Рефлексия - тұлғаның өзіндік тануының жолы мен формасы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 40 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1 Оқушылардың оқу-танымдық белсенділігін қалыптастырудағы рефлексияның теориялық негіздері

1. 1 Рефлексия - оқу үдерісін жетілдіру құралы . . . 6

1. 2 Шет ел және педагогикалық-психологиялық әдебиеттердегі рефлексия . . . 6

2 Педогогикалық үдерістегі рефлексияның рөлі . . . 10

2. 1 Оқушылардың оқу мотивтерін қалыптастырудағы рефлексияның алатын орны . . . . . . 20

2. 2 Инновациялық технологияларды пайдалану арқылы оқушылардың танымдық іс-әрекетін белсендіру . . . . . . … . . . 20

Қорытынды . . . 30

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 30

КІРІСПЕ

Зерттеудің көкейкестілігі. Бүгінгі таңда ұрпақ алдында «Қазақстан -2050» стратегиясында «Барлық Қазақстандықтардың өсіп өркендеу қауіпсіздіті мен әл ауқатының артуы» деген ұзақ мерзімдік міндетті үшінші мыңжылдықта іске асыру жаупкершілігі туралы ұлттың болашағы, тәуелсіз мемлекетіміздің ертеңгі ұрпағының рухани байлығы, мәдениеті, саналы ұлттық ойлау қабілеті мен біліміне, іскерлігіне байланысты. [1]

Оқушыларды оқудың соңында алынған білімнің маңыздылығын ұғынуы, қарапайым болжамдар қоя білуі және олардың шешемдерін, дәлелдеу жолдарын табуы, өз қызметін талдай білуі, табысын бағалай алуы, қателіктер мен кемшіліктердің себебін анықтай алуы керек. Бұл егер оқушыға оқу қызметі қалыптасқанда, оқыту үрдісі оқушыны субьектіге айналдырса, яғни оқушыны өзін-өзі оқтуға үйретсе, оқу нәтижесіндегі өзінің жауапкершілігін сезінсе, өзін-өзі дамыту мен оқытудың білік пен біліктілігін игерсе ғана мүмкін болады. Бұл тұрғыда оқу әрекетіне деген рефлексивті қатынасты қалыптастыру маңызды.

Бұл жұмыста «рефлексия» түсінігінің әлеуметтік - психологиялық интерпретациясы қолданылады, бұл процестің перцептивті жағын көрсетеді: қарым-қатынастағы серіктестер өзін қалай қабылдағаны жайлы индивидтің өзінің түсінігінің пайда болуы.

Рефлексия процесі барлық жас ерекшелік кезеңдерінде жүреді. Маңызды кезеңнің бірі ерте есею кезеңі болып саналады, өйткені бұл жас ерекшелік кезеңде қоршаған орта бағалауына көп көңіл бөледі де, сезімділік пайда болады. Абсолютті адекватты рефлексия болуы мүмкін емес, өйткені бұл процесте күйзелістерден арылу мүмкін емес, ол қабылданатын адам жайлы нақты пікірлерінің болмауына тікелей байланысты. Кейбір тұлғаларда бұл процесс толығымен қалыптаспаған болса, онда оларды басқа адамдар қалай қабылдағаны жайлы нақты пікірлерінің болмауына әкеледі.

Қазіргі ғылыми таным негізінде рефлексия мәселесінің екі көрініс белгілерін ажыратуға болады:

- адамның өзін-өзі танып білуінің көп ғасырлық тарихының болуы.

- рефлексия дәрежесінің көп аспектілі мазмұны

Рефлексвиті мүмкіндіктерді психикалық қасиетке жатқызу және кәсіби іс-әрекеттегі рефлексия мәселесінің туындауының маңыздылығымен байланысты. Қазіргі кезде рефлексия мәселесіне қатысты жетістіктерді көрсетіп, жүйелеп, сәйкестендіріледі. Рефлексия психологиясының даму тенденциялары мен кезеңдері сипатталып көрсетілді.

