Бөжектердің саңырауқұлақ аурулары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Саңырауқұлақтар мен антибиотиктерді өсімдіктің ауру қоздырғыштарына қарсы күресте пайдалану

Алматы, 2020ж
Жоспар:

І. Кіріспе
ІІ.Негізгі бөлім
2.1.Бөжектердің саңырауқұлақ аурулары
2.2.Энтомоторлылар тұқымдасы
2.3.Жыртқыш саңырауқұлақтар
ІІІ.Қортынды
ІV.Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Ауыл шаруашылығы зиянкестерімен күресу шараларының жүйесіндегі биологиялық тәсіл зиянкестерге қарсы олардың табиғи жауларын - паразиттері мен жыртқыштарын пайдалануға негізделген. Пайдалы жәндіктерінің бұл тобын бір сөзбен энтомофагтар деп атайды. Паразиттер басқа жәндіктердің ішкі мүшелерінде немесе солардың аралықтарында ұлпаларды жеп немесе жасуша шырынын сорып тіршілік етеді. Олар иелерінің организмін тіршілік ету ортасы ретінде пайдаланылады және паразитизм кезінде олармен тығыз түрде биологиялық байланыста болады. Паразиттер мен жыртқыштардың арасындағы негізгі айырмашылық - жыртқыш өз құрбанын тікелей өлтіреді, ал паразит иесінің есебінде қоректеніп, оның тіршілік қабілетін әлсіретіп барып, өз даму кезеңінің соңғы сатысында ғана өлтіреді.
Ауыл шаруашылық энтомофагтарын зерттеуде мынадай міндеттер қойылады; зерттелген зиянкестердің паразиттері мен жыртқыштарының түр құрамын анықтау және олардың биологиялық ерекшеліктерін білу, зиянкестің сан мөлшерін азайтудағы энтомофагтардың жеке түрлерінің параметрлігін анықтау.
Энтомофагтардың түр құрамын және олардың биологиялық ерекшеліктерін арнаулы стационарлық бөлімдерде немесе маршуттық тексеру кездерінде жүйелі түрде бақылау және анықтау арқылы зерттейді. Бақылаудың нәтижелері күнделік дәптерге жазылады.
Зиянкестердің паразиттерімен залалданғанын білу үшін оның барлық даму сатыларын (жұмыртқа, дернәсіл немесе жұлдызқұрт, қуыршақ, піллә және ересек бөжек) талдап тексеру қажет. Осыеың нәтижесінде зиянкестің әр түрлі паразиттермен залалданған фазасын және паразиттің дамуы оның қандай сатысында аяқталатынын білуге болады. Сонымен қатар паразиттің вегетциялық кезеңінде беретін ұрпақтарының санын және басқада биологиялық ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік туады.
Зиянкес бөжектермен күресу үшін тиісті талаптарға жауап беретін облигатты және факультативті патогендерді қолдануға болады. Олар адам мен жануарлар үшін қауіпсіз болуы тиіс.

Бөжектердің саңырауқұлақ аурулары. Бөжектер, кенелер және басқа ауыл шаруашылығы дақылдарының зиянкестері мен саңырауқұлақтардың көптеген түрлеріне байланысты, тек энтомопатогенді саңырауқұлақтар санының өзі ғана 530 түрден асады. Паразиттік саңырауқұлақтардың көптеген түрлерінің негізгі ерекшелігі - олар зиянкестердің дене қуысына өздері бөлетін ферменттер қатысумен жабын арқылы енеді немесе кутикула бетінде түйреуіш тәрізді жуандаған өсінді - апрессорийлер құрайды. Апрессорийлер - саңырауқұлақ споралары өніп келе жатқанда, қысқа өскін түтік ұшының жуандауы. Осы жуандаған түтікше арқылы жіпшумақ өсімдіктердің дене қуысына енеді. Осыған байланысты саңырауқұлақ бөжектердің қуыршақ және ересек сатысын залалдауы мүмкін, әдетте бұлар басқа организмдермен мұндай жолмен залалданбайды.
Атақты ғалым И.И.Мечников 1879 жылы тұңғыш рет астық қоңызының жасыл мюскардина ауруы қоздырғышын ашып, оны осы зиянкеске қарсы күресу үшін пайдаланды және И.Красильщиковтың соңғы ауру қоздырғышты жаппай көбейту тәжірибелері саңырауқұлақты өсімдік зиянкестеріне қарсы биологиялық әдісте қолдануға жол ашты.
Энтомопатогенді саңырауқұлақтар. Энтомопатогенді организмдер өкілдері саңырауқұлақтардың 7 класының төртеуінде кездеседі. Өсімдікті биологиялық қорғауда іс жүзінде маңызды түрі бар зигомициттер және жетілмеген саңырауқұлақтар класына жатады, бұлар төменде кеңінен қаралады. Қалталы немесе аскомицеттер класының қатарын құрайтын лабульбенді саңырауқұлақтар тобын сипаттайық.
