Атқарушы және сот органдары

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

МЕМЛЕКЕТТІҢ ЗАҢ ШЫҒАРУШЫ АТҚАРУШЫ СОТ ОРГАНДАРЫ
МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1.ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК БИЛІК ОРГАНДАРЫНЫҢ ЖҮЙЕСІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1 Заң шығарушы орган ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5

1.2. Атқарушы және сот органдары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9

2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПАРЛАМЕНТ ЖӘНЕ СОТ ЖҮЙЕСІ ӨКІЛЕТТІЛІГІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
2.1 Парламент - жоғары өкілді орган ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 6
2.2 Қазақстанның сот жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .31
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32

Курстық өзектілігі: Алғашқы конституция 1993 жылы қаңтарда қабылданды. 1995 жылы тамыз айында жаңа конституция қабылданды; 1998 жылы оған түзетулер енгізілді. Жаңа конституция бойынша Қазақстан -- демократиялық құқықтық унитарлы мемлекет, оның тәуелсіз үш билік тармағы бар: атқарушы, заң шығарушы жән сот биліктері. Атқарушы билікті президент басқарады, ол 40 жастан асқан, Республика аумағында соңғы 15 жыл тұрған және мемлекеттік тілде (қазақ тілінде) еркін сөйлей алатын азаматтыры арасынан 5 жылға сайланады. Заң шығарушы билікті қос палаталы парламент атқарады (Сенат - 47 депутат және Мәжіліс - 107 депутат). Сот билігін Конституциялық сот пен жергілікті соттар жүйесі атқарады; сот төрелері қызметіне Қазақстан Республикасының Конституциясы мен Конституциялық заңдарға сәйкес тағайындалады және тұрақыты түрде толық өкілетілікке ие болады.
Билік - саясаткердің (жалғыз немесе ұжымдық) белгілі бір дәрежеде және белгілі бір уақыт ішінде ойлауға (немесе ойламауға), кез келген нәрсені жасауға (немесе жасамауға) ынталандыру қабілеті мен дәрежесі.
Мемлекеттік билік - бұл қоғамның объективті шарттарымен байланыстырылған ресми құрылымдардың қабілеттілігі, халықтың жүріс-тұрысына бүкіл қоғамның немесе оның бір бөлігін мемлекеттің мәжбүрлеу жолымен бағындыру. Мемлекеттік билік билік қатынастарында жүзеге асырылады, олар адамдардың мінез-құлқын реттеуге байланысты.
Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес біздің мемлекетімізде билік үш салаға бөлінеді: заң, сот және атқарушы. Осыған қарамастан, кейбір заң авторларының авторлары Қазақстан Республикасының бақылау және қадағалау органдарына мемлекеттік биліктің төртінші бөліміне сілтеме жасайды.
Мемлекет - қоғамға және оның барлық құрамдас бөліктеріне мақсатты саяси әсерін тигізетін мемлекеттік аппараттың бәрі ұсынатын күрделі ұйымдастырылған жүйе. Мемлекеттің ықпалымен ұйымдық, экономикалық, саяси, әлеуметтік, психологиялық-педагогикалық, ақпараттық-кибернетикалық және басқа да аспектілердің кең ауқымы бар. емлекеттік басқару мемлекеттік органдардың тарихи дамуының белгілі бір кезеңдерінде мемлекеттің экономикалық, саяси және әлеуметтік сипаттамаларын ескере отырып, қоғамдық өмірдің түрлі салаларын дамытуға мақсатты ұйымдастырушылық әсер етуі ретінде анықталуы мүмкін.
Мемлекеттiк билiк органдары мемлекеттiк және iс-қимыл өкiлеттiктерi бар және мемлекеттiң өз мiндеттерiн және функцияларын жүзеге асыруға уәкiлеттiк берген және белгiлеген тәртiппен жұмыс iстейтiн азаматтар немесе азаматтар ұжымы болып табылады.
Мемлекеттік органдардың жиынтығында бірыңғай жүйе қалыптастырылады. Оның құрамына Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары және жергілікті өзін-өзі басқару органдары кіреді. Қазақстан Республикасы мемлекеттік органдарының біртұтастығы билік органдары мен жергілікті билік органдары арасындағы өкілеттіктердің өкілеттіктерін және өкілеттігін шектеуде көрініс тапты. Бұл жүйенің барлық органдары бір-бірімен әрекеттесетіндіктен, өзара байланыс, өзара әрекеттесу және өзара тәуелділік болып табылады. Осыған байланысты осы жүйенің кейбір органдары басқа органдармен сайланады немесе тағайындалады, олардың кейбіреулері басқаларды басқарады, кейбірі бақылауда немесе басқаларға есеп береді. Барлық мемлекеттік органдар арасында ұйымдық-құқықтық қатынастар бар.
Мемлекеттік билік - билік пен биліктің шоғырландырылған көрінісі, мемлекеттің органдарында және институттарында құрылған мемлекеттің күші. Ол қоғамдағы тұрақтылық пен тәртіпті қамтамасыз етеді, өз азаматтарын ішкі және сыртқы қол сұғушылықтардан қорғайды, оның ішінде әртүрлі әдістер, соның ішінде мемлекет мәжбүрлеу және әскери күш. Мемлекеттің билігі халықпен тұрақты байланыстарды нығайтуға және дамытуға тиіс
Тақырыптың өзектілігі мемлекеттік билікті Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес мемлекеттік органдар жүзеге асырады. Сондықтан әрбір шешім, шешім, мемлекеттік органдардың әрекеті заңмен бекітілген.
Курстық жұмыс мақсаты: мемлекеттік билік органдарын сипаттау, олардың түсініктерін және түрлерін беру.
Курстық жұмыс міндеті:
1) билік тармақтарын мемлекеттің құрылымында өзара іс-қимылдың бірыңғай механизмі ретінде қарастыру;
2) Мемлекеттік билік жүйесінде заңнамалық билікті, тұжырымдаманы, мәні мен орнын қарастыру
3) атқарушы биліктің және оның органдарының не екенін білу;
4) сот билігін және оның органдарын қарастыру.
Зерттеу пәні: Мемлекеттік органдардың жүйесін талдау болып табылады.
Зерттеу әдісі : Мемлекеттік органдарды сипаттау, олардың түсінігі мен түрлерін беру