Зерттеу жұмысы көптеген авторлардың еңбектеріне сүйене отырып жүргізілді. Атап айтқанда В. А. Лефевраның еңбегі ол рефлексия ең алғаш философиядан бөліп алып, пән аралық деңгейге шығарған. Г. П. Щедровицкий рефлексия мәселесінің дамуы мен қалыптасуын зерттеген. С. Ю. Степанов пен И. П. Семенов рефлексияны жеке даму қасиеттерінің механизмдері ретінде карастырылды.

Кәсіби іс-әрекеттегі рефлексия мәселесінің қалыптасуы қазіргі қоғам жағдайына байланысты өзгеше болатындығы анықталады. Кәсіби іс-әрекетте рефлексияның туындауы қызығушылығы мол, білімді маман алуға әсерін тигізеді.

Қазақстан Республикасының білім беруді дамыту тұжырымдамасында «Қазір педагогикалық қоғамдастықтың алдында білім берудің жаңа моделін құрудың, сынақтан өткізу мен енгізудің ауқымды міндеті тұр. Білім берудің қазіргі негізгі мақсаты білім алып, білік пен дағды, машыққа қол жеткізу ғана емес, солардың негізінде дербес әлеуметтік және кәсіби біліктілікке-ақпаратты өзі іздеп табу, талдау және ұғымды пайдалану, жылдам өзгеріп жатқан бүгінгі дүниеде лайықты өмір сүру және жұмыс істеу болып табылады», - деп көрсетілген. Осы бағытта әдістемелік жұмыстарды жүргізуде тек қана пәнді терең әрі мазмұны игеріп қана қоймай, өз ісіне сын көзбен қарай алатын, өз әрекетін бақылай және бағалай білетін ұрпақ тәрбиелеу қажет.

Оқу үрдісінде рефлексия арқылы оқытушылардың оқу-танымдық белсенділігін қалыптастырудағы мәнін, жолдары мен тәсілдерін, танымдық белсенділігін қалыптастыру туралы жазған еңбектерді атап өтсек: Ы. Алтынсарин, Н. А. Половникова, Т. И. Шамова, В. В. Давыдов, М. В. Кларин, И. Н. Семенов, А. В. Петровский, М. П. Ярошевский, У. Найссер, Б. М. Величковский, Д. Р. Андерсон т. б. . [8, 9, 10, ]

Елімізде әлемдік білім кеңістітіне ену мен білім беру стандарт талабына сай жоғары оқу орындағы білім беру саласын жақсартуды жүзеге асыратын рефлексия арқылы оқытушылардың оқу-танымдық белсенділігін қалыптастырудағы проблемасы әліде зерттеуді қажет етеді.

Зерттеу нысаны: жоғары оқу орны үрдісі

Зерттеу пәні : оқушылардың оқу-танымдық белсенділігін қалыптастырудағы рефлексияның алатын орны.

Зерттеудің мақсаты: оқушылардың оқу-танымдық белсенділігін қалыптастырудағы рефлексияның мәнін ғылыми тұрғыда негіздеп, әдістемесін жасау.

Зерттеу міндеттері:

• оқушылардың оқу-танымдық белсенділігін қалыптастырудың теориялық негіздерін қарастыру;

• оқушылардың оқу-танымдық қабілетін арттырудың рефлексияның ерекшеліктерін анықтау;

• болашақ педагог-психолог мамандардың оқу-танымдық қабілетін арттырудың рефлексиялық әдіс тәсілдерін қарастыру.

Зерттеу әдістері: талдау кезеңі теориялық әдістер бойынша іске асады:психологиялық, педагогикалық, философиялық әдебиеттер, жалпылау мен жүйелеу, үлгілеу, жобалау.