Лабульбенді саңырауқұлақтар тобына 3 тұқымдастардың 150 туысына жататын 1500 түрлері енеді. Бұлар әлемде кең таралған, бірақ негізінен тропика және субстропика аймақтарында кездеседі.Бұлар өте жоғары бөжектер мен кенелердің көптеген түрлерінің өте жоғары маманданған облигатты паразиттері сонымен қатар иелері өлгеннен кейін көп ұзамай өздері де өледі. Саңырауқұлақтар тірі бөжектер денесінде ұсақ қылшықтар немесе биіктігі 1 мм- дей шоқ қышқылдар құрайды. Бұлар дененің әр жерінен кутикуладан барқыт тәрізді өңез түрінде көрінеді.
Лабульбенділердің көпшілік өкілдері қатты қанаттылар өкілдерімен байланысты. Бұл саңырауқұлақтар тарақандар, тура қанаттылар, термиттер, тор қанаттылар, жарғақ қанаттылар,екі қанаттылар және кенелерді паразиттейді.
Зигомициттер класы - Zygomycetes. Класс жақсы жасушасыз дамыған немесе жетілген кезінде жасушалары жіпшумақ арқылы бөлінген саңырауқұлақтарды біріктіреді. Жыныссыз көбеюі қозғалмайтын жіпшесі жоқ спорангиоспораларымен немесе конидияларымен атқарылады. Жыныс үрдісі - зигогамия - жасуша гаметталарына жіктелмеген 2 жасушаның қосылуынан тұрады. Класс құрамына қатар енеді, бұлардың біреуі - энтомофторлылар - өздеріне тек 1 энтомофторлы тұқымдас саңырауқұлақтары жатады, бұлардың барлық өкілдері түгелдей бөжектер паразиттері болып есептеледі.
Энтомофторлылар тұқымдасы (Entomophoraceae). Энтомофторлы саңырауқұлақтар қоректенетін субстрат ішінде көптеген майлы тамшылары бар бір жасушалы нашар тарамдалған жіпшумақ құрайды. Залалданған бөжектерде жіпшумақ бұрыс пішінді және әртүрлі көлемді гифті денеге ажырайды. Бұл элементтер ие денесіне гемолимфа арқылы таралып, бұзылған ұлпалардың орнын басып, дене ішін біртіндеп толтырады. Барлық ішкі мүшелері мен ұлпалар бұзылып біткенше саңырауқұлақ өсуі жүре береді. Конидиялардың өнгенінен бөжектер өлгенге дейінгі кезең, ірі бөжектерде (шегіртке) 5-8 күнге, ұсақ бітелерде 2-3 күнге созылады. Гемолимфа айналымының бұзылуы және саңырауқұлақтың бөлетін токсиндері мен ферменттерінің әсері өлімге ұшыратады. Залалданған бөжектердің құрсағы ісінеді және айырылған жабыннан гифалды денесінен сұйықтық ағады. Бұдан кейін бұлар өніп,өлген бөжектің сыртына шығатын барқыт тәрізді өңезді жіпшумаққа айналады. Конидиялар бір жасушалы, қабырғалары жұқа, плазмалары түйіршікті және майлы тамшылары қабырғасы тегіс, түп жағы азды- көпті емізік тәрізді. Өлген бөжектер құрсағының бауыр жағында энтомофтора туысының кейбір түрлерінде, яғни тарамдалған конидия тасушылары бар тамыр тәрізді құрылым - ризоидтар түзеді. Олар өлген бөжекті субстратқа бекітеді. Осындай қалыпта бөжектер көктемгіе дейін сақталуы мүмкін.
Энтомофторлы саңыраукұлақтардың ерекшелігі-пісіп жетілген конидияларды, олардың көлемінен мың еседен артық қашықтыққа лақтыруға болады. Конидия тасушының үзілуі кезінде кұрылған перде астына плазма қысымы әсерінен лақтыру күші пайда болады. Конидиялар тіршілік қабілетін 72 сағатқа сактай алады. Суга түсіcімен олар бірден өсе бастайды. Егер конидиялар сезімтал иелеріне кезікпесе, ол екінші, үшінші сатылы конидияға айналып, бұлар тағыда атқыланады, яғни бул олардың өмірін иесімен кездескенше ұзартады. Энтомофторлы тыныштықта болатын споралар түзеді, бұлар қысқы құрғақшылық мезгілдері, яғни дамуы қолайсыз кезендерді өткізуге бейімделген. Споралар залалданған бөжектер денесіне түсіп, көктемде өнеді, иесі болмаған жағдайда олар өсу түтікшеcін түзеді саңыраукұлақтар кОНидиядан басқа немесе де, конидия тасушылар сиякты конидиялардың бірінші, екінші, үшінші қатарларын лақтырады. Тыныштык күйіндегі споралар саныраукұлақ жіпшелерінен ҚЫзмет атқарады энеж және жыныссыз жолдармен кұрылады. Жыныссыз 19ш9н9ж жолмен түзілгенде споралар гифальды дененің ортасында немесе ұшында кұрылады. Оған ішінде кұйылады да, спора перде арқылы бөлінеді, ал саңыраукулақ жіпшесінің босаган бөлігі өледі.
