Гүл шыбындары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Семестрлік жұмыс

Тақырыбы: Екі қанаттылар отряды - Diptera

Алматы 2019ж
Жоспар:
І. Кіріспе
а)Екі қанаттылар отряды - Diptera жіктелу жүйесі
б)Екі қанаттылар отряды - Diptera морфологиясы
ІІ. Негізгі бөлім
а) Екі қанаттылар отрядының биологиясы
б) Өсімдікті зақымдау белгісі, зақымданатын өсімдіктің мүшесі
в) Табиғи жаулары мен аурулары
ІІІ. Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Энтомология - насекомдар туралы ғылым (грек тілінде: энтомос- бөжек, логос - ғылым). Ауыл шаруашылық дақылдарына насекомдармен қатар жануарлар дүниесінің басқа топтарының (нематодтар, кенелер, жалаңаш шырыштар, кемірушілер) өкілдері де зиян келтіреді. Солардың ішінде түрлерінің саны жағынан өте көбі - бөжекер класы.
Энтомология өзінің негізгі зерттеу объектісі - бөжектердің практикалық маңызының алуан түрлілігіне сәйкес өз алдына дербес бірнеше жеке - жеке ғылыми пәндерге бөлінеді. Олардың ішінде Жалпы энтомология бөжектердің ішкі, сыртқы құрылысын, тіршілік әрекеттерін, олардың түр байлығы және тіршілік ортасымен өзара қарым - қатынасын зерттейді. Ауыл шаруашылық энтомологиясы мен Орман шаруашылық эномологиясы ауыл шаруашылық дақылдар мен жайылым өсімдіктерінің және орман ағаштарының зиянкестерін зерттейді және де т.б.
Энтомологияның негізгі міндеті - зиянды бөжектер мен басқа организмдердің зақымдау салдарынан ауыл шаруашылығы өсімдіктері өнімінің шығынын мүлде болдырмау немесе оны мейлінше азайту.

А) Екі қанаттылар отряды - Diptera жіктелу жүйесі

Классификациясы (Scientific classification)

Патшалық (Kingdoom): Омыртқасыз жануарлар (Animalia)
Патшалық (Kingdoom): Омыртқасыз жануарлар (Animalia)

Типі (Phylum):Буынаяқтылар (Arthropoda)
Типі (Phylum):Буынаяқтылар (Arthropoda)

Класы (Class):Жәндіктер(Insecta)
Класы (Class):Жәндіктер(Insecta)

Тап тармағы: Жоғарысатылынемесеқанаттынасекомдар (Pterygota)
Тап тармағы: Жоғарысатылынемесеқанаттынасекомдар (Pterygota)

Отряды(Order): Екі қанаттылар(Diptera)
Отряды(Order): Екі қанаттылар(Diptera)

Ұзын мұрттылар отряд тармағы
Ұзын мұрттылар отряд тармағы

Қысқа мұрттылар отряд тармағы
Қысқа мұрттылар отряд тармағы

Астық шыбындары тұқымдасы (Chloropidae)

Шведтік шыбын
Астық шыбындары тұқымдасы (Chloropidae)

Шведтік шыбын
Ұзын сирақтылар тұқымдасы (Tipulidae)

Сазды немесе зиянды ұзын сирақ(Tipulapaludosa), капуста ұзын сирағы, көктем ұзын сирағы
Ұзын сирақтылар тұқымдасы (Tipulidae)

Сазды немесе зиянды ұзын сирақ(Tipulapaludosa), капуста ұзын сирағы, көктем ұзын сирағы
Галлица тұқымдасы
(Ceccidomyidae)

Гессен шыбыны, тары құмыты, қарақат құмыты
Галлица тұқымдасы
(Ceccidomyidae)

Гессен шыбыны, тары құмыты, қарақат құмыты
Ызылдақ шыбындар тұқымдасы (Syrpidae)

Пияз ызылдағы

Ызылдақ шыбындар тұқымдасы (Syrpidae)

Пияз ызылдағы

Түрі
Түрі
Гүл шыбындары тұқымдасы(Anthomidae)

Қызылша шыбыны, көктемгі капуста шыбыны,
Гүл шыбындары тұқымдасы(Anthomidae)

Қызылша шыбыны, көктемгі капуста шыбыны,
Тахиндер тұқымдасы(Tachinidae)