1.ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК БИЛІК ОРГАНДАРЫНЫҢ ЖҮЙЕСІ .
1.1 Заң шығарушы орган
Заң шығарушы билік - демократиялық-құқықтық елдерде қалыптасқан мемлекеттік билікті тармақтарға бөлу принципіне сәйкес мемлекеттегі бірін-бірі теңестіретін үш биліктің бір тармағы; заң шығару өкілеттілігінің жиынтығы, сондай-ақ, осы өкілеттілікті жүзеге асырушы мемлекеттік органдар жүйесі. Заң шығарушы билік конституциядан кейінгі жоғары заң күші бар нормативтік актілерді - заңдарды шығару құқығын түбегейлі иеленеді. Сондай-ақ, бірқатар елдерде заң шығарушы билікке бюджет пен қаржы заңдарын қабылдау құқығы және атқарушы биліктің - үкіметтің қызметіне бақылау жасау құқығы берілген. Демократиялық-құқықтық мемлекеттерде заң шығарушы билікті тек арнаулы заң шығарушы органдар (парламент, федерация субъектілерінің заң шығарушы органдары) ғана емес, сонымен бірге референдум жолымен тікелей халықтың өзі, ал кейбір реттерде - өкілдік берілген немесе төтенше заң шығарушылық тәртіппен атқарушы билік органдары да жүзеге асыруы мүмкін. Парламенттік басқару пішімін қабылдаған елдерде (мыс., Түркияда) парламент заң шығарушы билік органы болып саналады, атқарушы билік заң шығарушы биліктің алдында жауапкершілік арқалайды. Ал кейбір мемлекеттердің конституцияларында заң шығарушы билік монарх пен парламентке немесе парламент палаталарына және парламенттің құрамдас бөлігі ретіндегі мемлекет басшысына бірдей тиесілі. Абсолют монархиялық басқару пішімі сақталған елдерде заң шығарушы билікті тек қана монарх жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасында заң шығарушы билікті жүзеге асыратын ең жоғары өкілетті орган - қос палаталы Қазақстан Республикасының Парламенті. Оның заң шығарушы билікгі заң қабылдау жөніндегі өкілдіктері жиынтығын білдіреді. Сондай-ақ, заң шығарушы билікті халық (референдум жолымен), Конституцияда көзделген реттерде республика Президенті де жүзеге асыра алады.
(Заң шығарушы биліктің мемлекеттік биліктің жалпы құрылымындағы жетекші рөлі мемлекеттік биліктің өзге тармақтарының тек осы билік құрған құқықтық негіз шеңберінде ғана әрекет ете алатындығымен негізделген. ҚР субъектілеріндегі заң шығарушы билікті әртүрлі атаулары бар заң шығарушы ( өкілді ) органдар жүзеге асырады.
Сенат
ҚР Парламент і тұрақты негізде жұмыс істейтін екі Палат адан : ҚР Парламент і Сенат ынан және ҚР Парламент і Мәжілісінен тұрады.
ҚР Парламент інің Сенаты әр облыстан, республикалық маңызы бар қаладан және Қазақстан астанасынан екі адамнан, тиісінше облыстың, республикалық маңызы бар қаланың және мемлекет астанасының барлық өкілді органдары депутаттарының бірлескен отырысында сайланатын депутаттардан тұрады. Сенат та ұлттық-мәдени және қоғамның өзге маңызды мүдделерінің өкілдігін қамтамасыз етудің қажеттілігін есепке ала отырып, он бес депутатты ҚР Президенті тағайындайды. Сена тқа сайланатын депутаттардың жартысы әр үш жыл сайын қайта сайланады. Сенат депутаттарының өкілеттік мерзімі - алты жыл.
Палатаны мемлекеттік тілді еркін меңгерген өз дерутаттарының арасынан Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен жасырын дауыс беру арқылы Сенат сайлаған Төраға басқарады. Сенат Төрағасының қызметіне кандидатураны ҚР Президенті ұсынады.
Парламенті Сенаты депутаттарының жалпы саны - 47 адам.
ҚР Парламенті Сенатының (Парламенттің Жоғарғы палатасының) ерекше өкілеттіктері:
:: Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынуымен Республиканың Жоғарғы Сотының Төрағасын, және Жоғарғы Сот судьяларын сайлау және қызметтен босату, олардың анттарын қабылдау;
:: Республика Президентінің Ұлттық Банк Төрағасын, Республиканың Бас Про-курорын, Ұлттық Қауіпсіздік комитетінің Төрағасын тағайындауына келісім беру;
:: Республиканың Бас Прокурорын, Жоғарғы Сотының Төрағасы мен судьяла-рын оларға ешкімнің тиіспеуі жөніндегі құқығынан айыру;
:: конституциялық заңдар және Мәжілістің өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқта-туға байланысты, оның уақытша болмаған кезінде заңдар қабылдау жөнінде Рес-публика Парламентінің функцияларын орындау;
:: Сенат Парламентіне Конституция жүктеген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру.
Мәжіліс
Қазақстан Республикасының Парламенті тұрақты негізде жұмыс істейтін екі Палатадан: Сенаттан және Мәжілістен тұрады.
Мәжіліс депутаттарын сайлау жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы жүзеге асырылады. Мәжілістің Депутаттық корпусын тең және мажоритарлық жүйе бойынша сайланған депутаттар құрайды.
ҚР Парламентінің Мәжілісі конституциялық заңмен белгіленген тәртіпте сайлана-тын 107 депутаттан тұрады. Парламент депутаты бір мезгілде екі Палат аға бірдей мүше бола алмайды .
ҚР Парламент і Мәжілісі депутаттарының өкілеттік мерзімі - бес жыл .
ҚР Парламенті Мәжілісінің (Парламент тің төменгі палат асы ) ерекше өкілеттіктері:
Парламентке енгізілген конституциялық заңдар және заңдар жобасын қарауға қабылдау және осы жобаларды қарау ;

