Ғаламтор бұқаралық ақпарат құралдары ағылшын тілін оқытудың құралы ретінде
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I. Жоғарғы буында ағылшын тілін оқытуда бұқаралық ақпарат құралдарын қолданудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.1 Бұқаралық ақпарат құралдардары: жіктелуі, сипаттамасы,олардың адам өміріндегі рөлі мен атқаратын қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.2 Жоғарғы буында ағылшын тілін оқытуда бұқаралық ақпарат құралдарын қолданудың мүмкіндігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1.3 Ғаламтор бұқаралық ақпарат құралдары ағылшын тілін оқытудың құралы ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
II. Жоғарғы буында ағылшын тілін оқытуда бұқаралық ақпарат құралдарын қолданудың практикалық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..35
2.1 Бұқаралық ақпарат құралдарын қолданғанда оқытудың әдіс-тәсілдерін және мазмұның іріктеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
2.2 Бұқаралық ақпарат құралдарын тиімді пайдалану үшін қолданылатын жаттығулар үлгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..54
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..56
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .57
Кіріспе
Бүгінгі таңда бұқаралық ақпарат құралдарының рөлін бағаламау өте қиын: ешбір өмір саласын қандай да бір ақпараттық қатынастарсыз елестетуге болмайды. Қазіргі кезде қарым-қатынас тұлғааралық қатынас сияқты тек қоғам ішінде ғана емес, сонымен қатар ғаламтор, телевидение, газеттер, журналдар және басқа да қатынас құралдары арқылы болып жатады. Бүгінде желіде тек қажетті ақпаратты тауып алып, соңғы болған оқиғалар жайлы оқып қана қоймай, сонымен қатар өзіне әлдеқайда пайдалы нәрселерді табуға әбден мүмкін, мысалы, ағылшын тілінің біліктілік деңгейіңізді білу үшін сынақтан өту, шетел тіліндегі кез келген кітапты оқу және тағы басқа көптеген нәрселер, және оның барлығын өз жұмыс орныңыздан тұрмай-ақ.
Сонымен қатар бұқаралық ақпарат құралдары адамдардың санасының қалыптасуына өте үлкен әсер етеді, сондықтан да электрондық және баспа бұқаралық ақпарат құралдары қоғамның мәдени және рухани өмірінің маңызды бөлігі болып табылады. Бұл бұқаралық ақпарат көздерінен адамдар қоғам үшін қашан да өзекті әрі маңызды болып келетін білімдерді алады.
Бүгінде түрлі жағдайларға байланысты заманауи мұғалімге қойылатын талаптар да өзгеріп отырады, бүгінде мұғалімнің біліктілік деңгейі педагогикалық шеберліктің деңгейімен ғана емес, сондай-ақ білім беру процесінде жаңа технологияларды қаншалықты тиімді пайдалана алатындығымен анықталады. Сондықтан да орта мектепте жаңа ақпараттық технологияларды қолдану мәселесі соңғы жылдары артып келеді. Бұл тек жаңа техникалық құралдар ғана емес, оқытудың жаңа формалары мен әдістері, оқыту үдерісіне жаңа көзқарас.
Әр түрлі бұқаралық ақпарат құралдарын сабақта пайдалану әрқашан да үлкен мәселе болды және бұл бұқаралық ақпарат құралдарын сабаққа еңгізу одан да зор мәселе. Оқытушылар мен оқушылар сабақтарында түрлі технологиялар көмегімен түрлі бұқаралық ақпарат құралдарын пайдалана алуы қажет. БАҚ оқытушылар мен оқушыларға шығармашылық және практикалық ойлар ұсынады. Олар мұғалімге оқушылардың түрлі қажеттіліктерін мен қызығушылықтарын қанағаттандыруға, сондай-ақ, олар студенттерге газеттер, журналдар, радио, теледидар, деректі фильмдер, кітаптар, интернет және т.б., арқылы тіл тәжірибесін ұсынып, сонымен қатар оқу, жазу, сөйлеу және тыңдай білу дағдыларын дамытады. Олар оқушыларды қызықтырады және оларға сенімділік бере отырып, ағылшын тілін, тұтастай алғанда, сыныпта және сыныптан тыс та оқуға тартады. Медиа "ақпарат береді, қызықтырады, қорқытады, ашу-ызаға булықтырады, демалтады, уайымдатады, бірақ өте сирек кімде-кімді бей-жай қалдырады " (Ширли Биджи, 1996). Біз бұқаралық ақпарат құралдарын және олардың бізге жеткізгісі келетін хабарларды, олардың бізге тигізетін әсерін түсінуіміз керек және оқушылар көп уақыт бөлігін өткізетін сыныпта неге оларды пайдаланбасқа.
Бүгінгі таңда бұқаралық ақпарат құралдарының электрондық түрлері өте үлкен танымалдылыққа ие болып келеді. Нақ осы онлайн-ресурстар бүгінде бұқаралық ақпарат құралдарының ең тез әрекеттесетіндердің бірі болып табылады.
Тақырыптың өзектілігі: Бүгінгі таңда ең өзекті мәселелердің бірі оқыту үрдісіне, әсіресе ағылшын тілін оқытуда, жаңа технологияларды еңдіру болып табылады. Мектептегі өзгеріп отыратын оқыту жағдайларына, кәсіптік стандарттардың енгізілуіне, ақпараттың таратылуы мен шығарылу үрдістерінің жылдамдатылуына (әсіресе шетел тіліндегі) сай болу қажеттілігі бүгінгі таңда көп мөлшердегі ағылшын тілінде болып келетін түпнұсқалық ақпаратты ұсынатын бұқаралық ақпарат құралдарының оқытушылық мүмкіндіктерін зерттеуге қажеттілігін айқындайды. Ақпараттың көп бөлігі түпнұсқалық, орынды тілдік ақпараттың құнды дереккөзі ретінде қарастыра алатын Интернет-БАҚ-да табыла алады.
Балалардың сөйлеу дағдыларын жақсартуға көмектеседі
Елдің мәдениеті мен соңғы жаңалықтарынан хабардар етеді
Шет тілі сабақтарында бұқаралық ақпарат құралдарын қолданудың өзектілік себептері
Ақпаратты лезде алу мүмкіндігі
Түпнұсқалық ақпараттың көп болуы
Дипломдық жұмыстың мақсаты орта мектептегі жоғарғы буын оқушыларына ағылшын тілін үйретуде бұқаралық ақпарат құралдарын қолдану мүмкіндіктерін зерттеу болып табылады.
Жұмыстың міндеттері:
* Бұқаралық ақпарат құралдарының жіктелуін және сипаттамаларын қарастыру;
* Бұқаралық ақпарат құралдарының дереккөздерін қарастырып оларды орта мектепте шетел тілін оқытуда пайдалану мүмкіндіктерін анықтау;
* Бұқаралық ақпарат құралдарын оқытуда қолдану кезінде оқытудың мазмұның, әдістерін жіне тәсілдерін іріктеу;
* Бұқаралық ақпарат құралдарының материалы негізінде жасалған жаттығулар үлгілерін көрсету.
Зерттеу жұмысының жаңалылығы: Шетел тілдерін оқытудың негізгі мақсаты - оқушылардың коммуникативтік мәдениетін қалыптастыру және дамыту, шетел тілін практикалық меңгеруді үйрету. Орта мектепте шетел тілін оқыту, осы ақпаратты пайдалануға мүмкіндік беретін сөйлеу белсенділігінің түрлерін игеру үшін маңызды ақпаратты алуға бағытталған. Шетел тілі қарым-қатынас құралы ретінде, айналадағы шындық туралы ақпаратты қабылдау және беру құралы болып табылады. Ол орта мектептің оқушылары арасында диалог пен полилогия дағдыларын дамытуға бағытталған. Тақырыптар мен материалдар оқушыларға ұсынылған тақырып бойынша әрі қарай талқылау үшін ақпарат бере алатындай таңдалады. Мектептегі оқыту курсы әлеуметтік және әлеуметтік-мәдени тақырыптардың кең ауқымын қамтиды және толығымен баспасөз басылымдарының мәтіндеріне, негізінен, электронды бұқаралық ақпарат құралдарына негізделген.
Нысан: орта мектепте ағылшын тілін оқыту үрдісі.
Зерттеудің пәні: оқытуда қолданылуы мүмкін бұқаралық ақпарат құралдарының материалдары.
Зерттеу жұмысының теориялық маңызы: БАҚ өміріміздің әр саласында елеулі орын алады және бұқаралық ақпарат құралдарының мәліметтерін шет тілін оқытуда қолдану - оқушыларды белсенді жұмысқа қосу құралы болуы әбден мүмкін.
Қазіргі кезде жаңа буын оқушылары жаңа технологияларға жақын және олар үшін әсіресе электронды бұқаралық ақпараттары БАҚ-ның ең ұнамдысы болып табылады. БАҚ - оңай қолжетімді және тілдің үнемі өзгеріп тұратынына байланысты сол өзгерістерді бақылап отыруға мүмкіндік береді.
Зерттеу жұмысының практикалық маңызы: Оқушылардың тілдік әрекетін қалай ынталандыру керек, сабақты қызықты әрі әсерлі етіп қалай жасау керек, бүкіл сыныпты белсенді тілдік әрекетке қалай еліктіру керек, әрине бұл сұрақтар әр шет тілі мұғалімінің ойын толқытады. Шет тілін оқытатын бұндай әдістердің бірі сабақта бұқаралық ақпарат мәліметтерін қолдану.
БАҚ мұғалімге мектептің оқу жоспарына инновациялық көзқарастар еңгізудің шексіз мүмкіндіктерін береді.
Баспасөзбен жұмыс істеу оқуға деген қызығушылықты тудырады, әртүрлі тапсырмаларды ұсынады, оқулық мәліметтерін жаңартады.
БАҚ-та ақпаратты ұсынудың заманауи стилін түсінуге үйретеді, сонымен қатар студенттерге тілдік дағдыларды еркін меңгеруге көмектеседі.
Бұқаралық ақпарат құралдарың қолдануда көптеген дыбыстық, бейне және баспа мәліметтері пайдаланғандықтан оқушының тыңдалым, оқылым, жазу, есте сақтау дағдыларын қалыптастырып, жақсартады.
Дипломдық жобаның құрылымы. Бұл жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
I. Жоғарғы буында ағылшын тілін оқытуда бұқаралық ақпарат құралдарын қолданудың теориялық негіздері
1.1 Бұқаралық ақпарат құралдардары,олардың жіктелуі, сипаттамасы, олардың адам өміріндегі рөлі мен атқаратын қызметі
Бұқаралық ақпарат құралдары (қысқаша БАҚ, сонымен қатар - масс-медиа) - ауызша, бейнелі және музыкалық ақпараттың жылдам берілуін мен жаппай таралымын қамтамасыз ететін ұйымдық-техникалық кешендер [1, б.93].
БАҚ сонымен қатар белгілі бір әлеуметтік ортаның шеңберінде ақпараттың берілуін қамтамасыз ететін техникалық құралдардың жиынтығы ретінде қарастырылады [2, б.10].
Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 23 шілдедегі №451 Бұқаралық ақпарат құралдары туралы Заңына сәйкес бұқаралық ақпарат құралдары бұл:
- тұлғалардың шектеусiз топтарына арналған баспа, дыбыс-бейне және өзге де хабарлары мен материалдары;
- мерзiмдi баспасөз басылымы, теле-, радиоарна, киноқұжаттама, дыбыс-бейне жазбасы және интернет-ресурстарды қоса алғанда, бұқаралық ақпаратты мерзiмдi немесе үздiксiз бұқаралық таратудың басқа да нысаны [3].
Бұқаралық ақпарaт құралдарының екі түрі ажыратылады:
-ақпараттың сақталуын және трансляциясын қамтамасыз ететін
жедел ақпараттың берілуін қамтамасыз ететін
Бірінші түрі хабарламаның кеңістіктік жылжуына бағдар алады. Ол тұлғааралық қарым-қатынасты жүзеге асырып қоғамға жедел түрде қызмет жасайды. Екінші түрі хабарламаның уақыттық, тарихи жылжуына, оның болашақта қайта трансляциялау мақсатымен сақталуына бағдар алады. Ол тұлғаның және барша қоғамның қарым-қатынасын жүзеге асырып, мәдениетаралық адамзат қоғамының әлеуметтік-тарихи дамуын қамтамасыз етеді [4, б.19].
Адамзаттың заманауи тұрмыс-тіршілігінде БАҚ-на қатысты масс-медианың ерекшелігін нақты айқындайтын бұқаралық коммуникация құралдары термині қолданылады. Уақыт ағымымен масс-медианы ақпарат беруші ретінде қарастыру өткеннің еншісінде: түрлі көзқарастарға байланысты қалыптастырушы, ойын-сауық және т.б. сияқты терминдер қолданылады. Кері байланыс механизмінің дамуы, яғни тыңдаушылар, көрермендер мен оқырмандар тарапынан өз пікірін білдіру немесе әсер етудің формальды мүмкіндігінің болуы масс-медиаға біржақты бағытталмаған коммуникацияның ерекшелігін береді [4, б.20].
Басқа жағынан қарағанда БАҚ - бұл журналистік іс-әрекеттің келесідей субъектілерінің жиынтығы:
oo баспасөз: газеттер, журналдар, жыржинақтар, жинақтар,бюллетеньдер;
oo телерадио көрсетілім: радио, телевидение, кинобағдарламалар, видеобағдарламалар;
oo цифрлық баспалар: газеттердің электрондық нұсқалары, интернет, компакт-дискілердегі басылымдар.