Курстық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, 2 тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І Оқушылардың оқу-танымдық белсенділігін қалыптастырудағы рефлексияның теориялық негіздері

1. 1 Рефлексия - оқу үдерісінің жетілдіру құралы

Рефлексия - тұлғаның өзіндік тануының жолы мен формасы. Тек осының көмегімен тұлға біртіндеп жекелене түседі, өз өмір іс-әрекетінің субъектісі болады, ол оның өзіндік дамуына және өзіндік қайталанбауына көмегін тигізеді. Рефлексия көмегімен тұлға өмірдің «сыртында», («тыс» жағын ойша біле алады, өмірлік жағдайдан сырт шыға алады, өмірге қатынасының, езінің «мен» түсінігінің маңызын түсінеді.

Мәселелік рефлексия - өзін талдаудың толық психологиялық амалы. Оны мәселелік өзіндік танымның жолы мен формасы ретінде қарастыруға болады. Жас өспірімдік кезең - бұл тұлғаның өзіндік танымның сензитивті даму кезеңі. Бұл сензитивті кезеңде өзінің өмірлік әрекетінің мәселелік -карсыластық мазмұнын түсіну, өзінің өмірімен «мәселелік» қасиетті иемдену, осының барлығы мәселелік рефлексияның қалыптасуына әсер етеді.

Өзіндік сана табиғаты жайлы және оны құрушы («мен», «мен - бейне», «мен-концепция») және өзіндік таным (С. Л. Рубинштейн, В. В. Столин, И. И. Чеснокова, В. Г. Ананьев) . [29, 30]

Өзіндік таным мен өзіндік сана сананың түрі, тек формасы ғана болатыны дәлелденді. Санадан өзіндік санаға өту түсіну арқылы жүреді, ол тасымалдаушы рөл атқарады өзіндік сана өзіндік таныммен тікелей байланыста және тұлғаның нақты психикалық өмірінде тұтастылықты құрайды.

Рефлексия өзіндік танымға жетудің жолы формасы ретінде карастырылады. Рефлексия өзі жайлы басқалардың ойы арқылы тану, өзінің өмір әрекетін түсіну, сонымен қатар рефлексия терең өзіндік танымға итермелейтін жол ретінде түсіндіріледі. Рефлексия психотерапевтік және консультациялық жұмыстың бөлінбес бөлігі ретінде де жүреді.

Тұлға өзін қоршаған ортаны терең танып және өмірлік қатынастарын дұрыс түсінсе өмірлік іс-әрекетінің шығармашыл субъектісі болады. Бұл мәселелік рефлексияның дамуы көмегін тигізеді. Ол өзін тануға, өмірін тұтастай түсінуге әсерін тигізеді.

Рефлексияның даму деңгейіне байланысты тұлғаның 4 түрі кездеседі:

1. мәселелік рефлексиясы қарқынды дамыған тұлға;

2. мәселелік рефлексиядан «ығыстырылған, шектелетін» тұлға;

3. мәселелік рефлексиясы «жетілмеген» тұлға;

4. мәселелік рефлексияға «икемділігі» жоқ тұлға;

деген бірнеше түрлері ескерілген. Ол өзіндік танымда рефлексияның көрінуіне байланысты көрінеді.

Өзіндік таным сезімдерінің қалыптасуы, яғни қоршағандарды ғана емес өзін де ұғыну, өзін «Мен» ретінде ұғыну іс-әрекетті саналы өздігінен тәуелсіз жүзеге асыру болып табылады және мінез-кұлық, жеке бастық сапалар шешуші сол атқарады.

Өзіндік танымды күрделі жүйелі психологиялық құрылымының калыптасуы ретінде оны тікелей диагностикалау және өлшеу мүмкін емес. Өзіндік танымның бір формасы «Мен» бейнесі.

