарың құқықтарының қағидалары да жатады. Мәселен, аталған қағидалардың көпшілігі БҰҰ жарғысындағы 2 - баптың мазмұнынымен сәйкес келеді. Онда нақты халықаралық ұйым қызметінің қағидалары айқындалады.

Көпке дейін халықаралық шарттар құқықтарының теориясында 2 түрлі тенденция өмір сүріп келеді:

- халықаралық ұйым құқықтарының мәліметтері; бұл концепцияның жақтастарының көзқарасы бойынша БҰҰ - ның төтенше құқықтарына жалпы халықаралық құқықтан бөлек әрекет ететін жаңа құқық кіреді;

- халықаралық ұйым құқықтарының ұғымы, БҰҰ - ның құқықтары деген ұғымнан әлдеқайда кең; сондай - ақ осы құқықтың жалпы халықаралық құқықтың бөлінуін және оның жалпы халықаралық құқықпен қатар параллельді әрекет ету мүмкіндігін мойындау.

Байқап отырғанымыздай, бұл тұжырымдаманың екеуін де қазіргі заманғы халықаралық құқықтың ғылыми жүйесі қабылдай алмайды.

Халықаралық ұйым құқығы- халықаралық ұйымдардың қызметтерін және құқықтық мәртебесін, пайда болу мәселелерін ретейтін қағидалар мен нормаларды біріктіретін қазіргі заманғы халықаралық құқықтың бір саласы.

Көп жағдайларға халықаралық ұйым құқығы халықаралық құқықтың бір саласы ретінде танылады. Сонымен қатар, баяғы қалпынша халықаралық құқық жүйенің ішкі құрылымның проблемалары шешілмеген, соның ішінде бұл жүйедегі халықаралық ұйымдардың құқықтарының алатын орны әлі айқындалмаған. XIX ғасырдың ортасында тұрақты әрекет ететін халықаралық ұйымдар пайдаболғанға дейін мемлекетаралық тікелей байланыстар халықаралық қатынастардың негізгі түрі болып келеді. Кейінірек халықаралық ұйымдардың пайда болуына орай, халықаралық ұйымдардың шеңберінде байланыстар халықаралық қатынастар псйда болды, олар:

- халықаралық ұйым мүшелері есебінде мемлекеттердің өзара байланыстары;

- мүше мемлекеттердің халықаралық ұйымдармен қатынастары;

- халықаралық ұйым органдарының өзара қатынастары;

- ұйымдардың мүшелері емес мемлекеттермен халықаралық ұйымдардың байланыстары;

Жоғарыда аталғандардан басқа ұйымдардың өзара арақатынастары да пайда болады. Сонымен, жаңа халықаралық қатынастардың пайда болуы оларды халықаралық құқықтың нормалары арқылы реттеу қажеттілігін негіздеп береді.

Халықаралық құқықта құқықтық реттеудің арнаулы бір пәні пайда болды, ол - халықаралық ұйым шеңберіндегі халықаралық қатынастар. халықаралық ұйымдардың қызмет ету процесінде нормативтік база құрылды. халықаралық ұйымдардың қатысуымен жасалатын шарттар көлемінің артуы халықаралық ұйымдардағы шарт құқығының қалыптасқандығын көрсетеді.

Құқық ғылымында құқықтың салалануының өлшемі ретіндегі құқықтық реттеу тәсілдерінің рөлі жөнінде бірнеше көзқарастар өмір сүріп келеді.

Бұдан сала жүйелерінің ішкі құрылымын айқындау қажеттілігі туралы мәселе туындайды. Халықаралық құқықтық реттеу әдістерінің мазмұнын қарастыра отырып, біз бұл әдістің құқықтық қатынасқа қатысушылардың теңдік жағдайында, міндеметтелерді ерікті түрде қабылдауы және құқықтарды күштеу элементтерінсіз, тараптардың келісу жолымен құқықтарының орнатылуымен сипатталатынын көреміз.

Халықаралық ұйымдардың жұмыс істеуі - оның органдарының әр түрлі қызметтері белгілі бір құқықтық тәртіпті орнатуға негізделген. Халықаралық құқық жүйесінде халықаралық ұйымдардың құқықтарынан тыс бірде - бір салада құқықтық реттеу әдістерінің мұндай ерекшелігі жоқ екенін ескерсек, бұл саланың дербес сала жағдайында тұрғанын атап айтуға болады.

Халықаралық ұйымдарға шарттық құқық қабілеті беріледі, яғни өз құзыреті шегінде түрлі келісімдерге қол жеткізуге құқығы бар. Мемлекеттер мен халықаралық ұйымдар немесе халықаралық ұйымдар арасындағы шарттардың құқығы туралы 1986 жылғы Вена конвенциясының 6-бабы бекіткендей, «халықаралық ұйымдардың келісімшарттар жасауға құқығы осы ұйымның ережелерімен» реттеледі. Конвенцияның 2-бабының 1-тармағында белгіленгендей, «ұйымның ережелері», атап айтқанда, құрылтай актілері, оларға сәйкес қабылданған, шешімдер мен қаулылар ұйымның бекітілген тәжірибесін білдіреді. Халықаралық ұйымдар дипломатиялық қарым-қатынасқа қатыса алады. Мемлекеттердің өкілдіктері аккредиттеледі, олардың мемлекеттерде өкілдіктері (мысалы, БҰҰ-ның ақпараттық орталықтары) бар және өздері арасында өкілдермен алмасады. Халықаралық ұйымдар мен олардың лауазымды тұлғалары 1946 жылғы Біріккен Ұлттар Ұйымының Артықшылықтары мен иммунитеттері туралы конвенцияда, 1947 жылғы Біріккен Ұлттар Ұйымының мамандандырылған мекемелерінің артықшылықтары мен иммунитеттері туралы конвенцияда және т. б. бекітілген артықшылықтар мен иммунитеттерді пайдаланады [13, 237-б. ] .

Халықаралық құқық субъектілері ретінде халықаралық ұйымдар құқық бұзушылық және өз қызметімен зиян келтіргені үшін жауапкершілік танытады және жауапкешілікке қатысты талаптарды алға тарта алады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.