Осы ақпарат құралдарының әрбіреуі мағлұматтың берілуі мен өндірілу аясында өзіндік ерекшеліктерге ие [4, б.23].
Заманауи БАҚ - арнайы техникалық құрылғылардың көмегімен түрлі адамдарға түрлі мағлұматтың ашық, жариялық түрде берілуі үшін жасалған мекемелер - бұл көптеген бөлшектермен ерекшеленетін (мазмұны, ерекшеліктер, формалар, әдістер) салыстырмалы дербес жүйе. БАҚ-ның өзгешеліктері - жариялылық, яғни қолданушылардың шектелмеген ортасы; кез келген бағдарламаға, хабарламаға немесе мақалаға деген танытылған қызығушылыққа байланысты өзгеріп отыратын аудиторияның тұрақсыз мөлшері [4,б.25].
Журналистика өздігінен түрлі дамыған техникалық коммуникация құралдарын қолданумен тікелей байланысты - баспасөз (ақпаратты баспа мәтін және сурет арқылы тарату құралдары), радио (электромагниттік толқындар арқылы дыбыстық ақпаратты тарату) және телевидение (электромагниттік толқындар көмегімен дыбыстық және видео ақпараттарын тарату; радио мен телевидение үшін қажетті қабылдағыштың қолданылуы міндетті болып келеді) [5, б.107].
Осы коммуникациялық құралдардың қолданылуына орай БАҚ-ның төрт жүйесі пайда болды:
БАҚ
Олардың әрбіреу көптеген арналардан тұрады - бүкіл әлем бойынша және шағын аудандарда да (облыс, аудан, өңір) таралу мүмкіндігі бар жеке газеттерден, журналдардан, кітап өнімдерінен, радио және телевидение бағдарламалары. Әрбір жүйе өзіндік ерекшеліктерге негізделіп БАҚ-ның өзіне тиесілі міндетін атқарады [5, б.108].
Баспасөз (газеттер, апталық басылымдар, журналдар, кітаптар) БАҚ жүйесінде ерекше орынға ие болды. Баспа білдегінен шыққан өнім басылған әріптік мәтін, фотолар, суреттер, плакаттар, сызбалар, графиктер және басқа да бейнелі-графикалық түрдегі ақпаратты қамтиды, олар оқырман-тындаушымен ешқандай да бір қосымша құрылғылардың көмегінсіз қабылданады (себебі радио-телевизиялық ақпаратты қабылдау үшін теледидар, радиоқабылдағыш, магнитофон т.б қажет). Баспасөз баспаларын өзінмен алып жүру және қолайлы уақытта, ешкімге кедергі жасамай, қолайлы жағдайларда қолданып, ақпарат алу ыңғайлы.
Бірақ та баспасөздің де басқа коммуникация құралдарынан ұтылатын ерекшеліктері бар. Егер де телевидение мен әсіресе радио ақпаратты үздіксіз беруге қабілетті болса, баспасөз өз кезегінде технологиясымен газет-журналдардың, кітаптардың шығарылым нөмеріне тікелей тәуелді болып келеді. Қазіргі уақытта басылым жиілігі күн сайынғыдан (газет) жыл сайынғыға дейін барады. Әрине газет басылымдарын, әсіресе шұғыл ақпараты барларды, тәулігіне бірнеше рет шығаруға болушы еді (басқа коммуникация құралдары дамымаған жағдайда солай жиі болып тұратын), бірақ та бұл басып шығару мен жеткізудің қиындықтарына байланысты, сондықтан да радио мен телевидениенің кең таралуымен сондай жағдайлар тоқтатылған болатын [5, б.109].
Радиобайланыс (радиотолқындарды қолданатын - эфирлік таратылым, сымдар арқылы жүзеге асырылатын - сымдық таратылым) шектелмеген арақашықтыққа ақпаратты тез арада таратуға мүмкіндік береді, белгі беру таратылым кезінде жүзеге асырылады (немесе - өте үлкен арақашықтыққа тарату кезінде - аз ғана іркіліспен) [5,б.110].
Бірақ та радионың ерекшеліктері оның кейбір кемшіліктерін де айқындайды. Радиотаратылым өздігінен ықтиярсыз болып келеді - таратылымды тек қана ол эфирге шығатын кезде ғана және студияда берілген тәртіппен, екпін мен ырғақпен тындауға болады. Радионың бұл ерекшеліктері белгілі бір тындармандар бөлігінің мүмкіндіктерін мұқият зерттеп, бағдарламаларды уақытты дұрыс үлестіру, іс-әрекет түрі, белгілі бір уақыт аралығындағы тындармандардың психикалық және физикалық жай-күйін ескере отырып құрастыру [6, б. 104].
Телевидение адамзат өмірінде 30-ы жылдары пайда болып, радио сияқты XX-ғасырдың 60-жылдарында бұқаралық ақпарат құралдарының ішіндегі үздіктердің бірі болды. Одан кейін ол ілгері дамып бірінші орынға шықты.
Телевизиялық өзгешелік радио мен кино мүмкіндіктерінің тоғысуынан пайда болды деп те айтуға болады. Радиодан телевидение ұзақ арақашықтыққа радиотолқындар арқылы белгі беруді алса - бұл белгі кинематографиялық ерекшелігі немесе фотокадрдың, сызбаның, графиктің ерекшеліктері бар видео- немесе дыбыстық ақпаратқа ие. Теледидар экранында сонымен қатар баспа мәтіні де көрсетілуі мүмкін [6, б.105].
Радиода да сияқты, телевидениеде студиядан да, оқиға болған жерден де шұғыл көрсетілімдерді ұйымдастыруға болады. Телевидениеде аудио және видео бір деңгейде бола алады, бірақ керек кезде таратылым екпіні тек қана дыбысқа немесе бейнеге қойылады (мысалы, сурет галереясынан көрсетілім). Телевидениенің өзгешелігі барлық бағдарлама түрлерінің ерекшеліктерін айқындайды - публицистикалық, көркем және ғылыми-көпшілік [6,c.106].
Бұл БАҚ-на соңғы онжылдықта қарқынды дамып келе жатқан ақпарат арналарының төртінші түрі - ғаламтор қосылды, оның маңызды бөлігін бұқаралық ақпарат алып жатыр. Бұл газеттердің электрондық нұсқалары және дайджесттері, яғни желілік газеттер мен журналдар, радио- және теле- желілік таратылым, дәл сол уақытта мазмұны ауысып отыратын және алынатын жеке журналдардың сайттары (парақшалар). Осылайша компьютерлік желілер барлық БАҚ түрлерінің мүмкіндіктерін қамтиды, бірақ та басылған мәтіндер тек монитордан ғана оқыла алады (керек кезде принтерден шығарыла алады). Айта кететін жайт ақпараттың көп бөлігі шетел тілдерінде болғандықтан және компьютердегі аудармашы бағдарламасының болған жағдайдын өзінде де көпшілікке ақпаратты толығымен меңгеріп алуға қиындық туады.
Бұқаралық баспасөз - бұқаралық ақпарат құралдарының негізгілерінің бірі болып табылатын XX-ғасырдың басында пайда болған феномен. Терминді толық түсіну үшін пәнге тереңдей түсіп, жұмыс барысында қолданылатын негізгі терминдерге анықтама беруіміз абзал. Бұқаралық ақпарат құралдарының анықтамаларының ішіндегі Александр Князевтың БАҚ Энциклопедиялық сөздігінде берілген анықтамасы мағынасын ең толық айқындайтыны болып табылады:
масс-медиа - бұқаралық ақпарат құралдары, ақпараттық хабарламалардың көмегімен жүзеге асатын бұқаралық арақатынастың түрі. Заманауи бұқаралық ақпарат құралдарына баспасөз құралдарын (газеттер, журналдар, кітаптар), кинематограф, радио, телевидение, дыбыстық және бейнежазбалар, бейне және телемәтін, жарнамалық тақталар, бейнеорталықтар, телевизиялық, телефон, компьютерлік және басқа да байланыс желілерінің үйлесімділігі. Бұл құралдардың барлығы да келесі сапалық көрсеткіштермен байланыстырылады: бұқаралық аудиторияға бағытталуы, қолжетімділік, ақпаратты өндірудің және таратылуының корпоративті ерекшелігі [7, б. 25] ;
баспасөз - бұқаралық мерзімді басылымдардың жиынтығы (газеттер,журналдар). Алғашында баспасөз ретінде бұқаралық оқырман үшін арналған жалпысаяси мерзімді басылымдар қолданылатын. Мерзімді басылымның дамуы мен өзгешеленуі арқасында мақсатты (мысалы, ғылыми баспасөз),мазмұнды (мысалы,спорттық баспасөз) оқырмандардың түріне (мысалы, жастарға арналған баспасөз) бағытталған бұқаралық мерзімді басылымдар қалыптасты [7, б.26] .
Баспасөздің жіктелуі өте көп, бірақ аудиторлық ерекшелік бойынша баспасөз сапалы және бұқаралық болып бөлінеді. Осы терминдердің анықтамасы А.Князевтың сөздігінен алынған:
сапалы баспасөз (quality newspaper, quality magazine) - сауаптылығы жоғары оқырмандарға арналған маңызды әрі беделді басылымдар, газеттер мен журналдар. А.Князев сонымен қатар сапалы баспасөзге әдетте таблоидты немесе сары баспасөз қарама-қайшы тұратынын атап өтеді [7, б.26].
Таблоидтар - өз рейтингін көтеру және жарнамадан түскен кірісті көбейту мақсатымен бұқаралық оқырмандардың қызығушылықтарына бағыт алатын газеттер. Таблоидтар сапалы баспасөзге қарама-қайшы тұратындарының себебі - табыс табу мақсатымен басылымның сапалық толықтығына немқұрайлы қарайды [7, б.26].
Бұқаралық баспасөздің келесідей анықтамасы бар:
бұқаралық басылымдар - оқырмандардың кең аудиториясына бағытталған газеттер, журналдар, апталық шығарылымдар.
Бұқаралық баспасөздің негізгі белгілері мен атқаратын міндеттері:
oo бұқаралық сұранысты қамтамасыз ету арқылы табыс табу;
oo қоғамдық пікір мен бұқаралық сана-сезімді қалыптастыру;
oo шетелдік және отандық қолданыс тауарларын жарнамалау;
oo бұқаралық сайлаушыны қалыптастыру және электоратты қамтамасыз ету [7,б.27 ].
Бұқаралық ақпарат құралдары әрбір адамның өмірінде және жалпы қоғамда, әсіресе қазіргі уақытта, маңызды рөл атқарады. БАҚ-ның атқаратын міндеттерін адам іс-әрекетінің түрлі саласынан бақылай аламыз: саясатта, экономикада, мәдениетте, спортта, ғылымда, білім беруде т.б. Біз өмірдің бұл салаларының біреуін де бұқаралық қатынастарсыз елестете алмаймыз [8,б.94].
БАҚ әлеуметтік институт сияқты идеалогиялық және саяси әсер ету, әлеуметтік тұтастықты қолдау, ақпараттандыру, ағарту, ойын-сауық, сонымен қатар аудиторияның кез-келген ақпараттан бір мағынаны шығару сияқты қызметтерді атқарады.
БАҚ-ның келесідей атқаратын қызметтері бар:
oo ақпараттық қызмет: бұл қызмет заманауи БАҚ-ның ең маңызды міндеті болып табылады. Әрбір адам өзі жеке және тұтас қоғам да оны қызықтыратын ақпаратқа ешбір шектеулерсіз (жеке өмірге қатысты ақпараттан басқа) ие болу зайырлы құқығы бар. Адамдар объективті және шынайы ақпаратты, білім алуда олардың қажеттіліктерін қанағаттандыра алатын пайдалы фактілерді білгілері келеді. Мысалы, баспасөздің кез келген басылымы, радио немесе телебағдарлама, интернет-сайт аудиторияға болған оқиғаны толығымен және шынайы түрде, тек фактілерді айтып, маңызды нәрсені қалт жібермей хабардар етеді [9, б.11 ].
oo насихаттау қызметі: БАҚ-ның насихаттау қызметінің негізгі мағынасы ретінде оқырмандарға және тыңдармандарға белгілі бір өмір сүру салтын , саяси және рухани-құндылықтарды бекіту мақсатында әрдайым және мақсатты түрде әсер ету. БАҚ күнде аудиторияға жеткізу қажет белгілі бір ойларды және мағыналарды таратады [9,б.11].
oo әлеуметтік-педагогикалық қызметі: саяси, экономикалық және қоғамның басқа да тіршілік ету жағдайлары үнемі өзгеріп отыратындарын есепке алуымыз керек, тіпті адамның тіршілік ету ортасы да үнемі өзгеріп жатады, және осы өзгерістерге үйренісіп кетуге аудиторияға көмектесу - БАҚ-ның ең маңызды әлеуметтік-педагогикалық міндеті. Осы қызмет әрбір адамға басқарушы құрылымдар қабылдайтын жалпыға міндетті нормативті актілерді жеткізуге, бар заңдарды және үкімдерді түсіндіруге, оларды жүзеге асыруға тұрғындарды итермелеу, азаматтардың заңға бағынушылықтарын тәрбиелеуге талпынады. Бір сөзбен айтқанда әлеуметтік басқару қызметін атқару сол қоғамның заң нормаларына сай өмір салтын насихаттау дегенді білдіреді. Осылайша БАҚ қоғамды ақпараттандырумен қатар адамдарды үйретеді. Британияның ақпараттық корпорациясы BBC ұраны: Ақпараттандыру. Үйрету. Көңілдендіру болып келетіні бекер емес [9,б.12 ].