Палат а депутаттарының жалпы санының көпшілік даусымен Қазақстан Республикасы Премьер-Минист рін сайлауға Республика Президентіне келісім беру;
Республика Президентінің кезекті сайлауын хабарлау ;
Мәжіліс Парламент іне Конституци я жүктеген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру .
Мәслихаттар
Мәслихаттар - жергілікті өкілді орган дар - тиісті әкімшілік-аумақтық бөліністегі халықтың еркін білдіреді және жалпымемлекеттік мүдделерді ескере отырып, оны іске асыруға қажетті шараларды белгілейді, олардың жүзеге асырылуын бақылайды.
Мәслихаттардың құзырына мыналар жатады : жоспарларды, тиісті аумақты экономикалық және әлеуметтік дамыту бағдарламаларын, жергілікті бюджетті бекіту; тиісті аумақтарда қоршаған ортаны және табиғатты пайдалануды қорғау жөніндегі бағдарламаны және қоршаған ортаны қорғау, оны сауықтыру шығыстарын бекіту, сонымен қатар қоршаған ортаны қорғау саласындағы заңға сәйкес өзге мәселелерді шешу және т.б.
Сот жүйесі - түрлі деңгейдегі соттардың жиынтығы. Бұл материалдық және процессуалдық заңнамада белгіленген қатаң тәртіппен жұмыс істейтін иерархиялық жүйе болып табылады. Қазіргі қоғамда көптеген сот жүйесілері бар. Сот жүйесі құрамына азаматтық, қылмыстық, әкімшілік, әскери, шіркеулік, сауда, т.б. сот істері кіреді. Сот жүйесін көбіне конституциялық сот қызметін атқаратын Жоғарғы сот органы басқарады. Кейбір елде бірнеше сот жүйесі болады. Мысалы, Ресейде жалпы соттар, шаруашылық соттар және конституц. соттар бар. Сот жүйесінің біртұтастығы түрлі деңгейдегі барлық соттардың ұйымдастыру және жұмыс істеу қағидаларының, міндеттерінің, соттарды қаржыландыру тәртібінің біркелкі болуынан, бірыңғай тәртіпте сот төрелігін атқарып, заңдарды бірыңғай қолдануынан және судьялардың құқықтық мәртебесінің бірдейлігінен көрініс табады. Қазақстан сот жүйесі әкімшілік-аумақтық бөлініске орай құрылады.
Сот билігінің негізгі міндеті - қоғам және мемлекет өмірінде туындайтын жанжалдар мен дауларды шешу , бұзылған құқықтарды қайтару , құқықтық тәртіпті және заңды бұзғандарды жазалау . Сот билігін тек сот қана жүзеге асырады , ҚР сот төрелігін жүргізуге ешкімнің құқығы жоқ .
Сот жүйесі дегеніміз Қазақстандағы барлық соттардың жиынтығын білдіреді. Сот жүйесіне Қазақстан Республикасының Конституци ясына және Конституци ялық заңына сәйкес құрылған Қазақстан Республикасының Жоғарғы соты және жергілікті соттары кіреді.
Жергілікті соттарға мыналар жатады :

