Күздік арпа жапырақтарының түрлері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспары:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .1
Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
2.1.Дақылдың халық - шаруашылығындағы маңызы ... ... ... ... ... ... .3
2.2. Дақылдың биологиялық ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..5
2.3. Дақылды өсіру технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
2.4. Ғылыми еңбектер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11

Кіріспе
Арпа-Ячмень-Hordeum
Арпа - астық тұқымдасына жататын бір және көп жылдық өсімдіктердің тегі.Текті 30-дай түрлер құрайды.Арпа, бидай секілді ертеден өсіріліп келе жатқан дәнді дақыл. Бидайға қарағанда, арпа ыстыққа да, суыққа да, құрғақшылыққа да төзімді. Ол тропикалық аймақтарда да, ыстық араб елдерінде де, суық солтүстік Норвегияда да, Тибетте 4700 м. биіктікте де өсе береді. Еуразия, Америка, Африкада арпаның 30-ға жуық түрі тараған Күздік арпаны негізінен жармалық және мал азықтық дақыл ретінде өсіреді. Дәнінде ақуыздың аз болуы оны сыра қайнату өнеркәсібінің құнды шикізаты қатарына жатқызады. Шыққан жері - Иран, Түркия, Армения. Адамдар неолит дәуірінде-ақ (б.з.б. 12 - 10 мың жыл) қолдан өсіре бастаған. Арпаның тамыр жүйесі шашақты. Сабағы - қуыс, биіктігі 30 - 135 см, жапырағы таспа пішіндес. Жемісі - дәнек. Арпа дәнінде 45 - 67% крахмал, 7 - 26% белок, 7 - 11% пентозан, 1,7 - 2% сахароза, 3,5 - 7,0% клетчатка, 2 - 3% май, 2 - 3% күл болады.Арпа туралы басқада мәліметтерді негізгі бөлімде толықтырып өтетін боламын. [1]

Негізгі бөлім
2.1.Дақылдың халық - шаруашылығындағы маңызы
Күздік арпаны негізінен жармалық және мал азықтық дақыл ретінде өсіреді. Дәнінде ақуыздың аз болуы оны сыра қайнату өнеркәсібінің құнды шикізаты қатарына жатқызады. Дәнінің құрамында 13,4% ақуыз, 2,0%-май, 54,0%- крахмал, 9,0%- пентазондар, 5,7%- клетчатка және З,0 % шамасында күл бар. Арпа дәнінен ұн, жарма, кофе және сыра дайындайды. Нанының сапасы бидайдікіне қарағанда нашар болғанымен, асқазаны ауыратын адамдар үшін ол диеталық тағам.
Арпа, үй жануарлары мен құстары үшін бағалы концентратталған жем. Дақыл сабаны мен топанының, әсіресе бұқтырып пайдаланатындарының азықтық құндылығы жоғары.
Арпа егісін күзде сеуіп және оны ерте орудан жұмысшы қолдары мен техникалары тиімді пайдаланылады. Одан басқа ерте орылып-жиналатын күздік арпа бірқатар дақылдарға кұнды алғы дақыл.
Ылғал жеткілікті аудандарда күздік арпадан кейінгі танаптарды аңыздық дақылдар - тары, қарақұмық, судан шөбі және басқа да дақылдар егіп пайдаланған дұрыс.
Жемдік астықтар өндірісін арттыру міндеттеріне байланысты және күздік арпа жаздықтармен салыстырғанда өте өнімді болғандықтан, оның егісін қазіргі өсірілетін аймақтардан да әрі қарай кеңейте түсу көзделуде. Күздік арпа күздік жауыннан басқа, ерте көктемдік жаңбыр ылғалын әлдеқайда толық пайдалануынан, құрғақ оңтүстік шығыс желдері болмай тұрып ерте пісуінен, сондай - ақ кештеу пісетін жаздық арпанікінен гөрі өте толық салмақты дән беруінен жаздықтарға қарағанда көп өнім береді.
Күздік арпаның негізгі егістері ТМД бойынша - Солтүстік Кавказ, Украина және Орта Азия елдерінде. Біздің елімізде күздік арпа егістігі 2009 жылы 15,6 мың га, ал астық өнімі - 21,3 цга болды. Азық - түліктік және жемдік астық мақсатында күздік арпа Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда, Жамбыл және Алматы облыстарында өсіріледі.