oo ұйымдастырушылық қызметі: БАҚ қоғамдық-пайдалы іс-шараларды ұйымдастыруда ықылас танытады, белгілі бір ұйымдастырушылық іс-әрекеттің көмегімен қоршаған ортаның жақсы жаққа өзгеруіне септігін тигізеді [9,б.12].
oo рекреативтік қызмет: рекреация (лат. recreation - қалпына келу) - демалыс, еңбек іс-әрекеті кезінде жұмсалған күш-қуатты қалпына келтіру. Бұл бөлімге викториналарды, сөзжұмбақтарды, ребустар, түрлі психологиялық тесттер, жұлдыз жорамалдарды жариялау жатады. Бірақ та БАҚ-дағы кез келген ойын-сауықтың аудиторияның жай ғана демалуынан артық бір үлкен мағына болуы мүмкін. Мысалы, көрерменге жұмыстан кейін демалуға мүмкіндік берумен қатар сананы да дамытатын бағдарламалар бар. Бұл жерде екі қызметтің бірігуі байқалады - рекреативтік және мәдени-ағарту [9,б.12 ].
oo мәдени-ағартушылық қызметі: аудиторияны өнерге баулитын, білімге деген құштарлықты дамытуға, білімділік деңгейін арттыруға көмектесетін БАҚ-ның ең маңызды қызметтерінің бірі [9,б.13 ].
oo білім беру қызметі: мәдени-ағартушылық қызметті білім беру қызметімен шатастырмау өте маңызды, себебі білім беру қызметіне дидактикалық материалы бар жүйелі басылымдар мен бағдарламалар циклі жатады, мысалы: ағылшын тілін E-Tv арнасы арқылы, журналдар,газеттер арқылы оқып-үйрену жатады [9, б.13].
oo интегративтік қызмет: бұл қызметті көптеген зерттеушілер БАҚ-ның ең маңыздысы ретінде атап өтеді. Сондай пікірмен толығымен келісуге болады, себебі мемлекеттік шекаралармен, ұлттық ерекшеліктермен және материалдық құндылықтармен ажыратылған заманауи қоғамда ешбір идеологиялық институт БАҚ атқаратын шоғырландырушы рөлін атқара алмайды. Бұл қызмет - басылымның саналы бағдарын, телерадиоарналардың бағдарламалық және хабарламалық саясатын қалыптастыруында бастысы болып табылады. Әрбір редакция ұлттық текетірес, түрлі алауыздықтар, мемлекетаралық және ауданаралық мәселелер, діни төзімсіздік және т.б. туралы материалдарды қолданар кезде өзінің жеке жауапкершілігін толығымен түсінуі қажет [9,б.13].
Бұқаралық ақпарат құралдарын ағылшын тілін оқытуда қолдану білім беру саласында күннен күнге танымал болып келеді. Бұқаралық ақпарат құралдары мерзімді басылымдар, радио, теледидар, бейнефильмдер, кинохроникалық бағдарламалар, бұқаралық ақпараттың мерзімдік таратылуының өзге де түрлері болып табылады [10]. Қазіргі заманғы газеттер баспа материалдарды мен мәтіндерді, суреттерді, графиканы, анимацияны және бейнені қолдана отырып, ағылшын тілінің тиімділігін арттыруға қажетті бай және қызықты оқу ортасын тудыратын цифрлық нұсқаларын ұсынады. Сонымен қатар бұқаралық ақпарат құралдары мұғалімдер үшін,әсіресе ағылшын тілі мұғалімдері үшін маңызды ақпарат қоры болып табылады. Шетелдік баспасөз құралдарымен жұмыс жасау оқушылардың оқуға деген қызығушылықтарын қалыптастырып,соның негізінде мұғалімнің түрлі жаттығуларды құрастыруға мүмкіндік береді,бұқаралық ақпарат құралдарының ақпаратты жеткізудің заманауи стилін түсінуге көмек беріп, сонымен қатар оқушыларға тілді меңгерудің жоғары деңгейіне жетуге септігін тигізеді.
Сабақта медиаресурстарды пайдаланудың артықшылығы айдан анық,бірақ та шешімді талап ететін біршама мәселелер бар. Медиаресурс деп болашақта қолдану мақсатымен БАҚ-ы ақпараттық өнімдерінің тасымалдаушыға жинақталған жазбалардың жиынтығы аталады [11].
Сондай мәселелердің ішінде: медиа дереккөздерінен алынған ақпаратты мектеп бағдарламасымен байланыстыру, тілді тек қана кітап бойынша оқыту әдетін газеттер мен жаңалық сайттарын белсенді қолданысқа өзгерту, сонымен қатар оқушының қалауы мен қызығушылықтарын ескере отырып оқу ортасын қалыптастыру үшін ақпаратты іріктеу [12].
Бүгінгі таңда электрондық бұқаралық ақпараттары үлкен таңымалдылыққа ие. Электрондық бұқаралық ақпарат құралдары - бұқаралық ақпарат құралдарының міндетін атқару мақсатында жасалған электрондық ресурс [13].
Сондай ресурстар белгілі бір аудитория арасында үлкен беделге ие,әсіресе жасөспірімдер арасында. Бүгінгі таңда нақ онлайн-ресурстар және порталдар бұқаралық ақпарат құралдарының қарқынды өзгеріп отыратын түрлерінің бірі. Электрондық бұқаралық ақпарат құралдары оқылатын тіл елдерінен ең соңғы жаңалықтарды, қызықты елтанушылық мәліметтерді, көркем және тәлімдік фильмдерді, т.б. алуға мүмкіндік береді.
Электрондық бұқаралық ақпарат құралдары радио, телевидение және интернет болып бөлінеді.
Жоғарыда көрсетілген жіктеу бойынша радио және телевидениені келесі түрлерге бөлуге болады:
Меншіктенуші түрі бойынша:
а) мемлекеттік (BBC Radio 1, BBC Radio 2, BBC Radio 3, BBC Radio 4; телеканалы -BBC One и BBC Two радиостанциялары);
б) жеке меншік (Radio Classic FM, Virgin Radio UK, Talk Radio UK радиостанциялары; ITV, Sky News телеарналары).
Тыңдаушыларды қамту бойынша:
а) жергілікті (BBC Local Radio радиостанциясы; BBC Alba телеарнасы);
б) орталық.
Техникалық ерекшеліктері бойынша:
а) ұзақ-, орта- және қысқатолқынды - FM (BBC Radio 4 - 198 кГц);
б) эфирдік, жерсеріктік, кабельді (кабельді Virgin Media, Smallworld; жерсеріктік - Sky, Freesat from Sky, Freesat).
Мазмұны мен мақсаты бойынша:
а) ақпараттық және ойын-сауық (BBC Radio 1 радиостанциясы, BBC News телеарнасы);
б) әлеуметтік-саяси, мамандырылған (телеканал BBC Parliament; радиостанция BBC Radio 4) [14].
Ғаламтор ақпарат көздерін білім беруде қолдану оқуға ынталандырады, әрбір оқушының жеке белсенділік өрісін кеңейтеді, мәліметтердің берілу жылдамдығын арттырады. Ғаламтор сабақтарда ғана емес, оқушылардың өздік жұмыстарын ұйымдастыру үшін де қолдануға болатын түрлі көрнекі материалды табуға мүмкіндік береді. Ғаламтор ресурстарын келесі түрлерге бөлуге болады: Ғаламтор БАҚ (онлайн БАҚ) а) интернет-газеттер (Қазақстан - Егемен Қазақстан; Ресей - Известие; АҚШ - The New York Times; Ұлыбритания - The Independent). б) интернет-журналдар (Қазақстан - Эксперт; Ресей - Знание-сила: ғылыми-көпшілік журнал; АҚШ - National Geographic; Ұлыбритания - Edinburgh Review).
в) жаңалық порталдары (таспалар) (Қазақстан - Kazakhstan Today, Ресей - LIFE; АҚШ - ABS News; Ұлыбритания - The Guardian). Ақпараттық және ақпараттық-білім беру порталдары ( Қазақстан - e-Learning Portal Kazakhstan, Ресей - "Российское образование Федералдық портал; АҚШ - Coursera; Ұлыбритания - British Council) [14].
Бұқаралық ақпарат құралдары мен элетронды бұқаралық ақпарт құралдары түсінігімен,жіктелуі мен сипаттамаларымен танысып, қорытындылай келсек БАҚ-ын пайдалана отырып, оқу үрдісіне қатысушылар (оқушы және мұғалім) төмендегі артықшылықтарды пайдалана алады: а) оқытылатын тіл елдерінен соңғы жаңалықтарды, қызықты елтанушылық материалдарды, көркем және ғылыми фильмдерін ала алады; b) оқушылардың тіл меңгеру деңгейін жоғарылатуына көмектесетін білім берудің заманауи стилін түсіну үшін түрлі БАҚ материалдары негізінде түрлі тапсырмаларды құрастыру мүмкіндігі; c) сабақтарға да, студенттердің өзіндік жұмысын ұйымдастыру үшін де пайдаланылуы мүмкін түрлі иллюстрациялық материалдарды табу мүмкіндігі.
0.2 Жоғарғы буында ағылшын тілін оқытуда ғаламтор бұқаралық ақпарат құралдарын қолданудың мүмкіндігі
Сабақ үстінде бұқаралық ақпарат құралдарын пайдаланар кезде әрбір мұғалімнәі ойында келесідей сауалдар туындауы мүмкін:
- БАҚ оқушыларыма көбірек сөйлеуге қалай көмек бере алады?
- БАҚ сабақта таныстыру оқушыларыма еркің сөйлеуге көмектесе ала ма?
- мен оқушыларыма БАҚ арқылы білгендерін ұмытпауға қалай көмектесе аламын?
- түрлі БАҚ ұсынған оқу материалының бөлігін қалай қолданысқа еңгізе аламын?
Сондай сұрақтардың жауаптары келесідей:
- БАҚ үлкен ақпарат мөлшерін ұсынады, олар оқушыларды сөйлеуге ынталандырады және түрлі жаттығулар арқылы тыңдалым, оқу, сөйлеу және жазу дағдыларын жүзеге асырады.
- көрнекі мысал болып Power Point презентациялары табылады,олар оқушыларға еркін сөйлеуге, ойларын қалыптастыруға, көпшілік алдында өзін еркін ұстауға көмектеседі.
- тышқан түймешегін бір басқан кезде соншама көп қол жетімді ақпарат беріледі бірақ сонымен қатар мида жадының аз екендігі есіңізге түсіп, оқушылар барлығын да ұмыта алады деген ойға келесіз,сондықтан ең маңызды нәрселерді таңдап алып, олар ұзақ мерзімді жадыда сақталғанша қайта-қайта қайталата беріңіз.
- біз түрлі БАҚ ұсынған оқу материалының бөлігін түрлі жолдармен қолданысқа еңгізе аламыз: кітаптағы мәтінді талдау, газеттер немесе журналдағы мәтіннің бір бөлгінен ойларды оқып, өз ойларын қалыптастыру,кино немесе теледидар бағдарламасын көріп, соны талқылау, түрлі БАҚ пайдалану арқылы түрлі жаттығуларды орындау, топтық және жұптық жұмыс, түрлі БАҚ -нан алынға мағлұматтың негізінде жасалған мәтінді қалпына келтіру оқушыларды пайдалы жазу және қайталау жаттығуларына тартады.
Бұқаралық ақпарат құралдары неге маңызды? БАҚ аса маңызды, өйткені біз оларды пайдалану арқылы әлемді танимыз, түсінеміз және оны оны өзгертуге тырысамыз. "Біз бұқаралық ақпарат құралдары барлық жерде бар әлемде өмір сүріп жатырмыз. Адамдардың көбі көп уақытын теледидар көруге, газет-журналдар оқуға, жазбалар мен радио тыңдауға жұмсайды. Мектеп және отбасы жас адамды жарқын бейнелер, сөздер және дыбыстар әлемінде өмір сүруге дайындау жауапкершілігін бөліседі " [15].
БАҚ арқылы білім беру маңызды, себебі ол оқушылардың түрлі бұқаралық ақпарат құралдарынан келетін сол бейнелерге, сөздерге және дыбыстарға қатысты шығармашылық қабілеттерін дамытады. Осылайша, одан да белсенді және сыни тұрғыдан ойлай алатын, болашақта әрқашан да үлкен сұранысқа ие болатын медиа-пайдаланушыларды тәрбиелейді. БАҚ арқылы білім беру кино және телевизиямен, баспасөз бен радиомен, олардың оқушының ілгері дамуына ықпалымен әрекеттесуі міндетті. Ол БАҚ арқылы нені, қашан және қалай оқыту керектігімен әрекеттесу міндетті. Оның мақсаты оқушыларға БАҚ-ның әртүрлі түрлерін пайдалану кезіндегі өз тәжірибесін пайдалана отырып сыни ойлауды дамытуға мүмкіндік беру [16, б.12].