Обл ыстық және оларға теңестірілген соттар ( республика астанасының қалалық соты , республика лық маңызы бар қалалардағы қалалық соттар , мамандандырылған сот - Қазақстан Республикасының әскери соты , мамандандырылған қаржы соттары және т.б. );
аудандық және оларға теңестірілген соттар (қалалық, ауданаралық, мамандандырылған сот - гарнизонның әскери соты және басқалары).
Қазақстан Республикасында мамандандырылған соттар құруға болады (әскери, қаржы, экономикалық, әкімшілік, кәмелеттік жасқа толмағандар жөніндегі және басқалар).
Атап көрсетілген соттардың жиынтығы сот төрелігін іске асыру және іс жүргізуді атқару нысандары бойынша міндеттерінің бірыңғайлығына байланысты.
Қазақстанның Жоғарғы Соты азаматтық, қылмыстық және өзге де істер жөніндегі жоғары сот органы болып табылады, соттардың қызметін қадағалауды жүзеге асырады және сот практикасының мәселелері бойынша түсініктемелер беріп отырады.
Жоғарғы Сот құрылымы - Жоғарғы Сот Төрағадан, алқа төрағаларынан және соттан тұрады.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасын, алқалар төрағаларын және Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьяларын Республика Президентінің ұсынуымен Сенат сайлайды. Облыстық және оларға теңестірілген соттардың төрағаларын, алқалар төрағаларын және соттарды Республиканың Жоғарғы Сот Кеңесінің кепілдемесі бойынша Республика Президенті қызметке тағайындайды.
Жоғарғы Сот органдарына мыналар жатады: қадағалау алқасы , азаматтық істер жөніндегі алқа, қылмыстық істер жөніндегі алқа, соттың пленумдық отырысы.
1995 жылғы 30 тамызда республикалық референдумда қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес Қазақстан Республикасының қос палаталы Парламенті заң шығару қызметін жүзеге асыратын Республиканың ең жоғары өкілді органы болып табылады. Қазақстан Республикасы Парламентінің ұйымдастырылуы мен қызметі, оның депутаттарының құқықтық жағдайы Конституциямен, Қазақстан Республикасының Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы Конституциялық заңмен және басқа да заңнамалық актілермен айқындалады.

Парламенттің өкілеттігі бірінші сессиясы ашылған сәттен басталып, жаңа сайланған Парламенттің бірінші сессиясы жұмысқа кіріскен кезден аяқталады. Парламенттің өкілеттік мерзімі кезекті сайланымдағы Мәжіліс депуттарының өкілеттік мерзімімен айқындалады. Парламенттің өкілеттігі Қазақстан Республикасының Конституциясында көзделген жағдайларда және тәртіппен ғана мерзімінен бұрын тоқтатылуы мүмкін.
Парламент тұрақты негізде жұмыс істейтін екі Палатадан: Сенаттан және Мәжілістен тұрады.
Сенат әр облыстан, республикалық маңызы бар қаладан және Қазақстан Республикасының астанасынан екі адамнан, тиісінше облыстық, республикалық маңызы бар қаланың және республика астанасының барлық өкілді органдары депутаттарының бірлескен отырысында сайланатын депутаттардан құралады. Сенатта қоғамның ұлттық-мәдени және өзге де елеулі мүдделерінің білдірілуін қамтамасыз ету қажеттілігі ескеріліп, оның он бес депутатын Республика Президенті тағайындайды. Сайланған Сенат депутаттарының жартысы әрбір үш жыл сайын қайта сайланып отырады. Сенат депутаттарының өкілеттік мерзімі - алты жыл.
Палатаны мемлекеттік тілді еркін меңгерген өз депутаттарының арасынан жасырын дауыс беру арқылы Палата депутаттары жалпы санының көпшілік дауысымен сайланған Төраға басқарады. Сенат Төрағасының қызметіне кандидатураны Қазақстан Республикасының Президенті ұсынады.
Мәжіліс жүз жеті депутаттан тұрады. Мәжілістің тоқсан сегіз депутаты саяси партиялардан партиялық тізімдер бойынша жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы сайланады. Мәжілістің тоғыз депутатын Қазақстан халқы Ассамблеясы сайлайды. Мәжіліс депутаттарының кезекті сайлауы Парламенттің жұмыс істеп тұрған сайланымы өкілеттігінің мерзімі аяқталардан кемінде екі ай бұрын өткізіледі. Мәжіліс депутаттарының өкілеттік мерзімі - бес жыл.
Палатаны мемлекеттік тілді еркін меңгерген өз депутаттарының арасынан Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен жасырын дауыс беру арқылы Мәжіліс сайлаған Төраға басқарады. Мәжіліс Төрағасының қызметіне кандидатураларды Палатаның депутаттары ұсынады.