Эрнеста
Тахиндер тұқымдасы(Tachinidae)

Эрнеста

Екі қанаттылардың немесе шыбындардың тек бір жұп алдыңғы қанаты ғана болады. Кейде қанатсыз түрлері де кездеседі. Басы шар немесе жарты шар тәрізді, өте қозғалмалы, кеудеге жіңішке сабақша арқылы жалғасқан. Ауыз мүшелері сұйық тамақпен қоректенуге бейімделген тіліп - сорғыш, шаншып - сорғыш және жалағыш. Дернәсілдері құрт тәрізді, аяқсыз. Құыршағы ашық немесе жабық, жалған піллә ішінде болады.
Бұл отрядтың 80 мыңнан астам түрі белгілі, соның 20 мыңы біздің елде кездеседі. Екі қанаттылардың ішінде қан сорғыштар мен адам және үй жануарларының ауруларын қоздырушыларды тасымалдайтындары да, органикалық қалдықтармен (жануар және өсімдік текті) және гүл нектарымен қоректенетіндері де, өсімдіктерді айқас тозаңдандырушылар мен фитофагтар да, сонымен қатар энтомофагтар да бар. Отряд ұзын мұрттылар және қысқа мұрттылар деп аталатын 2 отряд тармағына бөлінеді.

1-сурет. Екі қанаттылар
Ұзын мұрттылар отряд тармағы - Nematocera. Көп бунақтан тұратын ұзын мұртшалары бар, дене пішіні маса тәрізді екі қанаттыларды біріктіреді. Дернәсілдерінің бас капсуласы көпшілігнде жақсы жетілген, қуыршағы ашық, шыбын ұшып шығар кезде қуыршық қабының арқа тесігі бойлай сөгіледі. Біздің елде бұл отряд тармақтың құрамына 32 тұқымдас, солардың ішінде ұзын сирақты шыбындар, маса, галлица, шіркей және басқалар кіреді.

2-сурет. Ұзын мұрттылар
Ұзын сирақтылар тұқымдасы - Tipulidae. Бұл тұқымдасқа жататын шыбындардың денесі ұзыннан созылған 9-30 мм маса тәрізді, басы кішірек, қарапайым көздері болмайды, қанаттары мәрмәр түсті немесе оларда бойлық жолақтар болады, аяқтары жылтыр қара жолақтар немесе дақтар бар өте жіңішке және ұзын болады, яғни денесіне пропорционал емес. Дернәсілдері сұр немесе қоңыр түсті, аяқтары болмайды, кішкентай басы алдыңғы көкірек астына тартыла орналасады және шіріген ағаш сүрегімен қоректенеді. Өсімдік зиянкестері ретінде белгілі түрлері: сазды немесе зиянды ұзын сирақ, капуста ұзын сирағы, көктем ұзын сирағы және тағы басқалар.

3-сурет. Ұзын сирақтылар
Галлица тұқымдасы - Ceccidomyiidae. Сымбатты қысаңденелі, ұсақ ұзындығы 1-5 мм бөжектер. Мұртшалары ұзын, жіп тәрізді немесе таспик тәрізді. Көпшілігінде мұртша бунақтарының әрқайсысында піспек басына ұқсас қылшықтар болады. Қанаттарында көлденең жүйкелер болмайды, бойлық жүйкелерде көп емес. Дернәсілдері құрт тәрізді, аяқтары болмайды, бас капсуласы жақсы жетілген, денесінің алдыңғы және артқы жақтары сүйірленген. Қуыршақтары жасырын (жалған піллә ішінде) немесе жабық. Шыбындар қоректенбейді, ал олардың дернәсілдері саңырауқұлақтармен, өсімдік тканымен қоректенеді. Сонымен қатар өсімдік бітелерінің, жапырақ бүргелерінің, кокцидтердің, алейродидтердің, трипсілердің және өрмекші кенелердіңжыртқыштары болып саналады. Өсімдік қоректілерінен гессен шыбыны, тары құмыты, қарақат құмыты сияқты бірқатар түрлері ауыл шаруашылық дақылдарының басты зиянкестерінің қатарына жатады.