Бұқаралық ақпарат құралдарының әсері жаппай әрі сенімді болып табылады. Бұқаралық ақпарат құралдарының ықпалы бүгінгі таңда зор. Олардың маңызды болғаны соншалықты, біз оларсыз өмір сүре алмаймыз. Әр күні таңертең біз оянғанғанда радио ойнауы мүмкін, немесе біз бір таспаны душқа түсіп жатқан кезімізде не киініп жатқанда ойната аламыз. Біреулер пошта немесе жаңалықтар тексеру үшін компьютер немесе ноутбук қосуы мүмкін. Мектепке немесе жұмысқа барар жолда біз газетті ала салып тақырыптарды қарап шығуымыз мүмкін. Мектепте біз зерттеу жобамызға байланысты көптеген кітаптар және журналдардың көмегіне жүгініп кітапханаға баруымыз мүмкін. Үйде біз біраз уақыт теледидар көруіміз мүмкін және т. б. Осындай тәжірибелердің әрбіреуі бізді байланыс ортасымен немесе хабар арнасымен байланыстырады. Радио, кітаптар, жазбалар мен таспалар, газеттер, журналдар, фильмдер, теледидар, онлайн-БАҚ, жаңа медиа - бұның барлығы бұқаралық ақпарат құралдары деп аталады, олар көптеген адамдардға бір мезгілде жетеді. Алдағы жылдары БАҚ неғұрлым кең тарайтын болады. Оларды және олардың ықпалын түсіну дана пайдалану үшін шешуші мәнге ие болады [17, б. 24].
Осылайша жоғарыда айтып кеткеніміздей күн сайын әрбіреуіміз қандай жолмен болса да БАҚ ықпалына түсеміз,мектепке дайындалып кітап оқығанда, көлігіңізде радио қосқан кезде, теледидардан кино көріп жатқан кезде т.б. Осы барлық бұқаралық ақпарат құралдарының қоғамға деген ұжымдық ықпалы зор, кейбір кезде біз оны байқамаймыз да. БАҚ жайлы теріс пікірден бөлек, ойшыл адамдар бұқаралық ақпарат құралдарының жаңалықтарды таратып және бұқараны ақпараттандырып негізгі міндетті атқаратынымен келіседі.Біздің мұғалім ретіндегі міндетіміз оқушыларға бұл ақпаратты түсінуге көмектесу, оны болашақ ұрпаққа жеткізу және оны білім беру мақсатында қолдануға тырысу.
БАҚ оқушыларға газеттер, журналдар, радио, теледидар, кино, кітаптар, ғаламтор және т.б., қолданып жасалған жаттығулар көмегімен зор тілдік тәжірибені ұсынады. БАҚ бізге әлемде болған жаңалықтар жайлы хабар береді, олар біздің білімдерімізді кеңейтіп, түсінігімізді тереңдетеді. Бүгінгі таңда ақпарат өте көп, ол түрлі дереккөздерінен келеді, бірақ біз бұл ақпараттан жақсысын қалай алуға болатынын, ерекше мәселелер туралы қалай білуге болатыны, мәселелерден, мүмкіндіктер мен дереккөздерден қалай хабардар болуға болатынын, бізді қызықтыратын мәселелерді қалай табуға болатынын, бізге ықпалы бар мәселелерді қалай ажырату керектігін және т.б. үйренуіміз керек. Осылайша, ақпаратты алу оңай, бірақ таңдап алу қиын және соны сабақ үстінде қолдану одан да қиын.
Сабақ үстінде газеттерді қолдану. Сыныпта газеттерді түрлі сабақтарда қолдану оңай, әсіресе география,тарих, әдебиет, тіл сабақтарында. Олардың көбі сол сабақтарға сай қажетті ақпаратқа ие, бірақ біз сол ақпаратты қалай табуды білуіміз қажет. Көптеген кітапханалардың тақырыптарға және мәселелерге байланысты жіктеу жүйесі бар және біз бұл ақпаратты іздеуде өзіміздің жолымызды оңай таңдай аламыз. Олай болмаса біздің бір нәрсені табу үшін көп уақыт өткізуімізге тура келеді. Академиялық сәттілік кітапханадан басталады деп жиі айтылады.
Тіл сабағында газеттерді қолданудың түрлі мақсаттары мен тәсілдері бар. Олар тарататын мәдениет үшін қолданылуы мүмкін. Оқушы қаншалықты тереңдетіп оқыса оның мәдени мәнді түсінуі соншалықты зор болмақ. Сонымен қатар, олар тілдегі өзгерістерді көрсету үшін де қолданыла алады және осылайша оқушылар мен мұғалімдерге сондай өзгерістерден хабардар болуға көмектеседі. Көптеген газеттер лингвистикалық жағынан заманға сай және құнды лингвистикалық мәліметтерді ұсынады. Олар кітапта жиі табыла қоймайтын мәтін түрлерінің және тілдік стильдердің көптеген нұсқалары үшін қолданыла алады. Сонымен қатар газеттер оқушылар үшін маңызды болатын және оқушылардың ілгері дамуы ретінде тілді оқу үшін құнды болып табылатын Ағылшын жазба тілінің көптеген нұсқаларының дереккөзі болып табылады. Осылайша олар мәтін талдауында, академиялық жазуда, стилистикада, семантикада және т.б. түрлі мәтіндер түрлерін талдағанда қосымша материал және мысалдар ретінде пайдаланыла алады [18, б. 53].
Тақырыптардың әртүрлілігі газеттерді қызықты және оқушыларды оларды оқуға уәждейді. Газеттер шынайы оқиғалар жайлы хабарлайды және бұл оқушылардың қызығушылығын тудырады. Газеттердің негізінде жасалған жаттығулар сабақ үстінде оқушыларды жағымды іс-әрекетке ынталандыра отырып, оларды одан әрі оқуға уәждейді. Газеттер түпнұсқа материалдардың баға жетпес көзі болып табылады. Оқушылар неғұрлым көп оқыса, соғұрлым олар зерттеуге құмар болады. "Адамдар оқу арқылы үйренеді, және өздерін қызықтыратын тақырыпта қызықты жаңа нәрселер жайлы оқу күмәнсіз ынталандыруға көмектеседі " [18, б.54].
Шет тілі мұғалімдері газеттерді оқушыларының тілдік қабілеттерін дамыту үшін оқу материалы ретінде қолдана алады. Олар қарапайым деңгейден ең жоғарғы деңгейге дейін нәтижелі қолданыла алады. Кейбір газеттерді оқуға да қолдануға да оңай. Мұғалімдер оқу түсінігін, сыни тұрғыдан ойлау, сөздік қор, жазу, грамматикалық дағдыларды, карталарды оқу,география, әлеуметтік дағдыларды және т.б. дамыту үшін жаттығуларды жасай алады. Қолда көп газеттер мен ақпарат бола тұра мұғалімдер оларды пайдалану кезінде кейбір жаттығуларды жасау жолдарын таңдағанда абай болуы қажет. Газеттерді қолдану көмегімен жүргізілетін сабақты жоспарлаған кезде мұғалім мақала көлемін, абзац, тілдің қиындығын, ақпарат тығыздығын, тақырыбын мен мазмұның, тиімді уақытты және оқушылардың деңгейлерін ескеру қажет.
Бүгінгі таңда біз БАҚ саласындағы жедел техникалық өзгерістер заманында өмір сүрудеміз. Ғаламтор арқылы біз бүкіл әлем бойынша мыңдаған газеттер мен журналдарға қол жеткізе аламыз. Ғаламтор күннен күнге ағылшын тілі мұғалімдері үшін газеттер мен журналдардың негізгі дереккөзі болып келеді; жай ғана веб-сайтты табыңыз да түймешекті басыңыз. Алайда біз оқушыларымыз үшін қажетті гажеттерді таңдап жатқанымызда абай болуымыз қажет. Келесі сұрақтарды есепке алғанымыз жөн:
- таңдалған материалдар оқушыларым үшін қызық бола ма екен? Ондай болған жағдайда оқушыларымның уәжін жоғарылайды. Жоқ болса оқушыларымның көңілі қалады.
-таңдалған материалдар оқушыларымның білім деңгейіне сай келе ме? Егер оларды түсіну өте қиын болса оқушыларымның ұнжырғасы түседі. Ал керісінше болса олардың түсінік деңгейі жақсы болады.
- таңдалған материал оқушылардың тілдік деңгейне байланысты сай келе ме? Тіл деңгейі оқушыларыңыздың деңгейіне сай келетін материалдарды таңдаңыз.
- тек бүгінгі газеттердің материалдары ғана қолданылуы қажет пе?
- сабаққа дайындық үшін уақыт керек. Мұғалімнің күн тәртібі әрқашан да толып тұрады. Біз қызық материалдарды тапқан сайын оларды қайта-қайта қолдана аламыз [18, б.56].
Газеттерді қолданудағы тағы бір өте маңызды мәселе - мағлұматтарды жинақтау. Бұл үздіксіз үдеріс, және ол сондай-ақ соған тұрарлық. Қысқа мақалаларды, ауа-райы болжамы, хабарландырулар, тақырыптарды және т. б. таңдау және жинақтап отыру бұл өте күрделі міндет, бірақ біз оларды кейінірек бір реттен артық әр түрлі оқушылармен қолдана аламыз. Сондықтан газет материалдарын ұйымдастыруда өте мұқият болу керек. Біз мағлұматты жинап бастағаннан кейін бірден оларды ұйымдастыру жайды ойлануымыз қажет, оларды белгілі бір дәрежелерге жіктеуіміз болады. Фотосуреттер мен иллюстрациялар пайдалану маңызы зор. Біз бұл материалдарды қайта-қайта пайдалану үшін оларды жақсы сапада дайындауда абай болуымыз керек, жыл өткен сайын біз фолианттар дайындаймыз және оларды байытамыз,ал содан кейін оқушыларымыз үшін пайдаланғымыз келетін мағлұматтарды көшірмелейміз.
Оқушыларымыз үшін сабақ үстінде газеттерді қолдану қиын деп ойлап қойып оларды пайдаланудан аулақ болу дұрыс емес. Рас, оның тілі күрделі, бірақ одан бөлек ол түпнұсқалы. Қызықты газеттерді таңдап алып газет материалын оқушылардың деңгейіне сай қылудың бірнеше жолдары бар,студенттер де оларды оқуға қызығып кейбір күрделі сөз тіркестерін тастап кетіп оқуы мүмкін. Сыныпта газет пайдалануда табысты арттыратын өте маңызды нәрсе - ол тапсырмаларды егжей-тегжейлі жобалау болып табылады. "Қойылған міндетті бағалау материал емес " тілді оқытудағы белгілі максима болып табылады " [18, б.58]. Мәтіндердің күрделілігіне қарамастан тапсырма оқушылардың деңгейіне сай болуы тиіс, бұл мәтін күрделілігіне қарағанда әлдеқайда маңызды. Студенттердің оқу алдыңдағы тапсырмаларда белсенділігі, тапсырма орындау кезіндегі белсенділігі, дайындау әдістері, материалдарды таңдау мен міндеттерді мұқият пысықтау табыс кепілі болып табылады.
Бір-бірімен үйлесімде қолданыла алатын кейбір алдын-ала іс-әрекеттер мен тапсырма орындау кезіңдегі белсенділікті ұйымдастыру техникасы:
:: студенттерге материалдарды сабақтың алдында беріп, оларды үйлерінде жаңа сөздерді қарап шығуларын сұраңыз
:: материалдағы кез келген лексиканы түсіндіріңіз
:: газет тақырыптарын нәтижелеңіз
:: газет тақырыптары туралы не білетіндерін білу үшін оқушыларыңызға сұрақтар қойыңыз
:: студенттерге мақала тақырыбын айтып кез келген ілеспе суреттерді көрсетіңіз
:: оқу алдында тақтаға негізгі лексиканы түсіндіріп жазыңыз
:: оқушыларды оқиға желісін болжауын сұраңыз
::тапсырма орындау кезінде оқушыларға сөздікті пайдалануға рұқсат етіңіз
:: әрбір сөзді түсіну орнына оқушыларыңызды жалпы мәтіннің мазмұның түсінуге ынталандырыңыз
:: оқушыларыңызды оқып жатқандарына өз әлемтануларын қосуларын сұраңыз
:: оқушыларға мәтіннің грамматикалық күрделілігін түсінуде көмектесуге тырысыңыз, ақпарат тығыздығың игеруге ықпал етіңіз және т. б. [18, б.60].
Газет негізінде жасалған жаттығулар көп, қызықты және көп қырлы болуы мүмкін.