Жыныссыз жолмен көбейген спораларды азигоспоралар деп атайды. Жыныс урдісі кезінде аталық косылады. Бұлардың қызметін саңырауқұлақ жіпшелерінің әртүрлі аткарады. Саңырауқұлақ жіпшесінің косылған жерінде немесе оған жақын жерде тыныштық спорасына айналатын ісік пайда болады, ол бұл жагдайда зигоспора деп аталады. Тыныштық күйдегі споралар ұзақ уақыт тіршілік қабілетін сактайды және өлген бөжектермен бірге топырақ бетінде, мұнымен көлемді мөлтекшелері өcімдік қатар arаштардың сызаттарында, жарықтарында, калдықтарында қалады. Көктемде споралар бөжектер ауруының ошак көздері болады. Тұқымдас туыс:энтомофтора (Entomophthorа), массоспора (Мassospora) және тарихиум (Таrichium). Ең кең тараған түрлері энтомофтора туысы туыстардың өкілдері бөжектердің 12 тобына жататын бірнеше түрлерін залалдайды, бұлармен қатар кенелердің, өрмекшілердің, буған 60-тан астам түр енеді. Бұл қандылардың кейбір түрлерін көпаяқтылардың және залалдайды. Саңыраукұлақтардың коректік мамандануы әртүрлі болады.
Энтомофтора E.coronota Cost. туыс өкілдері бежектерді (термидтер, бітелер) ғана емес, мұнымен қатар жылқы, қашар және адамды да залалдайды. Бұл энтомофторлы саңырауқұлақтардың iшіндегі жылы қанды жануарлардың микоз ауруын қоздыратын жалғыз түр. Е.Sphaerosperma бөжектердің аз дегенде 4 топ өкілдерін залалдайды: бітелердің бірнеше түрлері, алма бүрге шiркейін, бітелерді, шыртылдақ коңыздарды дернәсілдерін, кырыққабат ақ көбелегі мен күйеcін залалдайды. Бежектерге айтарлықтай жақсы маманданған түрі Е. erupta Dust. соқыр қандалаларды, E. Grylli Fres. шілделіктерді, шеriрткелерді жэне Е.аphidis Hofim. және Е. thaxteriana Petch. бтелерді залалдайды. Саңырауқұлақтардың массоспора туысы цикадаларды залалдайды және де өздері өте маманданған. Мысалы, Massospora cicadina Peck., қана америкалық әнші цикаданы залалдайды. Көп уакытқа дейін энтомофторлы саңырауқулақтар иесінен сыртқы ортада дамып жетілмейді деп есептелінген. Бірақ кейінірек бірнеше бежектерден санырауқулақтың бірнеше түрін ажыратып алуға мүмкіндік болды және оларды 40-тан астам түрі ортада өсірілетін болды.
Жылыжайда бітелер мен кенелерге қарсы күресу үшін энтомофтор препаратын дайындауға талпыныстар жасалуда. Бітелердің бұршақта және басқа дақылдарда эпизоотиясын болжау әдістемесі жасалған. Дейтермоциттер немесе жетілмеген саңырауқұлактар класы -Deuteromycetes немесе Fungi imperfecti. Класс көп ядролы гаплоидты ,бұтақталатын жіпшумақты гаплоидты бұтақталатын жіпшумақты саныраукұлақтарды топтастырады. Жіпшумақтары бунақталған - аскомицеттердегідей, ядроның бөлінуінен перде кұрады, әдетте жай саңылаулары болады. Жынысты стадиясы болмайды және көбеюі тек қана жыныссыз жолмен жүреді, көпшілік жағдайда конидийлар арқылы, кейде склероциилер- гифтер (жіпшелердің тығыздалуы) арқылы көбейеді, кейбір жағдайда сирек зарарсыздандырылған мицелий арқылы да көбейеді.
Дейтермоциттер конидиялы құрылысты негізінде белгілі бір жүйеге келтіру және анықтау үшін топтастырылған организмдер жиынтығы. Бұл топқа конидиялы жоғарғы спора құру (қалталар, базидиялар) стадиялары болмайтын саңырауқұлақтардың стадиялары болуымен қатар конидиальды стадиясы жеке организмдер ретінде тіршілік ете алатындары жатады. Жетілмеген саңыраукұлақтар 4 қатарға бөлінеді. класы Бұлардың гифомицеттер мен сферопсидалестер қатарына көпшілік энтомопотогенді саңыраукұлақтар енеді.
Гифомицеттер қатары (Нурhomycetales). Бұл қатарға субстрат бетінде споралар жиналатын арнаулы орындары жоқ, конидиялары конидия тасығыштарда кұрылатын саңыраукұлақтар жатады. Moniliaceae тұқымдасына кейбір бөжектер кең таралған ауру коздырғыштары жатады. Бул тұқымдастың сипаттамасы төменде келтірілген. Strilbaceae тұқымдасының өкілдерінің ішінде Hirsutella Нуmenostilbe Petch. туыстарының энтомопотогенді қалталы саңырауқұлақтың конидиальды стадиясы болады, мысалы, :қастауыш тұқымдасының Cordyceps Fr. сымырында паразиттеуші Pat. және түрлері белrілі және туысы жатады. Жаңғақ жалған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.