4-сурет. Галлица тұқымдасы
Қысқы мұрттылар отряд тармағы - Brachycera. Бұл отряд тармаққа жататын екіқанаттылардың денесі қысқа және жуандау, мұртшалары да қысқа 3 бунақты, көбінесе қылшықты болады. Дернәсілдерінің анық көрінетін бас капсуласы болмайды. Олар жалған піллә ішінде қуыршаққа айналады. Ашық қуыршақты түрлері өте сирек кездеседі.
Қысқа мұрттылар тап тармағы түзу тігісті және дөңгелек тігісті шыбындар болып 2 топқа бөлінеді. Ересек бөжектер шығар кезде біріншілерінің қуыршақ қабы ұзын мұртты екі қанаттылардікі сияқты, түзу тігіс бойымен жарылады, ал екіншілерінде жалған піллә үстіңгі жағынан дөңгелек қақпақша арқылы сыртқа ашылады.
Қысқа мұрттылар отряд тарағына қос қанаттылардың 82 тұқымдасы жатады. Бұл оқулықта ауыл шаруашылық дақылдарының зиянкестері және энтомофагтар кездесетін тұқымдастардың ең бастыларымен ғана танысамыз.

5-сурет. Қысқа мұрттылар
Ызылдық шыбындар тұқымдасы - Syrpidae. Ұзындығы 4-23 мм дейін жететін ашық жасыл, сары , көк немесе қара түсті шыбындар. Денесіндегі қара - қоңыр және ақшыл - сары түсті бойлық жолақтардың кезектесіп орналасуы оларға аралармен ұқсастық белгі береді. Кейбір ызылдақ шыбындар денесін қалың түк басқандықтан, түкті араларға ұқсайды. Дернәсілдері құрт тәрізді, аяқтары болмайды, денесінің алдыңғы жағы жіңішке, артқы жағы жуандау келеді. Артқы тыныс тесіктері бірімен - бірі қосылып, тыныс түтікшесінің ұшына орналасқан. Тыныс түтікшесі ұзын немесе қысқа болуы мүмкін. Дернәсілдер өздерінің қимылы жағынан сүліктерге ұқсас. Қуыршағының түсі әр түрлі (жасылдау, сарғыш, сүттей ақ немесе қоңыр реңді) пішіні цилиндр тәрізді, жалған піллә ішінде жатады.
Құрамында 4500 түрі бар ірі тұқымдас. Шыбындар гүлдің нектармен және тозаңмен қоректеніп, өсімдіктердің тозаңдануына қатысады. Ал олардың дернәсілдері тіршілік ету жағдайына және қоректік заттарға мамандануына байланысты алуан түрлі болады. Көптеген түрлері фитофагтар, солардың ішінде пияз ызылдағы сияқты өсімдіктің қауіпті зиянкестері де кездеседі. Бірқатар шыбындардың дернәсілдері ағаш қуысында, қабық астында өсімдіктермен және жан - жанурлардың қалдықтарымен қоректеніп, санитарлық рөль атқарады.
Бірлесіп тіршілік ететін жарғақ қанатты бөжектердің ұяларында кезектесіп, солардың дернәсілдерімен қоректенетін арамтамқатры да кездеседі. Кейбір түрлерінің дернәсілдері біте, хермес, кокцид, трипс сияқты өсімдік жапырақтарының зиянкестерімен қоретенеді. Мысалы, тіршілігі 20 - шақты күнге созылған аспа баулы сирфидтің бір дернәсілі күн сайын капуста бітесінің 200 жеп құртады.

6-сурет. Ызылдақ шыбын
Астық шыбындары тұқымдасы - Chloropidae. Ұзындығы 1-4 мм, көпшілігінің ортаңғы арқа бунағында қара - қоңыр жолақтары бар ұсақ шыбындар. Бас бөлігіндегі төбе үшбұрышы айқын көрініп тұрады. Қанаттарының жүйкеленуі қарапайымдау, кейде жүйкелері қысқарып, кішкентай пластинка тәрізді болып көрінеді. Дернәсілдерінің түсі сарғыштау, басы және аяғы болмайды, дене тұрқы көбінесе цилиндр тәрізді, дөңгеленіп келген анальдық бунақта тыныс тесіктері орналасқан 2 төмпешік болады. Қуыршағының дамуы піллә ішінде өтед.
Бұл тұқымдастың құрамына қос қанатты бөжектердің 1500 аса түрі кіреді. Солардың ішінде 400 - дейі біздің елде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.