Сабақ үстінде журналдарды қолдану. Журналдардың түр-түрі бар. Жоғары сынып оқушылары мен университеттер студенттері арасында жүргізілген сауалнамаға сәйкес олардың көпшілігі негізінен саяси, ғылыми, сәнді, мәдени, ойын-сауық және спорттық журналдарды оқығанды ұнатады. Университет студенттері мен жоғары сынып оқушыларының бұл қызығушылығын оқытушылар өз оқу материалдарын жаңарту мен сабақта әрқашан оқулықтарды пайдаланылудың бірізділігін жою үшін пайдалану қажет. Нақты тақырыптарға байланысты суреттер мен үзінділерді қиып алып газеттер сияқты журналдар да әр түрлі тақырыптар ресурстары болып табылады. Журналдар сондай-ақ ауызша немесе жазбаша әңгімелерге ынталандырудың көздері болып табылады. Мысалы, олар түстер мен киімдерді, көлік құралдарын, қысқа әңгімелерді таңыстыру үшін, суреттер бойынша пікірталасқа ынталандыру, сондай-ақұсынылған басқа да қосымша материалдарды қамтып отырған тақырыпты тілдік сыныпта талқылану үшін пайдаланылуы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I. Жоғарғы буында ағылшын тілін оқытуда бұқаралық ақпарат құралдарын қолданудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.1 Бұқаралық ақпарат құралдардары: жіктелуі, сипаттамасы,олардың адам өміріндегі рөлі мен атқаратын қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.2 Жоғарғы буында ағылшын тілін оқытуда бұқаралық ақпарат құралдарын қолданудың мүмкіндігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1.3 Ғаламтор бұқаралық ақпарат құралдары ағылшын тілін оқытудың құралы ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
II. Жоғарғы буында ағылшын тілін оқытуда бұқаралық ақпарат құралдарын қолданудың практикалық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..35
2.1 Бұқаралық ақпарат құралдарын қолданғанда оқытудың әдіс-тәсілдерін және мазмұның іріктеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
2.2 Бұқаралық ақпарат құралдарын тиімді пайдалану үшін қолданылатын жаттығулар үлгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..54
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..56
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .57
Кіріспе
Бүгінгі таңда бұқаралық ақпарат құралдарының рөлін бағаламау өте қиын: ешбір өмір саласын қандай да бір ақпараттық қатынастарсыз елестетуге болмайды. Қазіргі кезде қарым-қатынас тұлғааралық қатынас сияқты тек қоғам ішінде ғана емес, сонымен қатар ғаламтор, телевидение, газеттер, журналдар және басқа да қатынас құралдары арқылы болып жатады. Бүгінде желіде тек қажетті ақпаратты тауып алып, соңғы болған оқиғалар жайлы оқып қана қоймай, сонымен қатар өзіне әлдеқайда пайдалы нәрселерді табуға әбден мүмкін, мысалы, ағылшын тілінің біліктілік деңгейіңізді білу үшін сынақтан өту, шетел тіліндегі кез келген кітапты оқу және тағы басқа көптеген нәрселер, және оның барлығын өз жұмыс орныңыздан тұрмай-ақ.
Сонымен қатар бұқаралық ақпарат құралдары адамдардың санасының қалыптасуына өте үлкен әсер етеді, сондықтан да электрондық және баспа бұқаралық ақпарат құралдары қоғамның мәдени және рухани өмірінің маңызды бөлігі болып табылады. Бұл бұқаралық ақпарат көздерінен адамдар қоғам үшін қашан да өзекті әрі маңызды болып келетін білімдерді алады.
Бүгінде түрлі жағдайларға байланысты заманауи мұғалімге қойылатын талаптар да өзгеріп отырады, бүгінде мұғалімнің біліктілік деңгейі педагогикалық шеберліктің деңгейімен ғана емес, сондай-ақ білім беру процесінде жаңа технологияларды қаншалықты тиімді пайдалана алатындығымен анықталады. Сондықтан да орта мектепте жаңа ақпараттық технологияларды қолдану мәселесі соңғы жылдары артып келеді. Бұл тек жаңа техникалық құралдар ғана емес, оқытудың жаңа формалары мен әдістері, оқыту үдерісіне жаңа көзқарас.
Әр түрлі бұқаралық ақпарат құралдарын сабақта пайдалану әрқашан да үлкен мәселе болды және бұл бұқаралық ақпарат құралдарын сабаққа еңгізу одан да зор мәселе. Оқытушылар мен оқушылар сабақтарында түрлі технологиялар көмегімен түрлі бұқаралық ақпарат құралдарын пайдалана алуы қажет. БАҚ оқытушылар мен оқушыларға шығармашылық және практикалық ойлар ұсынады. Олар мұғалімге оқушылардың түрлі қажеттіліктерін мен қызығушылықтарын қанағаттандыруға, сондай-ақ, олар студенттерге газеттер, журналдар, радио, теледидар, деректі фильмдер, кітаптар, интернет және т.б., арқылы тіл тәжірибесін ұсынып, сонымен қатар оқу, жазу, сөйлеу және тыңдай білу дағдыларын дамытады. Олар оқушыларды қызықтырады және оларға сенімділік бере отырып, ағылшын тілін, тұтастай алғанда, сыныпта және сыныптан тыс та оқуға тартады. Медиа "ақпарат береді, қызықтырады, қорқытады, ашу-ызаға булықтырады, демалтады, уайымдатады, бірақ өте сирек кімде-кімді бей-жай қалдырады " (Ширли Биджи, 1996). Біз бұқаралық ақпарат құралдарын және олардың бізге жеткізгісі келетін хабарларды, олардың бізге тигізетін әсерін түсінуіміз керек және оқушылар көп уақыт бөлігін өткізетін сыныпта неге оларды пайдаланбасқа.
Бүгінгі таңда бұқаралық ақпарат құралдарының электрондық түрлері өте үлкен танымалдылыққа ие болып келеді. Нақ осы онлайн-ресурстар бүгінде бұқаралық ақпарат құралдарының ең тез әрекеттесетіндердің бірі болып табылады.
Тақырыптың өзектілігі: Бүгінгі таңда ең өзекті мәселелердің бірі оқыту үрдісіне, әсіресе ағылшын тілін оқытуда, жаңа технологияларды еңдіру болып табылады. Мектептегі өзгеріп отыратын оқыту жағдайларына, кәсіптік стандарттардың енгізілуіне, ақпараттың таратылуы мен шығарылу үрдістерінің жылдамдатылуына (әсіресе шетел тіліндегі) сай болу қажеттілігі бүгінгі таңда көп мөлшердегі ағылшын тілінде болып келетін түпнұсқалық ақпаратты ұсынатын бұқаралық ақпарат құралдарының оқытушылық мүмкіндіктерін зерттеуге қажеттілігін айқындайды. Ақпараттың көп бөлігі түпнұсқалық, орынды тілдік ақпараттың құнды дереккөзі ретінде қарастыра алатын Интернет-БАҚ-да табыла алады.
Балалардың сөйлеу дағдыларын жақсартуға көмектеседі
Елдің мәдениеті мен соңғы жаңалықтарынан хабардар етеді
Шет тілі сабақтарында бұқаралық ақпарат құралдарын қолданудың өзектілік себептері
Ақпаратты лезде алу мүмкіндігі
Түпнұсқалық ақпараттың көп болуы
Дипломдық жұмыстың мақсаты орта мектептегі жоғарғы буын оқушыларына ағылшын тілін үйретуде бұқаралық ақпарат құралдарын қолдану мүмкіндіктерін зерттеу болып табылады.
Жұмыстың міндеттері:
* Бұқаралық ақпарат құралдарының жіктелуін және сипаттамаларын қарастыру;
* Бұқаралық ақпарат құралдарының дереккөздерін қарастырып оларды орта мектепте шетел тілін оқытуда пайдалану мүмкіндіктерін анықтау;
* Бұқаралық ақпарат құралдарын оқытуда қолдану кезінде оқытудың мазмұның, әдістерін жіне тәсілдерін іріктеу;
* Бұқаралық ақпарат құралдарының материалы негізінде жасалған жаттығулар үлгілерін көрсету.
Зерттеу жұмысының жаңалылығы: Шетел тілдерін оқытудың негізгі мақсаты - оқушылардың коммуникативтік мәдениетін қалыптастыру және дамыту, шетел тілін практикалық меңгеруді үйрету. Орта мектепте шетел тілін оқыту, осы ақпаратты пайдалануға мүмкіндік беретін сөйлеу белсенділігінің түрлерін игеру үшін маңызды ақпаратты алуға бағытталған. Шетел тілі қарым-қатынас құралы ретінде, айналадағы шындық туралы ақпаратты қабылдау және беру құралы болып табылады. Ол орта мектептің оқушылары арасында диалог пен полилогия дағдыларын дамытуға бағытталған. Тақырыптар мен материалдар оқушыларға ұсынылған тақырып бойынша әрі қарай талқылау үшін ақпарат бере алатындай таңдалады. Мектептегі оқыту курсы әлеуметтік және әлеуметтік-мәдени тақырыптардың кең ауқымын қамтиды және толығымен баспасөз басылымдарының мәтіндеріне, негізінен, электронды бұқаралық ақпарат құралдарына негізделген.
Нысан: орта мектепте ағылшын тілін оқыту үрдісі.
Зерттеудің пәні: оқытуда қолданылуы мүмкін бұқаралық ақпарат құралдарының материалдары.
Зерттеу жұмысының теориялық маңызы: БАҚ өміріміздің әр саласында елеулі орын алады және бұқаралық ақпарат құралдарының мәліметтерін шет тілін оқытуда қолдану - оқушыларды белсенді жұмысқа қосу құралы болуы әбден мүмкін.
Қазіргі кезде жаңа буын оқушылары жаңа технологияларға жақын және олар үшін әсіресе электронды бұқаралық ақпараттары БАҚ-ның ең ұнамдысы болып табылады. БАҚ - оңай қолжетімді және тілдің үнемі өзгеріп тұратынына байланысты сол өзгерістерді бақылап отыруға мүмкіндік береді.
Зерттеу жұмысының практикалық маңызы: Оқушылардың тілдік әрекетін қалай ынталандыру керек, сабақты қызықты әрі әсерлі етіп қалай жасау керек, бүкіл сыныпты белсенді тілдік әрекетке қалай еліктіру керек, әрине бұл сұрақтар әр шет тілі мұғалімінің ойын толқытады. Шет тілін оқытатын бұндай әдістердің бірі сабақта бұқаралық ақпарат мәліметтерін қолдану.
БАҚ мұғалімге мектептің оқу жоспарына инновациялық көзқарастар еңгізудің шексіз мүмкіндіктерін береді.
Баспасөзбен жұмыс істеу оқуға деген қызығушылықты тудырады, әртүрлі тапсырмаларды ұсынады, оқулық мәліметтерін жаңартады.
БАҚ-та ақпаратты ұсынудың заманауи стилін түсінуге үйретеді, сонымен қатар студенттерге тілдік дағдыларды еркін меңгеруге көмектеседі.
Бұқаралық ақпарат құралдарың қолдануда көптеген дыбыстық, бейне және баспа мәліметтері пайдаланғандықтан оқушының тыңдалым, оқылым, жазу, есте сақтау дағдыларын қалыптастырып, жақсартады.
Дипломдық жобаның құрылымы. Бұл жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
I. Жоғарғы буында ағылшын тілін оқытуда бұқаралық ақпарат құралдарын қолданудың теориялық негіздері
1.1 Бұқаралық ақпарат құралдардары,олардың жіктелуі, сипаттамасы, олардың адам өміріндегі рөлі мен атқаратын қызметі
Бұқаралық ақпарат құралдары (қысқаша БАҚ, сонымен қатар - масс-медиа) - ауызша, бейнелі және музыкалық ақпараттың жылдам берілуін мен жаппай таралымын қамтамасыз ететін ұйымдық-техникалық кешендер [1, б.93].
БАҚ сонымен қатар белгілі бір әлеуметтік ортаның шеңберінде ақпараттың берілуін қамтамасыз ететін техникалық құралдардың жиынтығы ретінде қарастырылады [2, б.10].
Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 23 шілдедегі №451 Бұқаралық ақпарат құралдары туралы Заңына сәйкес бұқаралық ақпарат құралдары бұл:
- тұлғалардың шектеусiз топтарына арналған баспа, дыбыс-бейне және өзге де хабарлары мен материалдары;
- мерзiмдi баспасөз басылымы, теле-, радиоарна, киноқұжаттама, дыбыс-бейне жазбасы және интернет-ресурстарды қоса алғанда, бұқаралық ақпаратты мерзiмдi немесе үздiксiз бұқаралық таратудың басқа да нысаны [3].
Бұқаралық ақпарaт құралдарының екі түрі ажыратылады:
-ақпараттың сақталуын және трансляциясын қамтамасыз ететін
жедел ақпараттың берілуін қамтамасыз ететін
Бірінші түрі хабарламаның кеңістіктік жылжуына бағдар алады. Ол тұлғааралық қарым-қатынасты жүзеге асырып қоғамға жедел түрде қызмет жасайды. Екінші түрі хабарламаның уақыттық, тарихи жылжуына, оның болашақта қайта трансляциялау мақсатымен сақталуына бағдар алады. Ол тұлғаның және барша қоғамның қарым-қатынасын жүзеге асырып, мәдениетаралық адамзат қоғамының әлеуметтік-тарихи дамуын қамтамасыз етеді [4, б.19].
Адамзаттың заманауи тұрмыс-тіршілігінде БАҚ-на қатысты масс-медианың ерекшелігін нақты айқындайтын бұқаралық коммуникация құралдары термині қолданылады. Уақыт ағымымен масс-медианы ақпарат беруші ретінде қарастыру өткеннің еншісінде: түрлі көзқарастарға байланысты қалыптастырушы, ойын-сауық және т.б. сияқты терминдер қолданылады. Кері байланыс механизмінің дамуы, яғни тыңдаушылар, көрермендер мен оқырмандар тарапынан өз пікірін білдіру немесе әсер етудің формальды мүмкіндігінің болуы масс-медиаға біржақты бағытталмаған коммуникацияның ерекшелігін береді [4, б.20].
Басқа жағынан қарағанда БАҚ - бұл журналистік іс-әрекеттің келесідей субъектілерінің жиынтығы:
oo баспасөз: газеттер, журналдар, жыржинақтар, жинақтар,бюллетеньдер;
oo телерадио көрсетілім: радио, телевидение, кинобағдарламалар, видеобағдарламалар;
oo цифрлық баспалар: газеттердің электрондық нұсқалары, интернет, компакт-дискілердегі басылымдар.