1.2. Атқарушы және сот органдары
Атқарушы билік -- заңдардың орындалуын, олардың құқықтық нормаларын өмірге енгізумен, мемлекеттік органдардың тоқтаусыз қызметін қамтамасыз ету, адамның құқықтары мен бостандыңтарын қорғау, қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті сақтау үшін белгіленген мемлекеттік биліктің тіршілігін көрсететін абстрактілі саяси-құқықтық категория. Аталған атқарушы билік функцияларын жүзеге асыру, басқарушылық әрекет және басқарушылық шешімдерді қабылдауды істеудің нәтижесі болып саналады. Мемлекеттік басқару термині тәжірибелік ұйымдастырушылық-құқықтық мағынаға ие. Мемлекеттік басқару -- бұл атқарушы билікті жүзеге асыру нысаны, яғни атқарушы билікті (оны атқарушы-әкімдік қызмет деп атауға болады) жүзеге асыру қызметі. Мемлекеттік басқару -- бұл мемлекет механизмі жұмысының берік және үйлесімділігін қамтамасыз ететін мемлекеттік қызмет. Мемлекеттік басқарудың қажетті белгісі болып, норма шығармашылық, биліктік құзыретті және мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын іске асыру және т.б. саналады.

Атқарушы билік терминінің ұғымы мемлекеттік басқару ұғымының терминіне қарағанда тым тар, өйткені атқарушы билік мемлекеттік басқарудан туындайды; оның қызмет тиімділігі мемлекеттік басқару жүйесін ұйымдастыру деңгейіне тікелей байланысты. Сонымен бірге атқарушы билік мемлекеттік-басқарушылық қызмет процесінде іске асырылатын биліктік құзыреттердің көлемі мен сипатын анықтайды. Атқарушы билік органдары мемлекеттік басқару құрылымының ұйымдастырушылық базасын құрайды және әр түрлі қоғамдың процестерге, адамдардың мінез-құлқына және қызметіне нақты басқарушылық әсер етеді. Атқарушы билік басқару нысанында және басқарушылық рәсімдер көмегімен жүзеге асырылады. Мемлекеттік басқару белгіленген шекте басқа да билік органдарымен жүзеге асырылады. Заң шығарушы және сот билігі органдары өздеріне тән функциялар мен құзыреттерді іске асыра отырып, мемлекеттік басқаруды пайдаланады.

Атқарушы билік, биліктің бөліну ұстанымдары және белгілері

Мемлекеттік билік теориясы мен биліктің бөліну теориясын оқу негізінде атқарушы биліктің мәнін ашуға болады. Атқарушы билік, мемлекеттік билік және биліктің бөліну теориясы тығыз байланысты бола тұра, тәжірибеде мемлекеттік басқарудың демократиялық процестерін қамтамасыз етеді.

Мемлекеттік билік -- бұл ерекше қоғамдық қатынастар жүйесі және мемлекеттік органдар қызметі заңмен белгіленген нысандар мен әдістер көмегімен жүзеге асырылатын және қоғамда демократиялық режимді жасауға, тұлға мен азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға және мемлекеттік басқару мен бақылаудың тиімділігін қамтамасыз етуге бағытталған. Бұл -- нақты мақсаттары мен функциялары және қоғамдық қатынастарға әсер етудің құқықтық құралдары бар мемлекет билігі. Мемлекеттің әр түрлі функциялары арнаулы мемлекеттік органдардың тағайындалуына, олардың арнаулы нысандар мен әдістер арқылы әсер етуіне, қоғамның, азаматтардың амандығы мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуіне, мемлекеттік қызметтің негізгі мақсатын құрауына себепші болады.

Мемлекеттік қызметтің тиімділігі мен демократиялығы, мемлекеттік биліктің үш тармаққа: заң шығарушы, атқарушы және сот билігіне бөлінуімен іске асырылады. 1990 жылдың 25 қазанында Қазақ КСР-ның егемендігі туралы Декларациясы қабылданып, алғаш рет осы құжатта мемлекеттік билікті бөлу ұстанымы бекітілді. Декларацияның 7-тармағына сәйкес мемлекеттік биліктің заң шығару, атқару және сот биліктеріне бөлінетіні, заң шығару билігін Қазақ КСР-ның Жоғарғы Кеңесі жүзеге асыратыны, Президент Республика басшысы болып табылып және жоғары әкімші-атқарушы билікке иелік ететіні, жоғарғы сот билігін Қазақ КСР Жоғарғы Соты жүзеге асыратыны белгіленді.
Қазақстан Республикасының тәуелсіз мемлекет болғанын жариялаған 1991 жылғы 16 желтоқсанда қабылданған Қазақстан Республикасының тәуелсіздігі туралы Республиканың Конституциялық заңы билік бөлу ұстанымын әрі қарай дамытты. Конституциялық заңның 9-бабы Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік биліктің заң шығару, атқару, сот биліктеріне бөліну ұстанымына сәйкес құрылатынын және жүзеге асырылатынын бекітті. Осы баппен Республика халқының атынан билік жүргізу құқығы -- Жоғарғы Кеңес пен Президентке берілетіні белгіленді. Конституциялық заңның 10-бабына сәйкес сот билігін жүзеге асырушы Жоғарғы Сот, Жоғары төрелік Соты болып табылды. Сонымен бірге жаңа сот органы -- Конституциялық Сот анықталды. Бұл орган Конституцияны соттық қорғауды жүзеге асыра-тын жоғарғы орган болып табылды.