Агрономия ғылымында өсімдіктердің топырақ құнарлылығына сәйкес жиілігі туралы екі қарама-қарсы пікір қалыптасқан. Біреулері құнарлы топырақта сирегірек себудің қажеттігін айтады, өйткені неғұрлым топырақ қоректік заттарға бай болса, ең жоғарғы өнім алу үшін соғұрлым себу материалы аз кетеді. Академик Д.Н. Прянишников өз уақытында: Астық егісіне мынадай ережені қолдануға болады: тіршілік жағдайлары жақсарған сайын, егін сирек болуы тиіс. Жалпы ережеден бір фактор - ылғал алынып тасталынады, яғни оның аз мөлшерінде жиі егіс себу өзінен-өзі түсінікті себептермен тиімсіз, -- деп жазған болатын. Басқа зертеушілердің пікірінше, географиялық өсіру орнына байланыссыз қоректік заттар және ылғалмен жақсы қамтамасыз етілген топырақтарда тұқым себу мөлшерін көбейту қажет.
Арпа - тамақ өндірісінің көп салаларында пайдаланылады. Оны малға жем ретінде, жарма, сыра, спирт және аздап нан, уытты экстракт сияқты өнімдер алуға пайдаланады. Арпа сабаны - малға азық, астына төсеніш.
Арпаның бұлардан басқа жаздық және күздік түрі бар. Соның ішінде күздік арпаға тоқталсақ. Қазақстанда күздік арпаның мынадай сорттары өсіруге рұқсат етілген: Береке 54 (Параллелум), Роман (Паллидум), Росава (Паллидум), Циклон (Параллелюм) және Южноказахстанский 43 (Нутанс). Күздік арпа басқа күздіктер секілді, мысалы: бидай, қара бидайға қарағанда қысқы суыққа төзбейді. Ұзаққа созылған 12 - 15 ºC көктемдегі құбылмалы ауа райы кезінде құрып кетеді. Күздік бидайға қарағанда вегетациялық кезеңі 7 - 18 күнге қысқа болады, ал алғы дақылға қойылатын талаптарға өте ұқсас келеді.Күздік арпаны да аралықтары өңделетін бұршақ, жүгері, күнбағыс, мақта дақылдарынан және таза пардан кейін еккен дұрыс.
Күздік арпаның жаздық арпадан артықшылығы оның ерте пісетіндігі ғана емес, сонымен бірге күзгі, көктемгі топырақ ылғалдылығын толық пайдалануы және құрғақшылыққа ерекше төзімділігінде. Басқа дақылдарға қарағанда күздік арпаны оруды ерте бастайды, Орта Азияда мамыр айының аяғында, Қырым мен Азербайжанда 10 - 15 маумысда жинайды. Ерте орылуына байланысты күздік арпа, күздік бидайға сондай - ақ егінді жинап болғаннан кейін себіліп, қосымша өнім беретін көптеген дақылдарға өте бағалы алғы дақыл болып саналады. [2]

2.2. Дақылдың биологиялық ерекшеліктері
Ол бастапқы "ұрықтық" тамырлардан (ұрықтың ұрығынан дамиды) және қайталама "түйіндік"-терден (сабақ түйіндерінен қалыптасады) тұрады.
Күздік арпа сабағы-сабан, дөңгелек пішінді, қуыс және бүкіл ұзындығы бойынша түйіндермен (сақиналы қалыңдаулар) 5-6 бөліктерге бөлінген.
Күздік арпа жапырақтарының түрлері:
Түбірлік-жер асты түйіндерінен қалыптасады
Сабақ-Сабақтың жер үсті бөлігінен құрылады.
Жапырақтары - ланцет тәрізді, параллель тарамдалған. Негізінде олар сабақ түйіндеріне бекітілген және сабақтың бір бөлігін қамтитын түтікшелерге бүктелген.