Осы ақпарат құралдарының әрбіреуі мағлұматтың берілуі мен өндірілу аясында өзіндік ерекшеліктерге ие [4, б.23].
Заманауи БАҚ - арнайы техникалық құрылғылардың көмегімен түрлі адамдарға түрлі мағлұматтың ашық, жариялық түрде берілуі үшін жасалған мекемелер - бұл көптеген бөлшектермен ерекшеленетін (мазмұны, ерекшеліктер, формалар, әдістер) салыстырмалы дербес жүйе. БАҚ-ның өзгешеліктері - жариялылық, яғни қолданушылардың шектелмеген ортасы; кез келген бағдарламаға, хабарламаға немесе мақалаға деген танытылған қызығушылыққа байланысты өзгеріп отыратын аудиторияның тұрақсыз мөлшері [4,б.25].
Журналистика өздігінен түрлі дамыған техникалық коммуникация құралдарын қолданумен тікелей байланысты - баспасөз (ақпаратты баспа мәтін және сурет арқылы тарату құралдары), радио (электромагниттік толқындар арқылы дыбыстық ақпаратты тарату) және телевидение (электромагниттік толқындар көмегімен дыбыстық және видео ақпараттарын тарату; радио мен телевидение үшін қажетті қабылдағыштың қолданылуы міндетті болып келеді) [5, б.107].
Осы коммуникациялық құралдардың қолданылуына орай БАҚ-ның төрт жүйесі пайда болды:
БАҚ
Олардың әрбіреу көптеген арналардан тұрады - бүкіл әлем бойынша және шағын аудандарда да (облыс, аудан, өңір) таралу мүмкіндігі бар жеке газеттерден, журналдардан, кітап өнімдерінен, радио және телевидение бағдарламалары. Әрбір жүйе өзіндік ерекшеліктерге негізделіп БАҚ-ның өзіне тиесілі міндетін атқарады [5, б.108].
Баспасөз (газеттер, апталық басылымдар, журналдар, кітаптар) БАҚ жүйесінде ерекше орынға ие болды. Баспа білдегінен шыққан өнім басылған әріптік мәтін, фотолар, суреттер, плакаттар, сызбалар, графиктер және басқа да бейнелі-графикалық түрдегі ақпаратты қамтиды, олар оқырман-тындаушымен ешқандай да бір қосымша құрылғылардың көмегінсіз қабылданады (себебі радио-телевизиялық ақпаратты қабылдау үшін теледидар, радиоқабылдағыш, магнитофон т.б қажет). Баспасөз баспаларын өзінмен алып жүру және қолайлы уақытта, ешкімге кедергі жасамай, қолайлы жағдайларда қолданып, ақпарат алу ыңғайлы.
Бірақ та баспасөздің де басқа коммуникация құралдарынан ұтылатын ерекшеліктері бар. Егер де телевидение мен әсіресе радио ақпаратты үздіксіз беруге қабілетті болса, баспасөз өз кезегінде технологиясымен газет-журналдардың, кітаптардың шығарылым нөмеріне тікелей тәуелді болып келеді. Қазіргі уақытта басылым жиілігі күн сайынғыдан (газет) жыл сайынғыға дейін барады. Әрине газет басылымдарын, әсіресе шұғыл ақпараты барларды, тәулігіне бірнеше рет шығаруға болушы еді (басқа коммуникация құралдары дамымаған жағдайда солай жиі болып тұратын), бірақ та бұл басып шығару мен жеткізудің қиындықтарына байланысты, сондықтан да радио мен телевидениенің кең таралуымен сондай жағдайлар тоқтатылған болатын [5, б.109].
Радиобайланыс (радиотолқындарды қолданатын - эфирлік таратылым, сымдар арқылы жүзеге асырылатын - сымдық таратылым) шектелмеген арақашықтыққа ақпаратты тез арада таратуға мүмкіндік береді, белгі беру таратылым кезінде жүзеге асырылады (немесе - өте үлкен арақашықтыққа тарату кезінде - аз ғана іркіліспен) [5,б.110].
Бірақ та радионың ерекшеліктері оның кейбір кемшіліктерін де айқындайды. Радиотаратылым өздігінен ықтиярсыз болып келеді - таратылымды тек қана ол эфирге шығатын кезде ғана және студияда берілген тәртіппен, екпін мен ырғақпен тындауға болады. Радионың бұл ерекшеліктері белгілі бір тындармандар бөлігінің мүмкіндіктерін мұқият зерттеп, бағдарламаларды уақытты дұрыс үлестіру, іс-әрекет түрі, белгілі бір уақыт аралығындағы тындармандардың психикалық және физикалық жай-күйін ескере отырып құрастыру [6, б. 104].
Телевидение адамзат өмірінде 30-ы жылдары пайда болып, радио сияқты XX-ғасырдың 60-жылдарында бұқаралық ақпарат құралдарының ішіндегі үздіктердің бірі болды. Одан кейін ол ілгері дамып бірінші орынға шықты.
Телевизиялық өзгешелік радио мен кино мүмкіндіктерінің тоғысуынан пайда болды деп те айтуға болады. Радиодан телевидение ұзақ арақашықтыққа радиотолқындар арқылы белгі беруді алса - бұл белгі кинематографиялық ерекшелігі немесе фотокадрдың, сызбаның, графиктің ерекшеліктері бар видео- немесе дыбыстық ақпаратқа ие. Теледидар экранында сонымен қатар баспа мәтіні де көрсетілуі мүмкін [6, б.105].
Радиода да сияқты, телевидениеде студиядан да, оқиға болған жерден де шұғыл көрсетілімдерді ұйымдастыруға болады. Телевидениеде аудио және видео бір деңгейде бола алады, бірақ керек кезде таратылым екпіні тек қана дыбысқа немесе бейнеге қойылады (мысалы, сурет галереясынан көрсетілім). Телевидениенің өзгешелігі барлық бағдарлама түрлерінің ерекшеліктерін айқындайды - публицистикалық, көркем және ғылыми-көпшілік [6,c.106].
Бұл БАҚ-на соңғы онжылдықта қарқынды дамып келе жатқан ақпарат арналарының төртінші түрі - ғаламтор қосылды, оның маңызды бөлігін бұқаралық ақпарат алып жатыр. Бұл газеттердің электрондық нұсқалары және дайджесттері, яғни желілік газеттер мен журналдар, радио- және теле- желілік таратылым, дәл сол уақытта мазмұны ауысып отыратын және алынатын жеке журналдардың сайттары (парақшалар). Осылайша компьютерлік желілер барлық БАҚ түрлерінің мүмкіндіктерін қамтиды, бірақ та басылған мәтіндер тек монитордан ғана оқыла алады (керек кезде принтерден шығарыла алады). Айта кететін жайт ақпараттың көп бөлігі шетел тілдерінде болғандықтан және компьютердегі аудармашы бағдарламасының болған жағдайдын өзінде де көпшілікке ақпаратты толығымен меңгеріп алуға қиындық туады.
Бұқаралық баспасөз - бұқаралық ақпарат құралдарының негізгілерінің бірі болып табылатын XX-ғасырдың басында пайда болған феномен. Терминді толық түсіну үшін пәнге тереңдей түсіп, жұмыс барысында қолданылатын негізгі терминдерге анықтама беруіміз абзал. Бұқаралық ақпарат құралдарының анықтамаларының ішіндегі Александр Князевтың БАҚ Энциклопедиялық сөздігінде берілген анықтамасы мағынасын ең толық айқындайтыны болып табылады:
масс-медиа - бұқаралық ақпарат құралдары, ақпараттық хабарламалардың көмегімен жүзеге асатын бұқаралық арақатынастың түрі. Заманауи бұқаралық ақпарат құралдарына баспасөз құралдарын (газеттер, журналдар, кітаптар), кинематограф, радио, телевидение, дыбыстық және бейнежазбалар, бейне және телемәтін, жарнамалық тақталар, бейнеорталықтар, телевизиялық, телефон, компьютерлік және басқа да байланыс желілерінің үйлесімділігі. Бұл құралдардың барлығы да келесі сапалық көрсеткіштермен байланыстырылады: бұқаралық аудиторияға бағытталуы, қолжетімділік, ақпаратты өндірудің және таратылуының корпоративті ерекшелігі [7, б. 25] ;
баспасөз - бұқаралық мерзімді басылымдардың жиынтығы (газеттер,журналдар). Алғашында баспасөз ретінде бұқаралық оқырман үшін арналған жалпысаяси мерзімді басылымдар қолданылатын. Мерзімді басылымның дамуы мен өзгешеленуі арқасында мақсатты (мысалы, ғылыми баспасөз),мазмұнды (мысалы,спорттық баспасөз) оқырмандардың түріне (мысалы, жастарға арналған баспасөз) бағытталған бұқаралық мерзімді басылымдар қалыптасты [7, б.26] .
Баспасөздің жіктелуі өте көп, бірақ аудиторлық ерекшелік бойынша баспасөз сапалы және бұқаралық болып бөлінеді. Осы терминдердің анықтамасы А.Князевтың сөздігінен алынған:
сапалы баспасөз (quality newspaper, quality magazine) - сауаптылығы жоғары оқырмандарға арналған маңызды әрі беделді басылымдар, газеттер мен журналдар. А.Князев сонымен қатар сапалы баспасөзге әдетте таблоидты немесе сары баспасөз қарама-қайшы тұратынын атап өтеді [7, б.26].
Таблоидтар - өз рейтингін көтеру және жарнамадан түскен кірісті көбейту мақсатымен бұқаралық оқырмандардың қызығушылықтарына бағыт алатын газеттер. Таблоидтар сапалы баспасөзге қарама-қайшы тұратындарының себебі - табыс табу мақсатымен басылымның сапалық толықтығына немқұрайлы қарайды [7, б.26].
Бұқаралық баспасөздің келесідей анықтамасы бар:
бұқаралық басылымдар - оқырмандардың кең аудиториясына бағытталған газеттер, журналдар, апталық шығарылымдар.
Бұқаралық баспасөздің негізгі белгілері мен атқаратын міндеттері:
oo бұқаралық сұранысты қамтамасыз ету арқылы табыс табу;
oo қоғамдық пікір мен бұқаралық сана-сезімді қалыптастыру;
oo шетелдік және отандық қолданыс тауарларын жарнамалау;
oo бұқаралық сайлаушыны қалыптастыру және электоратты қамтамасыз ету [7,б.27 ].
Бұқаралық ақпарат құралдары әрбір адамның өмірінде және жалпы қоғамда, әсіресе қазіргі уақытта, маңызды рөл атқарады. БАҚ-ның атқаратын міндеттерін адам іс-әрекетінің түрлі саласынан бақылай аламыз: саясатта, экономикада, мәдениетте, спортта, ғылымда, білім беруде т.б. Біз өмірдің бұл салаларының біреуін де бұқаралық қатынастарсыз елестете алмаймыз [8,б.94].
БАҚ әлеуметтік институт сияқты идеалогиялық және саяси әсер ету, әлеуметтік тұтастықты қолдау, ақпараттандыру, ағарту, ойын-сауық, сонымен қатар аудиторияның кез-келген ақпараттан бір мағынаны шығару сияқты қызметтерді атқарады.
БАҚ-ның келесідей атқаратын қызметтері бар:
oo ақпараттық қызмет: бұл қызмет заманауи БАҚ-ның ең маңызды міндеті болып табылады. Әрбір адам өзі жеке және тұтас қоғам да оны қызықтыратын ақпаратқа ешбір шектеулерсіз (жеке өмірге қатысты ақпараттан басқа) ие болу зайырлы құқығы бар. Адамдар объективті және шынайы ақпаратты, білім алуда олардың қажеттіліктерін қанағаттандыра алатын пайдалы фактілерді білгілері келеді. Мысалы, баспасөздің кез келген басылымы, радио немесе телебағдарлама, интернет-сайт аудиторияға болған оқиғаны толығымен және шынайы түрде, тек фактілерді айтып, маңызды нәрсені қалт жібермей хабардар етеді [9, б.11 ].
oo насихаттау қызметі: БАҚ-ның насихаттау қызметінің негізгі мағынасы ретінде оқырмандарға және тыңдармандарға белгілі бір өмір сүру салтын , саяси және рухани-құндылықтарды бекіту мақсатында әрдайым және мақсатты түрде әсер ету. БАҚ күнде аудиторияға жеткізу қажет белгілі бір ойларды және мағыналарды таратады [9,б.11].
oo әлеуметтік-педагогикалық қызметі: саяси, экономикалық және қоғамның басқа да тіршілік ету жағдайлары үнемі өзгеріп отыратындарын есепке алуымыз керек, тіпті адамның тіршілік ету ортасы да үнемі өзгеріп жатады, және осы өзгерістерге үйренісіп кетуге аудиторияға көмектесу - БАҚ-ның ең маңызды әлеуметтік-педагогикалық міндеті. Осы қызмет әрбір адамға басқарушы құрылымдар қабылдайтын жалпыға міндетті нормативті актілерді жеткізуге, бар заңдарды және үкімдерді түсіндіруге, оларды жүзеге асыруға тұрғындарды итермелеу, азаматтардың заңға бағынушылықтарын тәрбиелеуге талпынады. Бір сөзбен айтқанда әлеуметтік басқару қызметін атқару сол қоғамның заң нормаларына сай өмір салтын насихаттау дегенді білдіреді. Осылайша БАҚ қоғамды ақпараттандырумен қатар адамдарды үйретеді. Британияның ақпараттық корпорациясы BBC ұраны: Ақпараттандыру. Үйрету. Көңілдендіру болып келетіні бекер емес [9,б.12 ].