«Мен» бейнесі бұл тұтастай интегративті құрылым. Оған өзін-өзі реттеудің негізгі болып табылатын адамның өзіндік таным процесімен өзіне эмоциялық кұнды қатынасты құру жүйесі енеді. Дегенмен «Мен» бейнесінде тікелей өлшей аламыз. Әдетте бұл мақсатта жанама көрсеткіштер қолданылады. Жанама көрсеткіштерге: адамның мінез-құлқының іс-әрекеттегі өзара қарым-қатынасының әртүрлі формасында мүмкіншілігінше көрінуін объективті өлшеуге болатын жағдайлар жатады. Тұлғаның өзіндік таным құрылымының қалыптасу жағдайлары бұл құрылымға бірқатар әлеуметтік нормалар мен құндылықтарды ендіруді қарастырады. Осы ендіру өзі туралы өзі, өзінің қасиеттері, қабілеттері, өзін бағалау формасындағы ептіліктер туралы ой пікірлердің қалыптасуын шарттандырады. Бұлар біртіндеп жинақтала отырып жеке адамның өзіне қатынасын анықтайды. Бұл өзіндік таным өзіне жалпы қатынас ретінде іс-әрекетпен өзара әрекеттесудің әрқилы түрлерінде тұлғаның нәтижелі ену өлшемін көрсетеді.

Көптеген психологиялық еңбектердегі өзін тану ұғымына талдау жасай отырып, бірқатар ерекшеліктерді көрсетуге болады. Бірқатар еңбектерде өзіндік танудың адекватты мәселесі баса айтылып, бұл ұғым «өзі туралы ойы» ұғымымен пара-пар келеді. Енді бірқатар еңбектерде өзін тану балаға өзіне жалпы қатынас түрінде көрсетіледі. Авторлардың мұндай бірыңғай емес позициялары өзін тану шындығында да тұлғаның әрі өзі туралы ойы, әрі өзіне қатынасы болғандықтан шындық жағдайда бейнелейді. Дегенмен біздің көзқарасымыз бойынша өзін тану ұғымы - оның атқаратын қызметі бойынша қолданылса онда өзі турлы ойы деген ұғымды пайдалануға болады. Тұлғаның өзіне қатынасы өзі туралы ойдан тұратындықтан өзін тану ұғымы көп деңгейде тұлғаның өзіне қатынасын белгілейді.

Кеңес психологтарының тұлғаның өзін тануы әртүрлі аспектілерін қарастырған (өзіндік танудың қалыптасуы механизмдері, тұлғаның әртүрлі қасиеттерінің қалыптасуындағы, мінез-құлық, іс-әрекетті саналы өзіндік реттеудегі өзіндік бағалаудың рөлі) зерттелулері өзіндік бағалау жеке тұлғалық қалыптасудың ең негізгі, тұлғаның құрылымының немесе оның дамуының негізгі компоненті, өзін реттеу процесінің негізгі тірегі болып табылатындығын, өзіндік тану бағалау мотивация құрылымына енетіндігін, өзіндік реттелудің бағыттылығы мен оның жүзеге асу құралын анықтайтындығын көрсетеді.

А. Г. Спиркиннің айтуы бойынша өзін-өзі танусыз өмірде өз орнынды анықтау қиын және тіпті мүмкін емес.

В. Ф. Сафин өзін-өзі тануды тұлғаның өзіндік анықталудың екі механизімінің бірі деп көрсетіледі. Оның айтуынша өзіндік тану тұлғаның кәсіби өзін-өзі тану механизімінің бірі бола отырып тұлғаның кәсіби бағыттылығының қалыптасу процесіне әсер етеді. [33]

Тұлғаның жүйелі қасиеті ретінде өзіндік тануды талқылай келе тұлғаның жеке компоненттерінің даму ерекшеліктерін, жасқа қатысты заңдылықтарды, саналы іс-әрекет типін өзгеруін анықтайтын жеке адамның дамуының күрделілігіне баса көңіл аударамыз. Жеке компоненттердің дамуы өзіндік танудың тұтастай дамуын қамтамасыз етеді, әрі оны одан әрі дамуын жетілдіріп отырады. Бірқатар мазмұнды компоненттері саналы ұғыну деңгейіне байланысты сондай-ақ адекваттылығына байланысты өзгешеленуі мүмкін. Өзіндік танудың жасқа байланысты дамуының жасқа қатысты ерекшеліктері арнайы зерттеулердің пәні болып табылады.

Дегенмен де тұлғаның өзін-өзі тануын зерттеу, танымдық іс-әрекеттің, қарым-қатынастың субъектісі ретінде тұлғаның дамуында ғана өзекті мәселе емес, сонымен қатар кәсіби өзіндік анықталуға байланысты да мәнді сұрақтар болып табылады.

Өзіндік тану өзіндік сананың когнетивті және эмоциялық бағалық компонентінің бірлігі ретінде кәсіби өзіндік анықталудың екі деңгейінің бірі гностикалық деңгейі ретінде бейнеленеді. Кәсіби жоспарда өзіндік анықталудың екінші деңгейінің көрсеткіші мінез-құлықты, практикалық, өзіндік тану сияқты іс-әрекеттің ішкі реттеушісі табылады және онда бағдарлаушы (өзін тануға ептілігі) және ынталандырушы (белсенді іс-әрекетті қоздырушы) қызметін атқарады.

Тұлғаның өзіндік тануы нақты әлеуметтік топтардың әсерімен қалыптасады. Тұлғаның жалпы өзіндік танудың бағасы өзіндік бағаның жеке құрылымынан тұрады. Өзі туралы өмір барысында жинақталған ойдың негізінде тұлғаның жалпы өзіндік тануы өзіне тұтастай қатынас құрумен, жеке адамның өзін-өзі кұрметтеу мазмұнымен байланысты. Өзіндік танымды зерттей отырып жеке тұлғалық қалыптасуды ашамыз.

Тұлғаның өзін-өзі сыйлау, оның негізгі функцияларына:

1. Тұлғаның күшті белсенділігі үшін жағдайларды қамтамасыз ету, өзінің ішкі мүмкіншіліктерін жүзеге асыру, тұлғаның қоғамдық құндылықтарының өнімділігі мен өсуі жатады;

2. Ішкі адамгершілік психикалық күйінің жақсаруын қамтамасыз ету жатады. Потенциялды қабілеттерін жоғары деңгейде көрсетудегі іс-әрекеттің әлеуметтік мәнін анықтау адамның басқа адамдармен өзара әрекеттесудің негізіне үйретеді, өзіндік сана мен өзін тануы дамиды, тұлғаның мұндай даму бағыттары өзін-өзі сыйлауды өсірудің негізі болып табылады.

Тұлғаның өзін-өзі тануы дегеніміз адамның барлық қасиеттерді басқару функциясында көрінетін автономды жеке тұлғалық сипаттама. Өзін-өзі тану тұлға құрылымында қандай да бір орын алатын бірқатар жеке тұлғалық қалыптасу. Өзіндік тануды нәтижелі зерттеу үшін өзіндік тануы әсер ететін көп нәрселерді ескеру қажет. Өзін-өзі тануды қарастыратын тұлғалардың комплексті зерттеудің психологиялық жағдайы өзіндік бағалаудың бір мезгілде көптеген жақтарын зерттеу болып табылады.

Дегенмен, кәсіби кеңес беру жүйесінде кездесетін кемшіліктердің бірі тұлғаның ішкі жан-дүниесінің, олардың қызығушылықтарын, бейімділіктерін, қабілеттерінің өзіне тән ерекшеліктерін аса ескере бермейміз. Мұнда кәсіби тануды басқару мәселесі негізгі орынға ие. Осыған орай зерттеу пәнін талдау. Кәсіби іс-әрекетті таңдау құралын, формасын кәсіби кеңес беру жұмыс әдістерін талдау болып табылады.