Жапырақтары негізгі фотосинтездеуші органдар болып табылады; сондықтан олардың саны, мөлшері және жағдайы өнімділікке елеулі әсер етеді. Сабақтың әр түйінінен бір парақ кетеді. Жапырақтарда фотосинтез процесі жүреді-(күн сәулесінің көмегімен судан және көмірқышқыл газынан органикалық заттың пайда болуы):
6 CO2 + 6 H2O = C6H12O6 + 6O2
Жапырақтардың мөлшері мен саны биологиялық ерекшеліктерге, сортқа және топырақ жағдайларына байланысты.
Вегетация фазалары:
-көшеттеу;
-түйреу;
-түтікке шығу;
-гүлдену;
-астықтың сүтті пісу кезі;
-астықтың балауызының пісуі;
-астықтың толық пісу кезі.
Күздік арпа күздік бидаймен, әсіресе күздік кара бидаймен салыстырған-да қысқа төзімсіз. Ол үшін -12°С-тан төмен аяздар қауіпті. Күздік бидайға қарағанда ол ерте көктемгі қолайсыз жағдайлардан көбірек зардап шегеді. Әсіресе ерте себу кезінде күздік арпа үшін минус температуралары қауіпті болады. Бұл қабыну кезеңі, күздік бидайға немесе қара бидайға (40-65 күн) қарағанда қысқа (35-45 күн) болып табылады. Бұл мәдениет қыста да, ерте көктемде де температураның күрт ауытқуынан да зардап шегеді. Бірақ ұзақ жазғы ыстықты (35° С астам) жақсы көтереді және вегетацияның бүкіл кезеңінде құрғақшылыққа төзімділігімен ерекшеленеді. Тамыр жүйесінің жеткілікті дамымағандығынан топыраққа өте талап етілген, сондықтан ең жоғары өнім құнарлы қара топырақтарда, қоңыр және қара-сұр саздақ топырақтарда қалыптасады. Қышқыл және тұздалған топырақтарда нашар өседі. Тұздалған топырақтарда күздік арпаның өнімділігі оларды алдын ала гипстеу жағдайында, ал қышқылдарда әктасқаннан кейін айтарлықтай артады.
Көктемгі жылы кездер басталысымен күздік арпа жедел өсе бастайды. Өсу-даму кезеңі жаздық арпадан 12-16 күнге, күздік бидайдан 6-9 күндей қыскарақ. Топыраққа қажетсінуі күздік бидайға ұқсас. Күздік арпаның қазіргі өсірілетін сорттарының қыс пен суыққа төзімділігі күздік бидай мен қарабидайдан төмен болғандықтан, олар қысы жұмсақ аймақтарда ғана себіледі.
Топырақ құнарлығы мен алғы дақылдарға қоятын талаптары бойынша, күздік арпа күздік бидайға жақын. Ол топырақтағы күздік-қыстық ылғал қорын жақсы пайдалануының арқасында жаздық арпадан құрғақшылыққа төзімдірек.
Сорттары. Қазақстанда күздік арпаның мынадай сорттары өсіруге рұқсат етілген: Береке 54 (Параллелум), Роман (Паллидум), Росава (Паллидум), Циклон (Параллелюм) және Южноказахстанский 43 (Нутанс).
Арпа қысқа өсіп, жетілу кезеңді дақылдар қатарына жатады (55-тен 111 тәулікке дейін). Солтүстік Қазақстанда өсірілетін сорттарының өсіп, жетілу кезеңінің ұзақтығы - 68-80 тәулік. Арпа жылуға аз талап қояды, оның тұқымы 1-2 0С жылылықта өне бастайды, алайда мұндай жағдайда көктеуі 20 тәулікке дейін созылады. 5-6 0C температурада көктеуі 8 тәулікке дейін қысқарады. Себу-көктеу кезең - аралығы 7-ден 12 тәулік аралығында өзгереді. Егін көгі 7-8 0С аязды жеңіл көтереді, алайда жекелеген сорттары одан да төмен температураны көтере алады. Бірақ гүлдену және толысу кезеңдерінде арпа бозқырауға сезімтал. Температура -10С-қа дейін төмендегенде оның жатыны мен тозаңдықтары жарақаттанады. Толысу және пісу кезеңдеріндегі шамалы бозқыраудың өзі (-1,5 0С) өсімдікке әсер етпегенмен дәннің тұқымдық сапасын күрт төмендетеді. Арпа ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.