oo ұйымдастырушылық қызметі: БАҚ қоғамдық-пайдалы іс-шараларды ұйымдастыруда ықылас танытады, белгілі бір ұйымдастырушылық іс-әрекеттің көмегімен қоршаған ортаның жақсы жаққа өзгеруіне септігін тигізеді [9,б.12].
oo рекреативтік қызмет: рекреация (лат. recreation - қалпына келу) - демалыс, еңбек іс-әрекеті кезінде жұмсалған күш-қуатты қалпына келтіру. Бұл бөлімге викториналарды, сөзжұмбақтарды, ребустар, түрлі психологиялық тесттер, жұлдыз жорамалдарды жариялау жатады. Бірақ та БАҚ-дағы кез келген ойын-сауықтың аудиторияның жай ғана демалуынан артық бір үлкен мағына болуы мүмкін. Мысалы, көрерменге жұмыстан кейін демалуға мүмкіндік берумен қатар сананы да дамытатын бағдарламалар бар. Бұл жерде екі қызметтің бірігуі байқалады - рекреативтік және мәдени-ағарту [9,б.12 ].
oo мәдени-ағартушылық қызметі: аудиторияны өнерге баулитын, білімге деген құштарлықты дамытуға, білімділік деңгейін арттыруға көмектесетін БАҚ-ның ең маңызды қызметтерінің бірі [9,б.13 ].
oo білім беру қызметі: мәдени-ағартушылық қызметті білім беру қызметімен шатастырмау өте маңызды, себебі білім беру қызметіне дидактикалық материалы бар жүйелі басылымдар мен бағдарламалар циклі жатады, мысалы: ағылшын тілін E-Tv арнасы арқылы, журналдар,газеттер арқылы оқып-үйрену жатады [9, б.13].
oo интегративтік қызмет: бұл қызметті көптеген зерттеушілер БАҚ-ның ең маңыздысы ретінде атап өтеді. Сондай пікірмен толығымен келісуге болады, себебі мемлекеттік шекаралармен, ұлттық ерекшеліктермен және материалдық құндылықтармен ажыратылған заманауи қоғамда ешбір идеологиялық институт БАҚ атқаратын шоғырландырушы рөлін атқара алмайды. Бұл қызмет - басылымның саналы бағдарын, телерадиоарналардың бағдарламалық және хабарламалық саясатын қалыптастыруында бастысы болып табылады. Әрбір редакция ұлттық текетірес, түрлі алауыздықтар, мемлекетаралық және ауданаралық мәселелер, діни төзімсіздік және т.б. туралы материалдарды қолданар кезде өзінің жеке жауапкершілігін толығымен түсінуі қажет [9,б.13].
Бұқаралық ақпарат құралдарын ағылшын тілін оқытуда қолдану білім беру саласында күннен күнге танымал болып келеді. Бұқаралық ақпарат құралдары мерзімді басылымдар, радио, теледидар, бейнефильмдер, кинохроникалық бағдарламалар, бұқаралық ақпараттың мерзімдік таратылуының өзге де түрлері болып табылады [10]. Қазіргі заманғы газеттер баспа материалдарды мен мәтіндерді, суреттерді, графиканы, анимацияны және бейнені қолдана отырып, ағылшын тілінің тиімділігін арттыруға қажетті бай және қызықты оқу ортасын тудыратын цифрлық нұсқаларын ұсынады. Сонымен қатар бұқаралық ақпарат құралдары мұғалімдер үшін,әсіресе ағылшын тілі мұғалімдері үшін маңызды ақпарат қоры болып табылады. Шетелдік баспасөз құралдарымен жұмыс жасау оқушылардың оқуға деген қызығушылықтарын қалыптастырып,соның негізінде мұғалімнің түрлі жаттығуларды құрастыруға мүмкіндік береді,бұқаралық ақпарат құралдарының ақпаратты жеткізудің заманауи стилін түсінуге көмек беріп, сонымен қатар оқушыларға тілді меңгерудің жоғары деңгейіне жетуге септігін тигізеді.
Сабақта медиаресурстарды пайдаланудың артықшылығы айдан анық,бірақ та шешімді талап ететін біршама мәселелер бар. Медиаресурс деп болашақта қолдану мақсатымен БАҚ-ы ақпараттық өнімдерінің тасымалдаушыға жинақталған жазбалардың жиынтығы аталады [11].
Сондай мәселелердің ішінде: медиа дереккөздерінен алынған ақпаратты мектеп бағдарламасымен байланыстыру, тілді тек қана кітап бойынша оқыту әдетін газеттер мен жаңалық сайттарын белсенді қолданысқа өзгерту, сонымен қатар оқушының қалауы мен қызығушылықтарын ескере отырып оқу ортасын қалыптастыру үшін ақпаратты іріктеу [12].
Бүгінгі таңда электрондық бұқаралық ақпараттары үлкен таңымалдылыққа ие. Электрондық бұқаралық ақпарат құралдары - бұқаралық ақпарат құралдарының міндетін атқару мақсатында жасалған электрондық ресурс [13].
Сондай ресурстар белгілі бір аудитория арасында үлкен беделге ие,әсіресе жасөспірімдер арасында. Бүгінгі таңда нақ онлайн-ресурстар және порталдар бұқаралық ақпарат құралдарының қарқынды өзгеріп отыратын түрлерінің бірі. Электрондық бұқаралық ақпарат құралдары оқылатын тіл елдерінен ең соңғы жаңалықтарды, қызықты елтанушылық мәліметтерді, көркем және тәлімдік фильмдерді, т.б. алуға мүмкіндік береді.
Электрондық бұқаралық ақпарат құралдары радио, телевидение және интернет болып бөлінеді.
Жоғарыда көрсетілген жіктеу бойынша радио және телевидениені келесі түрлерге бөлуге болады:
Меншіктенуші түрі бойынша:
а) мемлекеттік (BBC Radio 1, BBC Radio 2, BBC Radio 3, BBC Radio 4; телеканалы -BBC One и BBC Two радиостанциялары);
б) жеке меншік (Radio Classic FM, Virgin Radio UK, Talk Radio UK радиостанциялары; ITV, Sky News телеарналары).
Тыңдаушыларды қамту бойынша:
а) жергілікті (BBC Local Radio радиостанциясы; BBC Alba телеарнасы);
б) орталық.
Техникалық ерекшеліктері бойынша:
а) ұзақ-, орта- және қысқатолқынды - FM (BBC Radio 4 - 198 кГц);
б) эфирдік, жерсеріктік, кабельді (кабельді Virgin Media, Smallworld; жерсеріктік - Sky, Freesat from Sky, Freesat).
Мазмұны мен мақсаты бойынша:
а) ақпараттық және ойын-сауық (BBC Radio 1 радиостанциясы, BBC News телеарнасы);
б) әлеуметтік-саяси, мамандырылған (телеканал BBC Parliament; радиостанция BBC Radio 4) [14].
Ғаламтор ақпарат көздерін білім беруде қолдану оқуға ынталандырады, әрбір оқушының жеке белсенділік өрісін кеңейтеді, мәліметтердің берілу жылдамдығын арттырады. Ғаламтор сабақтарда ғана емес, оқушылардың өздік жұмыстарын ұйымдастыру үшін де қолдануға болатын түрлі көрнекі материалды табуға мүмкіндік береді. Ғаламтор ресурстарын келесі түрлерге бөлуге болады: Ғаламтор БАҚ (онлайн БАҚ) а) интернет-газеттер (Қазақстан - Егемен Қазақстан; Ресей - Известие; АҚШ - The New York Times; Ұлыбритания - The Independent). б) интернет-журналдар (Қазақстан - Эксперт; Ресей - Знание-сила: ғылыми-көпшілік журнал; АҚШ - National Geographic; Ұлыбритания - Edinburgh Review).
в) жаңалық порталдары (таспалар) (Қазақстан - Kazakhstan Today, Ресей - LIFE; АҚШ - ABS News; Ұлыбритания - The Guardian). Ақпараттық және ақпараттық-білім беру порталдары ( Қазақстан - e-Learning Portal Kazakhstan, Ресей - "Российское образование Федералдық портал; АҚШ - Coursera; Ұлыбритания - British Council) [14].
Бұқаралық ақпарат құралдары мен элетронды бұқаралық ақпарт құралдары түсінігімен,жіктелуі мен сипаттамаларымен танысып, қорытындылай келсек БАҚ-ын пайдалана отырып, оқу үрдісіне қатысушылар (оқушы және мұғалім) төмендегі артықшылықтарды пайдалана алады: а) оқытылатын тіл елдерінен соңғы жаңалықтарды, қызықты елтанушылық материалдарды, көркем және ғылыми фильмдерін ала алады; b) оқушылардың тіл меңгеру деңгейін жоғарылатуына көмектесетін білім берудің заманауи стилін түсіну үшін түрлі БАҚ материалдары негізінде түрлі тапсырмаларды құрастыру мүмкіндігі; c) сабақтарға да, студенттердің өзіндік жұмысын ұйымдастыру үшін де пайдаланылуы мүмкін түрлі иллюстрациялық материалдарды табу мүмкіндігі.
0.2 Жоғарғы буында ағылшын тілін оқытуда ғаламтор бұқаралық ақпарат құралдарын қолданудың мүмкіндігі
Сабақ үстінде бұқаралық ақпарат құралдарын пайдаланар кезде әрбір мұғалімнәі ойында келесідей сауалдар туындауы мүмкін:
- БАҚ оқушыларыма көбірек сөйлеуге қалай көмек бере алады?
- БАҚ сабақта таныстыру оқушыларыма еркің сөйлеуге көмектесе ала ма?
- мен оқушыларыма БАҚ арқылы білгендерін ұмытпауға қалай көмектесе аламын?
- түрлі БАҚ ұсынған оқу материалының бөлігін қалай қолданысқа еңгізе аламын?
Сондай сұрақтардың жауаптары келесідей:
- БАҚ үлкен ақпарат мөлшерін ұсынады, олар оқушыларды сөйлеуге ынталандырады және түрлі жаттығулар арқылы тыңдалым, оқу, сөйлеу және жазу дағдыларын жүзеге асырады.
- көрнекі мысал болып Power Point презентациялары табылады,олар оқушыларға еркін сөйлеуге, ойларын қалыптастыруға, көпшілік алдында өзін еркін ұстауға көмектеседі.
- тышқан түймешегін бір басқан кезде соншама көп қол жетімді ақпарат беріледі бірақ сонымен қатар мида жадының аз екендігі есіңізге түсіп, оқушылар барлығын да ұмыта алады деген ойға келесіз,сондықтан ең маңызды нәрселерді таңдап алып, олар ұзақ мерзімді жадыда сақталғанша қайта-қайта қайталата беріңіз.
- біз түрлі БАҚ ұсынған оқу материалының бөлігін түрлі жолдармен қолданысқа еңгізе аламыз: кітаптағы мәтінді талдау, газеттер немесе журналдағы мәтіннің бір бөлгінен ойларды оқып, өз ойларын қалыптастыру,кино немесе теледидар бағдарламасын көріп, соны талқылау, түрлі БАҚ пайдалану арқылы түрлі жаттығуларды орындау, топтық және жұптық жұмыс, түрлі БАҚ -нан алынға мағлұматтың негізінде жасалған мәтінді қалпына келтіру оқушыларды пайдалы жазу және қайталау жаттығуларына тартады.
Бұқаралық ақпарат құралдары неге маңызды? БАҚ аса маңызды, өйткені біз оларды пайдалану арқылы әлемді танимыз, түсінеміз және оны оны өзгертуге тырысамыз. "Біз бұқаралық ақпарат құралдары барлық жерде бар әлемде өмір сүріп жатырмыз. Адамдардың көбі көп уақытын теледидар көруге, газет-журналдар оқуға, жазбалар мен радио тыңдауға жұмсайды. Мектеп және отбасы жас адамды жарқын бейнелер, сөздер және дыбыстар әлемінде өмір сүруге дайындау жауапкершілігін бөліседі " [15].
БАҚ арқылы білім беру маңызды, себебі ол оқушылардың түрлі бұқаралық ақпарат құралдарынан келетін сол бейнелерге, сөздерге және дыбыстарға қатысты шығармашылық қабілеттерін дамытады. Осылайша, одан да белсенді және сыни тұрғыдан ойлай алатын, болашақта әрқашан да үлкен сұранысқа ие болатын медиа-пайдаланушыларды тәрбиелейді. БАҚ арқылы білім беру кино және телевизиямен, баспасөз бен радиомен, олардың оқушының ілгері дамуына ықпалымен әрекеттесуі міндетті. Ол БАҚ арқылы нені, қашан және қалай оқыту керектігімен әрекеттесу міндетті. Оның мақсаты оқушыларға БАҚ-ның әртүрлі түрлерін пайдалану кезіндегі өз тәжірибесін пайдалана отырып сыни ойлауды дамытуға мүмкіндік беру [16, б.12].