Енді бірқатар зерттеулерде кәсіби іс-әрекетте өзін-өзі тану бойынша (кәсіби жоспар, өзіндік бағалау) іс-әрекетті іштей реттеу мәселесі қаралған.

Кеңес психологтарының өзін-өзі тану мәселесі бойынша зерттеулерінде мінез-құлық пен іс-әрекетті саналы реттеудегі өзіндік танудың үлкен рөлін көрсетеді. Жасөспірімдік шақта бұл құбылыс ересектердің бағалауына тікелей еліктеумен сипатталады. Өсе келе өзіндік таным өзбеттілікке көшеді.

Тұлғаның өзін-өзі тану барлық зерттеулер бұл процестегі өзіндік танудың ерекше рөлін баса айтады. Кәсіби бағдар бұл жоғары тұлғаға сәйкес келетін кәсіпті таңдауға мақсатты бағытталған көмек беру, ал кәсіби кеңес беру бұл мамандықты таңдау кезіндегі ұсыныстар. Екінші жағы адамға қойылатын өзінің көп жақты талаптарына орай еңбек, мамандық бойынша көрінеді. Кез-келген адам кез-келген жұмысқа жарамды бола бермейтіні белгілі. Ол әрине қандай да бір кәсіпті игеріп, қалайда жұмыс істеуі мүмкін, бірақ оның жұмысында міндетті қателіктер көріне бастауы мүмкін. Тұлға бойындағы жеке даралық ерекшеліктерді анықтаудың өзі бір-екі ғана қасиетпен сипатталмайды, тіпті түсіндірмелі сөздіктерде адамға тән қасиеттерді бес мың жеті жүз сөзбен сипаттап көрсетеді. Мұның өзі жоғарыдағы бірнеше мүмкіндіктерде элементтердің бір көрінісі. Өзін-өзі тануда тұлғалардың өзін, өзінің жетістіктері мен сәтсіздіктерін,

Тұлғаларда кәсіби іс-әрекетке деген дұрыс рефлексия қатыстыру жеке адамның бірқатар өзгеруіне әкелер еді, яғни еңбекке және еңбекшілерге қоғам алдындағы өзінің міндеттерінде жағымды көзқарас қалыптасады, кәсіби қызығушылықтары әрі қарай дифференцияланады, өмірлік болашақтары қалыптасады. Осыған орай, тұлғаның өзінің сапасы да өзгереді, яғни еңбек субъектісі ретінде өзі туралы пікір, еңбекте, қандай да бір мамандықты меңгеруде өзінің мүмкіндігін бағалау қалыптасады.

Тұлғаларда әр түрлі іс-әрекетіндегі өзіндік бағалауын зерттеу бұл өзгерістердің психологиялық механизімін ашуға итермелейді.

Психология ғылымында өзін-өзі тану ерекшелігі уақытқа дейін негізінен оқу іс-әрекеті жағдайында зерттелініп келеді.

Бірнеше зерттеулердің көрсеткендей өзіндік тану тұлғаның мотивациялық-эмоциялық сферамен тығыз байланысты, тұлғаны іс-әрекетке бағыттайды, оны өзіндік реттеулері жағдайлары негізгі болады, тұлғалардың тартымдылығының негізі болып табылады.

Өзін-өзі тану не себептен жоғары болады? Жоғары өзіндік тану тұлғаның мінез-құлқында қандай рөл атқарады?

Жоғары өзіндік тану психологиялық зерттеулерде көптеп кездеседі.

Әр түрлі авторлардың мәліметтері бойынша зерттеушілердің 43 % -тен, 68 %-ке дейінгілерде өзіндік тану жоғары болады. Бұл көрсеткіштер студенттердің арасындағы көрсеткіштерінде кездеседі.