Билік бөлу ұстанымы өзінің әрі қарай дамуын Қазақстан Республикасының 1993 жылғы алғашқы Негізгі Заңынан тапты. Негізгі Заңның конституциялық құрылыс негіздерінің алтыншы тармағында Республикадағы мемлекеттік билік оны заң шығару, атқару, сот биліктеріне бөлу ұстанымына негізделетінін, осыған сәйкес мемлекеттік органдар өз өкілеттіктері шегінде дербес, өзара тежемелік және тепе-теңдік жүйесін пайдалану арқылы әрекет ететінін бекітті. Осылай тәуелсіз мемлекеттің алғашқы Конституциясында билік бөлу ұстанымының тежемелік әрі тепе-теңдік жүйесі пайда болды.

Атқарушы билік субъектілері және функциялары

Атқарушы билік субъектілері әкімшілік құқықтың басты субъектілері болып саналады, өйткені олар мемлекеттік басқаруды, басқарушылық әрекеттерді жүзеге асырады, әкімшілік актілерді қабылдайды, заңдардың орындалуын, қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етеді.

Қазақстан Республикасында атқарушы билік субъектілерінің мына түрлерін бөлуге болады, олар: жоғарғы, орталық және жергілікті атқарушы билік органдары. Олар бір-бірімен қарым-қатынаста тең құқықты.

Қазақстан Республикасында атқарушы билік субъектілері мен мемлекеттік басқаруды жүзеге асырушылар:

-- ҚР Үкіметі;
-- орталық атқарушы органдар (министрліктер, агенттіктер, комитеттер);
-- жергілікті атқарушы билік органдары (әкімдіктер) облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) немесе ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) әкімі басқаратын, өз құзыреті шегінде тиісті аумақта жергілікті мемлекеттік басқаруды жүзеге асыратын алқалы атқарушы орган.

Басқару органы басқару персоналынсыз қызмет істей алмайды, яғни мемлекеттік-басқарушылық қатынастың субъектісі болып саналатын мемлекеттік қызметшілер болу міндетті. Атқарушы билік субъектілерін ұйымдастыру мен қызмет атқаруының келесі ерекшеліктерін атауға болады:

-- атқарушы билік қызметі аясындағы мемлекеттік қызметшілер, басқа мемлекеттік қызметпен айналысатындарға қарағанда өте көп, өйткені жеке және заңды тұлғалар олармен жиі әкімшілік-құқықтық қатынасқа түседі;

-- атқарушы-өкімді қызмет субъектілері заңдарды орындаумен қатар басқа да құқық қолданушылық функцияларды іске асырады, яғни әкімшілік норма шығармашылықпен айналысады, басқарудың нормативтік және жеке құқықтық актілерін қабылдайды, жекелеген жағдайларда әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарайды және әкімшілік жазаларды тағайындайды;

-- лауазымды тұлғалар мен мемлекеттік қызметшілер әр түрлі сипаттағы биліктік өкілеттіктерге ие; кадрлардың қалыптасуы мен жетілуіне әсер етеді, қаржылық, материалды-техникалық, ұйымдастырушылық, кадрлық қорларға басшылық жасайды;

-- атқарушы билік органдары мен мемлекеттік қызметшілер мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын іске асыру өкілеттіктеріне қарай юрисдикциялық (құқық қолданушылық) қызметті жүзеге асырады және оларды қолдану аясының көлемі төтенше жағдайлар пайда болған және ерекше әкімшілік-құқықтық режимдерді енгізу кезінде кеңейеді.

Атқарушы билік органдарының мемлекеттік қызметшілері жекелеген жағдайларда өзінің қарауы бойынша, басқарушылық шаралардың күрделілігі мен маңыздылығына қарай басқаруы мүмкін. Дегенмен, мемлекеттік қызметшілердің қызметі атқарушы биліктің заңдылығы ұстанымына негізделуі тиіс.

Мемлекеттік басқарудың негізгі міндеттерінің бірі болып, кадр әлеуетін қалыптастыру саналады. Бұл міндетті мемлекеттік басқару жүйесінде шешуді мемлекеттік қызмет деп аталатын институт қамтамасыз етеді.