Бұқаралық ақпарат құралдарының әсері жаппай әрі сенімді болып табылады. Бұқаралық ақпарат құралдарының ықпалы бүгінгі таңда зор. Олардың маңызды болғаны соншалықты, біз оларсыз өмір сүре алмаймыз. Әр күні таңертең біз оянғанғанда радио ойнауы мүмкін, немесе біз бір таспаны душқа түсіп жатқан кезімізде не киініп жатқанда ойната аламыз. Біреулер пошта немесе жаңалықтар тексеру үшін компьютер немесе ноутбук қосуы мүмкін. Мектепке немесе жұмысқа барар жолда біз газетті ала салып тақырыптарды қарап шығуымыз мүмкін. Мектепте біз зерттеу жобамызға байланысты көптеген кітаптар және журналдардың көмегіне жүгініп кітапханаға баруымыз мүмкін. Үйде біз біраз уақыт теледидар көруіміз мүмкін және т. б. Осындай тәжірибелердің әрбіреуі бізді байланыс ортасымен немесе хабар арнасымен байланыстырады. Радио, кітаптар, жазбалар мен таспалар, газеттер, журналдар, фильмдер, теледидар, онлайн-БАҚ, жаңа медиа - бұның барлығы бұқаралық ақпарат құралдары деп аталады, олар көптеген адамдардға бір мезгілде жетеді. Алдағы жылдары БАҚ неғұрлым кең тарайтын болады. Оларды және олардың ықпалын түсіну дана пайдалану үшін шешуші мәнге ие болады [17, б. 24].
Осылайша жоғарыда айтып кеткеніміздей күн сайын әрбіреуіміз қандай жолмен болса да БАҚ ықпалына түсеміз,мектепке дайындалып кітап оқығанда, көлігіңізде радио қосқан кезде, теледидардан кино көріп жатқан кезде т.б. Осы барлық бұқаралық ақпарат құралдарының қоғамға деген ұжымдық ықпалы зор, кейбір кезде біз оны байқамаймыз да. БАҚ жайлы теріс пікірден бөлек, ойшыл адамдар бұқаралық ақпарат құралдарының жаңалықтарды таратып және бұқараны ақпараттандырып негізгі міндетті атқаратынымен келіседі.Біздің мұғалім ретіндегі міндетіміз оқушыларға бұл ақпаратты түсінуге көмектесу, оны болашақ ұрпаққа жеткізу және оны білім беру мақсатында қолдануға тырысу.
БАҚ оқушыларға газеттер, журналдар, радио, теледидар, кино, кітаптар, ғаламтор және т.б., қолданып жасалған жаттығулар көмегімен зор тілдік тәжірибені ұсынады. БАҚ бізге әлемде болған жаңалықтар жайлы хабар береді, олар біздің білімдерімізді кеңейтіп, түсінігімізді тереңдетеді. Бүгінгі таңда ақпарат өте көп, ол түрлі дереккөздерінен келеді, бірақ біз бұл ақпараттан жақсысын қалай алуға болатынын, ерекше мәселелер туралы қалай білуге болатыны, мәселелерден, мүмкіндіктер мен дереккөздерден қалай хабардар болуға болатынын, бізді қызықтыратын мәселелерді қалай табуға болатынын, бізге ықпалы бар мәселелерді қалай ажырату керектігін және т.б. үйренуіміз керек. Осылайша, ақпаратты алу оңай, бірақ таңдап алу қиын және соны сабақ үстінде қолдану одан да қиын.
Сабақ үстінде газеттерді қолдану. Сыныпта газеттерді түрлі сабақтарда қолдану оңай, әсіресе география,тарих, әдебиет, тіл сабақтарында. Олардың көбі сол сабақтарға сай қажетті ақпаратқа ие, бірақ біз сол ақпаратты қалай табуды білуіміз қажет. Көптеген кітапханалардың тақырыптарға және мәселелерге байланысты жіктеу жүйесі бар және біз бұл ақпаратты іздеуде өзіміздің жолымызды оңай таңдай аламыз. Олай болмаса біздің бір нәрсені табу үшін көп уақыт өткізуімізге тура келеді. Академиялық сәттілік кітапханадан басталады деп жиі айтылады.
Тіл сабағында газеттерді қолданудың түрлі мақсаттары мен тәсілдері бар. Олар тарататын мәдениет үшін қолданылуы мүмкін. Оқушы қаншалықты тереңдетіп оқыса оның мәдени мәнді түсінуі соншалықты зор болмақ. Сонымен қатар, олар тілдегі өзгерістерді көрсету үшін де қолданыла алады және осылайша оқушылар мен мұғалімдерге сондай өзгерістерден хабардар болуға көмектеседі. Көптеген газеттер лингвистикалық жағынан заманға сай және құнды лингвистикалық мәліметтерді ұсынады. Олар кітапта жиі табыла қоймайтын мәтін түрлерінің және тілдік стильдердің көптеген нұсқалары үшін қолданыла алады. Сонымен қатар газеттер оқушылар үшін маңызды болатын және оқушылардың ілгері дамуы ретінде тілді оқу үшін құнды болып табылатын Ағылшын жазба тілінің көптеген нұсқаларының дереккөзі болып табылады. Осылайша олар мәтін талдауында, академиялық жазуда, стилистикада, семантикада және т.б. түрлі мәтіндер түрлерін талдағанда қосымша материал және мысалдар ретінде пайдаланыла алады [18, б. 53].
Тақырыптардың әртүрлілігі газеттерді қызықты және оқушыларды оларды оқуға уәждейді. Газеттер шынайы оқиғалар жайлы хабарлайды және бұл оқушылардың қызығушылығын тудырады. Газеттердің негізінде жасалған жаттығулар сабақ үстінде оқушыларды жағымды іс-әрекетке ынталандыра отырып, оларды одан әрі оқуға уәждейді. Газеттер түпнұсқа материалдардың баға жетпес көзі болып табылады. Оқушылар неғұрлым көп оқыса, соғұрлым олар зерттеуге құмар болады. "Адамдар оқу арқылы үйренеді, және өздерін қызықтыратын тақырыпта қызықты жаңа нәрселер жайлы оқу күмәнсіз ынталандыруға көмектеседі " [18, б.54].
Шет тілі мұғалімдері газеттерді оқушыларының тілдік қабілеттерін дамыту үшін оқу материалы ретінде қолдана алады. Олар қарапайым деңгейден ең жоғарғы деңгейге дейін нәтижелі қолданыла алады. Кейбір газеттерді оқуға да қолдануға да оңай. Мұғалімдер оқу түсінігін, сыни тұрғыдан ойлау, сөздік қор, жазу, грамматикалық дағдыларды, карталарды оқу,география, әлеуметтік дағдыларды және т.б. дамыту үшін жаттығуларды жасай алады. Қолда көп газеттер мен ақпарат бола тұра мұғалімдер оларды пайдалану кезінде кейбір жаттығуларды жасау жолдарын таңдағанда абай болуы қажет. Газеттерді қолдану көмегімен жүргізілетін сабақты жоспарлаған кезде мұғалім мақала көлемін, абзац, тілдің қиындығын, ақпарат тығыздығын, тақырыбын мен мазмұның, тиімді уақытты және оқушылардың деңгейлерін ескеру қажет.
Бүгінгі таңда біз БАҚ саласындағы жедел техникалық өзгерістер заманында өмір сүрудеміз. Ғаламтор арқылы біз бүкіл әлем бойынша мыңдаған газеттер мен журналдарға қол жеткізе аламыз. Ғаламтор күннен күнге ағылшын тілі мұғалімдері үшін газеттер мен журналдардың негізгі дереккөзі болып келеді; жай ғана веб-сайтты табыңыз да түймешекті басыңыз. Алайда біз оқушыларымыз үшін қажетті гажеттерді таңдап жатқанымызда абай болуымыз қажет. Келесі сұрақтарды есепке алғанымыз жөн:
- таңдалған материалдар оқушыларым үшін қызық бола ма екен? Ондай болған жағдайда оқушыларымның уәжін жоғарылайды. Жоқ болса оқушыларымның көңілі қалады.
-таңдалған материалдар оқушыларымның білім деңгейіне сай келе ме? Егер оларды түсіну өте қиын болса оқушыларымның ұнжырғасы түседі. Ал керісінше болса олардың түсінік деңгейі жақсы болады.
- таңдалған материал оқушылардың тілдік деңгейне байланысты сай келе ме? Тіл деңгейі оқушыларыңыздың деңгейіне сай келетін материалдарды таңдаңыз.
- тек бүгінгі газеттердің материалдары ғана қолданылуы қажет пе?
- сабаққа дайындық үшін уақыт керек. Мұғалімнің күн тәртібі әрқашан да толып тұрады. Біз қызық материалдарды тапқан сайын оларды қайта-қайта қолдана аламыз [18, б.56].
Газеттерді қолданудағы тағы бір өте маңызды мәселе - мағлұматтарды жинақтау. Бұл үздіксіз үдеріс, және ол сондай-ақ соған тұрарлық. Қысқа мақалаларды, ауа-райы болжамы, хабарландырулар, тақырыптарды және т. б. таңдау және жинақтап отыру бұл өте күрделі міндет, бірақ біз оларды кейінірек бір реттен артық әр түрлі оқушылармен қолдана аламыз. Сондықтан газет материалдарын ұйымдастыруда өте мұқият болу керек. Біз мағлұматты жинап бастағаннан кейін бірден оларды ұйымдастыру жайды ойлануымыз қажет, оларды белгілі бір дәрежелерге жіктеуіміз болады. Фотосуреттер мен иллюстрациялар пайдалану маңызы зор. Біз бұл материалдарды қайта-қайта пайдалану үшін оларды жақсы сапада дайындауда абай болуымыз керек, жыл өткен сайын біз фолианттар дайындаймыз және оларды байытамыз,ал содан кейін оқушыларымыз үшін пайдаланғымыз келетін мағлұматтарды көшірмелейміз.
Оқушыларымыз үшін сабақ үстінде газеттерді қолдану қиын деп ойлап қойып оларды пайдаланудан аулақ болу дұрыс емес. Рас, оның тілі күрделі, бірақ одан бөлек ол түпнұсқалы. Қызықты газеттерді таңдап алып газет материалын оқушылардың деңгейіне сай қылудың бірнеше жолдары бар,студенттер де оларды оқуға қызығып кейбір күрделі сөз тіркестерін тастап кетіп оқуы мүмкін. Сыныпта газет пайдалануда табысты арттыратын өте маңызды нәрсе - ол тапсырмаларды егжей-тегжейлі жобалау болып табылады. "Қойылған міндетті бағалау материал емес " тілді оқытудағы белгілі максима болып табылады " [18, б.58]. Мәтіндердің күрделілігіне қарамастан тапсырма оқушылардың деңгейіне сай болуы тиіс, бұл мәтін күрделілігіне қарағанда әлдеқайда маңызды. Студенттердің оқу алдыңдағы тапсырмаларда белсенділігі, тапсырма орындау кезіндегі белсенділігі, дайындау әдістері, материалдарды таңдау мен міндеттерді мұқият пысықтау табыс кепілі болып табылады.
Бір-бірімен үйлесімде қолданыла алатын кейбір алдын-ала іс-әрекеттер мен тапсырма орындау кезіңдегі белсенділікті ұйымдастыру техникасы:
:: студенттерге материалдарды сабақтың алдында беріп, оларды үйлерінде жаңа сөздерді қарап шығуларын сұраңыз
:: материалдағы кез келген лексиканы түсіндіріңіз
:: газет тақырыптарын нәтижелеңіз
:: газет тақырыптары туралы не білетіндерін білу үшін оқушыларыңызға сұрақтар қойыңыз
:: студенттерге мақала тақырыбын айтып кез келген ілеспе суреттерді көрсетіңіз
:: оқу алдында тақтаға негізгі лексиканы түсіндіріп жазыңыз
:: оқушыларды оқиға желісін болжауын сұраңыз
::тапсырма орындау кезінде оқушыларға сөздікті пайдалануға рұқсат етіңіз
:: әрбір сөзді түсіну орнына оқушыларыңызды жалпы мәтіннің мазмұның түсінуге ынталандырыңыз
:: оқушыларыңызды оқып жатқандарына өз әлемтануларын қосуларын сұраңыз
:: оқушыларға мәтіннің грамматикалық күрделілігін түсінуде көмектесуге тырысыңыз, ақпарат тығыздығың игеруге ықпал етіңіз және т. б. [18, б.60].
Газет негізінде жасалған жаттығулар көп, қызықты және көп қырлы болуы мүмкін.
Сабақ үстінде журналдарды қолдану. Журналдардың түр-түрі бар. Жоғары сынып оқушылары мен университеттер студенттері арасында жүргізілген сауалнамаға сәйкес олардың көпшілігі негізінен саяси, ғылыми, сәнді, мәдени, ойын-сауық және спорттық журналдарды оқығанды ұнатады. Университет студенттері мен жоғары сынып оқушыларының бұл қызығушылығын оқытушылар өз оқу материалдарын жаңарту мен сабақта әрқашан оқулықтарды пайдаланылудың бірізділігін жою үшін пайдалану қажет. Нақты тақырыптарға байланысты суреттер мен үзінділерді қиып алып газеттер сияқты журналдар да әр түрлі тақырыптар ресурстары болып табылады. Журналдар сондай-ақ ауызша немесе жазбаша әңгімелерге ынталандырудың көздері болып табылады. Мысалы, олар түстер мен киімдерді, көлік құралдарын, қысқа әңгімелерді таңыстыру үшін, суреттер бойынша пікірталасқа ынталандыру, сондай-ақұсынылған басқа да қосымша материалдарды қамтып отырған тақырыпты тілдік сыныпта талқылану үшін пайдаланылуы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz