Автомобильдің беріліс қорабы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

М.Әуезов атындағы ОҚМУ колледжі

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Бір сатылы редуктор туралы жалпы мәлімет
Орындаған :Тойбек Бағлан
Қабылдаған: Тәліп Ақерке

Шымкент-2020

Мазмұны.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
Бір сатылы редуктор туралы жалпы мәлімет ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
Цилиндр тәрізді редуктор ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
Тығыздалған түпкілікті редуктор ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
Берілістер түрлері жалпы мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 5-7
3.1 Автомобильдің беріліс қорабы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..7-16
Өрт қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16-18
Технологиялық сұлбасын құрастыру және оның жазбасы ... ... ... ..19
Қорытындысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
Пайдалынған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .21

Кіріспе.
Қазіргі уақытта біз ғылым мен техниканың мейлінше күшті қарқынмен дамып, өмірге кеңінен тарағанынан куә болып отырмыз.
Механика ғылымы машина мен механизмдер бөлшектерінің,құрылыс конструкцияларының және де басқа қатты заттар мен үздіксіз ортаның,газдардың қозғалысын,күш әсерінен болатын кернеулік жағдайын қарастырады.Олар үш бөлімнен құралады.Жалпы механикаға материалдық нүктелер мен денелер және олардың жүйелері,үздіксіз және дискретті орталар механикасы,механикалық жүйелердің тербелісі,машина мен механизмдер теориясы және т.б. жатады.
Машина жасау өнеркәсібі халықтың,мемлекеттің қандай даму сатысында тұрғаның анықтайды. Мемлекеттің энергетикасы, тау-кен, ауыл-шаруашылық,химиялық,тамақ өндіру,мата тоқу,жеңіл және т.б. өнеркәсіптері машина жасау өндірісіне тікелей байланысты. Осыған орай, барлық елдерде машина жасау өндірісіне өте көп көңіл бөлінеді және ол барлық халық шаруашылығының өзегі,бастамасы болып саналады.
Машина бөлшектері курсында тек түзу біліктердің конструкциясы мен олардың есептеу жолы қарастырылады.
Қазіргі кезде адам тіршілігі машинаға байланысты. Тікелей өндірісте қызмет етсек, әр қилы машиналарды көреміз. Олардың бәрі біздің істейтін қызметімізді жеңілдетеді, еңбек қарқынын және өнімділігін арттырады.
Курстық жұмыстың мақсаты:берілістерді және оның түрлерін;артықшылықтары мен кемшілктерін, жалпы пайдалануын зерттеп, мағыналарын және түсінігін ашу.
Курстық жұмыстың актуалдығы: Бір сатылы редуктор берілістерге ,беріліс қорабына айналдырушы момент беруі үшін қолданылуы, жалпақ берілістер қозғалысты біршама қашықтыққа беру үшін және де беріліс санының дәлдігін қажет етпейтін жерлерде қолданылуы, сондай-ақ олардың қуаты өте аз, ал қуатты белдікті берілістердің шкивтерінің өлшемдері өте үлкен,әрі ыңғайсыз келетіндіктен, олардың жоғарғы бетінде саңылау қалдырылады және айналу моменті, біліктен күпшекке берілістің бүйір қабырғасында жаншылу кернеуі мен дөңгелектің қимасында қиылу кернеуі пайда болуы қарастырылған.

2. Бір сатылы редуктор туралы жалпы мәлімет
Атаудан көрініп тұрғандай, жалғыз (немесе бір сатылы) негізгі беріліс цилиндр тәрізді, тік немесе спиральды тістері бар, сондай-ақ гипоидты болуы мүмкін бір жұп берілістерден (берілістерден) тұрады. Қиыршық берілістердің бір немесе басқа түрін қолдану көлік құралдарының орналасу ерекшеліктерімен, агрегаттардың дизайнын жеңілдету, оларды жасау мен пайдалану құнын төмендету мүмкіндігімен байланысты.
Редуктор -- бір не одан да көп механикалық берілістер арқылы айналу моментін беретін және өзгертетін механизм. Механикалық бәсеңдеткіштің негізгі мінездемелері - ПӘК, біріліс қатынасы, берілетін қуат, біліктердің максимал бұрыштық жылдамдықтары, жетекші және жетектегі біліктер саны, берілістер мен сатылардың түрлері мен саны.
Әдетте бәсеңдеткіш деп кіріс білігінің жоғарғы бұрыштық жылдамдығын шығыс білігіне төмендетіп беретін, сондай-ақ айналу моментін жоғарылататын құрылғыларды айтады.Төмен бұрыштық жылдамдықты бірнеше есе ұлғайтатын бәсеңдеткіштерді мультипликаторлар деп атайды.
Бұрыштық жылдамдықты сатылы өзгертетін бәсеңдеткіштерді беріліс қорабы деп, ал сатысыз өзгертетіндерін вариаторлар деп атайды.
Сериялық өндірісте бәсеңдеткіштердің стандартталған құйылған тұрқылары кең таралған. Ауыр өндіріс пен машина жасау салаларында құйылған шойыннан жасалған тұрқылар жиі қолданылады, құйылған болаттардан жасалғандары сирек кездеседі. Конструкцияны максимал жеңілдету үшін жеңіл қорытпалардан жасалған тұрқылар қолданылады. Бәсеңдеткіштің тұрқысында орын ауыстыруға және бәсеңдеткішті орнатуға арналған құлақшалары болады. Біліктердің шығып тұратын жерлерінде майдың ағып кетуінен сақтайтын тығыздалған материалдан жасалған сақиналар орналасады. Көбінесе бәсеңдеткіш тұрқыларына конструкциялық элементтер орналастырылады. Олар жұмыс уақытында бәсеңдеткіштің қызуынан пайда болатын бәсеңдеткіш ішіндегі қысымның артуынан сақтайды.
Ең алдымен, бәсеңдеткіштер типтері бойынша классификацияланады.
Сонымен қатар, бәсеңдеткіштерді корпустар типі, суыту әдістері, қолданылатын мойынтіректер (подшипники) типі, айналу жылдамдықтары; берілу,өзгеру, үлестірмелі қуаттары бойынша да классификацияланады
Даналық өндірісте жеке конструктивті шешімдер алуға мүмкіндік беретін пісірілмелі тұрқылар кең қолданылады.
Бәсеңдеткіштердің беріліс қатынастары деп жетекші біліктің бұрыштық жылдамдығының жетектегі біліктің бұрыштық жылдамдығына қатынасын айтады:
i=ω1ω2 1)

Мұндағы ω1жетекші біліктің бұрыштық жылдамдығы, ал ω2 жетектегі біліктің бұрыштық жылдамдығы.

2.1 Цилиндр тәрізді редуктор

Кескінді-доңғалақты беріліс қорабы - бір механикалық редуктор, оның құрамында бір бұрышты және цилиндр тәрізді беріліс бар. Мұндай беріліс қорабы кіріс және қуат алу біліктерінің осьтері қиылысқан жағдайда қажет. Беріліс қорабы қажеттілікке байланысты көлденең және тік болуы мүмкін. Конус дөңгелектері (бірінші кезеңде) негізінен қисық тіс профилімен орындалады, өйткені бірінші кезеңде ең үлкен бұрыштық және сызықтық жылдамдықтар байқалады (60,000 айн мин дейін), түзу тісті дөңгелектермен жұмыстың біркелкілігіне қол жеткізу мүмкін емес.

1-сурет Цилиндр тәрізді редуктор
2.2 Тығыздалған түпкілікті берілістер
Ақырғы жетектің бұл түрі тек көлемін ғана емес, жетек доңғалақтарына берілетін момент бағытын өзгерту қажет болған кезде қолданылады. Түзу немесе көп жағдайда спиральды тістері бар конустық негізгі берілістер дизайндағы ең қарапайым және технологиялық тұрғыдан дамыған, сондықтан олар артқы доңғалақты және жеңіл және орташа жүк машиналары бар жеңіл автомобильдерде кеңінен қолданылады.

2-сурет тығыздалған,Гипоидты және гипоидты араласқан.

3.Берілістер , берілістердің түрлері жалпы мәліметтер

Машиналарда берiлiс қорабы мотордың айналдыру моментiн жетекшi дөңгелектерге көбейтiп беруге арналған. Оның үстiне, автомобильдiң жүрiс жағдайына байланысты сол моменттiң әртүрлi мәндерге өзгерту қажет болады. Тракторлардың жүруге кедергi көбейген кезде, жүрiс жылдамдығын азайтып, соның есесiнен тарту күшiн арттырады, ал керiсiнше болғанда жүрiс жылдамдығын арттырады. Осыған қосымша, автомобиль артқа жүруi үшiн, жетекшi дөңгелектiң айналу бағытын да осы берiлiс қорабы iске асырады.
Жетектегі шестерняның (тіс саны не диаметрі бойынша.) жетекші шес-тернядан қанша есе үлкен екендігін немесе жетекші білікпен салыстырғанда жетектегі біліктін айналу жиілігінің қаншалықты өзгеретінін көрсететін санды беріліс саны деп атайды. Егер беріліске шестернялардың бірнеше жұбы қатысса, онда жалпы беріліс саны барлық шестернялардың беріліс санын өзара көбейту арқылы анықталады. Мотордың иінді білігінің айналу жиілігі тұрақты болғанда, трактор мен автомобильдің мотор білігі мен жетекші донғалақтың не жұлдызшаның арасыңдағы беріліс қатынасын өзгерту арқылы түрлі жылдамдыққа жетуге болады.

қалыпты қимадағы берілістер мынадайда
2)
негізгі қолданысқа ие.
1. - суретте қарапайым шестернялық беріліс қорабының (үш жылдамдық алдыға және бір жылдамдық артқа) сұлбасы көрсетілген.

Сурет-1. Редуктор айналу моментін беретін механизм.Беріліс қорабының сұлбасы.
1 - артқы жүрістің екі қайталанған (екі еселі) щестернясы, 2 - жетектегі білік, 3 - жетекші білік, 4 - қорап корпусы, 5 - ашалар, 6 - кулиса, 7 - берілісті ауыстырып қосу рычагы, 8 - бекіткіш, 9 - жылжымалар.

Жетекші (бірінші) біліктегі 3 ең кіші шестерняның жетектегі (екінші) біліктің 2 ең үлкен шестернясымен ілінісі бірінші (төменгі) берілісті тудырады.Жетекші біліктің жылжымалы шестернялары (кареткалары) жылжымалармен 9 бірге не бағыттас қозғалатын аша 5 арқылы берілісті ауыстырып қосу рычагымен қозғалады. Берілістің қосылганын білу үшін, оның өздігінен ажырау қосылуын болдырмау мақсатында бекіткіш 8 орнатылады. Бір мезгілде екі жылжыма бірдей қозғалып екі беріліске түспес үшін беріліс қорабы бағыттаушы пластина - кулисамен 6 жабдықталады.
Тісті белдіктің модулі m=4..40, стандартты шама қолданылады.
Мотордың жұмыс тиімділігін арттыру үшін мүмкіндігіне қарай жоғарғы берілісті таңдайды. Қорапта беіліс неғұрлым көп болса, соғұрлым өзгермелі жүк кезінде мотордың қуатын толығырақ пайдалануға болады.
Шестернялы (сатылы) беріліс қорабы төмендегі белгілері бойынша жіктеледі:
- білік саны - екі, үш, төрт білікті;
- біліктің трактордың бойлық осімен салыстырғанда орналасуы - көлденең және бойлық;
- шестернялардың ілінісу тәсілі - жылжымалы және тұрақты іліністі;
- берілісті ауыстырып қосу тәсілі - тракторды тоқтатып барып және қозғалыс кезінде;
- берілісті ауыстырып қосу механизмінің түрі - механикалық, гидравликалық және автоматтық;
- беріліс не саты саны - терт, бес, алты сатылы т. с. с. Беріліс қорабының саты мен ілгері беріліс санымен байланысты.
- жылжымалы шестернялар (кареткалар) саны - екі, үш және төрт жүрісті.
- конструкциялық жасалуы - алмалы, жеке агрегат түрінде, механизммен ортақ корпуста жабдықталады.

3.1 Автомобильдердің беріліс қорабы.