Атқарушы биліктің негізгі мақсаты -- оның әлеуметтік тағайындалуы және биліктің бөліну жүйесіндегі ерекше жағдайына байланысты, мемлекеттік басқару міндеттерімен функцияларын сапалы орындау. Сонымен, атқарушы биліктің функциялары мемлекеттік басқарудың міндеттері мен функциялары арқылы айқындалады. Дегенмен, мемлекеттік биліктің басқа тармақтарынан жеке және тәуелсіз бола тұра, атқарушы билік өзіндік функцияларды атқарады. Мысалы, ҚР Конституциясының 66-бабының 1-тармақшасына сәйкес, мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық саясатының, оның қорғаныс қабілетінің, қауіпсіздігінің, қоғамдың тәртіпті қамтамасыз етудің негізгі бағыттарын әзірлейді және олардың жүзеге асырылуын ұйымдастырады.

Атқарушы биліктің мәні атқарушы билікті жүзеге асыру барысында нәтижелерді талдау көмегімен анықталады. Бұл жол арқылы атқарушы биліктің негізгі функцияларын анықтауға болады, олар:

-- атқарушылық (құқық қолданушылық), яғни ҚР Конституциясын, заңдарын және Президент актілерін орындау функциялары;

-- құқық қорғаушылық, яғни адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын сақтау мен қорғау. Атқарушы билік органдары адам мен азамат үшін ҚР Конституциясымен белгіленген құқықтары мен бостандықтарын тануға, сақтауға, тәжірибеде іске асыруға, қажет болған жағдайларда қорғауға міндетті;

-- әлеуметтік-саяси, яғни шаруашылық құрылысын, әлеуметтік-мәдени және әкімшілік-саяси басқаруды жетілдіруге жағдайлар жасау. Бұл функцияны қамтамасыздандыру функциясы деп атауға болады, өйткені ол халықтың әл-ауқатын және көпшілік мүддесін қанағаттандыруға бағытталған;

-- елімізде заңдылықты қамтамасыз ету және конституциялық тәртіпті сақтау функциясы;

-- реттеушілік, оның шеңберінде мемлекеттік басқарудың көптеген функциялары жүзеге асырылады, олар: басшылық, бақылау, үйлестіру, жоспарлау, есепке алу, бол жау және т. б.;

-- норма шығармашылық, ҚР Үкіметі өз құзырындағы мәселелері бойынша Республиканың бүкіл аумағында міндетті күші бар қаулылар шығарады.;

-- қорғаушылық (юрисдикциялық), жеке және заңды тұлғалар заң нормаларын бұзатын болса, атқарушы билік органдарына заңмен мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын қолдану өкілеттілігі берілген. Мысалы, ҚР Ішкі істер органдары туралы ҚР Заңының 11-бабы, 1-тармақшасы, 1-пунктіне сәйкес, ішкі істер органдары азаматтардан қоғамдық тәртіпті және қоғамдық қауіпсіздікті сақтауды талап етуге, құқыққа қарсы іс-қимылдар мен ішкі істер органдарының өкілеттігін жүзеге асыруға кедергі келтіретін әрекеттерді тоқтатуды талап етуге құқығы бар. Бұл талаптар орындалмаған жағдайларда тиісті мәжбүрлеу шараларын қолдануға құқылы.

Атқарушы билік органдарының жүйесі

Атқарушы органдар жүйесі деп бір-біріне бағынышты органдардың өз араларында құзыреттерді бөлу негізіндегі құрылым саналады.

Ол жүйеге мыналар кіреді:

-- Үкімет -- ҚР жоғары атқарушы билік органы;
-- Министрліктер, агенттіктер мен комитеттер;
-- Жергілікті мемлекеттік басқару органдары (әкімдік). Әкімшілік-құқықтық қатынас субъектісі ретінде атқарушы билік органдарының құқықтық мәртебесі нормативтік құқықтық актілерде анықталынады.

Үкіметті Республика Президенті Қазақстан Республикасының Конституциясында көзделген тәртіппен құрады. Үкіметтің құрылымы мен құрамы туралы ұсыныстарды Республика Премьер-Министрі тағайындалғаннан кейін он күн мерзімде Республика Президентіне енгізеді. Үкіметтің құрылымын министрліктер және өзге де орталық атқарушы органдар құрайды.

Үкіметтің құрамына Үкімет мүшелері - Республиканың Премьер-Министрі, оның орынбасарлары, министрлер және Республиканың өзге де лауазымды тұлғалары кіреді.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің мүшесі Қазақстан халқына және Президентіне мынадай мазмұнда ант береді: Қазақстан Республикасының халқымен Президенті алдында өз Отаным -- Қазақстан Республикасының экономикалық және рухани даму ісіне барлық күш-жігерім мен білімімді жұмсауға, мемлекеттің Конституциясы мен заңдарын қатаң сақтауға, өзімнің барлық іс-әрекетімде заңдылық пен әділеттік, азаматтық және ұлтаралық татулық ұстанымдарын ұстануға, Қазақстан халқына адал қызмет етуге, өз елімнің мемлекеттілігі мен дүниежүзілік қоғамдастықтағы беделін нығайта беруге салтанатты түрде ант беремін. Ант етемін!

Республика Үкіметі Президенттің өкілеттік мерзімі біткенше іс-қимыл жасайды және жаңадан сайланған Республика Президенті алдында өзінің өкілеттігін доғарады. Республика Үкіметінің жаңа құрамы бекітілгенге дейін Республика Үкіметі өз міндеттерін атқара береді.

Республиканың жаңадан сайланған Президентінің алдында өкілеттігін доғару Үкіметтің жаңадан сайланған Мемлекет басшысының атына жолданған және Үкімет мүшелері қол қойған жазбаша өтініш беру арқылы жүзеге асырылады. Өкілеттікті доғару туралы өтініш жаңадан сайланған Мемлекет басшысы қызметке ресми кіріскеннен кейін беріледі. Үкіметтің өкілеттігін доғаруы оның мүшелерінің де өкілеттігі тоқтатылғанын білдіреді. Республиканың Премьер-Министрі жаңадан сайланған Парламент Мәжілісінің алдында Үкіметке сенім туралы мәселені Парламент Мәжілісіне жолданатын жазбаша өтініш арқылы қояды.

Мәжіліс сенім білдірген жағдайда, егер Республика Президенті өзгеше шешім қабылдамаса, Үкімет өз міндеттерін атқаруды жалғастыра береді. Егер өздеріне жүктелген функцияларды одан әрі жүзеге асыру мүмкін емес деп санайтын болса, Үкімет және оның кез келген мүшесі Республика Президентіне өзінің орнынан түсуі туралы мәлімдеуге хақылы. Үкімет жүргізіп отырған саясатпен келіспейтін немесе оны жүргізбей отырған Үкімет мүшелері де орнынан түседі.

Республика Конституциясында көзделген жағдайларда Парламент Мәжілісі немесе Парламент Үкіметке сенімсіздік білдіретін болса, Үкімет өзінің орнынан түсуі туралы Республика Президентіне мәлімдейді. Республика Президенті орнынан түсуді қабылдау немесе қабылдамау туралы мәселені он күн мерзімде қарайды. Орнынан түсуді қабылдау Үкіметтің немесе оның тиісті мүшесінің өкілеттігі тоқтатылғанын білдіреді. Премьер-Министрдің орнынан түсуін қабылдау бүкіл Үкіметтің өкілеттігі тоқтатылғанын білдіреді.

2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПАРЛАМЕНТІНІҢ ӨКІЛЕТТІГІ
2.1 Парламент - жоғары өкілді орган

Конституцияның 3-бабының 4-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасында мемлекеттiк билiк бiртұтас және ол заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөлiну принципi негізінде жүзеге асырылады. Парламент биліктің заң шығарушы тармағы болып табылады.
Жоғары өкілді орган ретінде Парламенттің мынадай бірқатар өзіне тән ерекшеліктері бар:
- ол биліктің бөліну жүйесінде ғана мүмкін болады;
- тұрақты жұмыс істейтін әрі кәсіби болып табылады;
- оған айрықша парламенттік рәсімдер тән.
Қазақстан халқынан өкілдік ете отырып, Парламент халық пен мемлекет атынан, Конституцияда бекітілген өзінің конституциялық өкілеттіктерін жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 3-бабына сәйкес мемлекеттiк билiктiң бiрден-бiр бастауы - халық. Конституциялық Кеңестің қаулысында - Қазақстан Республикасы мемлекетінің, оның егемендігінің, тәуелсіздігі мен конституциялық құрылысының негізі Қазақстан халқы болып табылады, - деп айтылады. Халық билiктi тiкелей республикалық референдум және еркiн сайлау арқылы жүзеге асырады, сондай-ақ өз билiгiн жүзеге асыруды мемлекеттiк органдарға бередi.
Қазақстан Республикасында билiктi ешкiм де иемденiп кете алмайды. Билiктi иемденiп кетушiлiк заң бойынша қудаланады. Халық пен мемлекет атынан билiк жүргiзуге Республика Президентiнiң, сондай-ақ өзiнiң конституциялық өкiлеттiгi шегiнде Парламенттiң құқығы бар.
Қазақстан халқын мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы деп тану, біріншіден, мемлекет, оның органдары халықтың еркі бойынша құрылатындығын білдіреді. Екіншіден, Қазақстанның дамып келе жатқан қолданыстағы ұлттық құқығының негізінде Қазақстан халқының мемлекеттік еркі тұр. 1995 жылғы 30 тамызда республикалық референдумда Конституияны қабылдап, Қазақстан халқы жаңа ұлттық құқықтың конституциялық негізін қалады, мемлекеттік құрылыс нысаны мен басқару нысанын, мемлекеттік билік тармақтарының құрылымын, мемлекеттің бүкіл тетігін, ұйымдастыру мен қызметтің демократиялық принциптерін айқындап алды.
Халық өз еркін тікелей және жанама түрде білдіреді. Өз еркін тікелей білдіру:
а) республикалық референдум;
б) Республика Президентін сайлау;
в) Парламент Мәжілісінің депутаттарын сайлау;
г) мәслихаттардың депутаттарын сайлау арқылы жүзеге асырылады.
Мемлекеттік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.