Егер өзін-өзі тану және тартымдылық балаларда болатындай мүмкіндікке айналса, онда сәтсіздікті мойындамайтын, аффектілі күйге келтіретін қарама-қайшылық туындайды. Балалар өзін қорғау үшін оны не мүлдем теріске шығарады, не өздеріне тәуелсіз жағдайларға байланысты түсіндіреді. Мұндай балалар адекватты емес және кез-келген жоғары өзіндік тану (айналасындағылардың берген бағасы мен салыстыруы бойынша) мінез-құлықтың адекватты емес көрінуі деп есептейді және мұны негативті ретінде қарастырылады.

Біздің ойымызша жоғары өзіндік тану қорғаныс рөлінен басқа, субъектінің компенсаторлы іс-әрекетін қозғаушы, ынталандырушы рөл атқарады. Осыған байланысты өзін-өзі тәрбиелеудің көптеген фактілерін көрсету керек болды. Жоғары көптеген зерттеушілердің өзіндік тануы өздерінің қол жеткізген жетістіктерін бағалап қоймай, сонымен қатар әлі жүзеге аспаған бірақ қалауында бар тырысушылығымен мақсаттары негізінде бағалауы бойынша құрылады. Өзіндік тануға енетін мұндай тырысушылықтармен мақсаттар оған қозғаушы күш береді. Қазіргі кездегі психологияда тұлға өзін-өзі тану мазмұнын зерттеуде екі бағытты көрсетуге болады.

Оның біріншісі өзіндік танымның жалпы сипаттамасын, оның қалыптасу жағдайларын іздестірумен байланысты болса, екіншісі микроанализбен байланысты, яғни өзіндік танымның құрылымдық элементтерін бөлшектеу және олардың байланысын қарастырады. Енді осы екі бағыттың әрқайсысына сипттама беріп көрелік. Өзіндік танудың жалпы сипаттамасын өзгешелей отырып, авторлар әр түрлі жас кезеңдерінде оның қалыптасуының негізгі факторларына тұлғаның іс-әрекеті, оқу іс-әрекеттегі жетістіктер мен сәтсіздіктер және әлеуметтік факторлар жасөспірімнің тұлға аралық қатынас жүйесіндегі сыртқы бағалар жатады. Осыған орай өзіндік танудың анықтамасы баланың әлеуметтік ортамен өзара әрекеттесуінде және айналасындағылардың берген бағасының әсерінен қалыптасатын ішкі эталондағы қасиеттерді саналы ұғыну проекциясы ретінде қалыптасады. Өзін тану субъектінің шындықтағы «Мен» мен идеалды «Мен» арасындағы өзгешеліктермен сипатталынады. Бұл бағыттылық сферасында және азаттық іс-әрекеттік мазмұны диалектикалық бірлікте болатын өзін интегралды бағалау ретінде сипатталады.

Әдебиеттерді талдай келе «өзін тану» термині өзін тұтас тұрғыда өзіне деген қатынасын, тұлғаның нақты сапаларын және оның мүмкіншіліктерін бағалауға қатынасын білдіреді. Мұндай нақты жағдайларға қатысты операциялы сипаттамасы, ең алдымен, функцияналдылықпен байланысты.

Жас өспірімдік кезеңінде жаңа құрылым қалыптасады: өзін тану айналасындағылардың берген бағасына қанда да бір деңгейде тәуелсіз бола отырып - «өзі үшін» және «басқалар үшін» - екі жақтылық туындайды.

Әрбір теорияның даму деңгейі іс-әрекеттің негізінде құрылған принциптердің құрамы мен сапасымен анықталады. Кәсіпті таңдаудағы белсенділік принципі кәсіби өзіндік анықтаул процесіндегі жеке адамның іс-әрекет типімен сипатталынады. Кәсіпті аданың өзі белсенді іздестіруі қажет. Мұнда мына жағдайлар үлкен қызмет атқарады: еңбек және кәсіби дайындықтағы практикалық күші, ата-аналардың кеңесі мен олардың кәсіби тэжірибесі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.