Автомобильдердің беріліс қорабы қозғалтқыштың айналдыру моментін жетекші дөңгелектерге көбейтіп беруге арналган. Оның үстіне, автомобильдің жүріс жағдайына байланысты сол моменттің әртүрлі мәндерге өзгерту қажет болады. Автомобильдің жүруге кедергі көбейген кезде, жүріс жылдамдығын азайтып, соның есесінен тарту күшін арттырады, ал керісінше болғанда жүріс жылдамдығын арттырады. Осыған қосымша, автомобиль артқа жүруі үшін, жетекші дөңгелектің айналу бағытын да осы беріліс қорабы іске асырады.
Осындай жұмыстарды іске асыру үшін, беріліс қорабының жұмыс принципі әртүрлі болуы мүмкін. Солардың ішіндегі автомобильдерде көп қолданылатын түрі -- ол механикалық беріліс қорабы. Ондаймеханикалық беріліс қорабы механикалық тораптардан құралады. Сондай тораптар беріліс санын өзгерту арқылы айналдыру моментін өзгертеді. Беріліс саны дегеніміз жетектелуші бөлшектердің айналыс жиілігінің жетектелуші біліктің айналыс жиілігіне қатынасы болады. Яғни беріліс қорабының беріліс саны оның жетекші (бірінші) білігінің жетектелуші (екінші) білігінің айналыс жиіліктерінің қатынасы болады.
Механикалық беріліс қораптары осындай беріліс сандарын екі түрлі өзгерту мүмкін. Біріншісі -- сатылы монге, ал екіншісі беріліс санының кез-келген мәніне өзгерте алады. Сондықтанда автомобильдің трансмиссиясы сатылы немесе сатысыз болып екі түрге бөлінеді. Эксплуатациялық тиімділігі жағынан сатысыз трансмиссия оте тиімді, бірақ ол үшін қолданылатын әртүрлі механикалық берілістердің құрылыстары мен жұмыстары әлі жеткіліксіз дәрежеде болғандықтан, бүгінгі танда автомобильдер беріліс қорабы тек сатылы етіліп жасалады. Ол үшін көбінесе тісті берілістерді қолданады.
Тісті берілістермен жасалған беріліс қорабы, беріліс санын өзгерту үшін өзара тістесетін қосақ тісті дөңгелектердің әртүрлі тіс санына байланысты тіркестерін іске қосады (2-сурет). Мысалы тіс саны аз дөңгелектен тіс саны көп дөңгелек арқылы қозғалыс берілсе, онда айналдыру моменті көбейіп, жылдамдіқ азаяды (2.б-суретте, 1-7 шестернялар тістескен), ал керісінше берілсе (2.в-суретте, 2-6 шестернялар тістескен), онда айналдыру моменті азайып, жылдамдіқ артады. Автомобильдер қорабында осы принцип пайдаланады, яғни төменгі берілістерде аз тісті дөңгелектерден көп тісті дөңгелекке береді, ал жоғарғы берілісте керісінше болады. Сонымен, беріліс санын қанша рет өзгерту керек болса, беріліс қорабына сонша қосақ тісті дөңгелектер қойылады. Автомобильді жүргізуші жүріс жағдайына байланысты сол керекті қосақ тісті берілістерді бір-бірімен тістестіріп іске қосады, ал басқа берілістер Бұл кезде ажырап тұрады.Осыған байланысты беріліс қорабы, алға қарай жүретін беріліске қарай үш сатылы, төрт немесе бес сатылы беріліс қораптары болып бөлінеді.
Беріліс қорабындағы екі тісті тістестірудың екі түрлі тәсілі болады. Біріншісі -- бір жылжымалы тісті дөңғелекті жылжымайтын екінші дөңғелекке алып келіп тістестіреді. Мұндай беріліс қорабын берілетін қуат ағынын үзіп беретін қарап деп атайды. Ал екіншісі -- екі тісті дөңгелек тұрақты тістесіп тұрады. Олардың біреуінің білігімен жалғасуы май ыдысында жұмыс істейтін фрикциондық муфтаның көмегімен іске асады. Сонда берілісті қосу үшін тиісті фрикциондық муфтаны жалғастырса болғаны. Мұндай беріліс қорабын берілетін қуат ағынын үзбей беретін қарап деп атайды. Енді солардың жұмысы мен құрылысын қарастырамыз.
Берілетін қуат ағынын үзіп беретін механикалық беріліс қорабының жұмыс схемасы 2-суретте, ал кинематикалық схемасы 3-суретте көрсетілген.
Оның құрылысы мына төмендегідей. Беріліс қорабы, трансмиссияда бөлек торап болып жасалады. Сондықтанда оның барлық бөлшектері арнаулы қарапқажиналады. Беріліс қорабының негізін бірінші (2) және екінші (3) білік құрастырады. Бірінші білік ілінісу муфтасының (18) білігімен жалғасады, кейде тіпті бірге жасайды. Оның өн бойына қозғалмайтын тісті дөңгелектер бекітіледі. Ал екінші білікте (3) жылжымалы шестернялар подшипникке әрналатылады да оның шыға берісі әрі қарай трансмиссияның басқа тораптарымен жалғасады. Схемада екінші біліктің шыға беріс ұшы ось аралық дифференциалға жалғасқан. Ондай құрылыс автомобильдің екі осіндегі дөңгелектер жетекші қызмет атқаратын жағдайда қолданылады. Ол туралы төменде қаралады.

2-Сурет қуат ағынын үзіп беретін беріліс қорабының жұмыс схемасы:
а-бейтарап қалпы; б-бірінші беріліс; в-екінші беріліс; г-артқы беріліс; 1,2,3-бірінші біліктің шестернялары; 4-аралық шестерня; 5,6,7-екінші біліктің шестернялары; 8-екінші білік;
9-бірінші білік.

φА - дөңгелек енінің коэффициенті төмендегі жобамен алынады:
φА=0,1-0,3 - жеңіл жұктелген берілістер үшін;
φА =0,3-0,45 - орташа жүктелген берілістер үшін;
φА = 0,15-0,2 - жылдамдық қорабының жылжымалы дөңгелектері үшін,
φА=0,45-0,6 - ауыр жүктелген берілістер үшін;
φА=0,6-1,0 - өте ауыр жағдайдағы шевронды берілістер үшін.

Осыларға қосымша беріліс қорабында артқа жүргізетін берілістің де аралық білігі (19) болады.
Осылай құрылған беріліс қорабының жұмысы мынандай болады. Автомобиль жүргізушісі ілінісу муфтасын ажыратып, беріліс қорабының бірінші білігін (2) тоқтатады. Сонда оның бойындағы тісті дөңгелектер де тоқтайды.
Енді жүргізуші қажетті берілісті қосу үшін жылжымалы тісті дөңгелекті, оның қасында жасалған шлицалы муфта (4) арқылы екінші білікпен (3) жалғастырады. Ажырату муфтасын іске қосқан кезде қозғалыс бірінші біліктен қозғалмайтын, қозғалатын тісті берілістер арқылы шлицалымуфтаның (4) көмегімен екінші білікке (3) беріледі. Шлицалы муфталарды (4).
Егер негізгі беріліс моментті алуға, оны төмендетуге немесе арттыруға жауап берсе, онда дөңгелек дифференциал, редуктордың берілістерінен алынған моментті доңғалақтар арасында таратумен қатар, машинаны бұру кезінде доңғалақтардың жылдамдығын бақылайды. Көлік бұрылған кезде сыртқы доңғалақ соғұрлым көп болады, ал ішкі доңғалақ азаяды. Дифференциалсыз мұндай операция мүмкін емес еді.

3)

Егер консольдің көмегімен білік және қандай да бір берілістің элементі орнатылса, онда есептеу кезінде консольдің жүктемесі ескеріледі. Осылайша, бұл жағдайда күштер әртүрлі жазықтықта әрекет етеді, есептеу ыңғайлылығы үшін көлденең және тік жазықтықтағы білік қисығын қарастыру қажет (7-сурет). Әр түрлі сегменттерде әрекет ететін иілу моменттерін анықтағаннан кейін олардың ең үлкенін беріңіз және біліктің диаметрі есептелетін белгіленген моментті анықтаңыз.

3-сурет. Қуат ағынын үзіп беретін беріліс қорабының кинематикалық схемасы
1-қарап; 2-бірінші білік; 3-екінші білік; 4,6,8-синхронизаторлар; 5-аша; 7-тұтқа; 9,22,24,27,28,31-бірінші біліктің шестернялары; 11,12,13,14,15,16,19,20-артқы берілістің және аралық дифференциалдың шестернялары мен біліктері; 21,23,25,26,29,30-екінші біліктің шестернялары.жылжытатын беріліс қорабының тұтқасы (7) болады. Сол арқылы кез келген шлицалы муфтаны (4) жылжыту арқылы қажетті беріліске қосады.
Мысалы автомобильді орнынан қозғау үшін бірінші сатыдағы берілісті қосу керек болады. Ол үшін жүргізуші тұтқа (7) арқылы І-берілістің шлицалы муфтасын жылжытып, сол берілістің тісті дөңгелек- терін (23) екінші білікке жалғастырады. Бұл кезде басқа тісті дөңгелектер бос айналыс жасап тұрады. Ав- томобиль орнынан қозғалғаннан кейін, келесі берілісті (II) қосады (24,25 тісті дөңгелектер). Сөйтіп әрі қарай рет-ретімен қоса береді де автомобильді үдетіп, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.